Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
૪. છબ્બસ્સસિક્ખાપદવણ્ણના
4. Chabbassasikkhāpadavaṇṇanā
૫૬૨. નવં નામ કરણં ઉપાદાયાતિ ઇદં આદિકરણતો પટ્ઠાય વસ્સગણનં દીપેતિ. કરિત્વા વાતિ વચનં નિટ્ઠાનદિવસતો પટ્ઠાયાતિ દીપેતિ. ધારેતબ્બન્તિ વચનં પન પરિભોગતો પટ્ઠાયાતિ દીપેતિ, યસ્મા લદ્ધસમ્મુતિકસ્સ ગતગતટ્ઠાને છન્નં છન્નં વસ્સાનં ઓરતોવ કતાનિ બહૂનિપિ હોન્તિ, તસ્મા અઞ્ઞં નવન્તિ કિં કતતો અઞ્ઞં, ઉદાહુ ધારિતતો અઞ્ઞન્તિ? કિઞ્ચેત્થ યદિ કતતો અઞ્ઞં, તેસુ અઞ્ઞતરં દુક્કતં વા પરિભોગજિણ્ણં વા પુન કાતું વટ્ટતિ, તઞ્ચ ખો વિનાપિ પુરાણસન્થતસ્સ સુગતવિદત્થિં અપ્પટિસિદ્ધપરિયાપન્નત્તા. કતતો હિ અઞ્ઞં પટિસિદ્ધં, ઇદઞ્ચ પુબ્બકતન્તિ તતો અનન્તરસિક્ખાપદવિરોધો હોતિ. અથ ધારિતતો અઞ્ઞં નામ, સમ્મુતિ નિરત્થિકા આપજ્જતિ, પઠમકતં ચે અપરિભુત્તં, સતિયાપિ સમ્મુતિયા અઞ્ઞં નવં ન વટ્ટતીતિ અધિપ્પાયો? તત્રિદં સન્નિટ્ઠાનનિદસ્સનં – નિટ્ઠાનદિવસતો પટ્ઠાય છન્નં છન્નં વસ્સાનં પરિચ્છેદો વેદિતબ્બો. તત્થ ચ સત્તમે વસ્સે સમ્પત્તે છબ્બસ્સાનિ પરિપુણ્ણાનિ હોન્તિ. તઞ્ચ ખો માસપરિચ્છેદવસેન, ન વસ્સપરિચ્છેદવસેન. સત્તમે પરિપુણ્ણઞ્ચ ઊનકઞ્ચ વસ્સં નામ, તસ્મા વિપ્પકતસ્સેવ સચે છબ્બસ્સાનિ પૂરેન્તિ, પુન નિટ્ઠાનદિવસતો પટ્ઠાય છબ્બસ્સાનિ લભન્તિ. તઞ્ચ ખો પરિભુત્તં વા હોતુ અપરિભુત્તં વા, ધારિતમેવ નામ. યસ્મા ‘‘નવં નામ કરણં ઉપાદાય વુચ્ચતી’’તિ વુત્તં, તસ્મા છન્નં વસ્સાનં પરતો તમેવ પુબ્બકતં દુક્કતભાવેન, પરિભોગજિણ્ણતાય વા વિજટેત્વા પુન કરોતિ, નિટ્ઠાનદિવસતો પટ્ઠાય છબ્બસ્સપરમતા ધારેતબ્બં, અતિરેકં વા. અન્તો ચે કરોતિ, તદેવ અઞ્ઞં નવં નામ હોતિ કરણં ઉપાદાય, તસ્મા નિસ્સગ્ગિયં. અઞ્ઞથા ‘‘નવં નામ કરણં ઉપાદાયા’’તિ ઇમિના ન કોચિ વિસેસો અત્થિ. એવં સન્તે કિં હોતિ? અટ્ઠુપ્પત્તીતિ. ‘‘યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરન્તી’’તિ હિ તત્થ વુત્તં, તઞ્ચ અઞ્ઞસ્સ કરણં દીપેતિ. યદિ એવં તં નિબ્બિસેસમેવ આપજ્જતીતિ? નાપજ્જતિ. અયં પનસ્સ વિસેસો, યસ્મા ‘‘અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, અનાપત્તી’’તિ વુત્તત્થો વિસેસોતિ. કિં વુત્તં હોતિ ? ‘‘નવં નામ કરણં ઉપાદાય વુચ્ચતી’’તિ વુત્તે અતિરેકચીવરસ્સ ઉપ્પત્તિ વિય પટિલાભેનસ્સ ઉપ્પત્તિ નવતા આપજ્જતિ. તતો પટિલદ્ધદિવસતો પટ્ઠાય છબ્બસ્સપરમતા ધારેતબ્બં. ઓરેન ચે છન્નં વસ્સાનં…પે॰… કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયન્તિ આપજ્જતિ, તસ્મા નવં નામ કરણમેવ ઉપાદાય વુચ્ચતિ, ન પટિલાભં. ઓરેન છન્નં વસ્સાનં અત્તનો અનુપ્પન્નત્તા ‘‘નવ’’ન્તિ સઙ્ખ્યં ગતં, અપ્પટિલદ્ધં ચે કારાપેય્ય, યથા લાભો, તથા કરેય્ય વા કારાપેય્ય વાતિ ચ ન હોતિ. કસ્મા? યસ્મા અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, અનાપત્તીતિ વિસેસોતિ.
562.Navaṃnāma karaṇaṃ upādāyāti idaṃ ādikaraṇato paṭṭhāya vassagaṇanaṃ dīpeti. Karitvā vāti vacanaṃ niṭṭhānadivasato paṭṭhāyāti dīpeti. Dhāretabbanti vacanaṃ pana paribhogato paṭṭhāyāti dīpeti, yasmā laddhasammutikassa gatagataṭṭhāne channaṃ channaṃ vassānaṃ oratova katāni bahūnipi honti, tasmā aññaṃ navanti kiṃ katato aññaṃ, udāhu dhāritato aññanti? Kiñcettha yadi katato aññaṃ, tesu aññataraṃ dukkataṃ vā paribhogajiṇṇaṃ vā puna kātuṃ vaṭṭati, tañca kho vināpi purāṇasanthatassa sugatavidatthiṃ appaṭisiddhapariyāpannattā. Katato hi aññaṃ paṭisiddhaṃ, idañca pubbakatanti tato anantarasikkhāpadavirodho hoti. Atha dhāritato aññaṃ nāma, sammuti niratthikā āpajjati, paṭhamakataṃ ce aparibhuttaṃ, satiyāpi sammutiyā aññaṃ navaṃ na vaṭṭatīti adhippāyo? Tatridaṃ sanniṭṭhānanidassanaṃ – niṭṭhānadivasato paṭṭhāya channaṃ channaṃ vassānaṃ paricchedo veditabbo. Tattha ca sattame vasse sampatte chabbassāni paripuṇṇāni honti. Tañca kho māsaparicchedavasena, na vassaparicchedavasena. Sattame paripuṇṇañca ūnakañca vassaṃ nāma, tasmā vippakatasseva sace chabbassāni pūrenti, puna niṭṭhānadivasato paṭṭhāya chabbassāni labhanti. Tañca kho paribhuttaṃ vā hotu aparibhuttaṃ vā, dhāritameva nāma. Yasmā ‘‘navaṃ nāma karaṇaṃ upādāya vuccatī’’ti vuttaṃ, tasmā channaṃ vassānaṃ parato tameva pubbakataṃ dukkatabhāvena, paribhogajiṇṇatāya vā vijaṭetvā puna karoti, niṭṭhānadivasato paṭṭhāya chabbassaparamatā dhāretabbaṃ, atirekaṃ vā. Anto ce karoti, tadeva aññaṃ navaṃ nāma hoti karaṇaṃ upādāya, tasmā nissaggiyaṃ. Aññathā ‘‘navaṃ nāma karaṇaṃ upādāyā’’ti iminā na koci viseso atthi. Evaṃ sante kiṃ hoti? Aṭṭhuppattīti. ‘‘Yācanabahulā viññattibahulā viharantī’’ti hi tattha vuttaṃ, tañca aññassa karaṇaṃ dīpeti. Yadi evaṃ taṃ nibbisesameva āpajjatīti? Nāpajjati. Ayaṃ panassa viseso, yasmā ‘‘aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjati, anāpattī’’ti vuttattho visesoti. Kiṃ vuttaṃ hoti ? ‘‘Navaṃ nāma karaṇaṃ upādāya vuccatī’’ti vutte atirekacīvarassa uppatti viya paṭilābhenassa uppatti navatā āpajjati. Tato paṭiladdhadivasato paṭṭhāya chabbassaparamatā dhāretabbaṃ. Orena ce channaṃ vassānaṃ…pe… kārāpeyya, nissaggiyanti āpajjati, tasmā navaṃ nāma karaṇameva upādāya vuccati, na paṭilābhaṃ. Orena channaṃ vassānaṃ attano anuppannattā ‘‘nava’’nti saṅkhyaṃ gataṃ, appaṭiladdhaṃ ce kārāpeyya, yathā lābho, tathā kareyya vā kārāpeyya vāti ca na hoti. Kasmā? Yasmā aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjati, anāpattīti visesoti.
છબ્બસ્સસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Chabbassasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૪. છબ્બસ્સસિક્ખાપદં • 4. Chabbassasikkhāpadaṃ