| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૨. ધમ્મચક્કપ્પવત્તનવગ્ગો
2. Dhammacakkappavattanavaggo
૧. ધમ્મચક્કપ્પવત્તનસુત્તવણ્ણના
1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
૧૦૮૧. ‘‘ઇસીનં પતનુપ્પતનવસેન ઓસીદનઉપ્પતનટ્ઠાનવસેન એવં ‘ઇસિપતન’ન્તિ ‘લદ્ધનામે’તિ સઙ્ખેપતો વુત્તમત્થં વિવરિતું ‘એત્થ હી’’’તિઆદિ વુત્તં.
1081.‘‘Isīnaṃ patanuppatanavasena osīdanauppatanaṭṭhānavasena evaṃ ‘isipatana’nti ‘laddhanāme’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘ettha hī’’’tiādi vuttaṃ.
આમન્તેસીતિ એત્થ યસ્મા ધમ્મચક્કપ્પવત્તનત્થં અયં આમન્તના, તસ્મા સમુદાગમતો પટ્ઠાય સત્થુ પુબ્બચરિતં સઙ્ખેપેનેવ પકાસેતું વટ્ટતીતિ ‘‘દીપઙ્કરપાદમૂલે કતાભિનીહારતો પટ્ઠાયા’’તિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ મારબલં ભિન્દિત્વાતિ મારઞ્ચ મારબલઞ્ચ ભઞ્જિત્વા. અથ વા મારસ્સ અબ્ભન્તરં બાહિરઞ્ચાતિ દુવિધં બલં ભઞ્જિત્વા. ‘‘દ્વેમે, ભિક્ખવે, અન્તા’’તિ એત્થ અન્ત-સદ્દો ‘‘પુબ્બન્તે ઞાણં અપરન્તે ઞાણ’’ન્તિઆદીસુ (ધ॰ સ॰ ૧૦૬૩) વિય ભાગપરિયાયોતિ આહ ‘‘દ્વે ઇમે, ભિક્ખવે, કોટ્ઠાસા’’તિ. સહ સમુદાહારેનાતિ ઉચ્ચારણસમકાલં. પત્થરિત્વા અટ્ઠાસિ બુદ્ધાનુભાવેન. બ્રહ્માનો સમાગચ્છિંસુ પરિપક્કકુસલમૂલા સચ્ચાભિસમ્બોધાય કતાધિકારા.
Āmantesīti ettha yasmā dhammacakkappavattanatthaṃ ayaṃ āmantanā, tasmā samudāgamato paṭṭhāya satthu pubbacaritaṃ saṅkhepeneva pakāsetuṃ vaṭṭatīti ‘‘dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārato paṭṭhāyā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha mārabalaṃ bhinditvāti mārañca mārabalañca bhañjitvā. Atha vā mārassa abbhantaraṃ bāhirañcāti duvidhaṃ balaṃ bhañjitvā. ‘‘Dveme, bhikkhave, antā’’ti ettha anta-saddo ‘‘pubbante ñāṇaṃ aparante ñāṇa’’ntiādīsu (dha. sa. 1063) viya bhāgapariyāyoti āha ‘‘dve ime, bhikkhave, koṭṭhāsā’’ti. Saha samudāhārenāti uccāraṇasamakālaṃ. Pattharitvā aṭṭhāsi buddhānubhāvena. Brahmāno samāgacchiṃsu paripakkakusalamūlā saccābhisambodhāya katādhikārā.
ગિહિસઞ્ઞોજનન્તિ ગિહિબન્ધનં. છિન્દિત્વાતિ હરિત્વા. ન વળઞ્જેતબ્બાતિ નાનુયુઞ્જેતબ્બા. કિલેસકામસુખસ્સાતિ કિલેસકામયુત્તસ્સ સુખસ્સ. અનુયોગોતિ અનુભવો. ગામવાસીહિ સેવિતબ્બત્તા ગામવાસીનં સન્તકો. અત્તનોતિ અત્તભાવસ્સ. આહિતો અહંમાનો એત્થાતિ અત્તા, અત્તભાવો. દુક્ખકરણન્તિ દુક્ખુપ્પાદનં. અત્તમારણેહીતિ અત્તબાધનેહિ. ઉપસમાયાતિ કિલેસવૂપસમો અધિપ્પેતો, તદત્થસમ્પદાનવચનન્તિ આહ ‘‘કિલેસૂપસમત્થાયા’’તિ. એસ નયો સેસેસુપિ.
Gihisaññojananti gihibandhanaṃ. Chinditvāti haritvā. Na vaḷañjetabbāti nānuyuñjetabbā. Kilesakāmasukhassāti kilesakāmayuttassa sukhassa. Anuyogoti anubhavo. Gāmavāsīhi sevitabbattā gāmavāsīnaṃ santako. Attanoti attabhāvassa. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo. Dukkhakaraṇanti dukkhuppādanaṃ. Attamāraṇehīti attabādhanehi. Upasamāyāti kilesavūpasamo adhippeto, tadatthasampadānavacananti āha ‘‘kilesūpasamatthāyā’’ti. Esa nayo sesesupi.
સચ્ચઞાણાદિવસેન તયો પરિવટ્ટા એતસ્સાતિ તિપરિવટ્ટં, ઞાણદસ્સનં. તેનાહ ‘‘સચ્ચઞાણા’’તિઆદિ. યથાભૂતં ઞાણન્તિ પટિવેધઞાણં આહ. તેસુયેવ સચ્ચેસુ. ઞાણેન કત્તબ્બસ્સ ચ પરિઞ્ઞાપટિવેધાદિકિચ્ચસ્સ ચ જાનનઞાણં, ‘‘તઞ્ચ ખો પટિવેધતો પગેવા’’તિ કેચિ. પચ્છાતિ અપરે. તથા કતઞાણં. દ્વાદસાકારન્તિ દ્વાદસવિધઆકારભેદં. અઞ્ઞત્થાતિ અઞ્ઞેસુ સુત્તેસુ.
Saccañāṇādivasena tayo parivaṭṭā etassāti tiparivaṭṭaṃ, ñāṇadassanaṃ. Tenāha ‘‘saccañāṇā’’tiādi. Yathābhūtaṃ ñāṇanti paṭivedhañāṇaṃ āha. Tesuyeva saccesu. Ñāṇena kattabbassa ca pariññāpaṭivedhādikiccassa ca jānanañāṇaṃ, ‘‘tañca kho paṭivedhato pagevā’’ti keci. Pacchāti apare. Tathā katañāṇaṃ. Dvādasākāranti dvādasavidhaākārabhedaṃ. Aññatthāti aññesu suttesu.
પટિવેધઞાણમ્પિ દેસનાઞાણમ્પિ ધમ્મચક્કન્તિ ઇદં તત્થ ઞાણકિચ્ચં પધાનન્તિ કત્વા વુત્તં. સદ્ધિન્દ્રિયાદિધમ્મસમુદાયો પન પવત્તનટ્ઠેન ચક્કન્તિ ધમ્મચક્કં. અથ વા ચક્કન્તિ આણા, ધમ્મતો અનપેતત્તા ધમ્મઞ્ચ તં ચક્કઞ્ચ, ધમ્મેન ઞાયેન ચક્કન્તિપિ ધમ્મચક્કં. યથાહ ‘‘ધમ્મઞ્ચ પવત્તેતિ ચક્કઞ્ચાતિ ધમ્મચક્કં, ચક્કઞ્ચ પવત્તેતિ ધમ્મઞ્ચાતિ ધમ્મચક્કં, ધમ્મેન પવત્તતીતિ ધમ્મચક્કં, ધમ્મચરિયાય પવત્તતીતિ ધમ્મચક્ક’’ન્તિઆદિ (પટિ॰ મ॰ ૨.૪૦-૪૧). ઉભયમ્પીતિ પટિવેધઞાણં દેસનાઞાણન્તિ ઉભયમ્પિ. એતન્તિ તદુભયં. ઇમાય દેસનાયાતિ ઇમિના સુત્તેન પકાસેન્તેન ભગવતા યથાવુત્તઞાણદ્વયસઙ્ખાતં ધમ્મચક્કં પવત્તિતં નામ પવત્તનકિચ્ચસ્સ અનિટ્ઠિતત્તા. પતિટ્ઠિતેતિ અઞ્ઞાસિ કોણ્ડઞ્ઞત્થેરેન સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠિતે. પવત્તિતં નામ કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાસનન્તરધાનતો પટ્ઠાય યાવ બુદ્ધુપ્પાદો, એત્તકં કાલં અપ્પવત્તપુબ્બસ્સ પવત્તિતત્તા, ઉપરિમગ્ગાધિગમો પનસ્સ અત્થઙ્ગતો એવાતિ.
Paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampi dhammacakkanti idaṃ tattha ñāṇakiccaṃ padhānanti katvā vuttaṃ. Saddhindriyādidhammasamudāyo pana pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañca, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattatīti dhammacakkaṃ, dhammacariyāya pavattatīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Ubhayampīti paṭivedhañāṇaṃ desanāñāṇanti ubhayampi. Etanti tadubhayaṃ. Imāya desanāyāti iminā suttena pakāsentena bhagavatā yathāvuttañāṇadvayasaṅkhātaṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma pavattanakiccassa aniṭṭhitattā. Patiṭṭhiteti aññāsi koṇḍaññattherena sotāpattiphale patiṭṭhite. Pavattitaṃ nāma kassapasammāsambuddhassa sāsanantaradhānato paṭṭhāya yāva buddhuppādo, ettakaṃ kālaṃ appavattapubbassa pavattitattā, uparimaggādhigamo panassa atthaṅgato evāti.
એકપ્પહારેનાતિ એકેનેવ પહારસઞ્ઞિતેન કાલેન. દિવસસ્સ હિ તતિયો ભાગો પહારો નામ. પાળિયં પન ‘‘તેન ખણેન તેન લયેન તેન મુહુત્તેના’’તિ વુત્તં. તં પહારક્ખણસલ્લક્ખણમેવ. સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણોભાસોતિ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણાનુભાવેન પવત્તો ઓભાસો ચિત્તં પટિચ્ચ ઉતુસમુટ્ઠાનો વેદિતબ્બો. યસ્મા ભગવતો ધમ્મચક્કપ્પવત્તનસ્સ આરમ્ભે વિય પરિસમાપને અતિવિય ઉળારતમં પીતિસોમનસ્સં ઉદપાદિ, તસ્મા ‘‘ઇમસ્સપિ ઉદાનસ્સા’’તિઆદિ વુત્તં.
Ekappahārenāti ekeneva pahārasaññitena kālena. Divasassa hi tatiyo bhāgo pahāro nāma. Pāḷiyaṃ pana ‘‘tena khaṇena tena layena tena muhuttenā’’ti vuttaṃ. Taṃ pahārakkhaṇasallakkhaṇameva. Sabbaññutaññāṇobhāsoti sabbaññutaññāṇānubhāvena pavatto obhāso cittaṃ paṭicca utusamuṭṭhāno veditabbo. Yasmā bhagavato dhammacakkappavattanassa ārambhe viya parisamāpane ativiya uḷāratamaṃ pītisomanassaṃ udapādi, tasmā ‘‘imassapi udānassā’’tiādi vuttaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧. ધમ્મચક્કપ્પવત્તનસુત્તં • 1. Dhammacakkappavattanasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧. ધમ્મચક્કપ્પવત્તનસુત્તવણ્ણના • 1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
