Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૨૦૫] ૫. ગઙ્ગેય્યજાતકવણ્ણના

    [205] 5. Gaṅgeyyajātakavaṇṇanā

    સોભતિ મચ્છો ગઙ્ગેય્યોતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો દ્વે દહરભિક્ખૂ આરબ્ભ કથેસિ. તે કિર સાવત્થિવાસિનો કુલપુત્તા સાસને પબ્બજિત્વા અસુભભાવનં અનુનુયુઞ્જિત્વા રૂપપસંસકા હુત્વા રૂપં ઉપલાળેન્તા વિચરિંસુ. તે એકદિવસં ‘‘ત્વં ન સોભસિ, અહં સોભામી’’તિ રૂપં નિસ્સાય ઉપ્પન્નવિવાદા અવિદૂરે નિસિન્નં એકં મહલ્લકત્થેરં દિસ્વા ‘‘એસો અમ્હાકં સોભનભાવં વા અસોભનભાવં વા જાનિસ્સતી’’તિ તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘ભન્તે, કો અમ્હેસુ સોભનો’’તિ પુચ્છિંસુ. સો ‘‘આવુસો, તુમ્હેહિ અહમેવ સોભનતરો’’તિ આહ. દહરા ‘‘અયં મહલ્લકો અમ્હેહિ પુચ્છિતં અકથેત્વા અપુચ્છિતં કથેતી’’તિ તં પરિભાસિત્વા પક્કમિંસુ. સા તેસં કિરિયા ભિક્ખુસઙ્ઘે પાકટા જાતા. અથેકદિવસં ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું – ‘‘આવુસો, અસુકો મહલ્લકો થેરો કિર તે રૂપનિસ્સિતકે દહરે લજ્જાપેસી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇમે દ્વે દહરા ઇદાનેવ રૂપપસંસકા, પુબ્બેપેતે રૂપમેવ ઉપલાળેન્તા વિચરિંસૂ’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Sobhatimaccho gaṅgeyyoti idaṃ satthā jetavane viharanto dve daharabhikkhū ārabbha kathesi. Te kira sāvatthivāsino kulaputtā sāsane pabbajitvā asubhabhāvanaṃ anunuyuñjitvā rūpapasaṃsakā hutvā rūpaṃ upalāḷentā vicariṃsu. Te ekadivasaṃ ‘‘tvaṃ na sobhasi, ahaṃ sobhāmī’’ti rūpaṃ nissāya uppannavivādā avidūre nisinnaṃ ekaṃ mahallakattheraṃ disvā ‘‘eso amhākaṃ sobhanabhāvaṃ vā asobhanabhāvaṃ vā jānissatī’’ti taṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, ko amhesu sobhano’’ti pucchiṃsu. So ‘‘āvuso, tumhehi ahameva sobhanataro’’ti āha. Daharā ‘‘ayaṃ mahallako amhehi pucchitaṃ akathetvā apucchitaṃ kathetī’’ti taṃ paribhāsitvā pakkamiṃsu. Sā tesaṃ kiriyā bhikkhusaṅghe pākaṭā jātā. Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko mahallako thero kira te rūpanissitake dahare lajjāpesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, ime dve daharā idāneva rūpapasaṃsakā, pubbepete rūpameva upalāḷentā vicariṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો ગઙ્ગાતીરે રુક્ખદેવતા અહોસિ. તદા ગઙ્ગાયમુનાનં સમાગમટ્ઠાને ગઙ્ગેય્યો ચ યામુનેય્યો ચ દ્વે મચ્છા ‘‘અહં સોભામિ, ત્વં ન સોભસી’’તિ રૂપં નિસ્સાય વિવદમાના અવિદૂરે ગઙ્ગાતીરે કચ્છપં નિપન્નં દિસ્વા ‘‘એસો અમ્હાકં સોભનભાવં વા અસોભનભાવં વા જાનિસ્સતી’’તિ તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘કિં નુ ખો, સમ્મ કચ્છપ, ગઙ્ગેય્યો સોભતિ, ઉદાહુ યામુનેય્યો’’તિ પુચ્છિંસુ. કચ્છપો ‘‘ગઙ્ગેય્યોપિ સોભતિ , યામુનેય્યોપિ સોભતિ, તુમ્હેહિ પન દ્વીહિ અહમેવ અતિરેકતરં સોભામી’’તિ ઇમમત્થં પકાસેન્તો પઠમં ગાથમાહ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gaṅgātīre rukkhadevatā ahosi. Tadā gaṅgāyamunānaṃ samāgamaṭṭhāne gaṅgeyyo ca yāmuneyyo ca dve macchā ‘‘ahaṃ sobhāmi, tvaṃ na sobhasī’’ti rūpaṃ nissāya vivadamānā avidūre gaṅgātīre kacchapaṃ nipannaṃ disvā ‘‘eso amhākaṃ sobhanabhāvaṃ vā asobhanabhāvaṃ vā jānissatī’’ti taṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ nu kho, samma kacchapa, gaṅgeyyo sobhati, udāhu yāmuneyyo’’ti pucchiṃsu. Kacchapo ‘‘gaṅgeyyopi sobhati , yāmuneyyopi sobhati, tumhehi pana dvīhi ahameva atirekataraṃ sobhāmī’’ti imamatthaṃ pakāsento paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૧૦૯.

    109.

    ‘‘સોભતિ મચ્છો ગઙ્ગેય્યો, અથો સોભતિ યામુનો;

    ‘‘Sobhati maccho gaṅgeyyo, atho sobhati yāmuno;

    ચતુપ્પદોયં પુરિસો, નિગ્રોધપરિમણ્ડલો;

    Catuppadoyaṃ puriso, nigrodhaparimaṇḍalo;

    ઈસકાયતગીવો ચ, સબ્બેવ અતિરોચતી’’તિ.

    Īsakāyatagīvo ca, sabbeva atirocatī’’ti.

    તત્થ ચતુપ્પદોયન્તિ ચતુપ્પદો અયં. પુરિસોતિ અત્તાનં સન્ધાય વદતિ. નિગ્રોધપરિમણ્ડલોતિ સુજાતો નિગ્રોધો વિય પરિમણ્ડલો. ઈસકાયતગીવોતિ રથીસા વિય આયતગીવો . સબ્બેવ અતિરોચતીતિ એવં સણ્ઠાનસમ્પન્નો કચ્છપો સબ્બેવ અતિરોચતિ, અહમેવ સબ્બે તુમ્હે અતિક્કમિત્વા સોભામીતિ વદતિ.

    Tattha catuppadoyanti catuppado ayaṃ. Purisoti attānaṃ sandhāya vadati. Nigrodhaparimaṇḍaloti sujāto nigrodho viya parimaṇḍalo. Īsakāyatagīvoti rathīsā viya āyatagīvo . Sabbeva atirocatīti evaṃ saṇṭhānasampanno kacchapo sabbeva atirocati, ahameva sabbe tumhe atikkamitvā sobhāmīti vadati.

    મચ્છા તસ્સ કથં હુત્વા ‘‘અમ્ભો! પાપકચ્છપ અમ્હેહિ પુચ્છિતં અકથેત્વા અઞ્ઞમેવ કથેસી’’તિ વત્વા દુતિયં ગાથમાહ –

    Macchā tassa kathaṃ hutvā ‘‘ambho! Pāpakacchapa amhehi pucchitaṃ akathetvā aññameva kathesī’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –

    ૧૧૦.

    110.

    ‘‘યં પુચ્છિતો ન તં અક્ખાસિ, અઞ્ઞં અક્ખાસિ પુચ્છિતો;

    ‘‘Yaṃ pucchito na taṃ akkhāsi, aññaṃ akkhāsi pucchito;

    અત્થપ્પસંસકો પોસો, નાયં અસ્માક રુચ્ચતી’’તિ.

    Atthappasaṃsako poso, nāyaṃ asmāka ruccatī’’ti.

    તત્થ અત્તપ્પસંસકોતિ અત્તાનં પસંસનસીલો અત્તુક્કંસકો પોસો. નાયં અસ્માક રુચ્ચતીતિ અયં પાપકચ્છપો અમ્હાકં ન રુચ્ચતિ ન ખમતીતિ કચ્છપસ્સ ઉપરિ ઉદકં ખિપિત્વા સકટ્ઠાનમેવ ગમિંસુ.

    Tattha attappasaṃsakoti attānaṃ pasaṃsanasīlo attukkaṃsako poso. Nāyaṃ asmāka ruccatīti ayaṃ pāpakacchapo amhākaṃ na ruccati na khamatīti kacchapassa upari udakaṃ khipitvā sakaṭṭhānameva gamiṃsu.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા દ્વે મચ્છા દ્વે દહરભિક્ખૂ અહેસું, કચ્છપો મહલ્લકો, ઇમસ્સ કારણસ્સ પચ્ચક્ખકારિકા ગઙ્ગાતીરે નિબ્બત્તરુક્ખદેવતા પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā dve macchā dve daharabhikkhū ahesuṃ, kacchapo mahallako, imassa kāraṇassa paccakkhakārikā gaṅgātīre nibbattarukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.

    ગઙ્ગેય્યજાતકવણ્ણના પઞ્ચમા.

    Gaṅgeyyajātakavaṇṇanā pañcamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૦૫. ગઙ્ગેય્યજાતકં • 205. Gaṅgeyyajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact