Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૧૦. (દુતિય) દેવસભત્થેરગાથાવણ્ણના
10. (Dutiya) devasabhattheragāthāvaṇṇanā
સમ્મપ્પધાનસમ્પન્નોતિ આયસ્મતો દેવસભત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં સિખિં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો બન્ધુજીવકપુપ્ફેહિ પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુસ્મિં સક્યરાજકુલે નિબ્બત્તિ, તસ્સ દેવસભોતિ નામં અહોસિ. સો વયપ્પત્તો ચુમ્બટકલહવૂપસમનત્થં સત્થરિ આગતે બુદ્ધાનુભાવં દિસ્વા પસન્નમાનસો સરણેસુ પતિટ્ઠિતો પુન નિગ્રોધારામે સત્થરિ વિહરન્તે સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા કતપુબ્બકિચ્ચો વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૬.૧-૬) –
Sammappadhānasampannoti āyasmato devasabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sikhiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso bandhujīvakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbatti, tassa devasabhoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto cumbaṭakalahavūpasamanatthaṃ satthari āgate buddhānubhāvaṃ disvā pasannamānaso saraṇesu patiṭṭhito puna nigrodhārāme satthari viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.1-6) –
‘‘ચન્દંવ વિમલં સુદ્ધં, વિપ્પસન્નમનાવિલં;
‘‘Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ, vippasannamanāvilaṃ;
નન્દીભવપરિક્ખીણં, તિણ્ણં લોકે વિસત્તિકં.
Nandībhavaparikkhīṇaṃ, tiṇṇaṃ loke visattikaṃ.
‘‘નિબ્બાપયન્તં જનતં, તિણ્ણં તારયતં વરં;
‘‘Nibbāpayantaṃ janataṃ, tiṇṇaṃ tārayataṃ varaṃ;
મુનિં વનમ્હિ ઝાયન્તં, એકગ્ગં સુસમાહિતં.
Muniṃ vanamhi jhāyantaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘બન્ધુજીવકપુપ્ફાનિ, લગેત્વા સુત્તકેનહં;
‘‘Bandhujīvakapupphāni, lagetvā suttakenahaṃ;
બુદ્ધસ્સ અભિરોપયિં, સિખિનો લોકબન્ધુનો.
Buddhassa abhiropayiṃ, sikhino lokabandhuno.
‘‘એકતિંસે ઇતો કપ્પે, યં કમ્મમકરિં તદા;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, બુદ્ધપૂજાયિદં ફલં.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ઇતો સત્તમકે કપ્પે, મનુજિન્દો મહાયસો;
‘‘Ito sattamake kappe, manujindo mahāyaso;
સમન્તચક્ખુનામાસિ, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.
Samantacakkhunāmāsi, cakkavattī mahabbalo.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
અરહત્તં પન પત્વા અત્તના અધિગતં વિમુત્તિસુખં નિસ્સાય ઉપ્પન્નપીતિસોમનસ્સો ઉદાનવસેન –
Arahattaṃ pana patvā attanā adhigataṃ vimuttisukhaṃ nissāya uppannapītisomanasso udānavasena –
૧૦૦.
100.
‘‘સમ્મપ્પધાનસમ્પન્નો , સતિપટ્ઠાનગોચરો;
‘‘Sammappadhānasampanno , satipaṭṭhānagocaro;
વિમુત્તિકુસુમસઞ્છન્નો, પરિનિબ્બિસ્સત્યનાસવો’’તિ. – ગાથં અભાસિ;
Vimuttikusumasañchanno, parinibbissatyanāsavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
તત્થ સમ્મપ્પધાનસમ્પન્નોતિ સમ્પન્નચતુબ્બિધસમ્મપ્પધાનો, તેહિ કત્તબ્બકિચ્ચં સમ્પાદેત્વા ઠિતોતિ અત્થો. સતિપટ્ઠાનગોચરોતિ કાયાનુપસ્સનાદયો સતિપટ્ઠાના ગોચરો પવત્તિટ્ઠાનં એતસ્સાતિ સતિપટ્ઠાનગોચરો, ચતૂસુ સતિપટ્ઠાનેસુ પતિટ્ઠિતચિત્તોતિ અત્થો. ગુણસોભેન પરમસુગન્ધા વિમુત્તિયેવ કુસુમાનિ, તેહિ સબ્બસો સમ્મદેવ સઞ્છન્નો વિભૂસિતો અલઙ્કતોતિ વિમુત્તિકુસુમસઞ્છન્નો. પરિનિબ્બિસ્સત્યનાસવોતિ એવં સમ્મા પટિપજ્જન્તો ભિક્ખુ નચિરસ્સેવ અનાસવો હુત્વા પરિનિબ્બિસ્સતિ સઉપાદિસેસાય અનુપાદિસેસાય ચ નિબ્બાનધાતુયાતિ અત્થો. ઇદમેવ ચ થેરસ્સ અઞ્ઞાબ્યાકરણં અહોસિ.
Tattha sammappadhānasampannoti sampannacatubbidhasammappadhāno, tehi kattabbakiccaṃ sampādetvā ṭhitoti attho. Satipaṭṭhānagocaroti kāyānupassanādayo satipaṭṭhānā gocaro pavattiṭṭhānaṃ etassāti satipaṭṭhānagocaro, catūsu satipaṭṭhānesu patiṭṭhitacittoti attho. Guṇasobhena paramasugandhā vimuttiyeva kusumāni, tehi sabbaso sammadeva sañchanno vibhūsito alaṅkatoti vimuttikusumasañchanno. Parinibbissatyanāsavoti evaṃ sammā paṭipajjanto bhikkhu nacirasseva anāsavo hutvā parinibbissati saupādisesāya anupādisesāya ca nibbānadhātuyāti attho. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
(દુતિય) દેવસભત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
(Dutiya) devasabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
દસમવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૦. (દુતિય)-દેવસભત્થેરગાથા • 10. (Dutiya)-devasabhattheragāthā