Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
૨. દુતિયઅનિયતસિક્ખાપદવણ્ણના
2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
૪૫૨. ‘‘ન લભતિ માતુગામેન સદ્ધિં એકો એકાય…પે॰… નિસજ્જં કપ્પેતુ’’ન્તિ અવત્વા ‘‘પટિક્ખિત્તં માતુગામેના’’તિઆદિના વુત્તત્તા ‘‘એકો’’તિ પચ્ચત્તપદં પટિક્ખિત્તપદેન ન સમેતિ, ‘‘એકસ્સા’’તિ વત્તબ્બોતિ સાધેન્તો આહ ‘‘ઇતરથા હી’’તિઆદિ.
452. ‘‘Na labhati mātugāmena saddhiṃ eko ekāya…pe… nisajjaṃ kappetu’’nti avatvā ‘‘paṭikkhittaṃ mātugāmenā’’tiādinā vuttattā ‘‘eko’’ti paccattapadaṃ paṭikkhittapadena na sameti, ‘‘ekassā’’ti vattabboti sādhento āha ‘‘itarathā hī’’tiādi.
૪૫૩. પરિવેણઙ્ગણાદીતિ પરિવેણસ્સ માળકં. આદિ-સદ્દેન પાકારાદિપરિક્ખિત્તં ચેતિયમાળકાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. અન્તોગધન્તિ અપ્પટિચ્છન્નટ્ઠાને એવ પરિયાપન્નં. ઇધ ઇત્થીપિ અનાપત્તિં કરોતીતિ સમ્બન્ધો. કસ્મા પન ઇત્થી ઇધેવ અનાપત્તિં કરોતિ, ન પુરિમસિક્ખાપદેતિ? ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ મેથુનં વિના દુટ્ઠુલ્લવાચાય વસેન આગતત્તા. મેથુનમેવ હિ ઇત્થિયો અઞ્ઞમઞ્ઞં પટિચ્છાદેન્તિ મહાવને દ્વારં વિવરિત્વા નિદ્દૂપગતમ્હિ ભિક્ખુમ્હિ વિય. દુટ્ઠુલ્લં પન ન પટિચ્છાદેન્તિ, તેનેવ દુટ્ઠુલ્લવાચાસિક્ખાપદે ‘‘યા તા ઇત્થિયો હિરિમના, તા નિક્ખમિત્વા ભિક્ખૂ ઉજ્ઝાપેસુ’’ન્તિ (પારા॰ ૨૮૩) વુત્તં, તસ્મા ‘‘ઇત્થીપિ અનાપત્તિં કરોતી’’તિ વુત્તં, ‘‘અપ્પટિચ્છન્નટ્ઠાનત્તા’’તિપિ કારણં વદન્તિ.
453.Pariveṇaṅgaṇādīti pariveṇassa māḷakaṃ. Ādi-saddena pākārādiparikkhittaṃ cetiyamāḷakādiṃ saṅgaṇhāti. Antogadhanti appaṭicchannaṭṭhāne eva pariyāpannaṃ. Idha itthīpi anāpattiṃ karotīti sambandho. Kasmā pana itthī idheva anāpattiṃ karoti, na purimasikkhāpadeti? Imassa sikkhāpadassa methunaṃ vinā duṭṭhullavācāya vasena āgatattā. Methunameva hi itthiyo aññamaññaṃ paṭicchādenti mahāvane dvāraṃ vivaritvā niddūpagatamhi bhikkhumhi viya. Duṭṭhullaṃ pana na paṭicchādenti, teneva duṭṭhullavācāsikkhāpade ‘‘yā tā itthiyo hirimanā, tā nikkhamitvā bhikkhū ujjhāpesu’’nti (pārā. 283) vuttaṃ, tasmā ‘‘itthīpi anāpattiṃ karotī’’ti vuttaṃ, ‘‘appaṭicchannaṭṭhānattā’’tipi kāraṇaṃ vadanti.
કાયેનાપિ દુટ્ઠુલ્લોભાસસમ્ભવતો ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે ચક્ખુસ્સ રહો, સોતસ્સ રહો ચ અધિપ્પેતોતિ આહ ‘‘અનન્ધો અબધિરો’’તિઆદિ. કેચિ પન વિભઙ્ગે ‘‘નાલં કમ્મનિયન્તિ ન સક્કા હોતિ મેથુનં ધમ્મં પટિસેવિતુ’ન્તિ (પારા॰ ૪૫૪) એત્તકમેવ વત્વા ‘ન સક્કા હોતિ કાયસંસગ્ગં સમાપજ્જિતુ’ન્તિ અવુત્તત્તા અપ્પટિચ્છન્નેપિ ઠાને રહો અઞ્ઞેસં અભાવં દિસ્વા એકાય ઇત્થિયા કાયસંસગ્ગોપિ સક્કા આપજ્જિતુન્તિ અન્તોદ્વાદસહત્થે સવનૂપચારે ઠિતો અબધિરોપિ અન્ધો કાયસંસગ્ગસ્સાપિ સબ્ભાવાભાવં ન જાનાતીતિ કાયેન દુટ્ઠુલ્લોભાસનસબ્ભાવં અમનસિકત્વાપિ કાયસંસગ્ગાપત્તિયાપિ પરિહારાય અનન્ધો અબધિરોતિઆદિ વુત્ત’’ન્તિ વદન્તિ. યં પન સારત્થદીપનિયં ‘‘કાયસંસગ્ગવસેન અનન્ધો વુત્તો’’તિ (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૪૫૩) વુત્તં, તં પન કાયેન દુટ્ઠુલ્લોભાસનસમ્ભવં અમનસિકત્વા વુત્તં, કાયસંસગ્ગવસેનાપીતિ ગહેતબ્બં. તેનેવ ‘‘ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે સોતસ્સ રહો એવ અધિપ્પેતો…પે॰… કેનચિ પન ‘દ્વેપિ રહા ઇધ અધિપ્પેતા’તિ વુત્તં, તં ન ગહેતબ્બ’’ન્તિ વુત્તં. યં પન ચક્ખુસ્સ રહાભાવસાધનત્થં ‘‘ન હિ અપ્પટિચ્છન્ને ઓકાસે ચક્ખુસ્સ રહો સમ્ભવતી’’તિઆદિ વુત્તં, તં ન યુત્તં અતિદૂરતરે ઠિતસ્સ કાયેન ઓભાસનમ્પિ હત્થગ્ગાહાદીનિપિ સલ્લક્ખેતું અસક્કુણેય્યત્તા. તેનેવ પાળિયં ‘‘ચક્ખુસ્સ રહો’’તિ વુત્તં, અટ્ઠકથાયં અપ્પટિક્ખિત્તં. ન કેવલઞ્ચ અપ્પટિક્ખિત્તં, અથ ખો ‘‘અનન્ધો બધિરોતિ ચ અન્ધો વા અબધિરોપિ ન કરોતી’’તિ ચ વુત્તં, તસ્મા દ્વેપિ રહા ઇધ ગહેતબ્બા. ‘‘અન્તોદ્વાદસહત્થે’’તિઇમિના સોતસ્સ રહો દ્વાદસહત્થેન પરિચ્છિન્નોતિ ઇદં દસ્સેતિ. ચક્ખુસ્સ રહો પન યત્થ ઠિતસ્સ કાયવિકારાદયો ન પઞ્ઞાયન્તિ, તેન પરિચ્છિન્દિતબ્બોતિ દટ્ઠબ્બં. બધિરો પન ચક્ખુમાપીતિ દુટ્ઠુલ્લવાચાસઙ્ઘાદિસેસં સન્ધાય વુત્તં. દુટ્ઠુલ્લાપત્તિ વુત્તાતિ પુરિમસિક્ખાપદે વુત્તેહિ અધિકવસેન દુટ્ઠુલ્લાપત્તિ ચ વુત્તાતિ એવમત્થો ગહેતબ્બો, ન પન દુટ્ઠુલ્લાપત્તિ એવાતિ કાયસંસગ્ગસ્સાપિ ઇધ ગહેતબ્બતો. તેનેવ ‘‘પારાજિકાપત્તિઞ્ચ પરિહાપેત્વા’’તિ એત્તકમેવ વુત્તં, ઇતરથા ‘‘કાયસંસગ્ગઞ્ચા’’તિ વત્તબ્બં ભવેય્ય.
Kāyenāpi duṭṭhullobhāsasambhavato imasmiṃ sikkhāpade cakkhussa raho, sotassa raho ca adhippetoti āha ‘‘anandho abadhiro’’tiādi. Keci pana vibhaṅge ‘‘nālaṃ kammaniyanti na sakkā hoti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitu’nti (pārā. 454) ettakameva vatvā ‘na sakkā hoti kāyasaṃsaggaṃ samāpajjitu’nti avuttattā appaṭicchannepi ṭhāne raho aññesaṃ abhāvaṃ disvā ekāya itthiyā kāyasaṃsaggopi sakkā āpajjitunti antodvādasahatthe savanūpacāre ṭhito abadhiropi andho kāyasaṃsaggassāpi sabbhāvābhāvaṃ na jānātīti kāyena duṭṭhullobhāsanasabbhāvaṃ amanasikatvāpi kāyasaṃsaggāpattiyāpi parihārāya anandho abadhirotiādi vutta’’nti vadanti. Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ ‘‘kāyasaṃsaggavasena anandho vutto’’ti (sārattha. ṭī. 2.453) vuttaṃ, taṃ pana kāyena duṭṭhullobhāsanasambhavaṃ amanasikatvā vuttaṃ, kāyasaṃsaggavasenāpīti gahetabbaṃ. Teneva ‘‘imasmiṃ sikkhāpade sotassa raho eva adhippeto…pe… kenaci pana ‘dvepi rahā idha adhippetā’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabba’’nti vuttaṃ. Yaṃ pana cakkhussa rahābhāvasādhanatthaṃ ‘‘na hi appaṭicchanne okāse cakkhussa raho sambhavatī’’tiādi vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ atidūratare ṭhitassa kāyena obhāsanampi hatthaggāhādīnipi sallakkhetuṃ asakkuṇeyyattā. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘cakkhussa raho’’ti vuttaṃ, aṭṭhakathāyaṃ appaṭikkhittaṃ. Na kevalañca appaṭikkhittaṃ, atha kho ‘‘anandho badhiroti ca andho vā abadhiropi na karotī’’ti ca vuttaṃ, tasmā dvepi rahā idha gahetabbā. ‘‘Antodvādasahatthe’’tiiminā sotassa raho dvādasahatthena paricchinnoti idaṃ dasseti. Cakkhussa raho pana yattha ṭhitassa kāyavikārādayo na paññāyanti, tena paricchinditabboti daṭṭhabbaṃ. Badhiro pana cakkhumāpīti duṭṭhullavācāsaṅghādisesaṃ sandhāya vuttaṃ. Duṭṭhullāpatti vuttāti purimasikkhāpade vuttehi adhikavasena duṭṭhullāpatti ca vuttāti evamattho gahetabbo, na pana duṭṭhullāpatti evāti kāyasaṃsaggassāpi idha gahetabbato. Teneva ‘‘pārājikāpattiñca parihāpetvā’’ti ettakameva vuttaṃ, itarathā ‘‘kāyasaṃsaggañcā’’ti vattabbaṃ bhaveyya.
તિસમુટ્ઠાનન્તિઆદિ પન પુરિમસિક્ખાપદે આગતેહિ અધિકસ્સ દુટ્ઠુલ્લવાચાસઙ્ઘાદિસેસસ્સ વસેન વુત્તં કાયસંસગ્ગાદીનમ્પિ પુરિમસિક્ખાપદે એવ વુત્તત્તા, ઇધ પન ન વુત્તન્તિપિ વદન્તિ, વીમંસિત્વા ગહેતબ્બં.
Tisamuṭṭhānantiādi pana purimasikkhāpade āgatehi adhikassa duṭṭhullavācāsaṅghādisesassa vasena vuttaṃ kāyasaṃsaggādīnampi purimasikkhāpade eva vuttattā, idha pana na vuttantipi vadanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
દુતિયઅનિયતસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
નિટ્ઠિતો અનિયતવણ્ણનાનયો.
Niṭṭhito aniyatavaṇṇanānayo.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. દુતિયઅનિયતસિક્ખાપદં • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયઅનિયતસિક્ખાપદવણ્ણના • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૨. દુતિયઅનિયતસિક્ખાપદવણ્ણના • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૨. દુતિયઅનિયતસિક્ખાપદવણ્ણના • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā