Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અપદાન-અટ્ઠકથા • Apadāna-aṭṭhakathā |
૪. દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના
4. Dabbamallaputtattheraapadānavaṇṇanā
ચતુત્થાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે સેટ્ઠિપુત્તો હુત્વા જાતો વિભવસમ્પન્નો અહોસિ, સત્થરિ પસન્નો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું સેનાસનપઞ્ઞાપકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા સત્તાહં મહાદાનં દત્વા સત્તાહચ્ચયેન ભગવતો પાદમૂલે નિપતિત્વા તં ઠાનં પત્થેસિ. ભગવાપિસ્સ સમિજ્ઝનભાવં ઞત્વા બ્યાકાસિ. સો યાવજીવં કુસલં કત્વા તતો ચુતો તુસિતાદીસુ દેવેસુ દિબ્બસમ્પત્તિં અનુભવિત્વા તતો ચુતો વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે એકસ્મિં કુલે નિબ્બત્તો અસપ્પુરિસસંસગ્ગેન તસ્સ સાવકં ભિક્ખું અરહાતિ જાનન્તોપિ અબ્ભૂતેન અબ્ભાચિક્ખિ. તસ્સેવ સાવકાનં ખીરસલાકભત્તં અદાસિ. સો યાવતાયુકં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઉભયસમ્પત્તિયો અનુભવિત્વા કસ્સપદસબલસ્સ કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તો ઓસાનકાલે સાસને પબ્બજિતો પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સકલલોકે કોલાહલે જાતે સત્ત ભિક્ખવો પબ્બજિતો પચ્ચન્તજનપદે વનમજ્ઝે એકં પબ્બતં અભિરુહિત્વા ‘‘જીવિતાસા ઓરોહન્તુ નિરાલયા નિસીદન્તૂ’’તિ નિસ્સેણિં પાતેસું. તેસં ઓવાદદાયકો જેટ્ઠકત્થેરો સત્થાહબ્ભન્તરે અરહા અહોસિ. તદનન્તરત્થેરો અનાગામી, ઇતરે પઞ્ચ પરિસુદ્ધસીલા તતો ચુતા દેવલોકે નિબ્બત્તા. તત્થ એકં બુદ્ધન્તરં દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે પુક્કુસાતિ (મ॰ નિ॰ ૩.૩૪૨), સભિયો (સુ॰ નિ॰ સભિયસુત્ત), બાહિયો (ઉદા॰ ૧૦), કુમારકસ્સપોતિ (મ॰ નિ॰ ૧.૨૪૯) ઇમે ચત્તારો તત્થ તત્થ નિબ્બત્તિંસુ. અયં પન મલ્લરટ્ઠે અનુપિયનગરે નિબ્બત્તિ. તસ્મિં માતુકુચ્છિતો અનિક્ખન્તેયેવ માતા કાલમકાસિ, અથેકો તસ્સા સરીરં ઝાપનત્થાય ચિતકસ્મિં આરોપેત્વા કુમારં દબ્બન્તરે પતિતં ગહેત્વા જગ્ગાપેસિ. દબ્બે પતિતત્તા દબ્બો મલ્લપુત્તોતિ પાકટો અહોસિ. અપરભાગે પુબ્બસમ્ભારવસેન પબ્બજિ, સો કમ્મટ્ઠાનમનુયુત્તો નચિરસ્સેવ સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ.
Catutthāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato dabbamallaputtattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare seṭṭhiputto hutvā jāto vibhavasampanno ahosi, satthari pasanno satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā pasannamānaso buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattāhaccayena bhagavato pādamūle nipatitvā taṃ ṭhānaṃ patthesi. Bhagavāpissa samijjhanabhāvaṃ ñatvā byākāsi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cuto tusitādīsu devesu dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cuto vipassissa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto asappurisasaṃsaggena tassa sāvakaṃ bhikkhuṃ arahāti jānantopi abbhūtena abbhācikkhi. Tasseva sāvakānaṃ khīrasalākabhattaṃ adāsi. So yāvatāyukaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā kassapadasabalassa kāle kulagehe nibbatto osānakāle sāsane pabbajito parinibbute bhagavati sakalaloke kolāhale jāte satta bhikkhavo pabbajito paccantajanapade vanamajjhe ekaṃ pabbataṃ abhiruhitvā ‘‘jīvitāsā orohantu nirālayā nisīdantū’’ti nisseṇiṃ pātesuṃ. Tesaṃ ovādadāyako jeṭṭhakatthero satthāhabbhantare arahā ahosi. Tadanantaratthero anāgāmī, itare pañca parisuddhasīlā tato cutā devaloke nibbattā. Tattha ekaṃ buddhantaraṃ dibbasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde pukkusāti (ma. ni. 3.342), sabhiyo (su. ni. sabhiyasutta), bāhiyo (udā. 10), kumārakassapoti (ma. ni. 1.249) ime cattāro tattha tattha nibbattiṃsu. Ayaṃ pana mallaraṭṭhe anupiyanagare nibbatti. Tasmiṃ mātukucchito anikkhanteyeva mātā kālamakāsi, atheko tassā sarīraṃ jhāpanatthāya citakasmiṃ āropetvā kumāraṃ dabbantare patitaṃ gahetvā jaggāpesi. Dabbe patitattā dabbo mallaputtoti pākaṭo ahosi. Aparabhāge pubbasambhāravasena pabbaji, so kammaṭṭhānamanuyutto nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
અથ નં સત્થા મજ્ઝત્તભાવેન આનુભાવસમ્પન્નભાવેન ચ ભિક્ખૂનં સેનાસનં પઞ્ઞાપને ભત્તુદ્દેસને ચ નિયોજેસિ. સબ્બો ચ ભિક્ખુસઙ્ઘો તં સમન્નેસિ. તં વિનયખન્ધકે (ચૂળવ॰ ૧૮૯-૧૯૦) આગતમેવ. અપરભાગે થેરો એકસ્સ વરસલાકદાયકસ્સ સલાકભત્તં મેત્તિયભૂમજકાનં ભિક્ખૂનં ઉદ્દિસિ. તે હટ્ઠતુટ્ઠા ‘‘સ્વે મય્હં મુગ્ગઘતમધુમિસ્સકભત્તં ભુઞ્જિસ્સામા’’તિ ઉસ્સાહજાતા અહેસું. સો પન ઉપાસકો તેસં વારપ્પત્તભાવં સુત્વા દાસિં આણાપેસિ – ‘‘યે, જે, ભિક્ખૂ સ્વે ઇધ આગમિસ્સન્તિ, તે કણાજકેન બિલઙ્ગદુતિયેન પરિવિસાહી’’તિ. સાપિ તથેવ તે ભિક્ખૂ આગતે કોટ્ઠકપમુખે નિસીદાપેત્વા ભોજેસિ. તે ભિક્ખૂ અનત્તમના કોપેન તટતટાયન્તા થેરે આઘાતં બન્ધિત્વા ‘‘મધુરભત્તદાયકં અમ્હાકં અમધુરભત્તં દાપેતું એસોવ નિયોજેસી’’તિ દુક્ખી દુમ્મના નિસીદિંસુ. અથ તે મેત્તિયા નામ ભિક્ખુની ‘‘કિં, ભન્તે, દુમ્મના’’તિ પુચ્છિ. તે, ‘‘ભગિનિ, કિં અમ્હે દબ્બેન મલ્લપુત્તેન વિહેઠિયમાને અજ્ઝુપેક્ખસી’’તિ આહંસુ. ‘‘કિં, ભન્તે, મયા સક્કા કાતુ’’ન્તિ? ‘‘તસ્સ દોસં આરોપેહી’’તિ. સા તત્થ તત્થ થેરસ્સ અભૂતારોપનં અકાસિ. તં સુત્વા ભિક્ખૂ ભગવતો આરોચેસું. અથ ભગવા દબ્બં મલ્લપુત્તં પક્કોસાપેત્વા – ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, દબ્બ, મેત્તિયાય ભિક્ખુનિયા વિપ્પકારમકાસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘યથા મં, ભન્તે, ભગવા જાનાતી’’તિ. ‘‘ન ખો, દબ્બ , દબ્બા એવં નિબ્બેઠેન્તિ, કારકભાવં વા અકારકભાવં વા વદેહી’’તિ. ‘‘અકારકો અહં, ભન્તે’’તિ. ભગવા – ‘‘મેત્તિયં ભિક્ખુનિં નાસેત્વા તે ભિક્ખૂ અનુયુઞ્જથા’’તિ આહ. ઉપાલિત્થેરપ્પમુખા ભિક્ખૂ તં ભિક્ખુનિં ઉપ્પબ્બાજેત્વા મેત્તિયભૂમજકે ભિક્ખૂ અનુયુઞ્જિત્વા તેહિ ‘‘અમ્હેહિ નિયોજિતા સા ભિક્ખુની’’તિ વુત્તે ભગવતો એકમત્થં આરોચેસું. ભગવા મેત્તિયભૂમજકાનં ભિક્ખૂનં અમૂલકસઙ્ઘાદિસેસં પઞ્ઞપેસિ.
Atha naṃ satthā majjhattabhāvena ānubhāvasampannabhāvena ca bhikkhūnaṃ senāsanaṃ paññāpane bhattuddesane ca niyojesi. Sabbo ca bhikkhusaṅgho taṃ samannesi. Taṃ vinayakhandhake (cūḷava. 189-190) āgatameva. Aparabhāge thero ekassa varasalākadāyakassa salākabhattaṃ mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ uddisi. Te haṭṭhatuṭṭhā ‘‘sve mayhaṃ muggaghatamadhumissakabhattaṃ bhuñjissāmā’’ti ussāhajātā ahesuṃ. So pana upāsako tesaṃ vārappattabhāvaṃ sutvā dāsiṃ āṇāpesi – ‘‘ye, je, bhikkhū sve idha āgamissanti, te kaṇājakena bilaṅgadutiyena parivisāhī’’ti. Sāpi tatheva te bhikkhū āgate koṭṭhakapamukhe nisīdāpetvā bhojesi. Te bhikkhū anattamanā kopena taṭataṭāyantā there āghātaṃ bandhitvā ‘‘madhurabhattadāyakaṃ amhākaṃ amadhurabhattaṃ dāpetuṃ esova niyojesī’’ti dukkhī dummanā nisīdiṃsu. Atha te mettiyā nāma bhikkhunī ‘‘kiṃ, bhante, dummanā’’ti pucchi. Te, ‘‘bhagini, kiṃ amhe dabbena mallaputtena viheṭhiyamāne ajjhupekkhasī’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃ, bhante, mayā sakkā kātu’’nti? ‘‘Tassa dosaṃ āropehī’’ti. Sā tattha tattha therassa abhūtāropanaṃ akāsi. Taṃ sutvā bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha bhagavā dabbaṃ mallaputtaṃ pakkosāpetvā – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dabba, mettiyāya bhikkhuniyā vippakāramakāsī’’ti pucchi. ‘‘Yathā maṃ, bhante, bhagavā jānātī’’ti. ‘‘Na kho, dabba , dabbā evaṃ nibbeṭhenti, kārakabhāvaṃ vā akārakabhāvaṃ vā vadehī’’ti. ‘‘Akārako ahaṃ, bhante’’ti. Bhagavā – ‘‘mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsetvā te bhikkhū anuyuñjathā’’ti āha. Upālittherappamukhā bhikkhū taṃ bhikkhuniṃ uppabbājetvā mettiyabhūmajake bhikkhū anuyuñjitvā tehi ‘‘amhehi niyojitā sā bhikkhunī’’ti vutte bhagavato ekamatthaṃ ārocesuṃ. Bhagavā mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ amūlakasaṅghādisesaṃ paññapesi.
તેન ચ સમયેન દબ્બત્થેરો ભિક્ખૂનં સેનાસનં પઞ્ઞાપેન્તો વેળુવનવિહારસ્સ સામન્તા અટ્ઠારસમહાવિહારે સભાગે ભિક્ખૂ પેસેન્તો રત્તિભાગે અન્ધકારે અઙ્ગુલિયા પદીપં જાલેત્વા તેનેવાલોકેન અનિદ્ધિમન્તે ભિક્ખૂ પેસેસિ. એવં થેરસ્સ સેનાસનપઞ્ઞાપનભત્તુદ્દેસનકિચ્ચે પાકટે જાતે સત્થા અરિયગણમજ્ઝે દબ્બત્થેરં ઠાનન્તરે ઠપેન્તો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં સેનાસનપઞ્ઞાપકાનં યદિદં દબ્બો મલ્લપુત્તો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧.૨૦૯, ૨૧૪) એતદગ્ગે ઠપેસિ.
Tena ca samayena dabbatthero bhikkhūnaṃ senāsanaṃ paññāpento veḷuvanavihārassa sāmantā aṭṭhārasamahāvihāre sabhāge bhikkhū pesento rattibhāge andhakāre aṅguliyā padīpaṃ jāletvā tenevālokena aniddhimante bhikkhū pesesi. Evaṃ therassa senāsanapaññāpanabhattuddesanakicce pākaṭe jāte satthā ariyagaṇamajjhe dabbattheraṃ ṭhānantare ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209, 214) etadagge ṭhapesi.
૧૦૮. થેરો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિમાહ. તં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તત્થમેવ. ઇતો એકનવુતે કપ્પે વિપસ્સી નામ નાયકો લોકે ઉપ્પજ્જીતિ સમ્બન્ધો.
108. Thero attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva. Ito ekanavute kappe vipassī nāma nāyako loke uppajjīti sambandho.
૧૨૫. દુટ્ઠચિત્તોતિ દૂસિતચિત્તો અસાધુસઙ્ગમેન અપસન્નચિત્તોતિ અત્થો. ઉપવદિં સાવકં તસ્સાતિ તસ્સ ભગવતો ખીણાસવં સાવકં ઉપવદિં, ઉપરિ અભૂતં વચનં આરોપેસિં, અબ્ભક્ખાનં અકાસિન્તિ અત્થો.
125.Duṭṭhacittoti dūsitacitto asādhusaṅgamena apasannacittoti attho. Upavadiṃ sāvakaṃ tassāti tassa bhagavato khīṇāsavaṃ sāvakaṃ upavadiṃ, upari abhūtaṃ vacanaṃ āropesiṃ, abbhakkhānaṃ akāsinti attho.
૧૩૨. દુન્દુભિયોતિ દુન્દું ઇતિ સદ્દાયનતો દુન્દુભિસઙ્ખાતા ભેરિયો. નાદયિંસૂતિ સદ્દં કરિંસુ. સમન્તતો અસનિયોતિ સબ્બદિસાભાગતો અસને વિનાસને નિયુત્તોતિ અસનિયો, દેવદણ્ડા ભયાવહા ફલિંસૂતિ સમ્બન્ધો.
132.Dundubhiyoti dunduṃ iti saddāyanato dundubhisaṅkhātā bheriyo. Nādayiṃsūti saddaṃ kariṃsu. Samantato asaniyoti sabbadisābhāgato asane vināsane niyuttoti asaniyo, devadaṇḍā bhayāvahā phaliṃsūti sambandho.
૧૩૩. ઉક્કા પતિંસુ નભસાતિ આકાસતો અગ્ગિક્ખન્ધા ચ પતિંસૂતિ અત્થો. ધૂમકેતુ ચ દિસ્સતીતિ ધૂમરાજિસહિતો અગ્ગિક્ખન્ધો ચ દિસ્સતિ પઞ્ઞાયતીતિ અત્થો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.
133.Ukkā patiṃsu nabhasāti ākāsato aggikkhandhā ca patiṃsūti attho. Dhūmaketu ca dissatīti dhūmarājisahito aggikkhandho ca dissati paññāyatīti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.
Dabbamallaputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / અપદાનપાળિ • Apadānapāḷi / ૪. દબ્બમલ્લપુત્તત્થેરઅપદાનં • 4. Dabbamallaputtattheraapadānaṃ