Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૮. ધમ્મસવપિતુત્થેરગાથાવણ્ણના
8. Dhammasavapituttheragāthāvaṇṇanā
સ વીસવસ્સસતિકોતિ આયસ્મતો ધમ્મસવપિતુત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો બુદ્ધસુઞ્ઞે લોકે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો ભૂતગણે નામ પબ્બતે વિહરન્તં પચ્ચેકસમ્બુદ્ધં દિસ્વા પસન્નમાનસો તિણસૂલપુપ્ફેહિ પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે મગધરટ્ઠે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો દારપરિગ્ગહં કત્વા ધમ્મસવં નામ પુત્તં લભિત્વા તસ્મિં પબ્બજિતે સયમ્પિ વીસવસ્સસતિકો હુત્વા, ‘‘મમ પુત્તો તાવ તરુણો પબ્બજિ , અથ કસ્મા નાહં પબ્બજિસ્સામી’’તિ સઞ્જાતસંવેગો સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં સચ્છાકાસિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૬.૩૫-૩૮) –
Sa vīsavassasatikoti āyasmato dhammasavapituttherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhūtagaṇe nāma pabbate viharantaṃ paccekasambuddhaṃ disvā pasannamānaso tiṇasūlapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto dārapariggahaṃ katvā dhammasavaṃ nāma puttaṃ labhitvā tasmiṃ pabbajite sayampi vīsavassasatiko hutvā, ‘‘mama putto tāva taruṇo pabbaji , atha kasmā nāhaṃ pabbajissāmī’’ti sañjātasaṃvego satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.35-38) –
‘‘હિમવન્તસ્સાવિદૂરે, ભૂતગણો નામ પબ્બતો;
‘‘Himavantassāvidūre, bhūtagaṇo nāma pabbato;
વસતેકો જિનો તત્થ, સયમ્ભૂ લોકનિસ્સટો.
Vasateko jino tattha, sayambhū lokanissaṭo.
‘‘તિણસૂલં ગહેત્વાન, બુદ્ધસ્સ અભિરોપયિં;
‘‘Tiṇasūlaṃ gahetvāna, buddhassa abhiropayiṃ;
એકૂનસતસહસ્સં, કપ્પં ન વિનિપાતિકો.
Ekūnasatasahassaṃ, kappaṃ na vinipātiko.
‘‘ઇતો એકાદસે કપ્પે, એકોસિં ધરણીરુહો;
‘‘Ito ekādase kappe, ekosiṃ dharaṇīruho;
સત્તરતનસમ્પન્નો, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
અરહત્તં પન પત્વા અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા સઞ્જાતસોમનસ્સો ઉદાનેન્તો –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā sañjātasomanasso udānento –
૧૦૮.
108.
‘‘સ વીસવસ્સસતિકો, પબ્બજિં અનગારિયં;
‘‘Sa vīsavassasatiko, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ. – ગાથં અભાસિ;
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
તત્થ સ વીસવસ્સસતિકોતિ સો વીસંવસ્સસતિકો, સો અહં જાતિયા વીસાધિકવસ્સસતિકો સમાનો. પબ્બજિન્તિ પબ્બજ્જં ઉપગચ્છિં. સેસં વુત્તનયમેવ. ઇદમેવ ચ ઇમસ્સ થેરસ્સ અઞ્ઞાબ્યાકરણં અહોસિ.
Tattha sa vīsavassasatikoti so vīsaṃvassasatiko, so ahaṃ jātiyā vīsādhikavassasatiko samāno. Pabbajinti pabbajjaṃ upagacchiṃ. Sesaṃ vuttanayameva. Idameva ca imassa therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ધમ્મસવપિતુત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dhammasavapituttheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૮. ધમ્મસવપિતુત્થેરગાથા • 8. Dhammasavapituttheragāthā