| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
૪. ચૂળગોપાલકસુત્તવણ્ણના
4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
૩૫૦. એવં મે સુતન્તિ ચૂળગોપાલકસુત્તં. તત્થ ઉક્કચેલાયન્તિ એવંનામકે નગરે. તસ્મિં કિર માપિયમાને રત્તિં ગઙ્ગાસોતતો મચ્છો થલં પત્તો. મનુસ્સા ચેલાનિ તેલપાતિયં તેમેત્વા ઉક્કા કત્વા મચ્છં ગણ્હિંસુ. નગરે નિટ્ઠિતે તસ્સ નામં કરોન્તે અમ્હેહિ નગરટ્ઠાનસ્સ ગહિતદિવસે ચેલુક્કાહિ મચ્છો ગહિતોતિ ઉક્કચેલા-ત્વેવસ્સ નામં અકંસુ. ભિક્ખૂ આમન્તેસીતિ યસ્મિં ઠાને નિસિન્નસ્સ સબ્બા ગઙ્ગા પાકટા હુત્વા પઞ્ઞાયતિ, તાદિસે વાલિકુસ્સદે ગઙ્ગાતિત્થે સાયન્હસમયે મહાભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો નિસીદિત્વા મહાગઙ્ગં પરિપુણ્ણં સન્દમાનં ઓલોકેન્તો, – ‘‘અત્થિ નુ ખો ઇમં ગઙ્ગં નિસ્સાય કોચિ પુબ્બે વડ્ઢિપરિહાનિં પત્તો’’તિ આવજ્જિત્વા, પુબ્બે એકં બાલગોપાલકં નિસ્સાય અનેકસતસહસ્સા ગોગણા ઇમિસ્સા ગઙ્ગાય આવટ્ટે પતિત્વા સમુદ્દમેવ પવિટ્ઠા, અપરં પન પણ્ડિતગોપાલકં નિસ્સાય અનેકસતસહસ્સગોગણસ્સ સોત્થિ જાતા વડ્ઢિ જાતા આરોગ્યં જાતન્તિ અદ્દસ. દિસ્વા ઇમં કારણં નિસ્સાય ભિક્ખૂનં ધમ્મં દેસેસ્સામીતિ ચિન્તેત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ.
350.Evaṃme sutanti cūḷagopālakasuttaṃ. Tattha ukkacelāyanti evaṃnāmake nagare. Tasmiṃ kira māpiyamāne rattiṃ gaṅgāsotato maccho thalaṃ patto. Manussā celāni telapātiyaṃ temetvā ukkā katvā macchaṃ gaṇhiṃsu. Nagare niṭṭhite tassa nāmaṃ karonte amhehi nagaraṭṭhānassa gahitadivase celukkāhi maccho gahitoti ukkacelā-tvevassa nāmaṃ akaṃsu. Bhikkhū āmantesīti yasmiṃ ṭhāne nisinnassa sabbā gaṅgā pākaṭā hutvā paññāyati, tādise vālikussade gaṅgātitthe sāyanhasamaye mahābhikkhusaṅghaparivuto nisīditvā mahāgaṅgaṃ paripuṇṇaṃ sandamānaṃ olokento, – ‘‘atthi nu kho imaṃ gaṅgaṃ nissāya koci pubbe vaḍḍhiparihāniṃ patto’’ti āvajjitvā, pubbe ekaṃ bālagopālakaṃ nissāya anekasatasahassā gogaṇā imissā gaṅgāya āvaṭṭe patitvā samuddameva paviṭṭhā, aparaṃ pana paṇḍitagopālakaṃ nissāya anekasatasahassagogaṇassa sotthi jātā vaḍḍhi jātā ārogyaṃ jātanti addasa. Disvā imaṃ kāraṇaṃ nissāya bhikkhūnaṃ dhammaṃ desessāmīti cintetvā bhikkhū āmantesi.
માગધકોતિ મગધરટ્ઠવાસી. દુપ્પઞ્ઞજાતિકોતિ નિપ્પઞ્ઞસભાવો દન્ધો મહાજળો. અસમવેક્ખિત્વાતિ અસલ્લક્ખેત્વા અનુપધારેત્વા. પતારેસીતિ તારેતું આરભિ. ઉત્તરં તીરં સુવિદેહાનન્તિ ગઙ્ગાય ઓરિમે તીરે મગધરટ્ઠં, પારિમે તીરે વિદેહરટ્ઠં, ગાવો મગધરટ્ઠતો વિદેહરટ્ઠં નેત્વા રક્ખિસ્સામીતિ ઉત્તરં તીરં પતારેસિ. તં સન્ધાય વુત્તં – ‘‘ઉત્તરં તીરં સુવિદેહાન’’ન્તિ. આમણ્ડલિકં કરિત્વાતિ મણ્ડલિકં કત્વા. અનયબ્યસનં આપજ્જિંસૂતિ અવડ્ઢિં વિનાસં પાપુણિંસુ, મહાસમુદ્દમેવ પવિસિંસુ. તેન હિ ગોપાલકેન ગાવો ઓતારેન્તેન ગઙ્ગાય ઓરિમતીરે સમતિત્થઞ્ચ વિસમતિત્થઞ્ચ ઓલોકેતબ્બં અસ્સ, મજ્ઝે ગઙ્ગાય ગુન્નં વિસ્સમટ્ઠાનત્થં દ્વે તીણિ વાલિકત્થલાનિ સલ્લક્ખેતબ્બાનિ અસ્સુ. તથા પારિમતીરે તીણિ ચત્તારિ તિત્થાનિ, ઇમસ્મા તિત્થા ભટ્ઠા ઇમં તિત્થં ગણ્હિસ્સન્તિ, ઇમસ્મા ભટ્ઠા ઇમન્તિ. અયં પન બાલગોપાલકો ઓરિમતીરે ગુન્નં ઓતરણતિત્થં સમં વા વિસમં વા અનોલોકેત્વાવ મજ્ઝે ગઙ્ગાય ગુન્નં વિસ્સમટ્ઠાનત્થં દ્વે તીણિ વાલિકત્થલાનિપિ અસલ્લક્ખેત્વાવ પરતીરે ચત્તારિ પઞ્ચ ઉત્તરણતિત્થાનિ અસમવેક્ખિત્વાવ અતિત્થેનેવ ગાવો ઓતારેસિ. અથસ્સ મહાઉસભો જવનસમ્પન્નતાય ચેવ થામસમ્પન્નતાય ચ તિરિયં ગઙ્ગાય સોતં છેત્વા પારિમં તીરં પત્વા છિન્નતટઞ્ચેવ કણ્ટકગુમ્બગહનઞ્ચ દિસ્વા, ‘‘દુબ્બિનિવિટ્ઠમેત’’ન્તિ ઞત્વા ધુરગ્ગ-પતિટ્ઠાનોકાસમ્પિ અલભિત્વા પટિનિવત્તિ. ગાવો મહાઉસભો નિવત્તો મયમ્પિ નિવત્તિસ્સામાતિ નિવત્તા. મહતો ગોગણસ્સ નિવત્તટ્ઠાને ઉદકં છિજ્જિત્વા મજ્ઝે ગઙ્ગાય આવટ્ટં ઉટ્ઠપેસિ. ગોગણો આવટ્ટં પવિસિત્વા સમુદ્દમેવ પત્તો. એકોપિ ગોણો અરોગો નામ નાહોસિ. તેનાહ – ‘‘તત્થેવ અનયબ્યસનં આપજ્જિંસૂ’’તિ.
Māgadhakoti magadharaṭṭhavāsī. Duppaññajātikoti nippaññasabhāvo dandho mahājaḷo. Asamavekkhitvāti asallakkhetvā anupadhāretvā. Patāresīti tāretuṃ ārabhi. Uttaraṃ tīraṃ suvidehānanti gaṅgāya orime tīre magadharaṭṭhaṃ, pārime tīre videharaṭṭhaṃ, gāvo magadharaṭṭhato videharaṭṭhaṃ netvā rakkhissāmīti uttaraṃ tīraṃ patāresi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uttaraṃ tīraṃ suvidehāna’’nti. Āmaṇḍalikaṃ karitvāti maṇḍalikaṃ katvā. Anayabyasanaṃ āpajjiṃsūti avaḍḍhiṃ vināsaṃ pāpuṇiṃsu, mahāsamuddameva pavisiṃsu. Tena hi gopālakena gāvo otārentena gaṅgāya orimatīre samatitthañca visamatitthañca oloketabbaṃ assa, majjhe gaṅgāya gunnaṃ vissamaṭṭhānatthaṃ dve tīṇi vālikatthalāni sallakkhetabbāni assu. Tathā pārimatīre tīṇi cattāri titthāni, imasmā titthā bhaṭṭhā imaṃ titthaṃ gaṇhissanti, imasmā bhaṭṭhā imanti. Ayaṃ pana bālagopālako orimatīre gunnaṃ otaraṇatitthaṃ samaṃ vā visamaṃ vā anoloketvāva majjhe gaṅgāya gunnaṃ vissamaṭṭhānatthaṃ dve tīṇi vālikatthalānipi asallakkhetvāva paratīre cattāri pañca uttaraṇatitthāni asamavekkhitvāva atittheneva gāvo otāresi. Athassa mahāusabho javanasampannatāya ceva thāmasampannatāya ca tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā pārimaṃ tīraṃ patvā chinnataṭañceva kaṇṭakagumbagahanañca disvā, ‘‘dubbiniviṭṭhameta’’nti ñatvā dhuragga-patiṭṭhānokāsampi alabhitvā paṭinivatti. Gāvo mahāusabho nivatto mayampi nivattissāmāti nivattā. Mahato gogaṇassa nivattaṭṭhāne udakaṃ chijjitvā majjhe gaṅgāya āvaṭṭaṃ uṭṭhapesi. Gogaṇo āvaṭṭaṃ pavisitvā samuddameva patto. Ekopi goṇo arogo nāma nāhosi. Tenāha – ‘‘tattheva anayabyasanaṃ āpajjiṃsū’’ti.
અકુસલા ઇમસ્સ લોકસ્સાતિ ઇધ લોકે ખન્ધધાતાયતનેસુ અકુસલા અછેકા, પરલોકેપિ એસેવ નયો. મારધેય્યં વુચ્ચતિ તેભૂમકધમ્મા. અમારધેય્યં નવ લોકુત્તરધમ્મા. મચ્ચુધેય્યમ્પિ તેભૂમકધમ્માવ. અમચ્ચુધેય્યં નવ લોકુત્તરધમ્મા. તત્થ અકુસલા અછેકા. વચનત્થતો પન મારસ્સ ધેય્યં મારધેય્યં. ધેય્યન્તિ ઠાનં વત્થુ નિવાસો ગોચરો. મચ્ચુધેય્યેપિ એસેવ નયો. તેસન્તિ તેસં એવરૂપાનં સમણબ્રાહ્મણાનં, ઇમિના છ સત્થારો દસ્સિતાતિ વેદિતબ્બા.
Akusalā imassa lokassāti idha loke khandhadhātāyatanesu akusalā achekā, paralokepi eseva nayo. Māradheyyaṃ vuccati tebhūmakadhammā. Amāradheyyaṃ nava lokuttaradhammā. Maccudheyyampi tebhūmakadhammāva. Amaccudheyyaṃ nava lokuttaradhammā. Tattha akusalā achekā. Vacanatthato pana mārassa dheyyaṃ māradheyyaṃ. Dheyyanti ṭhānaṃ vatthu nivāso gocaro. Maccudheyyepi eseva nayo. Tesanti tesaṃ evarūpānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ, iminā cha satthāro dassitāti veditabbā.
૩૫૧. એવં કણ્હપક્ખં નિટ્ઠપેત્વા સુક્કપક્ખં દસ્સેન્તો ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવેતિઆદિમાહ. તત્થ બલવગાવોતિ દન્તગોણે ચેવ ધેનુયો ચ. દમ્મગાવોતિ દમેતબ્બગોણે ચેવ અવિજાતગાવો ચ. વચ્છતરેતિ વચ્છભાવં તરિત્વા ઠિતે બલવવચ્છે. વચ્છકેતિ ધેનુપકે તરુણવચ્છકે . કિસાબલકેતિ અપ્પમંસલોહિતે મન્દથામે. તાવદેવ જાતકોતિ તંદિવસે જાતકો. માતુગોરવકેન વુય્હમાનોતિ માતા પુરતો પુરતો હુંહુન્તિ ગોરવં કત્વા સઞ્ઞં દદમાના ઉરેન ઉદકં છિન્દમાના ગચ્છતિ, વચ્છકો તાય ગોરવસઞ્ઞાય ધેનુયા વા ઉરેન છિન્નોદકેન ગચ્છમાનો ‘‘માતુગોરવકેન વુય્હમાનો’’તિ વુચ્ચતિ.
351. Evaṃ kaṇhapakkhaṃ niṭṭhapetvā sukkapakkhaṃ dassento bhūtapubbaṃ, bhikkhavetiādimāha. Tattha balavagāvoti dantagoṇe ceva dhenuyo ca. Dammagāvoti dametabbagoṇe ceva avijātagāvo ca. Vacchatareti vacchabhāvaṃ taritvā ṭhite balavavacche. Vacchaketi dhenupake taruṇavacchake . Kisābalaketi appamaṃsalohite mandathāme. Tāvadeva jātakoti taṃdivase jātako. Mātugoravakena vuyhamānoti mātā purato purato huṃhunti goravaṃ katvā saññaṃ dadamānā urena udakaṃ chindamānā gacchati, vacchako tāya goravasaññāya dhenuyā vā urena chinnodakena gacchamāno ‘‘mātugoravakena vuyhamāno’’ti vuccati.
૩૫૨. મારસ્સ સોતં છેત્વાતિ અરહત્તમગ્ગેન મારસ્સ તણ્હાસોતં છેત્વા. પારં ગતાતિ મહાઉસભા નદીપારં વિય સંસારપારં નિબ્બાનં ગતા. પારં અગમંસૂતિ મહાઉસભાનં પારઙ્ગતક્ખણે ગઙ્ગાય સોતસ્સ તયો કોટ્ઠાસે અતિક્કમ્મ ઠિતા મહાઉસભે પારં પત્તે દિસ્વા તેસં ગતમગ્ગં પટિપજ્જિત્વા પારં અગમંસુ. પારં ગમિસ્સન્તીતિ ચતુમગ્ગવજ્ઝાનં કિલેસાનં તયો કોટ્ઠાસે ખેપેત્વા ઠિતા ઇદાનિ અરહત્તમગ્ગેન અવસેસં તણ્હાસોતં છેત્વા બલવગાવો વિય નદીપારં સંસારપારં નિબ્બાનં ગમિસ્સન્તીતિ. ઇમિના નયેન સબ્બવારેસુ અત્થો વેદિતબ્બો. ધમ્માનુસારિનો, સદ્ધાનુસારિનોતિ ઇમે દ્વે પઠમમગ્ગસમઙ્ગિનો.
352.Mārassasotaṃ chetvāti arahattamaggena mārassa taṇhāsotaṃ chetvā. Pāraṃ gatāti mahāusabhā nadīpāraṃ viya saṃsārapāraṃ nibbānaṃ gatā. Pāraṃ agamaṃsūti mahāusabhānaṃ pāraṅgatakkhaṇe gaṅgāya sotassa tayo koṭṭhāse atikkamma ṭhitā mahāusabhe pāraṃ patte disvā tesaṃ gatamaggaṃ paṭipajjitvā pāraṃ agamaṃsu. Pāraṃ gamissantīti catumaggavajjhānaṃ kilesānaṃ tayo koṭṭhāse khepetvā ṭhitā idāni arahattamaggena avasesaṃ taṇhāsotaṃ chetvā balavagāvo viya nadīpāraṃ saṃsārapāraṃ nibbānaṃ gamissantīti. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo. Dhammānusārino, saddhānusārinoti ime dve paṭhamamaggasamaṅgino.
જાનતાતિ સબ્બધમ્મે જાનન્તેન બુદ્ધેન. સુપ્પકાસિતોતિ સુકથિતો. વિવટન્તિ વિવરિતં. અમતદ્વારન્તિ અરિયમગ્ગો. નિબ્બાનપત્તિયાતિ તદત્થાય વિવટં. વિનળીકતન્તિ વિગતમાનનળં કતં. ખેમં પત્થેથાતિ કત્તુકમ્યતાછન્દેન અરહત્તં પત્થેથ, કત્તુકામા નિબ્બત્તેતુકામા હોથાતિ અત્થો. ‘‘પત્ત’ત્થા’’તિપિ પાઠો. એવરૂપં સત્થારં લભિત્વા તુમ્હે પત્તાયેવ નામાતિ અત્થો. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનમેવ. ભગવા પન યથાનુસન્ધિનાવ દેસનં નિટ્ઠપેસીતિ.
Jānatāti sabbadhamme jānantena buddhena. Suppakāsitoti sukathito. Vivaṭanti vivaritaṃ. Amatadvāranti ariyamaggo. Nibbānapattiyāti tadatthāya vivaṭaṃ. Vinaḷīkatanti vigatamānanaḷaṃ kataṃ. Khemaṃ patthethāti kattukamyatāchandena arahattaṃ patthetha, kattukāmā nibbattetukāmā hothāti attho. ‘‘Patta’tthā’’tipi pāṭho. Evarūpaṃ satthāraṃ labhitvā tumhe pattāyeva nāmāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Bhagavā pana yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ચૂળગોપાલકસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૪. ચૂળગોપાલકસુત્તં • 4. Cūḷagopālakasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૪. ચૂળગોપાલકસુત્તવણ્ણના • 4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
