Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૧૦. છપ્પાણકોપમસુત્તં
10. Chappāṇakopamasuttaṃ
૨૪૭. ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો અરુગત્તો પક્કગત્તો સરવનં પવિસેય્ય. તસ્સ કુસકણ્ટકા ચેવ પાદે વિજ્ઝેય્યું, સરપત્તાનિ ચ ગત્તાનિ 1 વિલેખેય્યું. એવઞ્હિ સો, ભિક્ખવે, પુરિસો ભિય્યોસોમત્તાય તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદિયેથ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ ગામગતો વા અરઞ્ઞગતો વા લભતિ વત્તારં – ‘અયઞ્ચ સો 2 આયસ્મા એવંકારી એવંસમાચારો અસુચિગામકણ્ટકો’તિ. તં કણ્ટકોતિ 3 ઇતિ વિદિત્વા સંવરો ચ અસંવરો ચ વેદિતબ્બો.
247. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso arugatto pakkagatto saravanaṃ paviseyya. Tassa kusakaṇṭakā ceva pāde vijjheyyuṃ, sarapattāni ca gattāni 4 vilekheyyuṃ. Evañhi so, bhikkhave, puriso bhiyyosomattāya tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyetha. Evameva kho, bhikkhave, idhekacco bhikkhu gāmagato vā araññagato vā labhati vattāraṃ – ‘ayañca so 5 āyasmā evaṃkārī evaṃsamācāro asucigāmakaṇṭako’ti. Taṃ kaṇṭakoti 6 iti viditvā saṃvaro ca asaṃvaro ca veditabbo.
‘‘કથઞ્ચ , ભિક્ખવે, અસંવરો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા પિયરૂપે રૂપે અધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે રૂપે બ્યાપજ્જતિ, અનુપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ પરિત્તચેતસો. તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ. સોતેન સદ્દં સુત્વા… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય પિયરૂપે ધમ્મે અધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે ધમ્મે બ્યાપજ્જતિ, અનુપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ પરિત્તચેતસો, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ.
‘‘Kathañca , bhikkhave, asaṃvaro hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe adhimuccati, appiyarūpe rūpe byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati ca viharati parittacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme adhimuccati, appiyarūpe dhamme byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati ca viharati parittacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો છપ્પાણકે ગહેત્વા નાનાવિસયે નાનાગોચરે દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. અહિં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. સુસુમારં 7 ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. પક્ખિં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. કુક્કુરં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય . સિઙ્ગાલં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. મક્કટં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધિત્વા મજ્ઝે ગણ્ઠિં કરિત્વા ઓસ્સજ્જેય્ય. અથ ખો, તે, ભિક્ખવે , છપ્પાણકા નાનાવિસયા નાનાગોચરા સકં સકં ગોચરવિસયં આવિઞ્છેય્યું 8 – અહિ આવિઞ્છેય્ય ‘વમ્મિકં પવેક્ખામી’તિ, સુસુમારો આવિઞ્છેય્ય ‘ઉદકં પવેક્ખામી’તિ, પક્ખી આવિઞ્છેય્ય ‘આકાસં ડેસ્સામી’તિ, કુક્કુરો આવિઞ્છેય્ય ‘ગામં પવેક્ખામી’તિ, સિઙ્ગાલો આવિઞ્છેય્ય ‘સીવથિકં 9 પવેક્ખામી’તિ, મક્કટો આવિઞ્છેય્ય ‘વનં પવેક્ખામી’તિ. યદા ખો તે, ભિક્ખવે, છપ્પાણકા ઝત્તા અસ્સુ કિલન્તા, અથ ખો યો નેસં પાણકાનં બલવતરો અસ્સ તસ્સ તે અનુવત્તેય્યું, અનુવિધાયેય્યું વસં ગચ્છેય્યું. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યસ્સ કસ્સચિ ભિક્ખુનો કાયગતાસતિ અભાવિતા અબહુલીકતા, તં ચક્ખુ આવિઞ્છતિ મનાપિયેસુ રૂપેસુ, અમનાપિયા રૂપા પટિકૂલા હોન્તિ…પે॰… મનો આવિઞ્છતિ મનાપિયેસુ ધમ્મેસુ, અમનાપિયા ધમ્મા પટિકૂલા હોન્તિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, અસંવરો હોતિ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso chappāṇake gahetvā nānāvisaye nānāgocare daḷhāya rajjuyā bandheyya. Ahiṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Susumāraṃ 10 gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Pakkhiṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Kukkuraṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya . Siṅgālaṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Makkaṭaṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Daḷhāya rajjuyā bandhitvā majjhe gaṇṭhiṃ karitvā ossajjeyya. Atha kho, te, bhikkhave , chappāṇakā nānāvisayā nānāgocarā sakaṃ sakaṃ gocaravisayaṃ āviñcheyyuṃ 11 – ahi āviñcheyya ‘vammikaṃ pavekkhāmī’ti, susumāro āviñcheyya ‘udakaṃ pavekkhāmī’ti, pakkhī āviñcheyya ‘ākāsaṃ ḍessāmī’ti, kukkuro āviñcheyya ‘gāmaṃ pavekkhāmī’ti, siṅgālo āviñcheyya ‘sīvathikaṃ 12 pavekkhāmī’ti, makkaṭo āviñcheyya ‘vanaṃ pavekkhāmī’ti. Yadā kho te, bhikkhave, chappāṇakā jhattā assu kilantā, atha kho yo nesaṃ pāṇakānaṃ balavataro assa tassa te anuvatteyyuṃ, anuvidhāyeyyuṃ vasaṃ gaccheyyuṃ. Evameva kho, bhikkhave, yassa kassaci bhikkhuno kāyagatāsati abhāvitā abahulīkatā, taṃ cakkhu āviñchati manāpiyesu rūpesu, amanāpiyā rūpā paṭikūlā honti…pe… mano āviñchati manāpiyesu dhammesu, amanāpiyā dhammā paṭikūlā honti. Evaṃ kho, bhikkhave, asaṃvaro hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, સંવરો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા પિયરૂપે રૂપે નાધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે રૂપે ન બ્યાપજ્જતિ, ઉપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ અપ્પમાણચેતસો, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ…પે॰… જિવ્હા રસં સાયિત્વા…પે॰… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય પિયરૂપે ધમ્મે નાધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે ધમ્મે ન બ્યાપજ્જતિ, ઉપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ અપ્પમાણચેતસો, તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં પજાનાતિ યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, saṃvaro hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe nādhimuccati, appiyarūpe rūpe na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti…pe… jivhā rasaṃ sāyitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme nādhimuccati, appiyarūpe dhamme na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો છપ્પાણકે ગહેત્વા નાનાવિસયે નાનાગોચરે દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. અહિં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. સુસુમારં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. પક્ખિં ગહેત્વા…પે॰… કુક્કુરં ગહેત્વા… સિઙ્ગાલં ગહેત્વા… મક્કટં ગહેત્વા દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધેય્ય. દળ્હાય રજ્જુયા બન્ધિત્વા દળ્હે ખીલે વા થમ્ભે વા ઉપનિબન્ધેય્ય. અથ ખો તે, ભિક્ખવે, છપ્પાણકા નાનાવિસયા નાનાગોચરા સકં સકં ગોચરવિસયં આવિઞ્છેય્યું – અહિ આવિઞ્છેય્ય ‘વમ્મિકં પવેક્ખામી’તિ, સુસુમારો આવિઞ્છેય્ય ‘ઉદકં પવેક્ખામી’તિ, પક્ખી આવિઞ્છેય્ય ‘આકાસં ડેસ્સામી’તિ, કુક્કુરો આવિઞ્છેય્ય ‘ગામં પવેક્ખામી’તિ, સિઙ્ગાલો આવિઞ્છેય્ય ‘સીવથિકં પવેક્ખામી’તિ, મક્કટો આવિઞ્છેય્ય ‘વનં પવેક્ખામી’તિ . યદા ખો તે, ભિક્ખવે, છપ્પાણકા ઝત્તા અસ્સુ કિલન્તા , અથ તમેવ ખીલં વા થમ્ભં વા ઉપતિટ્ઠેય્યું, ઉપનિસીદેય્યું, ઉપનિપજ્જેય્યું. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યસ્સ કસ્સચિ ભિક્ખુનો કાયગતાસતિ ભાવિતા બહુલીકતા, તં ચક્ખુ નાવિઞ્છતિ મનાપિયેસુ રૂપેસુ, અમનાપિયા રૂપા નપ્પટિકૂલા હોન્તિ…પે॰… જિવ્હા નાવિઞ્છતિ મનાપિયેસુ રસેસુ…પે॰… મનો નાવિઞ્છતિ મનાપિયેસુ ધમ્મેસુ, અમનાપિયા ધમ્મા નપ્પટિકૂલા હોન્તિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, સંવરો હોતિ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso chappāṇake gahetvā nānāvisaye nānāgocare daḷhāya rajjuyā bandheyya. Ahiṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Susumāraṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Pakkhiṃ gahetvā…pe… kukkuraṃ gahetvā… siṅgālaṃ gahetvā… makkaṭaṃ gahetvā daḷhāya rajjuyā bandheyya. Daḷhāya rajjuyā bandhitvā daḷhe khīle vā thambhe vā upanibandheyya. Atha kho te, bhikkhave, chappāṇakā nānāvisayā nānāgocarā sakaṃ sakaṃ gocaravisayaṃ āviñcheyyuṃ – ahi āviñcheyya ‘vammikaṃ pavekkhāmī’ti, susumāro āviñcheyya ‘udakaṃ pavekkhāmī’ti, pakkhī āviñcheyya ‘ākāsaṃ ḍessāmī’ti, kukkuro āviñcheyya ‘gāmaṃ pavekkhāmī’ti, siṅgālo āviñcheyya ‘sīvathikaṃ pavekkhāmī’ti, makkaṭo āviñcheyya ‘vanaṃ pavekkhāmī’ti . Yadā kho te, bhikkhave, chappāṇakā jhattā assu kilantā , atha tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upatiṭṭheyyuṃ, upanisīdeyyuṃ, upanipajjeyyuṃ. Evameva kho, bhikkhave, yassa kassaci bhikkhuno kāyagatāsati bhāvitā bahulīkatā, taṃ cakkhu nāviñchati manāpiyesu rūpesu, amanāpiyā rūpā nappaṭikūlā honti…pe… jivhā nāviñchati manāpiyesu rasesu…pe… mano nāviñchati manāpiyesu dhammesu, amanāpiyā dhammā nappaṭikūlā honti. Evaṃ kho, bhikkhave, saṃvaro hoti.
‘‘‘દળ્હે ખીલે વા થમ્ભે વા’તિ ખો, ભિક્ખવે, કાયગતાય સતિયા એતં અધિવચનં. તસ્માતિહ વો, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘કાયગતા નો સતિ ભાવિતા ભવિસ્સતિ બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા’તિ. એવઞ્હિ ખો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. દસમં.
‘‘‘Daḷhe khīle vā thambhe vā’ti kho, bhikkhave, kāyagatāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Tasmātiha vo, bhikkhave, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘kāyagatā no sati bhāvitā bhavissati bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā’ti. Evañhi kho, bhikkhave, sikkhitabba’’nti. Dasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. છપ્પાણકોપમસુત્તવણ્ણના • 10. Chappāṇakopamasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૧૦. છપ્પાણકોપમસુત્તવણ્ણના • 10. Chappāṇakopamasuttavaṇṇanā