Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૪. ચૂળપન્થકત્થેરગાથાવણ્ણના
4. Cūḷapanthakattheragāthāvaṇṇanā
દન્ધા મય્હં ગતીતિઆદિકા આયસ્મતો ચૂળપન્થકત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? યદેત્થ અટ્ઠુપ્પત્તિવસેન વત્તબ્બં, તં અટ્ઠકનિપાતે મહાપન્થકવત્થુસ્મિં (થેરગા॰ અટ્ઠ॰ ૨.મહાપન્થકત્થેરગાથાવણ્ણના) વુત્તમેવ. અયં પન વિસેસો – મહાપન્થકત્થેરો અરહત્તં પત્વા અગ્ગફલસુખેન વીતિનામેન્તો ચિન્તેસિ – ‘‘કથં નુ ખો સક્કા ચૂળપન્થકમ્પિ ઇમસ્મિં સુખે પતિટ્ઠપેતુ’’ન્તિ? સો અત્તનો અય્યકં ધનસેટ્ઠિં ઉપસઙ્કમિત્વા આહ – ‘‘સચે, મહાસેટ્ઠિ, અનુજાનાથ , અહં ચૂળપન્થકં પબ્બાજેય્ય’’ન્તિ. ‘‘પબ્બાજેથ, ભન્તે’’તિ. થેરો તં પબ્બાજેસિ. સો દસસુ સીલેસુ પતિટ્ઠિતો ભાતુ સન્તિકે –
Dandhāmayhaṃ gatītiādikā āyasmato cūḷapanthakattherassa gāthā. Kā uppatti? Yadettha aṭṭhuppattivasena vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakanipāte mahāpanthakavatthusmiṃ (theragā. aṭṭha. 2.mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā) vuttameva. Ayaṃ pana viseso – mahāpanthakatthero arahattaṃ patvā aggaphalasukhena vītināmento cintesi – ‘‘kathaṃ nu kho sakkā cūḷapanthakampi imasmiṃ sukhe patiṭṭhapetu’’nti? So attano ayyakaṃ dhanaseṭṭhiṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘sace, mahāseṭṭhi, anujānātha , ahaṃ cūḷapanthakaṃ pabbājeyya’’nti. ‘‘Pabbājetha, bhante’’ti. Thero taṃ pabbājesi. So dasasu sīlesu patiṭṭhito bhātu santike –
‘‘પદુમં યથા કોકનદં સુગન્ધં, પાતો સિયા ફુલ્લમવીતગન્ધં;
‘‘Padumaṃ yathā kokanadaṃ sugandhaṃ, pāto siyā phullamavītagandhaṃ;
અઙ્ગીરસં પસ્સ વિરોચમાનં, તપન્તમાદિચ્ચમિવન્તલિક્ખે’’તિ. (સં॰ નિ॰ ૧.૧૨૩; અ॰ નિ॰ ૫.૧૯૫) –
Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ, tapantamādiccamivantalikkhe’’ti. (saṃ. ni. 1.123; a. ni. 5.195) –
ગાથં ઉગ્ગણ્હન્તો ચતૂહિ માસેહિ ગહેતું નાસક્ખિ, ગહિતગહિતં પદં હદયે ન તિટ્ઠતિ. અથ નં મહાપન્થકો આહ – ‘‘પન્થક, ત્વં ઇમસ્મિં સાસને અભબ્બો, ચતૂહિ માસેહિ એકગાથમ્પિ ગહેતું ન સક્કોસિ. પબ્બજિતકિચ્ચં પન ત્વં કથં મત્થકં પાપેસ્સસિ? નિક્ખમ ઇતો’’તિ. સો થેરેન પણામિતો દ્વારકોટ્ઠકસમીપે રોદમાનો અટ્ઠાસિ.
Gāthaṃ uggaṇhanto catūhi māsehi gahetuṃ nāsakkhi, gahitagahitaṃ padaṃ hadaye na tiṭṭhati. Atha naṃ mahāpanthako āha – ‘‘panthaka, tvaṃ imasmiṃ sāsane abhabbo, catūhi māsehi ekagāthampi gahetuṃ na sakkosi. Pabbajitakiccaṃ pana tvaṃ kathaṃ matthakaṃ pāpessasi? Nikkhama ito’’ti. So therena paṇāmito dvārakoṭṭhakasamīpe rodamāno aṭṭhāsi.
તેન ચ સમયેન સત્થા જીવકમ્બવને વિહરતિ. અથ જીવકો પુરિસં પેસેસિ, ‘‘પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ સદ્ધિં સત્થારં નિમન્તેહી’’તિ. તેન ચ સમયેન આયસ્મા મહાપન્થકો ભત્તુદ્દેસકો હોતિ. સો ‘‘પઞ્ચન્નં ભિક્ખુસતાનં ભિક્ખં પટિચ્છથ, ભન્તે’’તિ વુત્તો ‘‘ચૂળપન્થકં ઠપેત્વા સેસાનં પટિચ્છામી’’તિ આહ. તં સુત્વા ચૂળપન્થકો ભિય્યોસોમત્તાય દોમનસ્સપ્પત્તો અહોસિ. સત્થા તસ્સ ચિત્તક્ખેદં ઞત્વા, ‘‘ચૂળપન્થકો મયા કતેન ઉપાયેન બુજ્ઝિસ્સતી’’તિ તસ્સ અવિદૂરે ઠાને અત્તાનં દસ્સેત્વા ‘‘કિં, પન્થક, રોદસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ભાતા મં, ભન્તે, પણામેતી’’તિ આહ. ‘‘પન્થક, મા ચિન્તયિ, મમ સાસને તુય્હં પબ્બજ્જા, એહિ, ઇમં ગહેત્વા ‘રજોહરણં, રજોહરણ’ન્તિ મનસિ કરોહી’’તિ ઇદ્ધિયા સુદ્ધં ચોળક્ખણ્ડં અભિસઙ્ખરિત્વા અદાસિ. સો સત્થારા દિન્નં ચોળક્ખણ્ડં ‘‘રજોહરણં, રજોહરણ’’ન્તિ હત્થેન પરિમજ્જન્તો નિસીદિ. તસ્સ તં પરિમજ્જન્તસ્સ કિલિટ્ઠધાતુકં જાતં, પુન પરિમજ્જન્તસ્સ ઉક્ખલિપરિપુઞ્છનસદિસં જાતં. સો ઞાણસ્સ પરિપક્કત્તા એવં ચિન્તેસિ – ‘‘ઇદં ચોળક્ખણ્ડં પકતિયા પરિસુદ્ધં, ઇમં ઉપાદિણ્ણકસરીરં નિસ્સાય કિલિટ્ઠં અઞ્ઞથા જાતં, તસ્મા અનિચ્ચં યથાપેતં, એવં ચિત્તમ્પી’’તિ ખયવયં પટ્ઠપેત્વા તસ્મિંયેવ નિમિત્તે ઝાનાનિ નિબ્બત્તેત્વા ઝાનપાદકં વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૨.૩૫-૫૪) –
Tena ca samayena satthā jīvakambavane viharati. Atha jīvako purisaṃ pesesi, ‘‘pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ satthāraṃ nimantehī’’ti. Tena ca samayena āyasmā mahāpanthako bhattuddesako hoti. So ‘‘pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ bhikkhaṃ paṭicchatha, bhante’’ti vutto ‘‘cūḷapanthakaṃ ṭhapetvā sesānaṃ paṭicchāmī’’ti āha. Taṃ sutvā cūḷapanthako bhiyyosomattāya domanassappatto ahosi. Satthā tassa cittakkhedaṃ ñatvā, ‘‘cūḷapanthako mayā katena upāyena bujjhissatī’’ti tassa avidūre ṭhāne attānaṃ dassetvā ‘‘kiṃ, panthaka, rodasī’’ti pucchi. ‘‘Bhātā maṃ, bhante, paṇāmetī’’ti āha. ‘‘Panthaka, mā cintayi, mama sāsane tuyhaṃ pabbajjā, ehi, imaṃ gahetvā ‘rajoharaṇaṃ, rajoharaṇa’nti manasi karohī’’ti iddhiyā suddhaṃ coḷakkhaṇḍaṃ abhisaṅkharitvā adāsi. So satthārā dinnaṃ coḷakkhaṇḍaṃ ‘‘rajoharaṇaṃ, rajoharaṇa’’nti hatthena parimajjanto nisīdi. Tassa taṃ parimajjantassa kiliṭṭhadhātukaṃ jātaṃ, puna parimajjantassa ukkhaliparipuñchanasadisaṃ jātaṃ. So ñāṇassa paripakkattā evaṃ cintesi – ‘‘idaṃ coḷakkhaṇḍaṃ pakatiyā parisuddhaṃ, imaṃ upādiṇṇakasarīraṃ nissāya kiliṭṭhaṃ aññathā jātaṃ, tasmā aniccaṃ yathāpetaṃ, evaṃ cittampī’’ti khayavayaṃ paṭṭhapetvā tasmiṃyeva nimitte jhānāni nibbattetvā jhānapādakaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.35-54) –
‘‘પદુમુત્તરો નામ જિનો, આહુતીનં પટિગ્ગહો;
‘‘Padumuttaro nāma jino, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ગણમ્હા વૂપકટ્ઠો સો, હિમવન્તે વસી તદા.
Gaṇamhā vūpakaṭṭho so, himavante vasī tadā.
‘‘અહમ્પિ હિમવન્તમ્હિ, વસામિ અસ્સમે તદા;
‘‘Ahampi himavantamhi, vasāmi assame tadā;
અચિરાગતં મહાવીરં, ઉપેસિં લોકનાયકં.
Acirāgataṃ mahāvīraṃ, upesiṃ lokanāyakaṃ.
‘‘પુપ્ફચ્છત્તં ગહેત્વાન, ઉપગચ્છિં નરાસભં;
‘‘Pupphacchattaṃ gahetvāna, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
સમાધિં સમાપજ્જન્તં, અન્તરાયમકાસહં.
Samādhiṃ samāpajjantaṃ, antarāyamakāsahaṃ.
‘‘ઉભો હત્થેહિ પગ્ગય્હ, પુપ્ફચ્છત્તં અદાસહં;
‘‘Ubho hatthehi paggayha, pupphacchattaṃ adāsahaṃ;
પટિગ્ગહેસિ ભગવા, પદુમુત્તરો મહામુનિ.
Paṭiggahesi bhagavā, padumuttaro mahāmuni.
‘‘સબ્બે દેવા અત્તમના, હિમવન્તં ઉપેન્તિ તે;
‘‘Sabbe devā attamanā, himavantaṃ upenti te;
સાધુકારં પવત્તેસું, અનુમોદિસ્સતિ ચક્ખુમા.
Sādhukāraṃ pavattesuṃ, anumodissati cakkhumā.
‘‘ઇદં વત્વાન તે દેવા, ઉપગચ્છું નરુત્તમં;
‘‘Idaṃ vatvāna te devā, upagacchuṃ naruttamaṃ;
આકાસે ધારયન્તસ્સ, પદુમચ્છત્તમુત્તમં.
Ākāse dhārayantassa, padumacchattamuttamaṃ.
‘‘સતપત્તછત્તં પગ્ગય્હ, અદાસિ તાપસો મમ;
‘‘Satapattachattaṃ paggayha, adāsi tāpaso mama;
તમહં કિત્તયિસ્સામિ, સુણાથ મમ ભાસતો.
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘પઞ્ચવીસતિકપ્પાનિ, દેવરજ્જં કરિસ્સતિ;
‘‘Pañcavīsatikappāni, devarajjaṃ karissati;
ચતુત્તિંસતિક્ખત્તુઞ્ચ, ચક્કવત્તી ભવિસ્સતિ.
Catuttiṃsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati.
‘‘યં યં યોનિં સંસરતિ, દેવત્તં અથ માનુસં;
‘‘Yaṃ yaṃ yoniṃ saṃsarati, devattaṃ atha mānusaṃ;
અબ્ભોકાસે પતિટ્ઠન્તં, પદુમં ધારયિસ્સતિ.
Abbhokāse patiṭṭhantaṃ, padumaṃ dhārayissati.
‘‘કપ્પસતસહસ્સમ્હિ , ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;
‘‘Kappasatasahassamhi , okkākakulasambhavo;
ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘પકાસિતે પાવચને, મનુસ્સત્તં લભિસ્સતિ;
‘‘Pakāsite pāvacane, manussattaṃ labhissati;
મનોમયમ્હિ કાયમ્હિ, ઉત્તમો સો ભવિસ્સતિ.
Manomayamhi kāyamhi, uttamo so bhavissati.
‘‘દ્વે ભાતરો ભવિસ્સન્તિ, ઉભોપિ પન્થકવ્હયા;
‘‘Dve bhātaro bhavissanti, ubhopi panthakavhayā;
અનુભોત્વા ઉત્તમત્થં, જોતયિસ્સન્તિ સાસનં.
Anubhotvā uttamatthaṃ, jotayissanti sāsanaṃ.
‘‘સોહં અટ્ઠારસવસ્સો, પબ્બજિં અનગારિયં;
‘‘Sohaṃ aṭṭhārasavasso, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
વિસેસાહં ન વિન્દામિ, સક્યપુત્તસ્સ સાસને.
Visesāhaṃ na vindāmi, sakyaputtassa sāsane.
‘‘દન્ધા મય્હં ગતી આસિ, પરિભૂતો પુરે અહું;
‘‘Dandhā mayhaṃ gatī āsi, paribhūto pure ahuṃ;
ભાતા ચ મં પણામેસિ, ગચ્છ દાનિ સકં ઘરં.
Bhātā ca maṃ paṇāmesi, gaccha dāni sakaṃ gharaṃ.
‘‘સોહં પણામિતો સન્તો, સઙ્ઘારામસ્સ કોટ્ઠકે;
‘‘Sohaṃ paṇāmito santo, saṅghārāmassa koṭṭhake;
દુમ્મનો તત્થ અટ્ઠાસિં, સામઞ્ઞસ્મિં અપેક્ખવા.
Dummano tattha aṭṭhāsiṃ, sāmaññasmiṃ apekkhavā.
‘‘ભગવા તત્થ આગચ્છિ, સીસં મય્હં પરામસિ;
‘‘Bhagavā tattha āgacchi, sīsaṃ mayhaṃ parāmasi;
બાહાય મં ગહેત્વાન, સઙ્ઘારામં પવેસયિ.
Bāhāya maṃ gahetvāna, saṅghārāmaṃ pavesayi.
‘‘અનુકમ્પાય મે સત્થા, અદાસિ પાદપુઞ્છનિં;
‘‘Anukampāya me satthā, adāsi pādapuñchaniṃ;
એવં સુદ્ધં અધિટ્ઠેહિ, એકમન્તમધિટ્ઠહં.
Evaṃ suddhaṃ adhiṭṭhehi, ekamantamadhiṭṭhahaṃ.
‘‘હત્થેહિ તમહં ગય્હ, સરિં કોકનદં અહં;
‘‘Hatthehi tamahaṃ gayha, sariṃ kokanadaṃ ahaṃ;
તત્થ ચિત્તં વિમુચ્ચિ મે, અરહત્તં અપાપુણિં.
Tattha cittaṃ vimucci me, arahattaṃ apāpuṇiṃ.
‘‘મનોમયેસુ કાયેસુ, સબ્બત્થ પારમિં ગતો;
‘‘Manomayesu kāyesu, sabbattha pāramiṃ gato;
સબ્બાસવે પરિઞ્ઞાય, વિહરામિ અનાસવો.
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘પટિસમ્ભિદા ચતસ્સો…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
અરહત્તમગ્ગેનેવસ્સ તેપિટકં પઞ્ચાભિઞ્ઞા ચ આગમિંસુ. સત્થા એકેન ઊનેહિ પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ સદ્ધિં ગન્ત્વા જીવકસ્સ નિવેસને પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. ચૂળપન્થકો પન અત્તનો ભિક્ખાય અપ્પટિચ્છિતત્તા એવ ન ગતો. જીવકો યાગું દાતું આરભિ, સત્થા પત્તં હત્થેન પિદહિ. ‘‘કસ્મા, ભન્તે, ન ગણ્હથા’’તિ વુત્તે – ‘‘વિહારે એકો ભિક્ખુ અત્થિ, જીવકા’’તિ. સો પુરિસં પહિણિ, ‘‘ગચ્છ, ભણે, વિહારે નિસિન્નં અય્યં ગહેત્વા એહી’’તિ. ચૂળપન્થકત્થેરોપિ રૂપેન કિરિયાય ચ એકમ્પિ એકેન અસદિસં ભિક્ખુસહસ્સં નિમ્મિનિત્વા નિસીદિ. સો પુરિસો વિહારે ભિક્ખૂનં બહુભાવં દિસ્વા ગન્ત્વા જીવકસ્સ કથેસિ – ‘‘ઇમસ્મા ભિક્ખુસઙ્ઘા વિહારે ભિક્ખુસઙ્ઘો બહુતરો, પક્કોસિતબ્બં અય્યં ન જાનામી’’તિ. જીવકો સત્થારં પટિપુચ્છિ – ‘‘કોનામો, ભન્તે, વિહારે નિસિન્નો ભિક્ખૂ’’તિ? ‘‘ચૂળપન્થકો નામ, જીવકા’’તિ. ‘‘ગચ્છ , ભણે, ‘ચૂળપન્થકો નામ કતરો’તિ પુચ્છિત્વા તં આનેહી’’તિ. સો વિહારં ગન્ત્વા ‘‘ચૂળપન્થકો નામ કતરો, ભન્તે’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અહં ચૂળપન્થકો’’,‘‘અહં ચૂળપન્થકો’’તિ એકપહારેનેવ ભિક્ખુસહસ્સમ્પિ કથેસિ. સો પુનાગન્ત્વા તં પવત્તિં જીવકસ્સ આરોચેસિ. જીવકો પટિવિદ્ધસચ્ચત્તા ‘‘ઇદ્ધિમા મઞ્ઞે, અય્યો’’તિ નયતો ઞત્વા ‘‘ગચ્છ, ભણે, પઠમં કથનકમય્યમેવ ‘તુમ્હે સત્થા પક્કોસતી’તિ વત્વા ચીવરકણ્ણે ગણ્હા’’તિ આહ. સો વિહારં ગન્ત્વા તથા અકાસિ, તાવદેવ નિમ્મિતભિક્ખૂ અન્તરધાયિંસુ. સો થેરં ગહેત્વા અગમાસિ.
Arahattamaggenevassa tepiṭakaṃ pañcābhiññā ca āgamiṃsu. Satthā ekena ūnehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gantvā jīvakassa nivesane paññatte āsane nisīdi. Cūḷapanthako pana attano bhikkhāya appaṭicchitattā eva na gato. Jīvako yāguṃ dātuṃ ārabhi, satthā pattaṃ hatthena pidahi. ‘‘Kasmā, bhante, na gaṇhathā’’ti vutte – ‘‘vihāre eko bhikkhu atthi, jīvakā’’ti. So purisaṃ pahiṇi, ‘‘gaccha, bhaṇe, vihāre nisinnaṃ ayyaṃ gahetvā ehī’’ti. Cūḷapanthakattheropi rūpena kiriyāya ca ekampi ekena asadisaṃ bhikkhusahassaṃ nimminitvā nisīdi. So puriso vihāre bhikkhūnaṃ bahubhāvaṃ disvā gantvā jīvakassa kathesi – ‘‘imasmā bhikkhusaṅghā vihāre bhikkhusaṅgho bahutaro, pakkositabbaṃ ayyaṃ na jānāmī’’ti. Jīvako satthāraṃ paṭipucchi – ‘‘konāmo, bhante, vihāre nisinno bhikkhū’’ti? ‘‘Cūḷapanthako nāma, jīvakā’’ti. ‘‘Gaccha , bhaṇe, ‘cūḷapanthako nāma kataro’ti pucchitvā taṃ ānehī’’ti. So vihāraṃ gantvā ‘‘cūḷapanthako nāma kataro, bhante’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ cūḷapanthako’’,‘‘ahaṃ cūḷapanthako’’ti ekapahāreneva bhikkhusahassampi kathesi. So punāgantvā taṃ pavattiṃ jīvakassa ārocesi. Jīvako paṭividdhasaccattā ‘‘iddhimā maññe, ayyo’’ti nayato ñatvā ‘‘gaccha, bhaṇe, paṭhamaṃ kathanakamayyameva ‘tumhe satthā pakkosatī’ti vatvā cīvarakaṇṇe gaṇhā’’ti āha. So vihāraṃ gantvā tathā akāsi, tāvadeva nimmitabhikkhū antaradhāyiṃsu. So theraṃ gahetvā agamāsi.
સત્થા તસ્મિં ખણે યાગુઞ્ચ ખજ્જકાદિભેદઞ્ચ પટિગ્ગણ્હિ. દસબલે ભત્તકિચ્ચં કત્વા વિહારં ગતે ધમ્મસભાયં કથા ઉદપાદિ – ‘‘અહો બુદ્ધાનં આનુભાવો, યત્ર હિ નામ ચત્તારો માસે એકગાથં ગહેતું અસક્કોન્તમ્પિ લહુકેન ખણેનેવ એવં મહિદ્ધિકં અકંસૂ’’તિ. સત્થા તેસં ભિક્ખૂનં કથાસલ્લાપં સુત્વા આગન્ત્વા બુદ્ધાસને નિસજ્જ, ‘‘કિં વદેથ, ભિક્ખવે’’તિ પુચ્છિત્વા, ‘‘ઇમં નામ, ભન્તે’’તિ વુત્તે, ‘‘ભિક્ખવે, ચૂળપન્થકેન ઇદાનિ મય્હં ઓવાદે ઠત્વા લોકુત્તરદાયજ્જં લદ્ધં, પુબ્બે પન લોકિયદાયજ્જ’’ન્તિ વત્વા તેહિ યાચિતો ચૂળસેટ્ઠિજાતકં (જા॰ ૧.૧.૪) કથેસિ. અપરભાગે તં સત્થા અરિયગણપરિવુતો ધમ્માસને નિસિન્નો મનોમયં કાયં અભિનિમ્મિનન્તાનં ભિક્ખૂનં ચેતોવિવટ્ટકુસલાનઞ્ચ અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. સો અપરેન સમયેન ભિક્ખૂહિ ‘‘તથા દન્ધધાતુકેન કથં તયા સચ્ચાનિ પટિવિદ્ધાની’’તિ પુટ્ઠો ભાતુ પણામનતો પટ્ઠાય અત્તનો પટિપત્તિં પકાસેન્તો –
Satthā tasmiṃ khaṇe yāguñca khajjakādibhedañca paṭiggaṇhi. Dasabale bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gate dhammasabhāyaṃ kathā udapādi – ‘‘aho buddhānaṃ ānubhāvo, yatra hi nāma cattāro māse ekagāthaṃ gahetuṃ asakkontampi lahukena khaṇeneva evaṃ mahiddhikaṃ akaṃsū’’ti. Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ kathāsallāpaṃ sutvā āgantvā buddhāsane nisajja, ‘‘kiṃ vadetha, bhikkhave’’ti pucchitvā, ‘‘imaṃ nāma, bhante’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, cūḷapanthakena idāni mayhaṃ ovāde ṭhatvā lokuttaradāyajjaṃ laddhaṃ, pubbe pana lokiyadāyajja’’nti vatvā tehi yācito cūḷaseṭṭhijātakaṃ (jā. 1.1.4) kathesi. Aparabhāge taṃ satthā ariyagaṇaparivuto dhammāsane nisinno manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ bhikkhūnaṃ cetovivaṭṭakusalānañca aggaṭṭhāne ṭhapesi. So aparena samayena bhikkhūhi ‘‘tathā dandhadhātukena kathaṃ tayā saccāni paṭividdhānī’’ti puṭṭho bhātu paṇāmanato paṭṭhāya attano paṭipattiṃ pakāsento –
૫૫૭.
557.
‘‘દન્ધા મય્હં ગતી આસિ, પરિભૂતો પુરે અહં;
‘‘Dandhā mayhaṃ gatī āsi, paribhūto pure ahaṃ;
ભાતા ચ મં પણામેસિ, ગચ્છ દાનિ તુવં ઘરં.
Bhātā ca maṃ paṇāmesi, gaccha dāni tuvaṃ gharaṃ.
૫૫૮.
558.
‘‘સોહં પણામિતો સન્તો, સઙ્ઘારામસ્સ કોટ્ઠકે;
‘‘Sohaṃ paṇāmito santo, saṅghārāmassa koṭṭhake;
દુમ્મનો તત્થ અટ્ઠાસિં, સાસનસ્મિં અપેક્ખવા.
Dummano tattha aṭṭhāsiṃ, sāsanasmiṃ apekkhavā.
૫૫૯.
559.
‘‘ભગવા તત્થ આગચ્છિ, સીસં મય્હં પરામસિ;
‘‘Bhagavā tattha āgacchi, sīsaṃ mayhaṃ parāmasi;
બાહાય મં ગહેત્વાન, સઙ્ઘારામં પવેસયિ.
Bāhāya maṃ gahetvāna, saṅghārāmaṃ pavesayi.
૫૬૦.
560.
‘‘અનુકમ્પાય મે સત્થા, પાદાસિ પાદપુઞ્છનિં;
‘‘Anukampāya me satthā, pādāsi pādapuñchaniṃ;
એતં સુદ્ધં અધિટ્ઠેહિ, એકમન્તં સ્વધિટ્ઠિતં.
Etaṃ suddhaṃ adhiṭṭhehi, ekamantaṃ svadhiṭṭhitaṃ.
૫૬૧.
561.
‘‘તસ્સાહં વચનં સુત્વા, વિહાસિં સાસને રતો;
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, vihāsiṃ sāsane rato;
સમાધિં પટિપાદેસિં, ઉત્તમત્થસ્સ પત્તિયા.
Samādhiṃ paṭipādesiṃ, uttamatthassa pattiyā.
૫૬૨.
562.
‘‘પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, દિબ્બચક્ખુ વિસોધિતં;
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
૫૬૩.
563.
‘‘સહસ્સક્ખત્તુમત્તાનં, નિમ્મિનિત્વાન પન્થકો;
‘‘Sahassakkhattumattānaṃ, nimminitvāna panthako;
નિસીદમ્બવને રમ્મે, યાવ કાલપ્પવેદના.
Nisīdambavane ramme, yāva kālappavedanā.
૫૬૪.
564.
‘‘તતો મે સત્થા પાહેસિ, દૂતં કાલપ્પવેદકં;
‘‘Tato me satthā pāhesi, dūtaṃ kālappavedakaṃ;
પવેદિતમ્હિ કાલમ્હિ, વેહાસાદુપસઙ્કમિં.
Paveditamhi kālamhi, vehāsādupasaṅkamiṃ.
૫૬૫.
565.
‘‘વન્દિત્વા સત્થુનો પાદે, એકમન્તં નિસીદહં;
‘‘Vanditvā satthuno pāde, ekamantaṃ nisīdahaṃ;
નિસિન્નં મં વિદિત્વાન, અત્થ સત્થા પટિગ્ગહિ.
Nisinnaṃ maṃ viditvāna, attha satthā paṭiggahi.
૫૬૬.
566.
‘‘આયાગો સબ્બલોકસ્સ, આહુતીનં પટિગ્ગહો;
‘‘Āyāgo sabbalokassa, āhutīnaṃ paṭiggaho;
પુઞ્ઞક્ખેત્તં મનુસ્સાનં, પટિગ્ગણ્હિત્થ દક્ખિણ’’ન્તિ. –
Puññakkhettaṃ manussānaṃ, paṭiggaṇhittha dakkhiṇa’’nti. –
ઇમા ગાથા અભાસિ.
Imā gāthā abhāsi.
તત્થ દન્ધાતિ, મન્દા, ચતુપ્પદિકં ગાથં ચતૂહિ માસેહિ ગહેતું અસમત્થભાવેન દુબ્બલા. ગતીતિ ઞાણગતિ. આસીતિ, અહોસિ. પરિભૂતોતિ, તતો એવ ‘‘મુટ્ઠસ્સતિ અસમ્પજાનો’’તિ હીળિતો. પુરેતિ, પુબ્બે પુથુજ્જનકાલે. ભાતા ચાતિ સમુચ્ચયત્થો ચ-સદ્દો, ન કેવલં પરિભૂતોવ, અથ ખો ભાતાપિ મં પણામેસિ, ‘‘પન્થક, ત્વં દુપ્પઞ્ઞો અહેતુકો મઞ્ઞે, તસ્મા પબ્બજિતકિચ્ચં મત્થકં પાપેતું અસમત્થો , ન ઇમસ્સ સાસનસ્સ અનુચ્છવિકો, ગચ્છ દાનિ તુય્હં અય્યકઘર’’ન્તિ નિક્કડ્ઢેસિ. ભાતાતિ, ભાતરા.
Tattha dandhāti, mandā, catuppadikaṃ gāthaṃ catūhi māsehi gahetuṃ asamatthabhāvena dubbalā. Gatīti ñāṇagati. Āsīti, ahosi. Paribhūtoti, tato eva ‘‘muṭṭhassati asampajāno’’ti hīḷito. Pureti, pubbe puthujjanakāle. Bhātā cāti samuccayattho ca-saddo, na kevalaṃ paribhūtova, atha kho bhātāpi maṃ paṇāmesi, ‘‘panthaka, tvaṃ duppañño ahetuko maññe, tasmā pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetuṃ asamattho , na imassa sāsanassa anucchaviko, gaccha dāni tuyhaṃ ayyakaghara’’nti nikkaḍḍhesi. Bhātāti, bhātarā.
કોટ્ઠકેતિ, દ્વારકોટ્ઠકસમીપે. દુમ્મનોતિ, દોમનસ્સિતો. સાસનસ્મિં અપેક્ખવાતિ, સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાસને સાપેક્ખો અવિબ્ભમિતુકામો.
Koṭṭhaketi, dvārakoṭṭhakasamīpe. Dummanoti, domanassito. Sāsanasmiṃ apekkhavāti, sammāsambuddhassa sāsane sāpekkho avibbhamitukāmo.
ભગવા તત્થ આગચ્છીતિ, મહાકરુણાસઞ્ચોદિતમાનસો મં અનુગ્ગણ્હન્તો ભગવા યત્થાહં ઠિતો, તત્થ આગચ્છિ. આગન્ત્વા ચ, ‘‘પન્થક, અહં તે સત્થા, ન મહાપન્થકો, મં ઉદ્દિસ્સ તવ પબ્બજ્જા’’તિ સમસ્સાસેન્તો સીસં મય્હં પરામસિ જાલાબન્ધનમુદુતલુનપીણવરાયતઙ્ગુલિસમુપસોભિતેન વિકસિતપદુમસસ્સિરીકેન ચક્કઙ્કિતેન હત્થતલેન ‘‘ઇદાનિયેવ મમ પુત્તો ભવિસ્સતી’’તિ દીપેન્તો મય્હં સીસં પરામસિ. બાહાય મં ગહેત્વાનાતિ, ‘‘કસ્મા ત્વં, ઇધ તિટ્ઠસી’’તિ ચન્દનગન્ધગન્ધિના અત્તનો હત્થેન મં ભુજે ગહેત્વા અન્તોસઙ્ઘારામં પવેસેસિ. પાદાસિ પાદપુઞ્છનિન્તિ પાદપુઞ્છનિં કત્વા પાદાસિ ‘‘રજોહરણન્તિ મનસિ કરોહી’’તિ અદાસીતિ અત્થો. ‘‘અદાસી’’તિ ‘‘પાદપુઞ્છનિ’’ન્તિ ચ પઠન્તિ. કેચિ પન ‘‘પાદપુઞ્છનિ’’ન્તિ પાદપુઞ્છનચોળક્ખણ્ડં પાદાસી’’તિ વદન્તિ. તદયુત્તં ઇદ્ધિયા અભિસઙ્ખરિત્વા ચોળક્ખણ્ડસ્સ દિન્નત્તા. એતં સુદ્ધં અધિટ્ઠેહિ, એકમન્તં સ્વધિટ્ઠિતન્તિ, એતં સુદ્ધં ચોળક્ખણ્ડં ‘‘રજોહરણં, રજોહરણ’’ન્તિ મનસિકારેન સ્વધિટ્ઠિતં કત્વા એકમન્તં એકમન્તે વિવિત્તે ગન્ધકુટિપમુખે નિસિન્નો અધિટ્ઠેહિ તથા ચિત્તં સમાહિતં કત્વા પવત્તેહિ.
Bhagavā tattha āgacchīti, mahākaruṇāsañcoditamānaso maṃ anuggaṇhanto bhagavā yatthāhaṃ ṭhito, tattha āgacchi. Āgantvā ca, ‘‘panthaka, ahaṃ te satthā, na mahāpanthako, maṃ uddissa tava pabbajjā’’ti samassāsento sīsaṃ mayhaṃ parāmasi jālābandhanamudutalunapīṇavarāyataṅgulisamupasobhitena vikasitapadumasassirīkena cakkaṅkitena hatthatalena ‘‘idāniyeva mama putto bhavissatī’’ti dīpento mayhaṃ sīsaṃ parāmasi. Bāhāya maṃ gahetvānāti, ‘‘kasmā tvaṃ, idha tiṭṭhasī’’ti candanagandhagandhinā attano hatthena maṃ bhuje gahetvā antosaṅghārāmaṃ pavesesi. Pādāsipādapuñchaninti pādapuñchaniṃ katvā pādāsi ‘‘rajoharaṇanti manasi karohī’’ti adāsīti attho. ‘‘Adāsī’’ti ‘‘pādapuñchani’’nti ca paṭhanti. Keci pana ‘‘pādapuñchani’’nti pādapuñchanacoḷakkhaṇḍaṃ pādāsī’’ti vadanti. Tadayuttaṃ iddhiyā abhisaṅkharitvā coḷakkhaṇḍassa dinnattā. Etaṃ suddhaṃ adhiṭṭhehi, ekamantaṃ svadhiṭṭhitanti, etaṃ suddhaṃ coḷakkhaṇḍaṃ ‘‘rajoharaṇaṃ, rajoharaṇa’’nti manasikārena svadhiṭṭhitaṃ katvā ekamantaṃ ekamante vivitte gandhakuṭipamukhe nisinno adhiṭṭhehi tathā cittaṃ samāhitaṃ katvā pavattehi.
તસ્સાહં વચનં સુત્વાતિ, તસ્સ ભગવતો વચનં ઓવાદં અહં સુત્વા તસ્મિં સાસને ઓવાદે રતો અભિરતો હુત્વા વિહાસિં યથાનુસિટ્ઠં પટિપજ્જિં. પટિપજ્જન્તો ચ સમાધિં પટિપાદેસિં, ઉત્તમત્થસ્સ પત્તિયાતિ, ઉત્તમત્થો નામ અરહત્તં, તસ્સ અધિગમાય કસિણપરિકમ્મવસેન રૂપજ્ઝાનાનિ નિબ્બત્તેત્વા ઝાનપાદકં વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા મગ્ગપટિપાટિયા અગ્ગમગ્ગસમાધિં સમ્પાદેસિન્તિ અત્થો. એત્થ હિ સમાધીતિ ઉપચારસમાધિતો પટ્ઠાય યાવ ચતુત્થમગ્ગસમાધિ, તાવ સમાધિસામઞ્ઞેન ગહિતો, અગ્ગફલસમાધિ પન ઉત્તમત્થગ્ગહણેન, સાતિસયં ચેવાયં સમાધિકુસલો, તસ્મા ‘‘સમાધિં પટિપાદેસિ’’ન્તિ આહ. સમાધિકુસલતાય હિ અયમાયસ્મા ચેતોવિવટ્ટકુસલો નામ જાતો, મહાપન્થકત્થેરો પન વિપસ્સનાકુસલતાય સઞ્ઞાવિવટ્ટકુસલો નામ. એકો ચેત્થ સમાધિલક્ખણે છેકો, એકો વિપસ્સનાલક્ખણે, એકો સમાધિગાળ્હો, એકો વિપસ્સનાગાળ્હો એકો અઙ્ગસંખિત્તે છેકો, એકો આરમ્મણસંખિત્તે, એકો અઙ્ગવવત્થાને, એકો આરમ્મણવવત્થાનેતિ વણ્ણેન્તિ. અપિચ ચૂળપન્થકત્થેરો સાતિસયં ચતુન્નં રૂપાવચરજ્ઝાનાનં લાભિતાય ચેતોવિવટ્ટકુસલો વુત્તો, મહાપન્થકત્થેરો સાતિસયં ચતુન્નં અરૂપાવચરજ્ઝાનાનં લાભિતાય સઞ્ઞાવિવટ્ટકુસલો. પઠમો વા રૂપાવચરજ્ઝાનલાભી હુત્વા ઝાનઙ્ગેહિ વુટ્ઠાય અરહત્તં પત્તોતિ ચેતોવિવટ્ટકુસલો, ઇતરો અરૂપાવચરજ્ઝાનલાભી હુત્વા ઝાનઙ્ગેહિ વુટ્ઠાય અરહત્તં પત્તોતિ સઞ્ઞાવિવટ્ટકુસલો. મનોમયં પન કાયં નિબ્બત્તેન્તો અઞ્ઞે તયો વા ચત્તારો વા નિબ્બત્તન્તિ, ન બહુકે, એકસદિસેયેવ ચ કત્વા નિબ્બત્તેન્તિ, એકવિધમેવ કમ્મં કુરુમાને. અયં પન થેરો એકાવજ્જનેન સમણસહસ્સં માપેસિ, દ્વેપિ ન કાયેન એકસદિસે અકાસિ, ન એકવિધં કમ્મં કુરુમાને. તસ્મા મનોમયં કાયં અભિનિમ્મિનન્તાનં અગ્ગો નામ જાતો.
Tassāhaṃ vacanaṃ sutvāti, tassa bhagavato vacanaṃ ovādaṃ ahaṃ sutvā tasmiṃ sāsane ovāde rato abhirato hutvā vihāsiṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjiṃ. Paṭipajjanto ca samādhiṃ paṭipādesiṃ, uttamatthassa pattiyāti, uttamattho nāma arahattaṃ, tassa adhigamāya kasiṇaparikammavasena rūpajjhānāni nibbattetvā jhānapādakaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā maggapaṭipāṭiyā aggamaggasamādhiṃ sampādesinti attho. Ettha hi samādhīti upacārasamādhito paṭṭhāya yāva catutthamaggasamādhi, tāva samādhisāmaññena gahito, aggaphalasamādhi pana uttamatthaggahaṇena, sātisayaṃ cevāyaṃ samādhikusalo, tasmā ‘‘samādhiṃ paṭipādesi’’nti āha. Samādhikusalatāya hi ayamāyasmā cetovivaṭṭakusalo nāma jāto, mahāpanthakatthero pana vipassanākusalatāya saññāvivaṭṭakusalo nāma. Eko cettha samādhilakkhaṇe cheko, eko vipassanālakkhaṇe, eko samādhigāḷho, eko vipassanāgāḷho eko aṅgasaṃkhitte cheko, eko ārammaṇasaṃkhitte, eko aṅgavavatthāne, eko ārammaṇavavatthāneti vaṇṇenti. Apica cūḷapanthakatthero sātisayaṃ catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya cetovivaṭṭakusalo vutto, mahāpanthakatthero sātisayaṃ catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya saññāvivaṭṭakusalo. Paṭhamo vā rūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti cetovivaṭṭakusalo, itaro arūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti saññāvivaṭṭakusalo. Manomayaṃ pana kāyaṃ nibbattento aññe tayo vā cattāro vā nibbattanti, na bahuke, ekasadiseyeva ca katvā nibbattenti, ekavidhameva kammaṃ kurumāne. Ayaṃ pana thero ekāvajjanena samaṇasahassaṃ māpesi, dvepi na kāyena ekasadise akāsi, na ekavidhaṃ kammaṃ kurumāne. Tasmā manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ aggo nāma jāto.
ઇદાનિ અત્તનો અધિગતવિસેસં દસ્સેતું ‘‘પુબ્બેનિવાસં જાનામી’’તિઆદિમાહ. કામઞ્ચાયં થેરો છળભિઞ્ઞો, યા પન અભિઞ્ઞા આસવક્ખયઞાણાધિગમસ્સ બહૂપકારા, તં દસ્સનત્થં ‘‘પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, દિબ્બચક્ખુ વિસોધિત’’ન્તિ વત્વા ‘‘તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા’’તિ વુત્તં. પુબ્બેનિવાસયથાકમ્મુપગઅનાગતંસઞાણાનિ હિ વિપસ્સનાચારસ્સ બહૂપકારાનિ, ન તથા ઇતરઞાણાનિ.
Idāni attano adhigatavisesaṃ dassetuṃ ‘‘pubbenivāsaṃ jānāmī’’tiādimāha. Kāmañcāyaṃ thero chaḷabhiñño, yā pana abhiññā āsavakkhayañāṇādhigamassa bahūpakārā, taṃ dassanatthaṃ ‘‘pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhita’’nti vatvā ‘‘tisso vijjā anuppattā’’ti vuttaṃ. Pubbenivāsayathākammupagaanāgataṃsañāṇāni hi vipassanācārassa bahūpakārāni, na tathā itarañāṇāni.
સહસ્સક્ખત્તુન્તિ સહસ્સં. ‘‘સહસ્સવાર’’ન્તિ કેચિ વદન્તિ. એકાવજ્જનેન પન થેરો સહસ્સે મનોમયે કાયે નિમ્મિનિ, ન વારેન. તે ચ ખો અઞ્ઞમઞ્ઞમસદિસે વિવિધઞ્ચ કમ્મં કરોન્તે. ‘‘કિં પન સાવકાનમ્પિ એવરૂપં ઇદ્ધિનિમ્માનં સમ્ભવતી’’તિ? ન સમ્ભવતિ સબ્બેસં, અભિનીહારસમ્પત્તિયા પન અયમેવ થેરો એવમકાસિ, તથા હેસ ઇમિના અઙ્ગેન એતદગ્ગે ઠપિતો. પન્થકો નિસીદીતિ અત્તાનમેવ પરં વિય વદતિ. અમ્બવનેતિ, અમ્બવને જીવકેન કતવિહારે. વેહાસાદુપસઙ્કમિન્તિ વેહાસાતિ કરણે નિસ્સક્કવચનં, વેહાસેનાતિ અત્થો, દ-કારો પદસન્ધિકરો. અથાતિ, મમ નિસજ્જાય પચ્છા. પટિગ્ગહીતિ દક્ખિણોદકં પટિગ્ગણ્હિ. આયાગો સબ્બલોકસ્સાતિ, સબ્બસ્સ સદેવકસ્સ લોકસ્સ અગ્ગદક્ખિણેય્યતાય દેય્યધમ્મં આનેત્વા યજિતબ્બટ્ઠાનભૂતો. આહુતીનં પટિગ્ગહોતિ, મહાફલભાવકરણેન દક્ખિણાહુતીનં પટિગ્ગણ્હકો. પટિગ્ગણ્હિત્થ દક્ખિણન્તિ જીવકેન ઉપનીતં યાગુખજ્જાદિભેદં દક્ખિણં પટિગ્ગહેસિ.
Sahassakkhattunti sahassaṃ. ‘‘Sahassavāra’’nti keci vadanti. Ekāvajjanena pana thero sahasse manomaye kāye nimmini, na vārena. Te ca kho aññamaññamasadise vividhañca kammaṃ karonte. ‘‘Kiṃ pana sāvakānampi evarūpaṃ iddhinimmānaṃ sambhavatī’’ti? Na sambhavati sabbesaṃ, abhinīhārasampattiyā pana ayameva thero evamakāsi, tathā hesa iminā aṅgena etadagge ṭhapito. Panthako nisīdīti attānameva paraṃ viya vadati. Ambavaneti, ambavane jīvakena katavihāre. Vehāsādupasaṅkaminti vehāsāti karaṇe nissakkavacanaṃ, vehāsenāti attho, da-kāro padasandhikaro. Athāti, mama nisajjāya pacchā. Paṭiggahīti dakkhiṇodakaṃ paṭiggaṇhi. Āyāgo sabbalokassāti, sabbassa sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyatāya deyyadhammaṃ ānetvā yajitabbaṭṭhānabhūto. Āhutīnaṃ paṭiggahoti, mahāphalabhāvakaraṇena dakkhiṇāhutīnaṃ paṭiggaṇhako. Paṭiggaṇhittha dakkhiṇanti jīvakena upanītaṃ yāgukhajjādibhedaṃ dakkhiṇaṃ paṭiggahesi.
અથ ખો ભગવા કતભત્તકિચ્ચો આયસ્મન્તં ચૂળપન્થકં આણાપેસિ – ‘‘અનુમોદનં કરોહી’’તિ. સો સિનેરું ગહેત્વા મહાસમુદ્દં મન્થેન્તો વિય પભિન્નપટિસમ્ભિદાપ્પત્તતાય તેપિટકં બુદ્ધવચનં સઙ્ખોભેન્તો સત્થુ અજ્ઝાસયં ગણ્હન્તો અનુમોદનં અકાસિ. તથા ઉપનિસ્સયસમ્પન્નોપિ ચાયમાયસ્મા તથારૂપાય કમ્મપિલોતિકાય પરિબાધિતો ચતુપ્પદિકં ગાથં ચતૂહિપિ માસેહિ ગહેતું નાસક્ખિ. તં પનસ્સ ઉપનિસ્સયસમ્પત્તિં ઓલોકેત્વા સત્થા પુબ્બચરિયાનુરૂપં યોનિસોમનસિકારે નિયોજેસિ. તથા હિ ભગવા તદા જીવકસ્સ નિવેસને નિસિન્નો એવ ‘‘ચૂળપન્થકસ્સ ચિત્તં સમાહિતં, વીથિપટિપન્ના વિપસ્સના’’તિ ઞત્વા યથાનિસિન્નોવ અત્તાનં દસ્સેત્વા, ‘‘પન્થક, યદિપાયં પિલોતિકા સંકિલિટ્ઠા રજાનુકિણ્ણા, ઇતો પન અઞ્ઞો એવ અરિયસ્સ વિનયે સંકિલેસો રજો ચાતિ દસ્સેન્તો –
Atha kho bhagavā katabhattakicco āyasmantaṃ cūḷapanthakaṃ āṇāpesi – ‘‘anumodanaṃ karohī’’ti. So sineruṃ gahetvā mahāsamuddaṃ manthento viya pabhinnapaṭisambhidāppattatāya tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ saṅkhobhento satthu ajjhāsayaṃ gaṇhanto anumodanaṃ akāsi. Tathā upanissayasampannopi cāyamāyasmā tathārūpāya kammapilotikāya paribādhito catuppadikaṃ gāthaṃ catūhipi māsehi gahetuṃ nāsakkhi. Taṃ panassa upanissayasampattiṃ oloketvā satthā pubbacariyānurūpaṃ yonisomanasikāre niyojesi. Tathā hi bhagavā tadā jīvakassa nivesane nisinno eva ‘‘cūḷapanthakassa cittaṃ samāhitaṃ, vīthipaṭipannā vipassanā’’ti ñatvā yathānisinnova attānaṃ dassetvā, ‘‘panthaka, yadipāyaṃ pilotikā saṃkiliṭṭhā rajānukiṇṇā, ito pana añño eva ariyassa vinaye saṃkileso rajo cāti dassento –
‘‘રાગો રજો ન ચ પન રેણુ વુચ્ચતિ, રાગસ્સેતં અધિવચનં રજોતિ;
‘‘Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati, rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
એતં રજં વિપ્પજહિત્વા ભિક્ખવો, વિહરન્તિ તે વીતરજસ્સ સાસને.
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā bhikkhavo, viharanti te vītarajassa sāsane.
‘‘દોસો રજો…પે॰… સાસને.
‘‘Doso rajo…pe… sāsane.
‘‘મોહો રજો…પે॰… વીતરજસ્સ સાસને’’તિ. –
‘‘Moho rajo…pe… vītarajassa sāsane’’ti. –
ઇમા તિસ્સો ઓભાસગાથા અભાસિ. ગાથાપરિયોસાને ચૂળપન્થકો અભિઞ્ઞાપટિસમ્ભિદાપરિવારં અરહત્તં પાપુણીતિ.
Imā tisso obhāsagāthā abhāsi. Gāthāpariyosāne cūḷapanthako abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ pāpuṇīti.
ચૂળપન્થકત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Cūḷapanthakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૪. ચૂળપન્થકત્થેરગાથા • 4. Cūḷapanthakattheragāthā