| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૭. દુક્ખધમ્મસુત્તવણ્ણના
7. Dukkhadhammasuttavaṇṇanā
૨૪૪. દુક્ખધમ્માનન્તિ દુક્ખકારણાનં. તેનાહ ‘‘દુક્ખસમ્ભવધમ્માન’’ન્તિઆદિ. તત્થ કિં દુક્ખં, કા દુક્ખધમ્માતિ તદુભયં દસ્સેતું ‘‘પઞ્ચસુ હી’’તિ વુત્તં. તેતિ પઞ્ચક્ખન્ધા. દુક્ખસમ્ભવધમ્મત્તાતિ દુક્ખુપ્પત્તિકારણત્તા. અસ્સાતિ તેન. કરણે હેતં સામિવચનં. કામેતિ વત્થુકામે કિલેસકામે ચ. પુન અસ્સાતિ સામિઅત્થે એવ સામિવચનં. ચારન્તિ ચિત્તાચારં. વિહારન્તિ પઞ્ચદ્વારપ્પવત્તિચારવિહારં. ‘‘એકટ્ઠા’’તિ ચ વદન્તિ. તેનેવ હિ ‘‘અનુબન્ધિત્વા ચરન્તં’’ઇચ્ચેવ વુત્તં. અનુબન્ધિત્વાતિ ચ વીથિચિત્તપ્પવત્તિતો પટ્ઠાય યાવ તતિયજવનવારા અનુ અનુ બન્ધિત્વા. પક્ખન્દનાદીતિ આદિ-સદ્દેન કસિગોરક્ખાદિવસેનપિ કામાનં પરિયેસનદુક્ખં સઙ્ગણ્હાતિ.
244.Dukkhadhammānanti dukkhakāraṇānaṃ. Tenāha ‘‘dukkhasambhavadhammāna’’ntiādi. Tattha kiṃ dukkhaṃ, kā dukkhadhammāti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘pañcasu hī’’ti vuttaṃ. Teti pañcakkhandhā. Dukkhasambhavadhammattāti dukkhuppattikāraṇattā. Assāti tena. Karaṇe hetaṃ sāmivacanaṃ. Kāmeti vatthukāme kilesakāme ca. Puna assāti sāmiatthe eva sāmivacanaṃ. Cāranti cittācāraṃ. Vihāranti pañcadvārappavatticāravihāraṃ. ‘‘Ekaṭṭhā’’ti ca vadanti. Teneva hi ‘‘anubandhitvā carantaṃ’’icceva vuttaṃ. Anubandhitvāti ca vīthicittappavattito paṭṭhāya yāva tatiyajavanavārā anu anu bandhitvā. Pakkhandanādīti ādi-saddena kasigorakkhādivasenapi kāmānaṃ pariyesanadukkhaṃ saṅgaṇhāti.
દાયતીતિ દાયો, વનં. તેનાહ ‘‘અટવિ’’ન્તિ. કણ્ટકગબ્ભન્તિ ઓવરકસદિસં વનં. નામપદં નામ કિરિયાપદાપેક્ખન્તિ ‘‘વિજ્ઝી’’તિ વચનસેસેન કિરિયાપદં ગણ્હાતિ.
Dāyatīti dāyo, vanaṃ. Tenāha ‘‘aṭavi’’nti. Kaṇṭakagabbhanti ovarakasadisaṃ vanaṃ. Nāmapadaṃ nāma kiriyāpadāpekkhanti ‘‘vijjhī’’ti vacanasesena kiriyāpadaṃ gaṇhāti.
દન્ધાયિતત્તં ઉપ્પન્નકિલેસાનં અવટ્ઠાનં. તેનાહ ‘‘ઉપ્પન્નમત્તાયા’’તિઆદિ. તાયાતિ સતિયા. કાચિ કિલેસાતિ ચુદ્દસવિધે ચિત્તસ્સ કિચ્ચે જવનકિચ્ચે એવ ચિત્તકિલેસાનં ઉપ્પત્તિં કત્વા તથા વુત્તં. નિગ્ગહિતાવ હોન્તિ પવત્તિતું અપ્પદાનવસેન. તેનાહ ‘‘ન સણ્ઠાતું સક્કોન્તી’’તિ. ચક્ખુદ્વારસ્મિન્તિ પાળિયં તસ્સ પઠમં ગહિતતાય વુત્તં, તેન નયેન સેસદ્વારાનિપિ ગહિતાનેવ હોન્તિ. રાગાદીસુ ઉપ્પન્નેસુ પઠમજવનવારે. સતિસમ્મોસેન ‘‘કિલેસા મે ઉપ્પન્ના’’તિ ઞત્વા તથા પચ્ચામાસસતિયા લબ્ભનતો. તેનાહ – ‘‘અનચ્છરિયં ચેત’’ન્તિ. આવટ્ટેત્વાતિ અયોનિસો આવટ્ટેત્વા. આવજ્જનાદીસૂતિ તતો એવ અયોનિસો આવજ્જનાદીસુ ઉપ્પન્નેસુ ઇટ્ઠારમ્મણસ્સ લદ્ધત્તા પચ્ચયસિદ્ધિયા સમ્પત્તં પવત્તનારહં. નિવત્તેત્વાતિ દુતિયજવનવારેપિ કિલેસુપ્પત્તિં નિવત્તેત્વા. કથં પનસ્સ એવં લદ્ધું સક્કાતિ આહ ‘‘આરદ્ધવિપસ્સકાનં હી’’તિઆદિ. ભાવનાપટિસઙ્ખાનેતિ ભાવનાયં પટિસઙ્ખાને ચ યોગિનો પતિટ્ઠિતભાવો. તસ્સ અયમાનિસંસો – યં પચ્ચયલાભેન ઉપ્પજ્જિતું લદ્ધોકાસાપિ કિલેસા પુબ્બે પવત્તભાવનાનુભાવેન વિક્ખમ્ભિતા તથા તથા નિગ્ગહિતા એવ હુત્વા નિવત્તન્તિ, કુસલા ધમ્માવ લદ્ધોકાસા ઉપરૂપરિ વડ્ઢન્તિ.
Dandhāyitattaṃ uppannakilesānaṃ avaṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘uppannamattāyā’’tiādi. Tāyāti satiyā. Kāci kilesāti cuddasavidhe cittassa kicce javanakicce eva cittakilesānaṃ uppattiṃ katvā tathā vuttaṃ. Niggahitāva honti pavattituṃ appadānavasena. Tenāha ‘‘na saṇṭhātuṃ sakkontī’’ti. Cakkhudvārasminti pāḷiyaṃ tassa paṭhamaṃ gahitatāya vuttaṃ, tena nayena sesadvārānipi gahitāneva honti. Rāgādīsu uppannesu paṭhamajavanavāre. Satisammosena ‘‘kilesā me uppannā’’ti ñatvā tathā paccāmāsasatiyā labbhanato. Tenāha – ‘‘anacchariyaṃ ceta’’nti. Āvaṭṭetvāti ayoniso āvaṭṭetvā. Āvajjanādīsūti tato eva ayoniso āvajjanādīsu uppannesu iṭṭhārammaṇassa laddhattā paccayasiddhiyā sampattaṃ pavattanārahaṃ. Nivattetvāti dutiyajavanavārepi kilesuppattiṃ nivattetvā. Kathaṃ panassa evaṃ laddhuṃ sakkāti āha ‘‘āraddhavipassakānaṃ hī’’tiādi. Bhāvanāpaṭisaṅkhāneti bhāvanāyaṃ paṭisaṅkhāne ca yogino patiṭṭhitabhāvo. Tassa ayamānisaṃso – yaṃ paccayalābhena uppajjituṃ laddhokāsāpi kilesā pubbe pavattabhāvanānubhāvena vikkhambhitā tathā tathā niggahitā eva hutvā nivattanti, kusalā dhammāva laddhokāsā uparūpari vaḍḍhanti.
અભિહટ્ઠુન્તિ અભિહરિત્વા. અનુદહન્તીતિ અનુદહન્તા વિય હોન્તિ. અનુસેન્તીતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. અનાવટ્ટન્તેતિ અનિવત્તન્તે સામઞ્ઞતોતિ અધિપ્પાયો. વિપસ્સનાબલમેવ દીપિતં મગ્ગફલાધિગમસ્સ અજોતિતત્તા.
Abhihaṭṭhunti abhiharitvā. Anudahantīti anudahantā viya honti. Anusentīti etthāpi eseva nayo. Anāvaṭṭanteti anivattante sāmaññatoti adhippāyo. Vipassanābalameva dīpitaṃ maggaphalādhigamassa ajotitattā.
દુક્ખધમ્મસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dukkhadhammasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૭. દુક્ખધમ્મસુત્તં • 7. Dukkhadhammasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૭. દુક્ખધમ્મસુત્તવણ્ણના • 7. Dukkhadhammasuttavaṇṇanā
