Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૪. ચતુત્થવગ્ગો

    4. Catutthavaggo

    ૧. ગહ્વરતીરિયત્થેરગાથાવણ્ણના

    1. Gahvaratīriyattheragāthāvaṇṇanā

    ફુટ્ઠો ડંસેહીતિ આયસ્મતો ગહ્વરતીરિયત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? સો કિર પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ઇતો એકતિંસે કપ્પે સિખિસ્સ ભગવતો કાલે મિગલુદ્દો હુત્વા અરઞ્ઞે વિચરન્તો અદ્દસ સિખિં ભગવન્તં અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દેવનાગયક્ખાનં ધમ્મં દેસેન્તં, દિસ્વા પન પસન્નમાનસો ‘‘ધમ્મો એસ વુચ્ચતી’’તિ સરે નિમિત્તં અગ્ગહેસિ. સો તેન ચિત્તપ્પસાદેન દેવલોકે ઉપ્પન્નો પુન અપરાપરં સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા ‘‘અગ્ગિદત્તો’’તિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો ભગવતો યમકપાટિહારિયં દિસ્વા સઞ્જાતપ્પસાદો સાસને પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા ગહ્વરતીરે નામ અરઞ્ઞટ્ઠાને વસતિ. તેનસ્સ ગહ્વરતીરયોતિ સમઞ્ઞા અહોસિ. સો વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૫૨.૪૪-૫૦) –

    Phuṭṭhoḍaṃsehīti āyasmato gahvaratīriyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle migaluddo hutvā araññe vicaranto addasa sikhiṃ bhagavantaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle devanāgayakkhānaṃ dhammaṃ desentaṃ, disvā pana pasannamānaso ‘‘dhammo esa vuccatī’’ti sare nimittaṃ aggahesi. So tena cittappasādena devaloke uppanno puna aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā ‘‘aggidatto’’ti laddhanāmo vayappatto bhagavato yamakapāṭihāriyaṃ disvā sañjātappasādo sāsane pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā gahvaratīre nāma araññaṭṭhāne vasati. Tenassa gahvaratīrayoti samaññā ahosi. So vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.44-50) –

    ‘‘મિગલુદ્દો પુરે આસિ, અરઞ્ઞે વિપિને અહં;

    ‘‘Migaluddo pure āsi, araññe vipine ahaṃ;

    અદ્દસં વિરજં બુદ્ધં, દેવસઙ્ઘપુરક્ખતં.

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, devasaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘ચતુસચ્ચં પકાસેન્તં, દેસેન્તં, અમતં પદં;

    ‘‘Catusaccaṃ pakāsentaṃ, desentaṃ, amataṃ padaṃ;

    અસ્સોસિં મધુરં ધમ્મં, સિખિનો લોકબન્ધુનો.

    Assosiṃ madhuraṃ dhammaṃ, sikhino lokabandhuno.

    ‘‘ઘોસે ચિત્તં પસાદેસિં, અસમપ્પટિપુગ્ગલે;

    ‘‘Ghose cittaṃ pasādesiṃ, asamappaṭipuggale;

    તત્થ ચિત્તં પસાદેત્વા, ઉત્તરિં દુત્તરં ભવં.

    Tattha cittaṃ pasādetvā, uttariṃ duttaraṃ bhavaṃ.

    ‘‘એકતિંસે ઇતો કપ્પે, યં સઞ્ઞમલભિં તદા;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ઘોસસઞ્ઞાયિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ghosasaññāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા ભગવન્તં વન્દિત્વા સાવત્થિયં અગમાસિ. તસ્સ આગતભાવં સુત્વા ઞાતકા ઉપગન્ત્વા મહાદાનં પવત્તેસું. સો કતિપયદિવસે વસિત્વા અરઞ્ઞમેવ ગન્તુકામો અહોસિ. તં ઞાતકા, ‘‘ભન્તે, અરઞ્ઞં નામ ડંસમકસાદિવસેન બહુપરિસ્સયં, ઇધેવ વસથા’’તિ આહંસુ. તં સુત્વા થેરો ‘‘અરઞ્ઞવાસોયેવ મય્હં રુચ્ચતી’’તિ વિવેકાભિરતિકિત્તનમુખેન અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો ‘‘ફુટ્ઠો ડંસેહી’’તિ ગાથં અભાસિ.

    Arahattaṃ pana patvā bhagavantaṃ vanditvā sāvatthiyaṃ agamāsi. Tassa āgatabhāvaṃ sutvā ñātakā upagantvā mahādānaṃ pavattesuṃ. So katipayadivase vasitvā araññameva gantukāmo ahosi. Taṃ ñātakā, ‘‘bhante, araññaṃ nāma ḍaṃsamakasādivasena bahuparissayaṃ, idheva vasathā’’ti āhaṃsu. Taṃ sutvā thero ‘‘araññavāsoyeva mayhaṃ ruccatī’’ti vivekābhiratikittanamukhena aññaṃ byākaronto ‘‘phuṭṭho ḍaṃsehī’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ૩૧. તત્થ ફુટ્ઠો ડંસેહિ મકસેહીતિ ડંસનસીલતાય ‘‘ડંસા’’તિ લદ્ધનામાહિ અન્ધકમક્ખિકાહિ, મકસનઞ્ઞિતેહિ ચ સૂચિમુખપાણેહિ ફુસ્સિતો દટ્ઠોતિ અત્થો. અરઞ્ઞસ્મિન્તિ ‘‘પઞ્ચધનુસતિકં પચ્છિમ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૫૪) વુત્તઅરઞ્ઞલક્ખણયોગતો અરઞ્ઞે. બ્રહાવનેતિ મહારુક્ખગચ્છગહનતાય મહાવને અરઞ્ઞાનિયં. નાગો સઙ્ગામસીસેવાતિ સઙ્ગામાવચરો હત્થિનાગો વિય સઙ્ગામમુદ્ધનિ પરસેનાસમ્પહારં. ‘‘અરઞ્ઞવાસો નામ બુદ્ધાદીહિ વણ્ણિતો થોમિતો’’તિ ઉસ્સાહજાતો સતો સતિમા હુત્વા તત્ર તસ્મિં અરઞ્ઞે, તસ્મિં વા ડંસાદિસમ્ફસ્સે ઉપટ્ઠિતે અધિવાસયે અધિવાસેય્ય સહેય્ય, ‘‘ડંસાદયો મં આબાધેન્તી’’તિ અરઞ્ઞવાસં ન જહેય્યાતિ અત્થો.

    31. Tattha phuṭṭho ḍaṃsehi makasehīti ḍaṃsanasīlatāya ‘‘ḍaṃsā’’ti laddhanāmāhi andhakamakkhikāhi, makasanaññitehi ca sūcimukhapāṇehi phussito daṭṭhoti attho. Araññasminti ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) vuttaaraññalakkhaṇayogato araññe. Brahāvaneti mahārukkhagacchagahanatāya mahāvane araññāniyaṃ. Nāgo saṅgāmasīsevāti saṅgāmāvacaro hatthināgo viya saṅgāmamuddhani parasenāsampahāraṃ. ‘‘Araññavāso nāma buddhādīhi vaṇṇito thomito’’ti ussāhajāto sato satimā hutvā tatra tasmiṃ araññe, tasmiṃ vā ḍaṃsādisamphasse upaṭṭhite adhivāsaye adhivāseyya saheyya, ‘‘ḍaṃsādayo maṃ ābādhentī’’ti araññavāsaṃ na jaheyyāti attho.

    ગહ્વરતીરિયત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Gahvaratīriyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧. ગહ્વરતીરિયત્થેરગાથા • 1. Gahvaratīriyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact