Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ૯. દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના

    9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā

    ૫૩૨. દુતિયઉપક્ખટેન કિંપયોજનન્તિ? નત્થિ, કેવલં અટ્ઠુપ્પત્તિવસેન પઞ્ઞત્તં ભિક્ખુનિયા રહોનિસજ્જસિક્ખાપદં વિય. એવં સન્તે તન્તિ અનારોપેતબ્બં ભવેય્ય વિનાપિ તેન તદત્થસિદ્ધિતો, અનિસ્સરત્તા, અનારોપેતું અનુઞ્ઞાતત્તા ચ. વુત્તઞ્હેતં ‘‘આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, સઙ્ઘો…પે॰… સમૂહનેય્યા’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૨૧૬). ઇદં સબ્બમકારણં. ન હિ બુદ્ધા અપ્પયોજનં વાચં નિચ્છારેન્તિ, પગેવ સિક્ખાપદં, તેનેવાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તઞ્હિ ઇમસ્સ અનુપઞ્ઞત્તિસદિસ’’ન્તિઆદિ. અનુપઞ્ઞત્તિ ચ નિપ્પયોજના નત્થિ, તંસદિસઞ્ચેતં, ન નિપ્પયોજનન્તિ દસ્સિતં હોતિ, એવં સન્તે કો પનેત્થ વિસેસોતિ? તતો આહ ‘‘પઠમસિક્ખાપદે એકસ્સ પીળા કતા, દુતિયે દ્વિન્નં, અયમેત્થ વિસેસો’’તિ. ઇમિના અત્થવિસેસેન કો પનઞ્ઞો અતિરેકત્થો દસ્સિતોતિ? પોરાણગણ્ઠિપદે તાવ વુત્તં ‘‘એકસ્મિમ્પિ વત્થુસ્મિં ઉભિન્નં પીળા કાતું વટ્ટતીતિ અયમતિરેકત્થો દસ્સિતો’’તિ. તેનેતં દીપેતિ ‘‘ન કેવલં પટિલદ્ધચીવરગણનાયેવ આપત્તિગણના, પીળિતપુગ્ગલસઙ્ખાતવત્થુગણનાયપી’’તિ.

    532. Dutiyaupakkhaṭena kiṃpayojananti? Natthi, kevalaṃ aṭṭhuppattivasena paññattaṃ bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ viya. Evaṃ sante tanti anāropetabbaṃ bhaveyya vināpi tena tadatthasiddhito, anissarattā, anāropetuṃ anuññātattā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho…pe… samūhaneyyā’’ti (dī. ni. 2.216). Idaṃ sabbamakāraṇaṃ. Na hi buddhā appayojanaṃ vācaṃ nicchārenti, pageva sikkhāpadaṃ, tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tañhi imassa anupaññattisadisa’’ntiādi. Anupaññatti ca nippayojanā natthi, taṃsadisañcetaṃ, na nippayojananti dassitaṃ hoti, evaṃ sante ko panettha visesoti? Tato āha ‘‘paṭhamasikkhāpade ekassa pīḷā katā, dutiye dvinnaṃ, ayamettha viseso’’ti. Iminā atthavisesena ko panañño atirekattho dassitoti? Porāṇagaṇṭhipade tāva vuttaṃ ‘‘ekasmimpi vatthusmiṃ ubhinnaṃ pīḷā kātuṃ vaṭṭatīti ayamatirekattho dassito’’ti. Tenetaṃ dīpeti ‘‘na kevalaṃ paṭiladdhacīvaragaṇanāyeva āpattigaṇanā, pīḷitapuggalasaṅkhātavatthugaṇanāyapī’’ti.

    હોન્તિ ચેત્થ –

    Honti cettha –

    ‘‘વત્થુતો ગણનાયાપિ, સિયા આપત્તિ નેકતા;

    ‘‘Vatthuto gaṇanāyāpi, siyā āpatti nekatā;

    ઇતિ સન્દસ્સનત્થઞ્ચ, દુતિયૂપક્ખટં ઇધ.

    Iti sandassanatthañca, dutiyūpakkhaṭaṃ idha.

    ‘‘કાયસંસગ્ગસિક્ખાય, વિભઙ્ગે વિય કિન્તેતં;

    ‘‘Kāyasaṃsaggasikkhāya, vibhaṅge viya kintetaṃ;

    એકિત્થિયાપિ નેકતા, આપત્તીનં પયોગતો’’તિ.

    Ekitthiyāpi nekatā, āpattīnaṃ payogato’’ti.

    અપિચેતં સિક્ખાપદં તંજાતિકેસુ સિક્ખાપદેસુ સબ્બેસુપિ ગહેતબ્બવિનિચ્છયસ્સ નયદસ્સનપ્પયોજનન્તિ વેદિતબ્બં. આહ ચ –

    Apicetaṃ sikkhāpadaṃ taṃjātikesu sikkhāpadesu sabbesupi gahetabbavinicchayassa nayadassanappayojananti veditabbaṃ. Āha ca –

    ‘‘અઞ્ઞાતિકાય બહુતાય વિમિસ્સતાય,

    ‘‘Aññātikāya bahutāya vimissatāya,

    આપત્તિયાપિ બહુતા ચ વિમિસ્સતા ચ;

    Āpattiyāpi bahutā ca vimissatā ca;

    ઇચ્ચેવમાદિવિધિસમ્ભવદસ્સનત્થં,

    Iccevamādividhisambhavadassanatthaṃ,

    સત્થા ઉપક્ખટમિદં દુતિયં અવોચા’’તિ.

    Satthā upakkhaṭamidaṃ dutiyaṃ avocā’’ti.

    તસ્સાયં સઙ્ખેપતો અધિપ્પાયપુબ્બઙ્ગમા વિચારણા – પુરાણચીવરં એકમેવ ભિક્ખુ ભિક્ખુનીહિ દ્વીહિ, બહૂહિ વા ધોવાપેતિ, ભિક્ખુનિગણનાય પાચિત્તિયગણના, તથા દ્વિન્નં, બહૂનં વા સાધારણં એકમેવ ચીવરં અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા પટિગ્ગણ્હાતિ, ઇધાપિ તથા દ્વિન્નં, બહૂનં વા સાધારણમેકં વિઞ્ઞાપેતિ, વિઞ્ઞત્તપુગ્ગલગણનાય આપત્તિગણના. તથા અઞ્ઞેસુપિ એવરૂપેસુ સિક્ખાપદેસુ નયો નેતબ્બો. અયં તાવ બહુતાય નયો. મિસ્સતાય પન ઞાતિકાય, અઞ્ઞાતિકાય ચ એકં ધોવાપેતિ, એકતો નિટ્ઠાપને એકં પાચિત્તિયં. અથ ઞાતિકા પઠમં થોકં ધોવિત્વા ઠિતા, પુન અઞ્ઞાતિકા સુધોતં કરોતિ, નિસ્સગ્ગિયં. અથ અઞ્ઞાતિકા પઠમં ધોવતિ, પચ્છા ઞાતિકા સુધોતં કરોતિ, અઞ્ઞાતિકાય પયોગવસેન ભિક્ખુનો દુક્કટમેવ. અઞ્ઞાતિકાય ચ ઞાતિકાય ચ અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી, વેમતિકો, ઞાતિકસઞ્ઞી વા ધોવાપેતિ, યથાવુત્તનયેન નિસ્સગ્ગિયદુક્કટાદિઆપત્તિભેદગણના વેદિતબ્બા. તથા અઞ્ઞાતિકાય ચ ઞાતિકાય ચ સન્તકં ચીવરં ઉભોહિ એકતો દિય્યમાનં પટિગ્ગણ્હન્તસ્સ , અઞ્ઞાતિકાય એવ હત્થતો પટિગ્ગણ્હન્તસ્સ ચ નિસ્સગ્ગિયમેવ. અથ ઞાતિકાય અનાપત્તિ. અથ ઉભોસુ અઞ્ઞાતિકાદિસઞ્ઞી વુત્તનયેનેવ નિસ્સગ્ગિયદુક્કટાદિઆપત્તિભેદગણના વેદિતબ્બા. તથા અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેસુપિ યથાસમ્ભવં નયો નેતબ્બો. અયં મિસ્સતાય નયો. આદિ-સદ્દેન પન અનેકે અઞ્ઞાતિકા વિઞ્ઞત્તાવિઞ્ઞત્તપુગ્ગલગણનાય દુક્કટં. એકો દેતિ, એકો ન દેતિ, નિસ્સગ્ગિયં. અથ અવિઞ્ઞત્તો દેતિ, ન નિસ્સગ્ગિયં. અથ વિઞ્ઞત્તાવિઞ્ઞત્તાનં સાધારણં વિઞ્ઞત્તો દેતિ, નિસ્સગ્ગિયમેવ. ઉભો દેન્તિ, નિસ્સગ્ગિયમેવ. અવિઞ્ઞત્તો દેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન અનાપત્તિ. વિઞ્ઞત્તસ્સ વચનેન અવિઞ્ઞત્તો દેતિ, અનાપત્તિ એવ. તથા ઉપક્ખટાદીસુપિ યથાસમ્ભવં નયો નેતબ્બો.

    Tassāyaṃ saṅkhepato adhippāyapubbaṅgamā vicāraṇā – purāṇacīvaraṃ ekameva bhikkhu bhikkhunīhi dvīhi, bahūhi vā dhovāpeti, bhikkhunigaṇanāya pācittiyagaṇanā, tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇaṃ ekameva cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhāti, idhāpi tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇamekaṃ viññāpeti, viññattapuggalagaṇanāya āpattigaṇanā. Tathā aññesupi evarūpesu sikkhāpadesu nayo netabbo. Ayaṃ tāva bahutāya nayo. Missatāya pana ñātikāya, aññātikāya ca ekaṃ dhovāpeti, ekato niṭṭhāpane ekaṃ pācittiyaṃ. Atha ñātikā paṭhamaṃ thokaṃ dhovitvā ṭhitā, puna aññātikā sudhotaṃ karoti, nissaggiyaṃ. Atha aññātikā paṭhamaṃ dhovati, pacchā ñātikā sudhotaṃ karoti, aññātikāya payogavasena bhikkhuno dukkaṭameva. Aññātikāya ca ñātikāya ca aññātikasaññī, vematiko, ñātikasaññī vā dhovāpeti, yathāvuttanayena nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikāya ca ñātikāya ca santakaṃ cīvaraṃ ubhohi ekato diyyamānaṃ paṭiggaṇhantassa , aññātikāya eva hatthato paṭiggaṇhantassa ca nissaggiyameva. Atha ñātikāya anāpatti. Atha ubhosu aññātikādisaññī vuttanayeneva nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātakaviññattisikkhāpadesupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo. Ayaṃ missatāya nayo. Ādi-saddena pana aneke aññātikā viññattāviññattapuggalagaṇanāya dukkaṭaṃ. Eko deti, eko na deti, nissaggiyaṃ. Atha aviññatto deti, na nissaggiyaṃ. Atha viññattāviññattānaṃ sādhāraṇaṃ viññatto deti, nissaggiyameva. Ubho denti, nissaggiyameva. Aviññatto deti, nissaggiyena anāpatti. Viññattassa vacanena aviññatto deti, anāpatti eva. Tathā upakkhaṭādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo.

    દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૯. દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદં • 9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૯. દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના • 9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૮. પઠમઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના • 8. Paṭhamaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact