| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
૪. દીઘનખસુત્તવણ્ણના
4. Dīghanakhasuttavaṇṇanā
૨૦૧. એવં મે સુતન્તિ દીઘનખસુત્તં. તત્થ સૂકરખતાયન્તિ સૂકરખતાતિ એવંનામકે લેણે. કસ્સપબુદ્ધકાલે કિર તં લેણં એકસ્મિં બુદ્ધન્તરે પથવિયા વડ્ઢમાનાય અન્તોભૂમિગતં જાતં. અથેકદિવસં એકો સૂકરો તસ્સ છદનપરિયન્તસમીપે પંસું ખણિ. દેવે વુટ્ટે પંસુધોતો છદનપરિયન્તો પાકટો અહોસિ. એકો વનચરકો દિસ્વા – ‘‘પુબ્બે સીલવન્તેહિ પરિભુત્તલેણેન ભવિતબ્બં, પટિજગ્ગિસ્સામિ ન’’ન્તિ સમન્તતો પંસું અપનેત્વા લેણં સોધેત્વા કુટ્ટપરિક્ખેપં કત્વા દ્વારવાતપાનં યોજેત્વા સુપરિનિટ્ઠિત-સુધાકમ્મચિત્તકમ્મરજતપટ્ટસદિસાય વાલુકાય સન્થતપરિવેણં લેણં કત્વા મઞ્ચપીઠં પઞ્ઞાપેત્વા ભગવતો વસનત્થાય અદાસિ. લેણં ગમ્ભીરં અહોસિ ઓતરિત્વા અભિરુહિતબ્બં. તં સન્ધાયેતં વુત્તં.
201.Evaṃme sutanti dīghanakhasuttaṃ. Tattha sūkarakhatāyanti sūkarakhatāti evaṃnāmake leṇe. Kassapabuddhakāle kira taṃ leṇaṃ ekasmiṃ buddhantare pathaviyā vaḍḍhamānāya antobhūmigataṃ jātaṃ. Athekadivasaṃ eko sūkaro tassa chadanapariyantasamīpe paṃsuṃ khaṇi. Deve vuṭṭe paṃsudhoto chadanapariyanto pākaṭo ahosi. Eko vanacarako disvā – ‘‘pubbe sīlavantehi paribhuttaleṇena bhavitabbaṃ, paṭijaggissāmi na’’nti samantato paṃsuṃ apanetvā leṇaṃ sodhetvā kuṭṭaparikkhepaṃ katvā dvāravātapānaṃ yojetvā supariniṭṭhita-sudhākammacittakammarajatapaṭṭasadisāya vālukāya santhatapariveṇaṃ leṇaṃ katvā mañcapīṭhaṃ paññāpetvā bhagavato vasanatthāya adāsi. Leṇaṃ gambhīraṃ ahosi otaritvā abhiruhitabbaṃ. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
દીઘનખોતિ તસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ નામં. ઉપસઙ્કમીતિ કસ્મા ઉપસઙ્કમિ? સો કિર થેરે અડ્ઢમાસપબ્બજિતે ચિન્તેસિ – ‘‘મય્હં માતુલો અઞ્ઞં પાસણ્ડં ગન્ત્વા ન ચિરં તિટ્ઠતિ, ઇદાનિ પનસ્સ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકં ગતસ્સ અડ્ઢમાસો જાતો. પવત્તિમ્પિસ્સ ન સુણામિ, ઓજવન્તં નુ ખો સાસનં, જાનિસ્સામિ ન’’ન્તિ ગન્તુકામો જાતો. તસ્મા ઉપસઙ્કમિ. એકમન્તં ઠિતોતિ તસ્મિં કિર સમયે થેરો ભગવન્તં બીજયમાનો ઠિતો હોતિ, પરિબ્બાજકો માતુલે હિરોત્તપ્પેન ઠિતકોવ પઞ્હં પુચ્છિ. તેન વુત્તં ‘‘એકમન્તં ઠિતો’’તિ.
Dīghanakhoti tassa paribbājakassa nāmaṃ. Upasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? So kira there aḍḍhamāsapabbajite cintesi – ‘‘mayhaṃ mātulo aññaṃ pāsaṇḍaṃ gantvā na ciraṃ tiṭṭhati, idāni panassa samaṇassa gotamassa santikaṃ gatassa aḍḍhamāso jāto. Pavattimpissa na suṇāmi, ojavantaṃ nu kho sāsanaṃ, jānissāmi na’’nti gantukāmo jāto. Tasmā upasaṅkami. Ekamantaṃ ṭhitoti tasmiṃ kira samaye thero bhagavantaṃ bījayamāno ṭhito hoti, paribbājako mātule hirottappena ṭhitakova pañhaṃ pucchi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ ṭhito’’ti.
સબ્બં મે નક્ખમતીતિ સબ્બા મે ઉપપત્તિયો નક્ખમન્તિ, પટિસન્ધિયો નક્ખમન્તીતિ અધિપ્પાયેન વદતિ. એત્તાવતાનેન ‘‘ઉચ્છેદવાદોહમસ્મી’’તિ દીપિતં હોતિ. ભગવા પનસ્સ અધિપ્પાયં મુઞ્ચિત્વા અક્ખરે તાવ દોસં દસ્સેન્તો યાપિ ખો તેતિઆદિમાહ. તત્થ એસાપિ તે દિટ્ઠિ નક્ખમતીતિ એસાપિ તે પઠમં રુચ્ચિત્વા ખમાપેત્વા ગહિતદિટ્ઠિ નક્ખમતીતિ. એસા ચે મે, ભો ગોતમ, દિટ્ઠિ ખમેય્યાતિ મય્હઞ્હિ સબ્બં નક્ખમતીતિ દિટ્ઠિ, તસ્સ મય્હં યા એસા સબ્બં મે નક્ખમતીતિ દિટ્ઠિ, એસા મે ખમેય્ય. યં તં ‘‘સબ્બં મે નક્ખમતી’’તિ વુત્તં, તમ્પિસ્સ તાદિસમેવ. યથા સબ્બગહણેન ગહિતાપિ અયં દિટ્ઠિ ખમતિ, એવમેવં તમ્પિ ખમેય્ય . એવં અત્તનો વાદે આરોપિતં દોસં ઞત્વા તં પરિહરામીતિ સઞ્ઞાય વદતિ, અત્થતો પનસ્સ ‘‘એસા દિટ્ઠિ ન મે ખમતી’’તિ આપજ્જતિ. યસ્સ પનેસા ન ખમતિ ન રુચ્ચતિ, તસ્સાયં તાય દિટ્ઠિયા સબ્બં મે ન ખમતીતિ દિટ્ઠિ રુચિતં. તેન હિ દિટ્ઠિઅક્ખમેન અરુચિતેન ભવિતબ્બન્તિ સબ્બં ખમતીતિ રુચ્ચતીતિ આપજ્જતિ. ન પનેસ તં સમ્પટિચ્છતિ, કેવલં તસ્સાપિ ઉચ્છેદદિટ્ઠિયા ઉચ્છેદમેવ ગણ્હાતિ. તેનાહ ભગવા અતો ખો તે, અગ્ગિવેસ્સન,…પે॰… અઞ્ઞઞ્ચ દિટ્ઠિં ઉપાદિયન્તીતિ. તત્થ અતોતિ પજહનકેસુ નિસ્સક્કં, યે પજહન્તિ, તેહિ યે નપ્પજહન્તીતિ વુચ્ચિયન્તિ, તેવ બહુતરાતિ અત્થો. બહૂ હિ બહુતરાતિ એત્થ હિકારો નિપાતમત્તં, બહૂ બહુતરાતિ અત્થો. પરતો તનૂ હિ તનુતરાતિ પદેપિ એસેવ નયો. યે એવમાહંસૂતિ યે એવં વદન્તિ. તઞ્ચેવ દિટ્ઠિં નપ્પજહન્તિ, અઞ્ઞઞ્ચ દિટ્ઠિં ઉપાદિયન્તીતિ મૂલદસ્સનં નપ્પજહન્તિ, અપરદસ્સનં ઉપાદિયન્તિ.
Sabbaṃ me nakkhamatīti sabbā me upapattiyo nakkhamanti, paṭisandhiyo nakkhamantīti adhippāyena vadati. Ettāvatānena ‘‘ucchedavādohamasmī’’ti dīpitaṃ hoti. Bhagavā panassa adhippāyaṃ muñcitvā akkhare tāva dosaṃ dassento yāpi kho tetiādimāha. Tattha esāpi te diṭṭhi nakkhamatīti esāpi te paṭhamaṃ ruccitvā khamāpetvā gahitadiṭṭhi nakkhamatīti. Esā ce me, bho gotama, diṭṭhi khameyyāti mayhañhi sabbaṃ nakkhamatīti diṭṭhi, tassa mayhaṃ yā esā sabbaṃ me nakkhamatīti diṭṭhi, esā me khameyya. Yaṃ taṃ ‘‘sabbaṃ me nakkhamatī’’ti vuttaṃ, tampissa tādisameva. Yathā sabbagahaṇena gahitāpi ayaṃ diṭṭhi khamati, evamevaṃ tampi khameyya . Evaṃ attano vāde āropitaṃ dosaṃ ñatvā taṃ pariharāmīti saññāya vadati, atthato panassa ‘‘esā diṭṭhi na me khamatī’’ti āpajjati. Yassa panesā na khamati na ruccati, tassāyaṃ tāya diṭṭhiyā sabbaṃ me na khamatīti diṭṭhi rucitaṃ. Tena hi diṭṭhiakkhamena arucitena bhavitabbanti sabbaṃ khamatīti ruccatīti āpajjati. Na panesa taṃ sampaṭicchati, kevalaṃ tassāpi ucchedadiṭṭhiyā ucchedameva gaṇhāti. Tenāha bhagavā ato kho te, aggivessana,…pe… aññañca diṭṭhiṃ upādiyantīti. Tattha atoti pajahanakesu nissakkaṃ, ye pajahanti, tehi ye nappajahantīti vucciyanti, teva bahutarāti attho. Bahū hi bahutarāti ettha hikāro nipātamattaṃ, bahū bahutarāti attho. Parato tanū hi tanutarāti padepi eseva nayo. Ye evamāhaṃsūti ye evaṃ vadanti. Tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantīti mūladassanaṃ nappajahanti, aparadassanaṃ upādiyanti.
એત્થ ચ સસ્સતં ગહેત્વા તમ્પિ અપ્પહાય ઉચ્છેદં વા એકચ્ચસસ્સતં વા ગહેતું ન સક્કા, ઉચ્છેદમ્પિ ગહેત્વા તં અપ્પહાય સસ્સતં વા એકચ્ચસસ્સતં વા ન સક્કા ગહેતું, એકચ્ચસસ્સતમ્પિ ગહેત્વા તં અપ્પહાય સસ્સતં વા ઉચ્છેદં વા ન સક્કા ગહેતું. મૂલસસ્સતં પન અપ્પહાય અઞ્ઞં સસ્સતમેવ સક્કા ગહેતું. કથં? એકસ્મિઞ્હિ સમયે ‘‘રૂપં સસ્સત’’ન્તિ ગહેત્વા અપરસ્મિં સમયે ‘‘ન સુદ્ધરૂપમેવ સસ્સતં, વેદનાપિ સસ્સતા, વિઞ્ઞાણમ્પિ સસ્સત’’ન્તિ ગણ્હાતિ. ઉચ્છેદેપિ એકચ્ચસસ્સતેપિ એસેવ નયો. યથા ચ ખન્ધેસુ, એવં આયતનેસુપિ યોજેતબ્બં. ઇદં સન્ધાય વુત્તં – ‘‘તઞ્ચેવ દિટ્ઠિં નપ્પજહન્તિ, અઞ્ઞઞ્ચ દિટ્ઠિં ઉપાદિયન્તી’’તિ.
Ettha ca sassataṃ gahetvā tampi appahāya ucchedaṃ vā ekaccasassataṃ vā gahetuṃ na sakkā, ucchedampi gahetvā taṃ appahāya sassataṃ vā ekaccasassataṃ vā na sakkā gahetuṃ, ekaccasassatampi gahetvā taṃ appahāya sassataṃ vā ucchedaṃ vā na sakkā gahetuṃ. Mūlasassataṃ pana appahāya aññaṃ sassatameva sakkā gahetuṃ. Kathaṃ? Ekasmiñhi samaye ‘‘rūpaṃ sassata’’nti gahetvā aparasmiṃ samaye ‘‘na suddharūpameva sassataṃ, vedanāpi sassatā, viññāṇampi sassata’’nti gaṇhāti. Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo. Yathā ca khandhesu, evaṃ āyatanesupi yojetabbaṃ. Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantī’’ti.
દુતિયવારે અતોતિ અપ્પજહનકેસુ નિસ્સક્કં, યે નપ્પજહન્તિ, તેહિ, યે પજહન્તીતિ વુચ્ચિયન્તિ, તેવ તનુતરા અપ્પતરાતિ અત્થો. તઞ્ચેવ દિટ્ઠિં પજહન્તિ, અઞ્ઞઞ્ચ દિટ્ઠિં ન ઉપાદિયન્તીતિ તઞ્ચ મૂલદસ્સનં પજહન્તિ, અઞ્ઞઞ્ચ દસ્સનં ન ગણ્હન્તિ. કથં? એકસ્મિઞ્હિ સમયે ‘‘રૂપં સસ્સત’’ન્તિ ગહેત્વા અપરસ્મિં સમયે તત્થ આદીનવં દિસ્વા ‘‘ઓળારિકમેતં મય્હં દસ્સન’’ન્તિ પજહતિ ‘‘ન કેવલઞ્ચ રૂપં સસ્સતન્તિ દસ્સનમેવ ઓળારિકં, વેદનાપિ સસ્સતા…પે॰… વિઞ્ઞાણમ્પિ સસ્સતન્તિ દસ્સનં ઓળારિકમેવા’’તિ વિસ્સજ્જેતિ . ઉચ્છેદેપિ એકચ્ચસસ્સતેપિ એસેવ નયો. યથા ચ ખન્ધેસુ, એવં આયતનેસુપિ યોજેતબ્બં. એવં તઞ્ચ મૂલદસ્સનં પજહન્તિ, અઞ્ઞઞ્ચ દસ્સનં ન ગણ્હન્તિ.
Dutiyavāre atoti appajahanakesu nissakkaṃ, ye nappajahanti, tehi, ye pajahantīti vucciyanti, teva tanutarā appatarāti attho. Tañceva diṭṭhiṃ pajahanti, aññañca diṭṭhiṃ na upādiyantīti tañca mūladassanaṃ pajahanti, aññañca dassanaṃ na gaṇhanti. Kathaṃ? Ekasmiñhi samaye ‘‘rūpaṃ sassata’’nti gahetvā aparasmiṃ samaye tattha ādīnavaṃ disvā ‘‘oḷārikametaṃ mayhaṃ dassana’’nti pajahati ‘‘na kevalañca rūpaṃ sassatanti dassanameva oḷārikaṃ, vedanāpi sassatā…pe… viññāṇampi sassatanti dassanaṃ oḷārikamevā’’ti vissajjeti . Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo. Yathā ca khandhesu, evaṃ āyatanesupi yojetabbaṃ. Evaṃ tañca mūladassanaṃ pajahanti, aññañca dassanaṃ na gaṇhanti.
સન્તગ્ગિવેસ્સનાતિ કસ્મા આરભિ? અયં ઉચ્છેદલદ્ધિકો અત્તનો લદ્ધિં નિગૂહતિ, તસ્સા પન લદ્ધિયા વણ્ણે વુચ્ચમાને અત્તનો લદ્ધિં પાતુકરિસ્સતીતિ તિસ્સો લદ્ધિયો એકતો દસ્સેત્વા વિભજિતું ઇમં દેસનં આરભિ.
Santaggivessanāti kasmā ārabhi? Ayaṃ ucchedaladdhiko attano laddhiṃ nigūhati, tassā pana laddhiyā vaṇṇe vuccamāne attano laddhiṃ pātukarissatīti tisso laddhiyo ekato dassetvā vibhajituṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
સારાગાય સન્તિકેતિઆદીસુ રાગવસેન વટ્ટે રજ્જનસ્સ આસન્ના તણ્હાદિટ્ઠિસંયોજનેન વટ્ટસંયોજનસ્સ સન્તિકે. અભિનન્દનાયાતિ તણ્હાદિટ્ઠિવસેનેવ ગિલિત્વા પરિયાદિયનસ્સ ગહણસ્સ ચ આસન્નાતિ અત્થો. અસારાગાય સન્તિકેતિઆદીસુ વટ્ટે અરજ્જનસ્સ આસન્નાતિઆદિના નયેન અત્થો વેદિતબ્બો.
Sārāgāya santiketiādīsu rāgavasena vaṭṭe rajjanassa āsannā taṇhādiṭṭhisaṃyojanena vaṭṭasaṃyojanassa santike. Abhinandanāyāti taṇhādiṭṭhivaseneva gilitvā pariyādiyanassa gahaṇassa ca āsannāti attho. Asārāgāya santiketiādīsu vaṭṭe arajjanassa āsannātiādinā nayena attho veditabbo.
એત્થ ચ સસ્સતદસ્સનં અપ્પસાવજ્જં દન્ધવિરાગં, ઉચ્છેદદસ્સનં મહાસાવજ્જં ખિપ્પવિરાગં. કથં? સસ્સતવાદી હિ ઇધલોકં પરલોકઞ્ચ અત્થીતિ જાનાતિ, સુકતદુક્કટાનં ફલં અત્થીતિ જાનાતિ, કુસલં કરોતિ, અકુસલં કરોન્તો ભાયતિ, વટ્ટં અસ્સાદેતિ, અભિનન્દતિ. બુદ્ધાનં વા બુદ્ધસાવકાનં વા સમ્મુખીભૂતો સીઘં લદ્ધિં જહિતું ન સક્કોતિ. તસ્મા તં સસ્સતદસ્સનં અપ્પસાવજ્જં દન્ધવિરાગન્તિ વુચ્ચતિ. ઉચ્છેદવાદી પન ઇધલોકપરલોકં અત્થીતિ જાનાતિ, સુકતદુક્કટાનં ફલં અત્થીતિ જાનાતિ, કુસલં ન કરોતિ, અકુસલં કરોન્તો ન ભાયતિ, વટ્ટં ન અસ્સાદેતિ, નાભિનન્દતિ, બુદ્ધાનં વા બુદ્ધસાવકાનં વા સમ્મુખીભાવે સીઘં દસ્સનં પજહતિ. પારમિયો પૂરેતું સક્કોન્તો બુદ્ધો હુત્વા, અસક્કોન્તો અભિનીહારં કત્વા સાવકો હુત્વા પરિનિબ્બાયતિ. તસ્મા ઉચ્છેદદસ્સનં મહાસાવજ્જં ખિપ્પવિરાગન્તિ વુચ્ચતિ.
Ettha ca sassatadassanaṃ appasāvajjaṃ dandhavirāgaṃ, ucchedadassanaṃ mahāsāvajjaṃ khippavirāgaṃ. Kathaṃ? Sassatavādī hi idhalokaṃ paralokañca atthīti jānāti, sukatadukkaṭānaṃ phalaṃ atthīti jānāti, kusalaṃ karoti, akusalaṃ karonto bhāyati, vaṭṭaṃ assādeti, abhinandati. Buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhūto sīghaṃ laddhiṃ jahituṃ na sakkoti. Tasmā taṃ sassatadassanaṃ appasāvajjaṃ dandhavirāganti vuccati. Ucchedavādī pana idhalokaparalokaṃ atthīti jānāti, sukatadukkaṭānaṃ phalaṃ atthīti jānāti, kusalaṃ na karoti, akusalaṃ karonto na bhāyati, vaṭṭaṃ na assādeti, nābhinandati, buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhāve sīghaṃ dassanaṃ pajahati. Pāramiyo pūretuṃ sakkonto buddho hutvā, asakkonto abhinīhāraṃ katvā sāvako hutvā parinibbāyati. Tasmā ucchedadassanaṃ mahāsāvajjaṃ khippavirāganti vuccati.
૨૦૨. સો પન પરિબ્બાજકો એતમત્થં અસલ્લક્ખેત્વા – ‘‘મય્હં દસ્સનં સંવણ્ણેતિ પસંસતિ, અદ્ધા મે સુન્દરં દસ્સન’’ન્તિ સલ્લક્ખેત્વા ઉક્કંસેતિ મે ભવન્તિઆદિમાહ.
202. So pana paribbājako etamatthaṃ asallakkhetvā – ‘‘mayhaṃ dassanaṃ saṃvaṇṇeti pasaṃsati, addhā me sundaraṃ dassana’’nti sallakkhetvā ukkaṃseti me bhavantiādimāha.
ઇદાનિ યસ્મા અયં પરિબ્બાજકો કઞ્જિયેનેવ તિત્તકાલાબુ, ઉચ્છેદદસ્સનેનેવ પૂરિતો, સો યથા કઞ્જિયં અપ્પહાય ન સક્કા લાબુમ્હિ તેલફાણિતાદીનિ પક્ખિપિતું, પક્ખિત્તાનિપિ ન ગણ્હાતિ, એવમેવં તં લદ્ધિં અપ્પહાય અભબ્બો મગ્ગફલાનં લાભાય, તસ્મા લદ્ધિં જહાપનત્થં તત્રગ્ગિવેસ્સનાતિઆદિ આરદ્ધં. વિગ્ગહોતિ કલહો. એવમેતાસં દિટ્ઠીનં પહાનં હોતીતિ એવં વિગ્ગહાદિઆદીનવં દિસ્વા તાસં દિટ્ઠીનં પહાનં હોતિ. સો હિ પરિબ્બાજકો ‘‘કિં મે ઇમિના વિગ્ગહાદિના’’તિ તં ઉચ્છેદદસ્સનં પજહતિ.
Idāni yasmā ayaṃ paribbājako kañjiyeneva tittakālābu, ucchedadassaneneva pūrito, so yathā kañjiyaṃ appahāya na sakkā lābumhi telaphāṇitādīni pakkhipituṃ, pakkhittānipi na gaṇhāti, evamevaṃ taṃ laddhiṃ appahāya abhabbo maggaphalānaṃ lābhāya, tasmā laddhiṃ jahāpanatthaṃ tatraggivessanātiādi āraddhaṃ. Viggahoti kalaho. Evametāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hotīti evaṃ viggahādiādīnavaṃ disvā tāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hoti. So hi paribbājako ‘‘kiṃ me iminā viggahādinā’’ti taṃ ucchedadassanaṃ pajahati.
૨૦૫. અથસ્સ ભગવા વમિતકઞ્જિયે લાબુમ્હિ સપ્પિફાણિતાદીનિ પક્ખિપન્તો વિય હદયે અમતોસધં પૂરેસ્સામીતિ વિપસ્સનં આચિક્ખન્તો અયં ખો પન, અગ્ગિવેસ્સન, કાયોતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો વમ્મિકસુત્તે વુત્તો. અનિચ્ચતોતિઆદીનિપિ હેટ્ઠા વિત્થારિતાનેવ. યો કાયસ્મિં કાયછન્દોતિ યા કાયસ્મિં તણ્હા. સ્નેહોતિ તણ્હાસ્નેહોવ. કાયન્વયતાતિ કાયાનુગમનભાવો, કાયં અનુગચ્છનકકિલેસોતિ અત્થો.
205. Athassa bhagavā vamitakañjiye lābumhi sappiphāṇitādīni pakkhipanto viya hadaye amatosadhaṃ pūressāmīti vipassanaṃ ācikkhanto ayaṃ kho pana, aggivessana, kāyotiādimāha. Tassattho vammikasutte vutto. Aniccatotiādīnipi heṭṭhā vitthāritāneva. Yo kāyasmiṃ kāyachandoti yā kāyasmiṃ taṇhā. Snehoti taṇhāsnehova. Kāyanvayatāti kāyānugamanabhāvo, kāyaṃ anugacchanakakilesoti attho.
એવં રૂપકમ્મટ્ઠાનં દસ્સેત્વા ઇદાનિ અરૂપકમ્મટ્ઠાનં દસ્સેન્તો તિસ્સો ખોતિઆદિમાહ. પુન તાસંયેવ વેદનાનં અસમ્મિસ્સભાવં દસ્સેન્તો યસ્મિં, અગ્ગિવેસ્સન, સમયેતિઆદિમાહ. તત્રાયં સઙ્ખેપત્થો – યસ્મિં સમયે સુખાદીસુ એકં વેદનં વેદયતિ, તસ્મિં સમયે અઞ્ઞા વેદના અત્તનો વારં વા ઓકાસં વા ઓલોકયમાના નિસિન્ના નામ નત્થિ, અથ ખો અનુપ્પન્નાવ હોન્તિ ભિન્નઉદકપુપ્ફુળા વિય ચ અન્તરહિતા વા. સુખાપિ ખોતિઆદિ તાસં વેદનાનં ચુણ્ણવિચુણ્ણભાવદસ્સનત્થં વુત્તં.
Evaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ dassetvā idāni arūpakammaṭṭhānaṃ dassento tisso khotiādimāha. Puna tāsaṃyeva vedanānaṃ asammissabhāvaṃ dassento yasmiṃ, aggivessana, samayetiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yasmiṃ samaye sukhādīsu ekaṃ vedanaṃ vedayati, tasmiṃ samaye aññā vedanā attano vāraṃ vā okāsaṃ vā olokayamānā nisinnā nāma natthi, atha kho anuppannāva honti bhinnaudakapupphuḷā viya ca antarahitā vā. Sukhāpi khotiādi tāsaṃ vedanānaṃ cuṇṇavicuṇṇabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
ન કેનચિ સંવદતીતિ તસ્સતં ગહેત્વા ‘‘સસ્સતવાદી અહ’’ન્તિ ઉચ્છેદવાદિનાપિ સદ્ધિં ન સંવદતિ, તમેવ ગહેત્વા ‘‘સસ્સતવાદી અહ’’ન્તિ એકચ્ચસસ્સતવાદિના સદ્ધિં ન વિવદતિ. એવં તયોપિ વાદા પરિવત્તેત્વા યોજેતબ્બા. યઞ્ચ લોકે વુત્તન્તિ યં લોકે કથિતં વોહરિતં, તેન વોહરતિ અપરામસન્તો કિઞ્ચિ ધમ્મં પરામાસગ્ગાહેન અગ્ગણ્હન્તો. વુત્તમ્પિ ચેતં –
Na kenaci saṃvadatīti tassataṃ gahetvā ‘‘sassatavādī aha’’nti ucchedavādināpi saddhiṃ na saṃvadati, tameva gahetvā ‘‘sassatavādī aha’’nti ekaccasassatavādinā saddhiṃ na vivadati. Evaṃ tayopi vādā parivattetvā yojetabbā. Yañca loke vuttanti yaṃ loke kathitaṃ voharitaṃ, tena voharati aparāmasanto kiñci dhammaṃ parāmāsaggāhena aggaṇhanto. Vuttampi cetaṃ –
‘‘યો હોતિ ભિક્ખુ અરહં કતાવી,
‘‘Yo hoti bhikkhu arahaṃ katāvī,
ખીણાસવો અન્તિમદેહધારી;
Khīṇāsavo antimadehadhārī;
અહં વદામીતિપિ સો વદેય્ય,
Ahaṃ vadāmītipi so vadeyya,
મમં વદન્તીતિપિ સો વદેય્ય;
Mamaṃ vadantītipi so vadeyya;
લોકે સમઞ્ઞં કુસલો વિદિત્વા,
Loke samaññaṃ kusalo viditvā,
વોહારમત્તેન સો વોહરેય્યા’’તિ. (સં॰ નિ॰ ૧.૨૫);
Vohāramattena so vohareyyā’’ti. (saṃ. ni. 1.25);
અપરમ્પિ વુત્તં – ‘‘ઇમા ખો ચિત્ત લોકસમઞ્ઞા લોકનિરુત્તિયો લોકવોહારા લોકપઞ્ઞત્તિયો, યાહિ તથાગતો વોહરતિ અપરામસ’’ન્તિ (દી॰ નિ॰ ૧.૪૪૦).
Aparampi vuttaṃ – ‘‘imā kho citta lokasamaññā lokaniruttiyo lokavohārā lokapaññattiyo, yāhi tathāgato voharati aparāmasa’’nti (dī. ni. 1.440).
૨૦૬. અભિઞ્ઞાપહાનમાહાતિ સસ્સતાદીસુ તેસં તેસં ધમ્માનં સસ્સતં અભિઞ્ઞાય જાનિત્વા સસ્સતસ્સ પહાનમાહ, ઉચ્છેદં, એકચ્ચસસ્સતં અભિઞ્ઞાય એકચ્ચસસ્સતસ્સ પહાનં વદતિ. રૂપં અભિઞ્ઞાય રૂપસ્સ પહાનં વદતીતિઆદિના નયેનેત્થ અત્થો વેદિતબ્બો.
206.Abhiññāpahānamāhāti sassatādīsu tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sassataṃ abhiññāya jānitvā sassatassa pahānamāha, ucchedaṃ, ekaccasassataṃ abhiññāya ekaccasassatassa pahānaṃ vadati. Rūpaṃ abhiññāya rūpassa pahānaṃ vadatītiādinā nayenettha attho veditabbo.
પટિસઞ્ચિક્ખતોતિ પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ. અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુચ્ચીતિ અનુપ્પાદનિરોધેન નિરુદ્ધેહિ આસવેહિ અગ્ગહેત્વાવ ચિત્તં વિમુચ્ચિ. એત્તાવતા ચેસ પરસ્સ વડ્ઢિતં ભત્તં ભુઞ્જિત્વા ખુદં વિનોદેન્તો વિય પરસ્સ આરદ્ધાય ધમ્મદેસનાય ઞાણં પેસેત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તઞ્ચેવ પત્તો, સાવકપારમીઞાણસ્સ ચ મત્થકં, સોળસ ચ પઞ્ઞા પટિવિજ્ઝિત્વા ઠિતો. દીઘનખો પન સોતાપત્તિફલં પત્વા સરણેસુ પતિટ્ઠિતો.
Paṭisañcikkhatoti paccavekkhantassa. Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti anuppādanirodhena niruddhehi āsavehi aggahetvāva cittaṃ vimucci. Ettāvatā cesa parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjitvā khudaṃ vinodento viya parassa āraddhāya dhammadesanāya ñāṇaṃ pesetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattañceva patto, sāvakapāramīñāṇassa ca matthakaṃ, soḷasa ca paññā paṭivijjhitvā ṭhito. Dīghanakho pana sotāpattiphalaṃ patvā saraṇesu patiṭṭhito.
ભગવા પન ઇમં દેસનં સૂરિયે ધરમાનેયેવ નિટ્ઠાપેત્વા ગિજ્ઝકૂટા ઓરુય્હ વેળુવનં ગન્ત્વા સાવકસન્નિપાતમકાસિ, ચતુરઙ્ગસમન્નાગતો સન્નિપાતો અહોસિ. તત્રિમાનિ અઙ્ગાનિ – માઘનક્ખત્તેન યુત્તો પુણ્ણમઉપોસથદિવસો, કેનચિ અનામન્તિતાનિ હુત્વા અત્તનોયેવ ધમ્મતાય સન્નિપતિતાનિ અડ્ઢતેલસાનિ ભિક્ખુસતાનિ, તેસુ એકોપિ પુથુજ્જનો વા સોતાપન્ન-સકદાગામિ-અનાગામિ-સુક્ખવિપસ્સક-અરહન્તેસુ વા અઞ્ઞતરો નત્થિ, સબ્બે છળભિઞ્ઞાવ, એકોપિ ચેત્થ સત્થકેન કેસે છિન્દિત્વા પબ્બજિતો નામ નત્થિ, સબ્બે એહિભિક્ખુનોયેવાતિ.
Bhagavā pana imaṃ desanaṃ sūriye dharamāneyeva niṭṭhāpetvā gijjhakūṭā oruyha veḷuvanaṃ gantvā sāvakasannipātamakāsi, caturaṅgasamannāgato sannipāto ahosi. Tatrimāni aṅgāni – māghanakkhattena yutto puṇṇamauposathadivaso, kenaci anāmantitāni hutvā attanoyeva dhammatāya sannipatitāni aḍḍhatelasāni bhikkhusatāni, tesu ekopi puthujjano vā sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmi-sukkhavipassaka-arahantesu vā aññataro natthi, sabbe chaḷabhiññāva, ekopi cettha satthakena kese chinditvā pabbajito nāma natthi, sabbe ehibhikkhunoyevāti.
પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
દીઘનખસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dīghanakhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૪. દીઘનખસુત્તં • 4. Dīghanakhasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૪. દીઘનખસુત્તવણ્ણના • 4. Dīghanakhasuttavaṇṇanā
