Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઉદાન-અટ્ઠકથા • Udāna-aṭṭhakathā |
૪. ચતુત્થનિબ્બાનપટિસંયુત્તસુત્તવણ્ણના
4. Catutthanibbānapaṭisaṃyuttasuttavaṇṇanā
૭૪. ચતુત્થે અથ ખો ભગવા એતમત્થં વિદિત્વાતિ તદા કિર ભગવતા અનેકપરિયાયેન સન્દસ્સનાદિવસેન નિબ્બાનપટિસંયુત્તાય ધમ્મદેસનાય કતાય તેસં ભિક્ખૂનં એતદહોસિ – ‘‘અયં તાવ ભગવતા અમતમહાનિબ્બાનધાતુયા અનેકાકારવોકારં આનિસંસં દસ્સેન્તેન અનઞ્ઞસાધારણો આનુભાવો પકાસિતો, અધિગમૂપાયો પનસ્સા ન ભાસિતો, કથં નુ ખો પટિપજ્જન્તેહિ અમ્હેહિ અયં અધિગન્તબ્બા’’તિ. અથ ભગવા તેસં ભિક્ખૂનં એતં યથાવુત્તપરિવિતક્કસઙ્ખાતં અત્થં સબ્બાકારતો વિદિત્વા. ઇમં ઉદાનન્તિ તણ્હાવસેન કત્થચિ અનિસ્સિતસ્સ પસ્સદ્ધકાયચિત્તસ્સ વીથિપટિપન્નવિપસ્સનસ્સ અરિયમગ્ગેન અનવસેસતો તણ્હાપહાનેન નિબ્બાનાધિગમવિભાવનં ઇમં ઉદાનં ઉદાનેસિ.
74. Catutthe atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvāti tadā kira bhagavatā anekapariyāyena sandassanādivasena nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammadesanāya katāya tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ tāva bhagavatā amatamahānibbānadhātuyā anekākāravokāraṃ ānisaṃsaṃ dassentena anaññasādhāraṇo ānubhāvo pakāsito, adhigamūpāyo panassā na bhāsito, kathaṃ nu kho paṭipajjantehi amhehi ayaṃ adhigantabbā’’ti. Atha bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ etaṃ yathāvuttaparivitakkasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti taṇhāvasena katthaci anissitassa passaddhakāyacittassa vīthipaṭipannavipassanassa ariyamaggena anavasesato taṇhāpahānena nibbānādhigamavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
તત્થ નિસ્સિતસ્સ ચલિતન્તિ રૂપાદિસઙ્ખારે તણ્હાદિટ્ઠીહિ નિસ્સિતસ્સ ચલિતં ‘‘એતં મમ, એસો મે અત્તા’’તિ તણ્હાદિટ્ઠિવિપ્ફન્દિતં હોતિ. અપ્પહીનતણ્હાદિટ્ઠિકસ્સ હિ પુગ્ગલસ્સ સુખાદીસુ ઉપ્પન્નેસુ તાનિ અભિભુય્ય વિહરિતું અસક્કોન્તસ્સ ‘‘મમ વેદના, અહં વેદિયામી’’તિઆદિના તણ્હાદિટ્ઠિગાહવસેન કુસલપ્પવત્તિતો ચિત્તસન્તાનસ્સ ચલનં કમ્પનં, અવક્ખલિતં વા હોતીતિ અત્થો. અનિસ્સિતસ્સ ચલિતં નત્થીતિ યો પન વિસુદ્ધિપટિપદં પટિપજ્જન્તો સમથવિપસ્સનાહિ તણ્હાદિટ્ઠિયો વિક્ખમ્ભેત્વા અનિચ્ચાદિવસેન સઙ્ખારે સમ્મસન્તો વિહરતિ, તસ્સ તં અનિસ્સિતસ્સ યથાવુત્તં ચલિતં અવક્ખલિતં, વિપ્ફન્દિતં વા નત્થિ કારણસ્સ સુવિક્ખમ્ભિતત્તા.
Tattha nissitassa calitanti rūpādisaṅkhāre taṇhādiṭṭhīhi nissitassa calitaṃ ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti taṇhādiṭṭhivipphanditaṃ hoti. Appahīnataṇhādiṭṭhikassa hi puggalassa sukhādīsu uppannesu tāni abhibhuyya viharituṃ asakkontassa ‘‘mama vedanā, ahaṃ vediyāmī’’tiādinā taṇhādiṭṭhigāhavasena kusalappavattito cittasantānassa calanaṃ kampanaṃ, avakkhalitaṃ vā hotīti attho. Anissitassa calitaṃ natthīti yo pana visuddhipaṭipadaṃ paṭipajjanto samathavipassanāhi taṇhādiṭṭhiyo vikkhambhetvā aniccādivasena saṅkhāre sammasanto viharati, tassa taṃ anissitassa yathāvuttaṃ calitaṃ avakkhalitaṃ, vipphanditaṃ vā natthi kāraṇassa suvikkhambhitattā.
ચલિતે અસતીતિ યથાવુત્તે ચલિતે અસતિ યથા તણ્હાદિટ્ઠિગાહા નપ્પવત્તન્તિ, તથા વીથિપટિપન્નાય વિપસ્સનાય તં ઉસ્સુક્કન્તસ્સ. પસ્સદ્ધીતિ વિપસ્સનાચિત્તસહજાતાનં કાયચિત્તાનં સારમ્ભકરકિલેસવૂપસમિની દુવિધાપિ પસ્સદ્ધિ હોતિ. પસ્સદ્ધિયા સતિ નતિ ન હોતીતિ પુબ્બેનાપરં વિસેસયુત્તાય પસ્સદ્ધિયા સતિ અનવજ્જસુખાધિટ્ઠાનં સમાધિં વડ્ઢેત્વા તં પઞ્ઞાય સમવાયકરણેન સમથવિપસ્સનં યુગનદ્ધં યોજેત્વા મગ્ગપરમ્પરાય કિલેસે ખેપેન્તસ્સ કામભવાદીસુ નમનતો ‘‘નતી’’તિ લદ્ધનામા તણ્હા અરહત્તમગ્ગક્ખણે અનવસેસતો ન હોતિ, અનુપ્પત્તિધમ્મતં આપાદિતત્તા ન ઉપ્પજ્જતીતિ અત્થો.
Calite asatīti yathāvutte calite asati yathā taṇhādiṭṭhigāhā nappavattanti, tathā vīthipaṭipannāya vipassanāya taṃ ussukkantassa. Passaddhīti vipassanācittasahajātānaṃ kāyacittānaṃ sārambhakarakilesavūpasaminī duvidhāpi passaddhi hoti. Passaddhiyā sati nati na hotīti pubbenāparaṃ visesayuttāya passaddhiyā sati anavajjasukhādhiṭṭhānaṃ samādhiṃ vaḍḍhetvā taṃ paññāya samavāyakaraṇena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ yojetvā maggaparamparāya kilese khepentassa kāmabhavādīsu namanato ‘‘natī’’ti laddhanāmā taṇhā arahattamaggakkhaṇe anavasesato na hoti, anuppattidhammataṃ āpāditattā na uppajjatīti attho.
નતિયા અસતીતિ અરહત્તમગ્ગેન તણ્હાય સુપ્પહીનત્તા ભવાદિઅત્થાય આલયનિકન્તિ પરિયુટ્ઠાને અસતિ. આગતિગતિ ન હોતીતિ પટિસન્ધિવસેન ઇધ આગતિ આગમનં ચુતિવસેન ગતિ ઇતો પરલોકગમનં પેચ્ચભાવો ન હોતિ ન પવત્તતિ. આગતિગતિયા અસતીતિ વુત્તનયેન આગતિયા ચ ગતિયા ચ અસતિ. ચુતૂપપાતો ન હોતીતિ અપરાપરં ચવનુપપજ્જનં ન હોતિ ન પવત્તતિ. અસતિ હિ કિલેસવટ્ટે કમ્મવટ્ટં પચ્છિન્નમેવ, પચ્છિન્ને ચ તસ્મિં કુતો વિપાકવટ્ટસ્સ સમ્ભવો. તેનાહ – ‘‘ચુતૂપપાતે અસતિ નેવિધ ન હુર’’ન્તિઆદિ. તત્થ યં વત્તબ્બં, તં હેટ્ઠા બાહિયસુત્તે વિત્થારતો વુત્તમેવ. તસ્મા તત્થ વુત્તનયેનેવ અત્થો વેદિતબ્બો.
Natiyā asatīti arahattamaggena taṇhāya suppahīnattā bhavādiatthāya ālayanikanti pariyuṭṭhāne asati. Āgatigati na hotīti paṭisandhivasena idha āgati āgamanaṃ cutivasena gati ito paralokagamanaṃ peccabhāvo na hoti na pavattati. Āgatigatiyā asatīti vuttanayena āgatiyā ca gatiyā ca asati. Cutūpapāto na hotīti aparāparaṃ cavanupapajjanaṃ na hoti na pavattati. Asati hi kilesavaṭṭe kammavaṭṭaṃ pacchinnameva, pacchinne ca tasmiṃ kuto vipākavaṭṭassa sambhavo. Tenāha – ‘‘cutūpapāte asati nevidha na hura’’ntiādi. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā bāhiyasutte vitthārato vuttameva. Tasmā tattha vuttanayeneva attho veditabbo.
ઇતિ ભગવા ઇધાપિ તેસં ભિક્ખૂનં અનવસેસતો વટ્ટદુક્ખવૂપસમહેતુભૂતં અમતમહાનિબ્બાનસ્સ આનુભાવં સમ્માપટિપત્તિયા પકાસેતિ.
Iti bhagavā idhāpi tesaṃ bhikkhūnaṃ anavasesato vaṭṭadukkhavūpasamahetubhūtaṃ amatamahānibbānassa ānubhāvaṃ sammāpaṭipattiyā pakāseti.
ચતુત્થસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઉદાનપાળિ • Udānapāḷi / ૪. ચતુત્થનિબ્બાનપટિસંયુત્તસુત્તં • 4. Catutthanibbānapaṭisaṃyuttasuttaṃ