Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
૪. ચતુત્થનયો સઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના
4. Catutthanayo saṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
૧૯૧. તિણ્ણં સઙ્ગહાનન્તિ ખન્ધાયતનધાતુસઙ્ગહાનં. સઙ્ગહણપુબ્બં અસઙ્ગહણં, અસઙ્ગહણપુબ્બં સઙ્ગહણઞ્ચ વુચ્ચમાનં સઙ્ગહણાસઙ્ગહણાનં પવત્તિવિસેસેન વુત્તં હોતીતિ આહ ‘‘સઙ્ગહણા…પે॰… ઉદ્દિટ્ઠા’’તિ. સઙ્ગહાભાવકતો અસઙ્ગહો સઙ્ગહહેતુકો સઙ્ગહસ્સ પવત્તિવિસેસોયેવ નામ હોતીતિ આહ ‘‘સઙ્ગહણપ્પવત્તિવિસેસવિરહે’’તિ. કેનચિ સમુદયસચ્ચાદિના તીહિપિ સઙ્ગહેહિ સઙ્ગહિતેન સઙ્ખારક્ખન્ધપરિયાપન્નેન ધમ્મવિસેસેન પુન તથેવ સઙ્ગહિતો સો એવ સમુદયસચ્ચાદિકો ધમ્મવિસેસો સઙ્ગહિતેન સઙ્ગહિતો. સઙ્ગાહકત્તાભાવસબ્ભાવા સઙ્ગાહકભાવેન ન ઉદ્ધટા, ન અસઙ્ગાહકત્તા એવ. યથા હિ તીહિ સઙ્ગહેહિ ન સઙ્ગાહકા, એવં દ્વીહિ, એકેનપિ સઙ્ગહેન ન સઙ્ગાહકા ઇધ ન ઉદ્ધટા. તેહિ સઙ્ગહિતાતિ તેહિ તીહિ સઙ્ગહેહિ સઙ્ગહિતા ધમ્મા. યસ્સાતિ યસ્સ અત્તનો સઙ્ગાહકસ્સ.
191. Tiṇṇaṃsaṅgahānanti khandhāyatanadhātusaṅgahānaṃ. Saṅgahaṇapubbaṃ asaṅgahaṇaṃ, asaṅgahaṇapubbaṃ saṅgahaṇañca vuccamānaṃ saṅgahaṇāsaṅgahaṇānaṃ pavattivisesena vuttaṃ hotīti āha ‘‘saṅgahaṇā…pe… uddiṭṭhā’’ti. Saṅgahābhāvakato asaṅgaho saṅgahahetuko saṅgahassa pavattivisesoyeva nāma hotīti āha ‘‘saṅgahaṇappavattivisesavirahe’’ti. Kenaci samudayasaccādinā tīhipi saṅgahehi saṅgahitena saṅkhārakkhandhapariyāpannena dhammavisesena puna tatheva saṅgahito so eva samudayasaccādiko dhammaviseso saṅgahitena saṅgahito. Saṅgāhakattābhāvasabbhāvā saṅgāhakabhāvena na uddhaṭā, na asaṅgāhakattā eva. Yathā hi tīhi saṅgahehi na saṅgāhakā, evaṃ dvīhi, ekenapi saṅgahena na saṅgāhakā idha na uddhaṭā. Tehi saṅgahitāti tehi tīhi saṅgahehi saṅgahitā dhammā. Yassāti yassa attano saṅgāhakassa.
સકલવાચકેનાતિ અનવસેસં ખન્ધાદિઅત્થં વદન્તેન. તેન ખન્ધાદિપદેનાતિ ‘‘તેનેવ સઙ્ગહં ગચ્છેય્યા’’તિ એત્થ તેન ખન્ધાદિપદેનાતિ એવં યોજેતબ્બં. એવં પન અયોજેત્વા ‘‘યં અત્તનો સઙ્ગાહકં સઙ્ગણ્હિત્વા પુન તેનેવ સઙ્ગહં ગચ્છેય્ય, તં અઞ્ઞં સઙ્ગહિતં નામ નત્થી’’તિ એવં ન સક્કા વત્તું. કસ્માતિ ચે? ન હિ યેન સમુદયસચ્ચાદિના યં સઙ્ખારક્ખન્ધપરિયાપન્નં ધમ્મજાતં ખન્ધાદિસઙ્ગહેહિ સઙ્ગહિતં, તેનેવ સમુદયસચ્ચાદિના તસ્સ તદવસિટ્ઠસ્સ સઙ્ખારક્ખન્ધધમ્મસ્સ, ન ચ તસ્સેવ કેવલસ્સ સમુદયસચ્ચાદિકસ્સ સઙ્ગહો પુચ્છિતો વિસ્સજ્જિતોતિ યોજના, અથ ખો તેન સઙ્ખારક્ખન્ધધમ્મેન ફસ્સાદિના. સઙ્ગહિતસ્સાતિ સઙ્ગહિતતાવિસિટ્ઠસ્સાતિ અત્થો. તસ્મા અત્તનો સઙ્ગાહકં સકલક્ખણાદિં સઙ્ગણ્હિત્વા પુન તેન ખન્ધાદિપદેન યં સઙ્ગહં ગચ્છેય્ય, તં તાદિસં નત્થીતિ અત્થો વેદિતબ્બો. વેદના સદ્દો ચ ખન્ધો આયતનઞ્ચાતિ વેદના વિસું ખન્ધો, સદ્દો ચ વિસું આયતનન્તિ અત્થો. અઞ્ઞેન ખન્ધન્તરાદિના. અસમ્મિસ્સન્તિ અબ્યાકતદુક્ખસચ્ચાદિ વિય અમિસ્સિતં. ન હિ…પે॰… એત્થાતિ સઙ્ગહિતતાવિસિટ્ઠેન ધમ્મેન યો ધમ્મો સઙ્ગહિતો, તસ્સ સઙ્ગહિતતાવિસિટ્ઠોયેવ યો સઙ્ગહો, સો ન એત્થ વારે પુચ્છિતો વિસ્સજ્જિતો ચ. સઙ્ગહોવાતિ કેવલો સઙ્ગહો , ન કત્તાપેક્ખોતિ અત્થો. ન સઙ્ગાહકેનાતિ ઇદં યથાવુત્તેન અત્થેન નિવત્તિતસ્સ દસ્સનં. ન હીતિઆદિ તંસમત્થનં.
Sakalavācakenāti anavasesaṃ khandhādiatthaṃ vadantena. Tena khandhādipadenāti ‘‘teneva saṅgahaṃ gaccheyyā’’ti ettha tena khandhādipadenāti evaṃ yojetabbaṃ. Evaṃ pana ayojetvā ‘‘yaṃ attano saṅgāhakaṃ saṅgaṇhitvā puna teneva saṅgahaṃ gaccheyya, taṃ aññaṃ saṅgahitaṃ nāma natthī’’ti evaṃ na sakkā vattuṃ. Kasmāti ce? Na hi yena samudayasaccādinā yaṃ saṅkhārakkhandhapariyāpannaṃ dhammajātaṃ khandhādisaṅgahehi saṅgahitaṃ, teneva samudayasaccādinā tassa tadavasiṭṭhassa saṅkhārakkhandhadhammassa, na ca tasseva kevalassa samudayasaccādikassa saṅgaho pucchito vissajjitoti yojanā, atha kho tena saṅkhārakkhandhadhammena phassādinā. Saṅgahitassāti saṅgahitatāvisiṭṭhassāti attho. Tasmā attano saṅgāhakaṃ sakalakkhaṇādiṃ saṅgaṇhitvā puna tena khandhādipadena yaṃ saṅgahaṃ gaccheyya, taṃ tādisaṃ natthīti attho veditabbo. Vedanā saddo ca khandho āyatanañcāti vedanā visuṃ khandho, saddo ca visuṃ āyatananti attho. Aññena khandhantarādinā. Asammissanti abyākatadukkhasaccādi viya amissitaṃ. Na hi…pe… etthāti saṅgahitatāvisiṭṭhena dhammena yo dhammo saṅgahito, tassa saṅgahitatāvisiṭṭhoyeva yo saṅgaho, so na ettha vāre pucchito vissajjito ca. Saṅgahovāti kevalo saṅgaho , na kattāpekkhoti attho. Na saṅgāhakenāti idaṃ yathāvuttena atthena nivattitassa dassanaṃ. Na hītiādi taṃsamatthanaṃ.
ચતુત્થનયસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Catutthanayasaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૪. સઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદનિદ્દેસો • 4. Saṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૪. ચતુત્થનયો સઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 4. Catutthanayo saṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૪. ચતુત્થનયો સઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 4. Catutthanayo saṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā