Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પુગ્ગલપઞ્ઞત્તિપાળિ • Puggalapaññattipāḷi |
નિદ્દેસો
Niddeso
૧. એકકપુગ્ગલપઞ્ઞત્તિ
1. Ekakapuggalapaññatti
૧. કતમો ચ પુગ્ગલો સમયવિમુત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કાલેન કાલં સમયેન સમયં અટ્ઠ વિમોક્ખે કાયેન ફુસિત્વા 1 વિહરતિ, પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સમયવિમુત્તો’’.
1. Katamo ca puggalo samayavimutto? Idhekacco puggalo kālena kālaṃ samayena samayaṃ aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā 2 viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘samayavimutto’’.
૨. કતમો ચ પુગ્ગલો અસમયવિમુત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ન હેવ ખો કાલેન કાલં સમયેન સમયં અટ્ઠ વિમોક્ખે કાયેન ફુસિત્વા વિહરતિ, પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અસમયવિમુત્તો’’. સબ્બેપિ અરિયપુગ્ગલા અરિયે વિમોક્ખે અસમયવિમુત્તા.
2. Katamo ca puggalo asamayavimutto? Idhekacco puggalo na heva kho kālena kālaṃ samayena samayaṃ aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asamayavimutto’’. Sabbepi ariyapuggalā ariye vimokkhe asamayavimuttā.
૩. કતમો ચ પુગ્ગલો કુપ્પધમ્મો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લાભી હોતિ રૂપસહગતાનં વા અરૂપસહગતાનં વા સમાપત્તીનં. સો ચ ખો ન નિકામલાભી હોતિ ન અકિચ્છલાભી ન અકસિરલાભી; ન યત્થિચ્છકં યદિચ્છકં યાવતિચ્છકં સમાપજ્જતિપિ વુટ્ઠાતિપિ. ઠાનં ખો પનેતં વિજ્જતિ, યં તસ્સ પુગ્ગલસ્સ પમાદમાગમ્મ તા સમાપત્તિયો કુપ્પેય્યું – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘કુપ્પધમ્મો’’.
3. Katamo ca puggalo kuppadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ tassa puggalassa pamādamāgamma tā samāpattiyo kuppeyyuṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kuppadhammo’’.
૪. કતમો ચ પુગ્ગલો અકુપ્પધમ્મો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લાભી હોતિ રૂપસહગતાનં વા અરૂપસહગતાનં વા સમાપત્તીનં. સો ચ ખો નિકામલાભી હોતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી; યત્થિચ્છકં યદિચ્છકં યાવતિચ્છકં સમાપજ્જતિપિ વુટ્ઠાતિપિ. અટ્ઠાનમેતં અનવકાસો યં તસ્સ પુગ્ગલસ્સ પમાદમાગમ્મ તા સમાપત્તિયો કુપ્પેય્યું – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અકુપ્પધમ્મો’’. સબ્બેપિ અરિયપુગ્ગલા અરિયે વિમોક્ખે અકુપ્પધમ્મા.
4. Katamo ca puggalo akuppadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī; yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ tassa puggalassa pamādamāgamma tā samāpattiyo kuppeyyuṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akuppadhammo’’. Sabbepi ariyapuggalā ariye vimokkhe akuppadhammā.
૫. કતમો ચ પુગ્ગલો પરિહાનધમ્મો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લાભી હોતિ રૂપસહગતાનં વા અરૂપસહગતાનં વા સમાપત્તીનં. સો ચ ખો ન નિકામલાભી હોતિ ન અકિચ્છલાભી ન અકસિરલાભી; ન યત્થિચ્છકં યદિચ્છકં યાવતિચ્છકં સમાપજ્જતિપિ વુટ્ઠાતિપિ. ઠાનં ખો પનેતં વિજ્જતિ, યં સો પુગ્ગલો પમાદમાગમ્મ તાહિ સમાપત્તીહિ પરિહાયેય્ય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પરિહાનધમ્મો’’.
5. Katamo ca puggalo parihānadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ so puggalo pamādamāgamma tāhi samāpattīhi parihāyeyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘parihānadhammo’’.
૬. કતમો ચ પુગ્ગલો અપરિહાનધમ્મો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લાભી હોતિ રૂપસહગતાનં વા અરૂપસહગતાનં વા સમાપત્તીનં. સો ચ ખો નિકામલાભી હોતિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી; યત્થિચ્છકં યદિચ્છકં યાવતિચ્છકં સમાપજ્જતિપિ વુટ્ઠાતિપિ. અટ્ઠાનમેતં અનવકાસો યં સો પુગ્ગલો પમાદમાગમ્મ તાહિ સમાપત્તીહિ પરિહાયેય્ય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અપરિહાનધમ્મો’’. સબ્બેપિ અરિયપુગ્ગલા અરિયે વિમોક્ખે અપરિહાનધમ્મા.
6. Katamo ca puggalo aparihānadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī; yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ so puggalo pamādamāgamma tāhi samāpattīhi parihāyeyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘aparihānadhammo’’. Sabbepi ariyapuggalā ariye vimokkhe aparihānadhammā.
૭. કતમો ચ પુગ્ગલો ચેતનાભબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લાભી હોતિ રૂપસહગતાનં વા અરૂપસહગતાનં વા સમાપત્તીનં. સો ચ ખો ન નિકામલાભી હોતિ ન અકિચ્છલાભી ન અકસિરલાભી; ન યત્થિચ્છકં યદિચ્છકં યાવતિચ્છકં સમાપજ્જતિપિ વુટ્ઠાતિપિ. સચે અનુસઞ્ચેતેતિ, ન પરિહાયતિ તાહિ સમાપત્તીહિ. સચે ન અનુસઞ્ચેતેતિ, પરિહાયતિ તાહિ સમાપત્તીહિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ચેતનાભબ્બો’’.
7. Katamo ca puggalo cetanābhabbo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Sace anusañceteti, na parihāyati tāhi samāpattīhi. Sace na anusañceteti, parihāyati tāhi samāpattīhi – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘cetanābhabbo’’.
૮. કતમો ચ પુગ્ગલો અનુરક્ખણાભબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લાભી હોતિ રૂપસહગતાનં વા અરૂપસહગતાનં વા સમાપત્તીનં. સો ચ ખો ન નિકામલાભી હોતિ ન અકિચ્છલાભી ન અકસિરલાભી; ન યત્થિચ્છકં યદિચ્છકં યાવતિચ્છકં સમાપજ્જતિપિ વુટ્ઠાતિપિ. સચે અનુરક્ખતિ, ન પરિહાયતિ તાહિ સમાપત્તીહિ. સચે ન અનુરક્ખતિ, પરિહાયતિ તાહિ સમાપત્તીહિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અનુરક્ખણાભબ્બો’’.
8. Katamo ca puggalo anurakkhaṇābhabbo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Sace anurakkhati, na parihāyati tāhi samāpattīhi. Sace na anurakkhati, parihāyati tāhi samāpattīhi – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anurakkhaṇābhabbo’’.
૯. કતમો ચ પુગ્ગલો પુથુજ્જનો? યસ્સ પુગ્ગલસ્સ તીણિ સંયોજનાનિ અપ્પહીનાનિ; ન ચ તેસં ધમ્માનં પહાનાય પટિપન્નો – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પુથુજ્જનો’’.
9. Katamo ca puggalo puthujjano? Yassa puggalassa tīṇi saṃyojanāni appahīnāni; na ca tesaṃ dhammānaṃ pahānāya paṭipanno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘puthujjano’’.
૧૦. કતમો ચ પુગ્ગલો ગોત્રભૂ? યેસં ધમ્માનં સમનન્તરા અરિયધમ્મસ્સ અવક્કન્તિ હોતિ તેહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ગોત્રભૂ’’.
10. Katamo ca puggalo gotrabhū? Yesaṃ dhammānaṃ samanantarā ariyadhammassa avakkanti hoti tehi dhammehi samannāgato – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘gotrabhū’’.
૧૧. કતમો ચ પુગ્ગલો ભયૂપરતો? સત્ત સેક્ખા ભયૂપરતા, યે ચ પુથુજ્જના સીલવન્તો. અરહા અભયૂપરતો.
11. Katamo ca puggalo bhayūparato? Satta sekkhā bhayūparatā, ye ca puthujjanā sīlavanto. Arahā abhayūparato.
૧૨. કતમો ચ પુગ્ગલો અભબ્બાગમનો? યે તે પુગ્ગલા કમ્માવરણેન સમન્નાગતા, કિલેસાવરણેન સમન્નાગતા, વિપાકાવરણેન સમન્નાગતા, અસ્સદ્ધા અચ્છન્દિકા દુપ્પઞ્ઞા એળા, અભબ્બા નિયામં ઓક્કમિતું કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તં – ઇમે વુચ્ચન્તિ પુગ્ગલા ‘‘અભબ્બાગમના’’.
12. Katamo ca puggalo abhabbāgamano? Ye te puggalā kammāvaraṇena samannāgatā, kilesāvaraṇena samannāgatā, vipākāvaraṇena samannāgatā, assaddhā acchandikā duppaññā eḷā, abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime vuccanti puggalā ‘‘abhabbāgamanā’’.
૧૩. કતમો ચ પુગ્ગલો ભબ્બાગમનો? યે તે પુગ્ગલા ન કમ્માવરણેન સમન્નાગતા, ન કિલેસાવરણેન સમન્નાગતા, ન વિપાકાવરણેન સમન્નાગતા, સદ્ધા છન્દિકા પઞ્ઞવન્તો 3 અનેળા, ભબ્બા નિયામં ઓક્કમિતું કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તં – ઇમે વુચ્ચન્તિ પુગ્ગલા ‘‘ભબ્બાગમના’’.
13. Katamo ca puggalo bhabbāgamano? Ye te puggalā na kammāvaraṇena samannāgatā, na kilesāvaraṇena samannāgatā, na vipākāvaraṇena samannāgatā, saddhā chandikā paññavanto 4 aneḷā, bhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime vuccanti puggalā ‘‘bhabbāgamanā’’.
૧૪. કતમો ચ પુગ્ગલો નિયતો? પઞ્ચ પુગ્ગલા આનન્તરિકા, યે ચ મિચ્છાદિટ્ઠિકા નિયતા, અટ્ઠ ચ અરિયપુગ્ગલા નિયતા. અવસેસા પુગ્ગલા અનિયતા.
14. Katamo ca puggalo niyato? Pañca puggalā ānantarikā, ye ca micchādiṭṭhikā niyatā, aṭṭha ca ariyapuggalā niyatā. Avasesā puggalā aniyatā.
૧૫. કતમો ચ પુગ્ગલો પટિપન્નકો? ચત્તારો મગ્ગસમઙ્ગિનો પુગ્ગલા પટિપન્નકા, ચત્તારો ફલસમઙ્ગિનો પુગ્ગલા ફલે ઠિતા.
15. Katamo ca puggalo paṭipannako? Cattāro maggasamaṅgino puggalā paṭipannakā, cattāro phalasamaṅgino puggalā phale ṭhitā.
૧૬. કતમો ચ પુગ્ગલો સમસીસી? યસ્સ પુગ્ગલસ્સ અપુબ્બં અચરિમં આસવપરિયાદાનઞ્ચ હોતિ જીવિતપરિયાદાનઞ્ચ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સમસીસી’’.
16. Katamo ca puggalo samasīsī? Yassa puggalassa apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañca – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘samasīsī’’.
૧૭. કતમો ચ પુગ્ગલો ઠિતકપ્પી? અયઞ્ચ પુગ્ગલો સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો અસ્સ, કપ્પસ્સ ચ ઉડ્ડય્હનવેલા અસ્સ, નેવ તાવ કપ્પો ઉડ્ડય્હેય્ય યાવાયં પુગ્ગલો ન સોતાપત્તિફલં સચ્છિકરોતિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ઠિતકપ્પી’’. સબ્બેપિ મગ્ગસમઙ્ગિનો પુગ્ગલા ઠિતકપ્પિનો.
17. Katamo ca puggalo ṭhitakappī? Ayañca puggalo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno assa, kappassa ca uḍḍayhanavelā assa, neva tāva kappo uḍḍayheyya yāvāyaṃ puggalo na sotāpattiphalaṃ sacchikaroti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ṭhitakappī’’. Sabbepi maggasamaṅgino puggalā ṭhitakappino.
૧૮. કતમો ચ પુગ્ગલો અરિયો? અટ્ઠ અરિયપુગ્ગલા અરિયા. અવસેસા પુગ્ગલા અનરિયા.
18. Katamo ca puggalo ariyo? Aṭṭha ariyapuggalā ariyā. Avasesā puggalā anariyā.
૧૯. કતમો ચ પુગ્ગલો સેક્ખો? ચત્તારો મગ્ગસમઙ્ગિનો તયો ફલસમઙ્ગિનો પુગ્ગલા ‘‘સેક્ખા’’. અરહા અસેક્ખો. અવસેસા પુગ્ગલા નેવસેક્ખનાસેક્ખા.
19. Katamo ca puggalo sekkho? Cattāro maggasamaṅgino tayo phalasamaṅgino puggalā ‘‘sekkhā’’. Arahā asekkho. Avasesā puggalā nevasekkhanāsekkhā.
૨૦. કતમો ચ પુગ્ગલો તેવિજ્જો? તીહિ વિજ્જાહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો ‘‘તેવિજ્જો’’.
20. Katamo ca puggalo tevijjo? Tīhi vijjāhi samannāgato puggalo ‘‘tevijjo’’.
૨૧. કતમો ચ પુગ્ગલો છળભિઞ્ઞો? છહિ અભિઞ્ઞાહિ સમન્નાગતો પુગ્ગલો ‘‘છળભિઞ્ઞો’’.
21. Katamo ca puggalo chaḷabhiñño? Chahi abhiññāhi samannāgato puggalo ‘‘chaḷabhiñño’’.
૨૨. કતમો ચ પુગ્ગલો સમ્માસમ્બુદ્ધો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પુબ્બે અનનુસ્સુતેસુ ધમ્મેસુ સામં સચ્ચાનિ અભિસમ્બુજ્ઝતિ; તત્થ ચ સબ્બઞ્ઞુતં પાપુણાતિ, બલેસુ ચ વસીભાવં – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સમ્માસમ્બુદ્ધો’’.
22. Katamo ca puggalo sammāsambuddho? Idhekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhati; tattha ca sabbaññutaṃ pāpuṇāti, balesu ca vasībhāvaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sammāsambuddho’’.
૨૩. કતમો ચ પુગ્ગલો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પુબ્બે અનનુસ્સુતેસુ ધમ્મેસુ સામં સચ્ચાનિ અભિસમ્બુજ્ઝતિ; ન ચ તત્થ સબ્બઞ્ઞુતં પાપુણાતિ, ન ચ બલેસુ વસીભાવં – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો’’.
23. Katamo ca puggalo paccekasambuddho? Idhekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhati; na ca tattha sabbaññutaṃ pāpuṇāti, na ca balesu vasībhāvaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paccekasambuddho’’.
૨૪. કતમો ચ પુગ્ગલો ઉભતોભાગવિમુત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અટ્ઠ વિમોક્ખે કાયેન ફુસિત્વા વિહરતિ; પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ઉભતોભાગવિમુત્તો’’.
24. Katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto? Idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ubhatobhāgavimutto’’.
૨૫. કતમો ચ પુગ્ગલો પઞ્ઞાવિમુત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ન હેવ ખો અટ્ઠ વિમોક્ખે કાયેન ફુસિત્વા વિહરતિ; પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પઞ્ઞાવિમુત્તો’’.
25. Katamo ca puggalo paññāvimutto? Idhekacco puggalo na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paññāvimutto’’.
૨૬. કતમો ચ પુગ્ગલો કાયસક્ખી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અટ્ઠ વિમોક્ખે કાયેન ફુસિત્વા વિહરતિ ; પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘કાયસક્ખી’’.
26. Katamo ca puggalo kāyasakkhī? Idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati ; paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kāyasakkhī’’.
૨૭. કતમો ચ પુગ્ગલો દિટ્ઠિપ્પત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. તથાગતપ્પવેદિતા ચસ્સ ધમ્મા પઞ્ઞાય વોદિટ્ઠા હોન્તિ વોચરિતા. પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘દિટ્ઠિપ્પત્તો’’.
27. Katamo ca puggalo diṭṭhippatto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā. Paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘diṭṭhippatto’’.
૨૮. કતમો ચ પુગ્ગલો સદ્ધાવિમુત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. તથાગતપ્પવેદિતા ચસ્સ ધમ્મા પઞ્ઞાય વોદિટ્ઠા હોન્તિ વોચરિતા. પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ, નો ચ ખો યથા દિટ્ઠિપ્પત્તસ્સ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સદ્ધાવિમુત્તો’’.
28. Katamo ca puggalo saddhāvimutto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā. Paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti, no ca kho yathā diṭṭhippattassa – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saddhāvimutto’’.
૨૯. કતમો ચ પુગ્ગલો ધમ્માનુસારી? યસ્સ પુગ્ગલસ્સ સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નસ્સ પઞ્ઞિન્દ્રિયં અધિમત્તં હોતિ, પઞ્ઞાવાહિં પઞ્ઞાપુબ્બઙ્ગમં અરિયમગ્ગં ભાવેતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ધમ્માનુસારી’’. સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો પુગ્ગલો ધમ્માનુસારી ફલે ઠિતો દિટ્ઠિપ્પત્તો.
29. Katamo ca puggalo dhammānusārī? Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘dhammānusārī’’. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dhammānusārī phale ṭhito diṭṭhippatto.
૩૦. કતમો ચ પુગ્ગલો સદ્ધાનુસારી? યસ્સ પુગ્ગલસ્સ સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નસ્સ સદ્ધિન્દ્રિયં અધિમત્તં હોતિ, સદ્ધાવાહિં સદ્ધાપુબ્બઙ્ગમં અરિયમગ્ગં ભાવેતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સદ્ધાનુસારી’’. સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો પુગ્ગલો સદ્ધાનુસારી ફલે ઠિતો સદ્ધાવિમુત્તો.
30. Katamo ca puggalo saddhānusārī? Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saddhānusārī’’. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo saddhānusārī phale ṭhito saddhāvimutto.
૩૧. કતમો ચ પુગ્ગલો સત્તક્ખત્તુપરમો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા સોતાપન્નો હોતિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયનો 5. સો સત્તક્ખત્તું દેવે ચ માનુસે ચ સન્ધાવિત્વા સંસરિત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સત્તક્ખત્તુપરમો’’.
31. Katamo ca puggalo sattakkhattuparamo? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano 6. So sattakkhattuṃ deve ca mānuse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sattakkhattuparamo’’.
૩૨. કતમો ચ પુગ્ગલો કોલઙ્કોલો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા સોતાપન્નો હોતિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયનો. સો દ્વે વા તીણિ વા કુલાનિ સન્ધાવિત્વા સંસરિત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘કોલઙ્કોલો’’.
32. Katamo ca puggalo kolaṅkolo? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano. So dve vā tīṇi vā kulāni sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kolaṅkolo’’.
૩૩. કતમો ચ પુગ્ગલો એકબીજી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા સોતાપન્નો હોતિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયનો. સો એકંયેવ માનુસકં ભવં નિબ્બત્તેત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘એકબીજી’’.
33. Katamo ca puggalo ekabījī? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano. So ekaṃyeva mānusakaṃ bhavaṃ nibbattetvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ekabījī’’.
૩૪. કતમો ચ પુગ્ગલો સકદાગામી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા રાગદોસમોહાનં તનુત્તા સકદાગામી હોતિ , સકિદેવ ઇમં લોકં આગન્ત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સકદાગામી’’.
34. Katamo ca puggalo sakadāgāmī? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī hoti , sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sakadāgāmī’’.
૩૫. કતમો ચ પુગ્ગલો અનાગામી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અનાગામી’’.
35. Katamo ca puggalo anāgāmī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anāgāmī’’.
૩૬. કતમો ચ પુગ્ગલો અન્તરાપરિનિબ્બાયી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. સો ઉપપન્નં વા સમનન્તરા અપ્પત્તં વા વેમજ્ઝં આયુપ્પમાણં અરિયમગ્ગં સઞ્જનેતિ ઉપરિટ્ઠિમાનં સંયોજનાનં પહાનાય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અન્તરાપરિનિબ્બાયી’’.
36. Katamo ca puggalo antarāparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So upapannaṃ vā samanantarā appattaṃ vā vemajjhaṃ āyuppamāṇaṃ ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘antarāparinibbāyī’’.
૩૭. કતમો ચ પુગ્ગલો ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. સો અતિક્કમિત્વા વેમજ્ઝં આયુપ્પમાણં ઉપહચ્ચ વા કાલકિરિયં 7 અરિયમગ્ગં સઞ્જનેતિ ઉપરિટ્ઠિમાનં સંયોજનાનં પહાનાય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી’’.
37. Katamo ca puggalo upahaccaparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So atikkamitvā vemajjhaṃ āyuppamāṇaṃ upahacca vā kālakiriyaṃ 8 ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upahaccaparinibbāyī’’.
૩૮. કતમો ચ પુગ્ગલો અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. સો અસઙ્ખારેન અરિયમગ્ગં સઞ્જનેતિ ઉપરિટ્ઠિમાનં સંયોજનાનં પહાનાય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી’’.
38. Katamo ca puggalo asaṅkhāraparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So asaṅkhārena ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṅkhāraparinibbāyī’’.
૩૯. કતમો ચ પુગ્ગલો સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. સો સસઙ્ખારેન અરિયમગ્ગં સઞ્જનેતિ ઉપરિટ્ઠિમાનં સંયોજનાનં પહાનાય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી’’.
39. Katamo ca puggalo sasaṅkhāraparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So sasaṅkhārena ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sasaṅkhāraparinibbāyī’’.
૪૦. કતમો ચ પુગ્ગલો ઉદ્ધંસોતો અકનિટ્ઠગામી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. સો અવિહા ચુતો અતપ્પં ગચ્છતિ, અતપ્પા ચુતો સુદસ્સં ગચ્છતિ, સુદસ્સા ચુતો સુદસ્સિં ગચ્છતિ, સુદસ્સિયા ચુતો અકનિટ્ઠં ગચ્છતિ; અકનિટ્ઠે અરિયમગ્ગં સઞ્જનેતિ ઉપરિટ્ઠિમાનં સંયોજનાનં પહાનાય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ઉદ્ધંસોતો અકનિટ્ઠગામી’’.
40. Katamo ca puggalo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So avihā cuto atappaṃ gacchati, atappā cuto sudassaṃ gacchati, sudassā cuto sudassiṃ gacchati, sudassiyā cuto akaniṭṭhaṃ gacchati; akaniṭṭhe ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī’’.
૪૧. કતમો ચ પુગ્ગલો સોતાપન્નો સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો? તિણ્ણં સંયોજનાનં પહાનાય પટિપન્નો પુગ્ગલો સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો. યસ્સ પુગ્ગલસ્સ તીણિ સંયોજનાનિ પહીનાનિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સોતાપન્નો’’.
41. Katamo ca puggalo sotāpanno sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno? Tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya paṭipanno puggalo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno. Yassa puggalassa tīṇi saṃyojanāni pahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sotāpanno’’.
૪૨. કામરાગબ્યાપાદાનં તનુભાવાય પટિપન્નો પુગ્ગલો સકદાગામિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો . યસ્સ પુગ્ગલસ્સ કામરાગબ્યાપાદા તનુભૂતા – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સકદાગામી’’.
42. Kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāya paṭipanno puggalo sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno . Yassa puggalassa kāmarāgabyāpādā tanubhūtā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sakadāgāmī’’.
૪૩. કામરાગબ્યાપાદાનં અનવસેસપ્પહાનાય પટિપન્નો પુગ્ગલો અનાગામિફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો. યસ્સ પુગ્ગલસ્સ કામરાગબ્યાપાદા અનવસેસા પહીના – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અનાગામી’’.
43. Kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānāya paṭipanno puggalo anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno. Yassa puggalassa kāmarāgabyāpādā anavasesā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anāgāmī’’.
૪૪. રૂપરાગઅરૂપરાગમાનઉદ્ધચ્ચઅવિજ્જાય અનવસેસપ્પહાનાય પટિપન્નો પુગ્ગલો અરહત્તફલસચ્છિકિરિયાય પટિપન્નો. યસ્સ પુગ્ગલસ્સ રૂપરાગો અરૂપરાગો માનો ઉદ્ધચ્ચં અવિજ્જા અનવસેસા પહીના – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અરહા’’.
44. Rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjāya anavasesappahānāya paṭipanno puggalo arahattaphalasacchikiriyāya paṭipanno. Yassa puggalassa rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā anavasesā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘arahā’’.
એકકનિદ્દેસો.
Ekakaniddeso.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૧. એકકનિદ્દેસવણ્ણના • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૧. એકકનિદ્દેસવણ્ણના • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૧. એકકનિદ્દેસવણ્ણના • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā