| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૮. દુતિયગદ્દુલબદ્ધસુત્તવણ્ણના
8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā
૧૦૦. દિટ્ઠિગદ્દુલનિસ્સિતાયાતિ સહજાતાદિપચ્ચયવસેન દિટ્ઠિગદ્દુલનિસ્સિતાય નિસ્સાયેવ પવત્તતિ તતો અત્તાનં વિવેચેતું અસક્કુણેય્યત્તા. ચિત્તસંકિલેસેનેવાતિ દસવિધકિલેસવત્થુવસેન ચિત્તસ્સ સંકિલિટ્ઠભાવેન. અરિયમગ્ગાધિગમનેન ચિત્તસ્સ વોદાનત્તા વોદાયન્તિ વિસુજ્ઝન્તિ.
100.Diṭṭhigaddulanissitāyāti sahajātādipaccayavasena diṭṭhigaddulanissitāya nissāyeva pavattati tato attānaṃ vivecetuṃ asakkuṇeyyattā. Cittasaṃkilesenevāti dasavidhakilesavatthuvasena cittassa saṃkiliṭṭhabhāvena. Ariyamaggādhigamanena cittassa vodānattā vodāyanti visujjhanti.
વિચરણચિત્તન્તિ ગહેત્વા વિચરણવસેન વિચરણચિત્તં. સઙ્ખાનામાતિ એવંનામકા. બ્રાહ્મણપાસણ્ડિકાતિ જાતિયા બ્રાહ્મણા, છન્નવુતિયા પાસણ્ડેસુ તં સઙ્ખાસઞ્ઞિતં પાસણ્ડં પગ્ગય્હ વિચરણકા. પટકોટ્ઠકન્તિ દુસ્સાપણકં. દસ્સેન્તાતિ યથાગતિકમ્મવિપાકચિત્તતં દસ્સેન્તા . તં ચિત્તન્તિ તં પટકોટ્ઠકચિત્તં ગહેત્વા વિચરન્તિ. ચિન્તેત્વા કતત્તાતિ ‘‘ઇમસ્સ રૂપસ્સ એવં હત્થપાદા, એવં મુખં લિખિતબ્બં, એવં આકારવત્થગ્ગહણાનિ, એવં કિરિયાવિસેસા, એવં કિરિયાવિભાગં, સત્તવિસેસાનં વિભાગં કાતબ્બ’’ન્તિ તસ્સ ઉબ્બત્તનખિપનપવત્તનાદિપયોજનઞ્ચાતિ સબ્બમેતં તથા ચિન્તેત્વા કતત્તા ચિત્તેન મનસા ચિન્તિતં નામ. ઉપાયપરિયેસનચિત્તન્તિ ‘‘હત્થપાદા એવં લિખિતબ્બા’’તિઆદિના યથાવુત્તઉપાયસ્સ ચેવ પુબ્બે પવત્તસ્સ ભૂમિપરિકમ્મવણ્ણધાતુસમ્માયોજનુપાયસ્સ ચ વસેન પવત્તં ચિત્તં. તતોપિ ચિત્તતરન્તિ તતો ચિત્તકમ્મતોપિ ચિત્તતરં ચિત્તકારેન ચિન્તિતપ્પકારાનં સબ્બેસંયેવ ચિત્તકમ્મે અનિપ્ફજ્જનતો. કમ્મચિત્તેનાતિ કમ્મવિઞ્ઞાણેન. કમ્મચિત્તેનાતિ વા કમ્મસ્સ ચિત્તભાવેન. સો કમ્મસ્સ વિચિત્તભાવો તણ્હાવસેન જાયતીતિ વેદિતબ્બો. સ્વાયમત્થો અટ્ઠસાલિનીટીકાયં વિભાવિતો. એવં ચિત્તાતિ એવં ચિત્તરૂપવિસેસા. યોનિં ઉપનેતીતિ તં તં અણ્ડજાદિભેદં યોનિવિસેસં પાપેતિ વણ્ણવિસેસો વિય ફલિકમણિકં. ન હિ વિસેસા હિતવિચિત્તસામત્થિયકમ્મં યોનિં ઉપનેતિ, તસ્સ તસ્સ વિપાકુપ્પત્તિયા પચ્ચયો હોતિ. યોનિમૂલકો તેસં ચિત્તભાવોતિ યં યં યોનિં કમ્મં સત્તે ઉપનેતિ, તંતંયોનિમૂલકો તેસં સત્તાનં ચિત્તવિચિત્તભાવો. તેનાહ ‘‘યોનિઉપગતા’’તિઆદિ. સદિસચિત્તાવ સદિસચિત્તભાવા એવ. ઇતીતિઆદિ વુત્તસ્સેવ અત્થસ્સ ઉપ્પટિપાટિયા નિગમનં.
Vicaraṇacittanti gahetvā vicaraṇavasena vicaraṇacittaṃ. Saṅkhānāmāti evaṃnāmakā. Brāhmaṇapāsaṇḍikāti jātiyā brāhmaṇā, channavutiyā pāsaṇḍesu taṃ saṅkhāsaññitaṃ pāsaṇḍaṃ paggayha vicaraṇakā. Paṭakoṭṭhakanti dussāpaṇakaṃ. Dassentāti yathāgatikammavipākacittataṃ dassentā . Taṃ cittanti taṃ paṭakoṭṭhakacittaṃ gahetvā vicaranti. Cintetvā katattāti ‘‘imassa rūpassa evaṃ hatthapādā, evaṃ mukhaṃ likhitabbaṃ, evaṃ ākāravatthaggahaṇāni, evaṃ kiriyāvisesā, evaṃ kiriyāvibhāgaṃ, sattavisesānaṃ vibhāgaṃ kātabba’’nti tassa ubbattanakhipanapavattanādipayojanañcāti sabbametaṃ tathā cintetvā katattā cittena manasā cintitaṃ nāma. Upāyapariyesanacittanti ‘‘hatthapādā evaṃ likhitabbā’’tiādinā yathāvuttaupāyassa ceva pubbe pavattassa bhūmiparikammavaṇṇadhātusammāyojanupāyassa ca vasena pavattaṃ cittaṃ. Tatopi cittataranti tato cittakammatopi cittataraṃ cittakārena cintitappakārānaṃ sabbesaṃyeva cittakamme anipphajjanato. Kammacittenāti kammaviññāṇena. Kammacittenāti vā kammassa cittabhāvena. So kammassa vicittabhāvo taṇhāvasena jāyatīti veditabbo. Svāyamattho aṭṭhasālinīṭīkāyaṃ vibhāvito. Evaṃ cittāti evaṃ cittarūpavisesā. Yoniṃ upanetīti taṃ taṃ aṇḍajādibhedaṃ yonivisesaṃ pāpeti vaṇṇaviseso viya phalikamaṇikaṃ. Na hi visesā hitavicittasāmatthiyakammaṃ yoniṃ upaneti, tassa tassa vipākuppattiyā paccayo hoti. Yonimūlako tesaṃ cittabhāvoti yaṃ yaṃ yoniṃ kammaṃ satte upaneti, taṃtaṃyonimūlako tesaṃ sattānaṃ cittavicittabhāvo. Tenāha ‘‘yoniupagatā’’tiādi. Sadisacittāva sadisacittabhāvā eva. Itītiādi vuttasseva atthassa uppaṭipāṭiyā nigamanaṃ.
તિરચ્છાનગતચિત્તભાવતો ચિત્તસ્સેવ સવિસેસં ચિત્તભાવકરણં દસ્સેતું ‘‘અપિચા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ ચિત્તં નામેતં ચિત્તતરમેવ વેદિતબ્બન્તિ સમ્બન્ધો. સહજાતધમ્મચિત્તતાયાતિ રાગાદિસદ્ધાદિધમ્મવિચિત્તભાવેન. ભૂમિચિત્તતાયાતિ અધિટ્ઠાનચિત્તતાય. કમ્મનાનત્તં મૂલં કારણં એતેસન્તિ કમ્મનાનત્તમૂલકા, તેસં. લિઙ્ગનાનત્તં ઇત્થિલિઙ્ગાદિનાનત્તવસેન ચેવ તંતંસણ્ઠાનનાનત્તવસેન ચ વેદિતબ્બં. સઞ્ઞાનાનત્તં ઇત્થિપુરિસદેવમનુસ્સાદિસઞ્ઞાનાનત્તવસેન . વોહારનાનત્તં તિસ્સોતિઆદિવોહારનાનત્તવસેન. ચિત્તાનં વિચિત્તાનં. તંતંવોહારનાનત્તમ્પિ ચિત્તેનેવ પઞ્ઞપીયતિ. રઙ્ગજાતરૂપસમુટ્ઠાપનાદિના વત્થં રઞ્જયતીતિ રજકો, વણ્ણકારો. પુથુજ્જનસ્સ અત્તભાવસઞ્ઞિતરૂપસમુટ્ઠાપનતા નિયતા એકન્તિકાતિ પુથુજ્જનગ્ગહણં. ‘‘અભિરૂપં રૂપં સમુટ્ઠાપેતી’’તિ આનેત્વા સમ્બન્ધો.
Tiracchānagatacittabhāvato cittasseva savisesaṃ cittabhāvakaraṇaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tattha cittaṃ nāmetaṃ cittatarameva veditabbanti sambandho. Sahajātadhammacittatāyāti rāgādisaddhādidhammavicittabhāvena. Bhūmicittatāyāti adhiṭṭhānacittatāya. Kammanānattaṃ mūlaṃ kāraṇaṃ etesanti kammanānattamūlakā, tesaṃ. Liṅganānattaṃ itthiliṅgādinānattavasena ceva taṃtaṃsaṇṭhānanānattavasena ca veditabbaṃ. Saññānānattaṃ itthipurisadevamanussādisaññānānattavasena . Vohāranānattaṃ tissotiādivohāranānattavasena. Cittānaṃ vicittānaṃ. Taṃtaṃvohāranānattampi citteneva paññapīyati. Raṅgajātarūpasamuṭṭhāpanādinā vatthaṃ rañjayatīti rajako, vaṇṇakāro. Puthujjanassa attabhāvasaññitarūpasamuṭṭhāpanatā niyatā ekantikāti puthujjanaggahaṇaṃ. ‘‘Abhirūpaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti ānetvā sambandho.
દુતિયગદ્દુલબદ્ધસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૮. દુતિયગદ્દુલબદ્ધસુત્તં • 8. Dutiyagaddulabaddhasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૮. દુતિયગદ્દુલબદ્ધસુત્તવણ્ણના • 8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā
