Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૩. દુક્ખસુત્તવણ્ણના
3. Dukkhasuttavaṇṇanā
૪૩. સમુદયનં સમુદયો, સમુદેતિ એતમ્હાતિ સમુદયો, એવં ઉભિન્નં સમુદયાનમત્થતોપિ ભેદો વેદિતબ્બો. પચ્ચયાવ પચ્ચયસમુદયો. આરદ્ધવિપસ્સકો ‘‘ઇમઞ્ચ ઇમઞ્ચ પચ્ચયસામગ્ગિં પટિચ્ચ ઇમે ધમ્મા ખણે ખણે ઉપ્પજ્જન્તી’’તિ પસ્સન્તો ‘‘પચ્ચયસમુદયં પસ્સન્તોપિ ભિક્ખુ ખણિકસમુદયં પસ્સતી’’તિ વુત્તો પચ્ચયદસ્સનમુખેન નિબ્બત્તિક્ખણસ્સ દસ્સનતો. સો પન ખણે ખણે સઙ્ખારાનં નિબ્બત્તિં પસ્સિતું આરદ્ધો ‘‘ઇમેહિ નામ પચ્ચયેહિ નિબ્બત્તતી’’તિ પસ્સતિ. ‘‘સો ખણિકસમુદયં પસ્સન્તો પચ્ચયં પસ્સતી’’તિ વદન્તિ. યસ્મા પન પચ્ચયતો સઙ્ખારાનં ઉદયં પસ્સન્તો ખણતો તેસં ઉદયદસ્સનં હોતિ, ખણતો એતેસં ઉદયં પસ્સતો પગેવ પચ્ચયાનં સુગ્ગહિતત્તા પચ્ચયતો દસ્સનં સુખેન ઇજ્ઝતિ, તસ્મા વુત્તં ‘‘પચ્ચયસમુદયં પસ્સન્તોપી’’તિઆદિ. અત્થઙ્ગમદસ્સનેપિ એસેવ નયો. અચ્ચન્તત્થઙ્ગમોતિ અપ્પવત્તિ નિરોધો નિબ્બાનન્તિ. ભેદત્થઙ્ગમોતિ ખણિકનિરોધો. તદુભયં પુબ્બભાગે ઉગ્ગહપરિપુચ્છાદિવસેન પસ્સન્તો અઞ્ઞતરસ્સ દસ્સને ઇતરદસ્સનમ્પિ સિદ્ધમેવ હોતિ, પુબ્બભાગે ચ આરમ્મણવસેન ખયતો વયસમ્મસનાદિકાલે ભેદત્થઙ્ગમં પસ્સન્તો અતિરેકવસેન અનુસ્સવાદિતો અચ્ચન્તં અત્થઙ્ગમં પસ્સતિ. મગ્ગક્ખણે પનારમ્મણતો અચ્ચન્તઅત્થઙ્ગમં પસ્સતિ, અસમ્મોહતો ઇતરમ્પિ પસ્સતિ. તં સન્ધાયાહ ‘‘અચ્ચન્તત્થઙ્ગમં પસ્સન્તોપી’’તિઆદિ. સમુદયત્થઙ્ગમં નિબ્બત્તિભેદન્તિ સમુદયસઙ્ખાતં નિબ્બત્તિં અત્થઙ્ગમસઙ્ખાતં ભેદઞ્ચ. નિસ્સયવસેનાતિ ચક્ખુસ્સ સન્નિસ્સયવસેન પચ્ચયં કત્વા. આરમ્મણવસેનાતિ રૂપે આરમ્મણં કત્વા. યં પનેત્થ વત્તબ્બં, તં મધુપિણ્ડિકસુત્તટીકાયં વુત્તનયેન વેદિતબ્બં. તિણ્ણં સઙ્ગતિ ફસ્સોતિ ‘‘ચક્ખુ રૂપાનિ વિઞ્ઞાણ’’ન્તિ ઇમેસં તિણ્ણં સઙ્ગતિ સમાગમે નિબ્બત્તિ ફસ્સોતિ વુત્તોતિ આહ ‘‘તિણ્ણં સઙ્ગતિયા ફસ્સો’’તિ. તિણ્ણન્તિ ચ પાકટપચ્ચયવસેન વુત્તં, તદઞ્ઞેપિ પન મનસિકારાદયો ફસ્સપચ્ચયા હોન્તિયેવ. એવન્તિ તણ્હાદીનં અસેસવિરાગનિરોધક્કમેન. ભિન્નં હોતીતિ અનુપ્પાદનિરોધેન નિરુદ્ધં હોતિ. તેનાહ ‘‘અપ્પટિસન્ધિય’’ન્તિ.
43. Samudayanaṃ samudayo, samudeti etamhāti samudayo, evaṃ ubhinnaṃ samudayānamatthatopi bhedo veditabbo. Paccayāva paccayasamudayo. Āraddhavipassako ‘‘imañca imañca paccayasāmaggiṃ paṭicca ime dhammā khaṇe khaṇe uppajjantī’’ti passanto ‘‘paccayasamudayaṃ passantopi bhikkhu khaṇikasamudayaṃ passatī’’ti vutto paccayadassanamukhena nibbattikkhaṇassa dassanato. So pana khaṇe khaṇe saṅkhārānaṃ nibbattiṃ passituṃ āraddho ‘‘imehi nāma paccayehi nibbattatī’’ti passati. ‘‘So khaṇikasamudayaṃ passanto paccayaṃ passatī’’ti vadanti. Yasmā pana paccayato saṅkhārānaṃ udayaṃ passanto khaṇato tesaṃ udayadassanaṃ hoti, khaṇato etesaṃ udayaṃ passato pageva paccayānaṃ suggahitattā paccayato dassanaṃ sukhena ijjhati, tasmā vuttaṃ ‘‘paccayasamudayaṃ passantopī’’tiādi. Atthaṅgamadassanepi eseva nayo. Accantatthaṅgamoti appavatti nirodho nibbānanti. Bhedatthaṅgamoti khaṇikanirodho. Tadubhayaṃ pubbabhāge uggahaparipucchādivasena passanto aññatarassa dassane itaradassanampi siddhameva hoti, pubbabhāge ca ārammaṇavasena khayato vayasammasanādikāle bhedatthaṅgamaṃ passanto atirekavasena anussavādito accantaṃ atthaṅgamaṃ passati. Maggakkhaṇe panārammaṇato accantaatthaṅgamaṃ passati, asammohato itarampi passati. Taṃ sandhāyāha ‘‘accantatthaṅgamaṃ passantopī’’tiādi. Samudayatthaṅgamaṃ nibbattibhedanti samudayasaṅkhātaṃ nibbattiṃ atthaṅgamasaṅkhātaṃ bhedañca. Nissayavasenāti cakkhussa sannissayavasena paccayaṃ katvā. Ārammaṇavasenāti rūpe ārammaṇaṃ katvā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ madhupiṇḍikasuttaṭīkāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Tiṇṇaṃ saṅgati phassoti ‘‘cakkhu rūpāni viññāṇa’’nti imesaṃ tiṇṇaṃ saṅgati samāgame nibbatti phassoti vuttoti āha ‘‘tiṇṇaṃ saṅgatiyā phasso’’ti. Tiṇṇanti ca pākaṭapaccayavasena vuttaṃ, tadaññepi pana manasikārādayo phassapaccayā hontiyeva. Evanti taṇhādīnaṃ asesavirāganirodhakkamena. Bhinnaṃ hotīti anuppādanirodhena niruddhaṃ hoti. Tenāha ‘‘appaṭisandhiya’’nti.
દુક્ખસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dukkhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૩. દુક્ખસુત્તં • 3. Dukkhasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૩. દુક્ખસુત્તવણ્ણના • 3. Dukkhasuttavaṇṇanā