| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૧૦. દુતિયઅપુત્તકસુત્તવણ્ણના
10. Dutiyaaputtakasuttavaṇṇanā
૧૩૧. દસમે પિણ્ડપાતેન પટિપાદેસીતિ પિણ્ડપાતેન સદ્ધિં સંયોજેસિ, પિણ્ડપાતં અદાસીતિ અત્થો. પક્કામીતિ કેનચિદેવ રાજુપટ્ઠાનાદિના કિચ્ચેન ગતો. પચ્છા વિપ્પટિસારી અહોસીતિ સો કિર અઞ્ઞેસુપિ દિવસેસુ તં પચ્ચેકસમ્બુદ્ધં પસ્સતિ, દાતું પનસ્સ ચિત્તં ન ઉપ્પજ્જતિ. તસ્મિં પન દિવસે અયં પદુમવતિદેવિયા તતિયપુત્તો તગ્ગરસિખી પચ્ચેકબુદ્ધો ગન્ધમાદનપબ્બતે ફલસમાપત્તિસુખેન વીતિનામેત્વા પુબ્બણ્હસમયે વુટ્ઠાય અનોતત્તદહે મુખં ધોવિત્વા મનોસિલાતલે નિવાસેત્વા કાયબન્ધનં બન્ધિત્વા પત્તચીવરમાદાય અભિઞ્ઞાપાદકં ચતુત્થજ્ઝાનં સમાપજ્જિત્વા ઇદ્ધિયા વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા નગરદ્વારે ઓરુય્હ ચીવરં પારુપિત્વા પત્તમાદાય નગરવાસીનં ઘરદ્વારેસુ સહસ્સભણ્ડિકં ઠપેન્તો વિય પાસાદિકેહિ અભિક્કન્તાદીહિ અનુપુબ્બેન સેટ્ઠિનો ઘરદ્વારં સમ્પત્તો. તંદિવસઞ્ચ સેટ્ઠિ પાતોવ ઉટ્ઠાય પણીતભોજનં ભુઞ્જિત્વા, ઘરદ્વારકોટ્ઠકે આસનં પઞ્ઞાપેત્વા, દન્તન્તરાનિ સોધેન્તો નિસિન્નો હોતિ. સો પચ્ચેકબુદ્ધં દિસ્વા, તંદિવસં પાતો ભુત્વા નિસિન્નત્તા દાનચિત્તં ઉપ્પાદેત્વા, ભરિયં પક્કોસાપેત્વા, ‘‘ઇમસ્સ સમણસ્સ પિણ્ડપાતં દેહી’’તિ વત્વા પક્કામિ.
131. Dasame piṇḍapātena paṭipādesīti piṇḍapātena saddhiṃ saṃyojesi, piṇḍapātaṃ adāsīti attho. Pakkāmīti kenacideva rājupaṭṭhānādinā kiccena gato. Pacchā vippaṭisārī ahosīti so kira aññesupi divasesu taṃ paccekasambuddhaṃ passati, dātuṃ panassa cittaṃ na uppajjati. Tasmiṃ pana divase ayaṃ padumavatideviyā tatiyaputto taggarasikhī paccekabuddho gandhamādanapabbate phalasamāpattisukhena vītināmetvā pubbaṇhasamaye vuṭṭhāya anotattadahe mukhaṃ dhovitvā manosilātale nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā pattacīvaramādāya abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā vehāsaṃ abbhuggantvā nagaradvāre oruyha cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya nagaravāsīnaṃ gharadvāresu sahassabhaṇḍikaṃ ṭhapento viya pāsādikehi abhikkantādīhi anupubbena seṭṭhino gharadvāraṃ sampatto. Taṃdivasañca seṭṭhi pātova uṭṭhāya paṇītabhojanaṃ bhuñjitvā, gharadvārakoṭṭhake āsanaṃ paññāpetvā, dantantarāni sodhento nisinno hoti. So paccekabuddhaṃ disvā, taṃdivasaṃ pāto bhutvā nisinnattā dānacittaṃ uppādetvā, bhariyaṃ pakkosāpetvā, ‘‘imassa samaṇassa piṇḍapātaṃ dehī’’ti vatvā pakkāmi.
સેટ્ઠિભરિયા ચિન્તેસિ – ‘‘મયા એત્તકેન કાલેન ઇમસ્સ ‘દેથા’તિ વચનં ન સુતપુબ્બં, દાપેન્તોપિ ચ અજ્જ ન યસ્સ વા તસ્સ વા દાપેતિ, વીતરાગદોસમોહસ્સ વન્તકિલેસસ્સ ઓહિતભારસ્સ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ દાપેતિ, યં વા તં વા અદત્વા પણીતં પિણ્ડપાતં દસ્સામી’’તિ, ઘરા નિક્ખમ્મ પચ્ચેકબુદ્ધં પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા પત્તં આદાય અન્તોનિવેસને પઞ્ઞત્તાસને નિસીદાપેત્વા સુપરિસુદ્ધેહિ સાલિતણ્ડુલેહિ ભત્તં સમ્પાદેત્વા તદનુરૂપં ખાદનીયં બ્યઞ્જનં સુપેય્યઞ્ચ સલ્લક્ખેત્વા પત્તં પૂરેત્વા બહિ ગન્ધેહિ સમલઙ્કરિત્વા પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ હત્થેસુ પતિટ્ઠપેત્વા વન્દિ. પચ્ચેકબુદ્ધો – ‘‘અઞ્ઞેસમ્પિ પચ્ચેકબુદ્ધાનં સઙ્ગહં કરિસ્સામી’’તિ અપરિભુઞ્જિત્વાવ અનુમોદનં કત્વા પક્કામિ. સોપિ ખો સેટ્ઠિ બાહિરતો આગચ્છન્તો પચ્ચેકબુદ્ધં દિસ્વા મયં ‘‘તુમ્હાકં પિણ્ડપાતં દેથા’’તિ વત્વા પક્કન્તા, અપિ વો લદ્ધોતિ? આમ, સેટ્ઠિ લદ્ધોતિ. ‘‘પસ્સામી’’તિ ગીવં ઉક્ખિપિત્વા ઓલોકેસિ. અથસ્સ પિણ્ડપાતગન્ધો ઉટ્ઠહિત્વા નાસાપુટં પહરિ. સો ચિત્તં સંયમેતું અસક્કોન્તો પચ્છા વિપ્પટિસારી આહોસીતિ.
Seṭṭhibhariyā cintesi – ‘‘mayā ettakena kālena imassa ‘dethā’ti vacanaṃ na sutapubbaṃ, dāpentopi ca ajja na yassa vā tassa vā dāpeti, vītarāgadosamohassa vantakilesassa ohitabhārassa paccekabuddhassa dāpeti, yaṃ vā taṃ vā adatvā paṇītaṃ piṇḍapātaṃ dassāmī’’ti, gharā nikkhamma paccekabuddhaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā pattaṃ ādāya antonivesane paññattāsane nisīdāpetvā suparisuddhehi sālitaṇḍulehi bhattaṃ sampādetvā tadanurūpaṃ khādanīyaṃ byañjanaṃ supeyyañca sallakkhetvā pattaṃ pūretvā bahi gandhehi samalaṅkaritvā paccekabuddhassa hatthesu patiṭṭhapetvā vandi. Paccekabuddho – ‘‘aññesampi paccekabuddhānaṃ saṅgahaṃ karissāmī’’ti aparibhuñjitvāva anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sopi kho seṭṭhi bāhirato āgacchanto paccekabuddhaṃ disvā mayaṃ ‘‘tumhākaṃ piṇḍapātaṃ dethā’’ti vatvā pakkantā, api vo laddhoti? Āma, seṭṭhi laddhoti. ‘‘Passāmī’’ti gīvaṃ ukkhipitvā olokesi. Athassa piṇḍapātagandho uṭṭhahitvā nāsāpuṭaṃ pahari. So cittaṃ saṃyametuṃ asakkonto pacchā vippaṭisārī āhosīti.
વરમેતન્તિઆદિ વિપ્પટિસારસ્સ ઉપ્પન્નાકારદસ્સનં. ભાતુ ચ પન એકપુત્તકં સાપતેય્યસ્સ કારણા જીવિતા વોરોપેસીતિ તદા કિરસ્સ અવિભત્તેયેવ કુટુમ્બે માતાપિતરો ચ જેટ્ઠભાતા ચ કાલમકંસુ. સો ભાતુજાયાય સદ્ધિંયેવ સંવાસં કપ્પેસિ. ભાતુ પનસ્સ એકો પુત્તો હોતિ, તં વીથિયા કીળન્તં મનુસ્સા વદન્તિ – ‘‘અયં દાસો અયં દાસી ઇદં યાનં ઇદં ધનં તવ સન્તક’’ન્તિ. સો તેસં કથં ગહેત્વા – ‘‘અયં દાસો મય્હં સન્તક’’ન્તિઆદીનિ કથેતિ.
Varametantiādi vippaṭisārassa uppannākāradassanaṃ. Bhātu ca pana ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesīti tadā kirassa avibhatteyeva kuṭumbe mātāpitaro ca jeṭṭhabhātā ca kālamakaṃsu. So bhātujāyāya saddhiṃyeva saṃvāsaṃ kappesi. Bhātu panassa eko putto hoti, taṃ vīthiyā kīḷantaṃ manussā vadanti – ‘‘ayaṃ dāso ayaṃ dāsī idaṃ yānaṃ idaṃ dhanaṃ tava santaka’’nti. So tesaṃ kathaṃ gahetvā – ‘‘ayaṃ dāso mayhaṃ santaka’’ntiādīni katheti.
અથસ્સ ચૂળપિતા ચિન્તેસિ – ‘‘અયં દારકો ઇદાનેવ એવં કથેસિ, મહલ્લકકાલે કુટુમ્બં મજ્ઝે ભિન્દાપેય્ય, ઇદાનેવસ્સ કત્તબ્બં કરિસ્સામી’’તિ એકદિવસં વાસિં આદાય – ‘‘એહિ પુત્ત, અરઞ્ઞં ગચ્છામા’’તિ તં અરઞ્ઞં નેત્વા વિરવન્તં વિરવન્તં મારેત્વા આવાટે પક્ખિપિત્વા પંસુના પટિચ્છાદેસિ. ઇદં સન્ધાયેતં વુત્તં. સત્તક્ખત્તુન્તિ સત્તવારે. પુબ્બપચ્છિમચેતનાવસેન ચેત્થ અત્થો વેદિતબ્બો. એકપિણ્ડપાતદાનસ્મિઞ્હિ એકાવ ચેતના દ્વે પટિસન્ધિયો ન દેતિ, પુબ્બપચ્છિમચેતનાહિ પનેસ સત્તક્ખત્તું સગ્ગે, સત્તક્ખત્તું સેટ્ઠિકુલે નિબ્બત્તો. પુરાણન્તિ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ દિન્નપિણ્ડપાતચેતનાકમ્મં.
Athassa cūḷapitā cintesi – ‘‘ayaṃ dārako idāneva evaṃ kathesi, mahallakakāle kuṭumbaṃ majjhe bhindāpeyya, idānevassa kattabbaṃ karissāmī’’ti ekadivasaṃ vāsiṃ ādāya – ‘‘ehi putta, araññaṃ gacchāmā’’ti taṃ araññaṃ netvā viravantaṃ viravantaṃ māretvā āvāṭe pakkhipitvā paṃsunā paṭicchādesi. Idaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Sattakkhattunti sattavāre. Pubbapacchimacetanāvasena cettha attho veditabbo. Ekapiṇḍapātadānasmiñhi ekāva cetanā dve paṭisandhiyo na deti, pubbapacchimacetanāhi panesa sattakkhattuṃ sagge, sattakkhattuṃ seṭṭhikule nibbatto. Purāṇanti paccekasambuddhassa dinnapiṇḍapātacetanākammaṃ.
પરિગ્ગહન્તિ પરિગ્ગહિતવત્થુ. અનુજીવિનોતિ એકં મહાકુલં નિસ્સાય પણ્ણાસમ્પિ સટ્ઠિપિ કુલાનિ જીવન્તિ, તે મનુસ્સે સન્ધાયેતં વુત્તં. સબ્બં નાદાય ગન્તબ્બન્તિ સબ્બમેતં ન આદિયિત્વા ગન્તબ્બં. સબ્બં નિક્ખિપ્પગામિનન્તિ સબ્બમેતં નિક્ખિપ્પસભાવં, પરિચ્ચજિતબ્બસભાવમેવાતિ અત્થો. દસમં.
Pariggahanti pariggahitavatthu. Anujīvinoti ekaṃ mahākulaṃ nissāya paṇṇāsampi saṭṭhipi kulāni jīvanti, te manusse sandhāyetaṃ vuttaṃ. Sabbaṃ nādāya gantabbanti sabbametaṃ na ādiyitvā gantabbaṃ. Sabbaṃ nikkhippagāminanti sabbametaṃ nikkhippasabhāvaṃ, pariccajitabbasabhāvamevāti attho. Dasamaṃ.
દુતિયો વગ્ગો.
Dutiyo vaggo.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧૦. દુતિયઅપુત્તકસુત્તં • 10. Dutiyaaputtakasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૧૦. દુતિયઅપુત્તકસુત્તવણ્ણના • 10. Dutiyaaputtakasuttavaṇṇanā
