Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
ગન્થારમ્ભકથાવણ્ણના
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
વિનયસંવણ્ણનારમ્ભે રતનત્તયં નમસ્સિતુકામો તસ્સ વિસિટ્ઠગુણયોગસન્દસ્સનત્થં યો કપ્પકોટીહિપીતિઆદિમાહ. વિસિટ્ઠગુણયોગેન હિ વન્દનારહભાવો, વન્દનારહે ચ કતા વન્દના યથાધિપ્પેતમત્થં સાધેતિ . એત્થ ચ સંવણ્ણનારમ્ભે રતનત્તયપણામકરણપ્પયોજનં તત્થ તત્થ બહુધા પપઞ્ચેન્તિ આચરિયા, મયં પન ઇધાધિપ્પેતમેવ પયોજનં દસ્સયિસ્સામ. તસ્મા સંવણ્ણનારમ્ભે રતનત્તયપણામકરણં યથાપટિઞ્ઞાતસંવણ્ણનાય અનન્તરાયેન પરિસમાપનત્થન્તિ વેદિતબ્બં. તથા હિ વુત્તં ‘‘તસ્સાનુભાવેન હતન્તરાયો’’તિ. રતનત્તયપણામકરણેન હિ રાગાદિદોસવિગમતો પઞ્ઞાદિગુણપાટવતો આયુઆદિવડ્ઢનતો પુઞ્ઞાતિસયભાવાદિતો ચ હોતેવ યથાપટિઞ્ઞાતસંવણ્ણનાય અનન્તરાયેન પરિસમાપનં.
Vinayasaṃvaṇṇanārambhe ratanattayaṃ namassitukāmo tassa visiṭṭhaguṇayogasandassanatthaṃ yo kappakoṭīhipītiādimāha. Visiṭṭhaguṇayogena hi vandanārahabhāvo, vandanārahe ca katā vandanā yathādhippetamatthaṃ sādheti . Ettha ca saṃvaṇṇanārambhe ratanattayapaṇāmakaraṇappayojanaṃ tattha tattha bahudhā papañcenti ācariyā, mayaṃ pana idhādhippetameva payojanaṃ dassayissāma. Tasmā saṃvaṇṇanārambhe ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanatthanti veditabbaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘tassānubhāvena hatantarāyo’’ti. Ratanattayapaṇāmakaraṇena hi rāgādidosavigamato paññādiguṇapāṭavato āyuādivaḍḍhanato puññātisayabhāvādito ca hoteva yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanaṃ.
તત્થ પઠમં તાવ ભગવતો વન્દનં કત્તુકામો ‘‘યો કપ્પકોટીહિપિ…પે॰… તસ્સા’’તિ આહ. ઇમિસ્સા પન વિનયદેસનાય કરુણાપ્પધાનઞાણસમુટ્ઠિતતાય કરુણાપ્પધાનમેવ થોમનં આરદ્ધં. એસા હિ આચરિયસ્સ પકતિ, યદિદં આરમ્ભાનુરૂપથોમના. કરુણાગ્ગહણેન ચેત્થ અપરિમેય્યપ્પભાવા સબ્બેપિ બુદ્ધગુણા નયતો સઙ્ગહિતાતિ દટ્ઠબ્બા તંમૂલકત્તા સેસબુદ્ધગુણાનં. તત્થ યોતિ ઇમસ્સ અનિયમવચનસ્સ નાથોતિ ઇમિના સમ્બન્ધો. કપ્પકોટીહિપિ અપ્પમેય્યં કાલન્તિ કપ્પકોટિગણનાવસેનપિ ‘‘એત્તકા કપ્પકોટિયો’’તિ પમેતું અસક્કુણેય્યં કાલં. અપિ-સદ્દેન પગેવ વસ્સગણનાયાતિ દસ્સેતિ. અપ્પમેય્યં કાલન્તિ ચ અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં, તેન કપ્પકોટિગણનાવસેન પરિચ્છિન્દિતુમસક્કુણેય્યમપિ, અસઙ્ખ્યેય્યવસેન પન પરિચ્છિન્દિતબ્બતો સલક્ખં ચતુરસઙ્ખ્યેય્યકપ્પકાલં અચ્ચન્તમેવ નિરન્તરં પઞ્ચમહાપઅચ્ચાગાદિઅતિદુક્કરાનિ કરોન્તો ખેદં કાયિકં પરિસ્સમં પત્તોતિ દસ્સેતિ.
Tattha paṭhamaṃ tāva bhagavato vandanaṃ kattukāmo ‘‘yo kappakoṭīhipi…pe… tassā’’ti āha. Imissā pana vinayadesanāya karuṇāppadhānañāṇasamuṭṭhitatāya karuṇāppadhānameva thomanaṃ āraddhaṃ. Esā hi ācariyassa pakati, yadidaṃ ārambhānurūpathomanā. Karuṇāggahaṇena cettha aparimeyyappabhāvā sabbepi buddhaguṇā nayato saṅgahitāti daṭṭhabbā taṃmūlakattā sesabuddhaguṇānaṃ. Tattha yoti imassa aniyamavacanassa nāthoti iminā sambandho. Kappakoṭīhipi appameyyaṃ kālanti kappakoṭigaṇanāvasenapi ‘‘ettakā kappakoṭiyo’’ti pametuṃ asakkuṇeyyaṃ kālaṃ. Api-saddena pageva vassagaṇanāyāti dasseti. Appameyyaṃ kālanti ca accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, tena kappakoṭigaṇanāvasena paricchinditumasakkuṇeyyamapi, asaṅkhyeyyavasena pana paricchinditabbato salakkhaṃ caturasaṅkhyeyyakappakālaṃ accantameva nirantaraṃ pañcamahāpaaccāgādiatidukkarāni karonto khedaṃ kāyikaṃ parissamaṃ pattoti dasseti.
લોકહિતાયાતિ સત્તલોકસ્સ હિતાય. નાથતીતિ નાથો, વેનેય્યાનં હિતસુખં આસીસતીતિ અત્થો. અથ વા નાથતિ વેનેય્યગતે કિલેસે ઉપતાપેતિ, નાથતિ વા યાચતિ વેનેય્યે અત્તનો હિતકરણે યાચિત્વાપિ નિયોજેતીતિ નાથો, લોકપટિસરણો લોકસામી લોકનાયકોતિ વુત્તં હોતિ. મહાકારુણિકસ્સાતિ યો કરુણાય કમ્પિતહદયત્તા લોકહિતત્થં અતિદુક્કરકિરિયાય અનેકપ્પકારં તાદિસં દુક્ખં અનુભવિત્વા આગતો, તસ્સ મહાકારુણિકસ્સાતિ અત્થો. તત્થ કિરતીતિ કરુણા, પરદુક્ખં વિક્ખિપતિ અપનેતીતિ અત્થો. દુક્ખિતેસુ વા કિરિયતિ પસારિયતીતિ કરુણા. અથ વા કિણાતીતિ કરુણા, પરદુક્ખે સતિ કારુણિકં હિંસતિ વિબાધેતિ, વિનાસેતિ વા પરસ્સ દુક્ખન્તિ અત્થો. પરદુક્ખે સતિ સાધૂનં કમ્પનં હદયખેદં કરોતીતિ વા કરુણા. અથ વા કમિતિ સુખં, તં રુન્ધતીતિ કરુણા. એસા હિ પરદુક્ખાપનયનકામતાલક્ખણા અત્તસુખનિરપેક્ખતાય કારુણિકાનં સુખં રુન્ધતિ વિબાધેતિ. કરુણાય નિયુત્તો કારુણિકો, મહન્તો કારુણિકો મહાકારુણિકો, તસ્સ નમો અત્થૂતિ પાઠસેસો.
Lokahitāyāti sattalokassa hitāya. Nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ āsīsatīti attho. Atha vā nāthati veneyyagate kilese upatāpeti, nāthati vā yācati veneyye attano hitakaraṇe yācitvāpi niyojetīti nātho, lokapaṭisaraṇo lokasāmī lokanāyakoti vuttaṃ hoti. Mahākāruṇikassāti yo karuṇāya kampitahadayattā lokahitatthaṃ atidukkarakiriyāya anekappakāraṃ tādisaṃ dukkhaṃ anubhavitvā āgato, tassa mahākāruṇikassāti attho. Tattha kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati apanetīti attho. Dukkhitesu vā kiriyati pasāriyatīti karuṇā. Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati vibādheti, vināseti vā parassa dukkhanti attho. Paradukkhe sati sādhūnaṃ kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti vā karuṇā. Atha vā kamiti sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā. Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibādheti. Karuṇāya niyutto kāruṇiko, mahanto kāruṇiko mahākāruṇiko, tassa namo atthūti pāṭhaseso.
એવં કરુણામુખેન સઙ્ખેપતો સકલસબ્બઞ્ઞુગુણેહિ ભગવન્તં થોમેત્વા ઇદાનિ સદ્ધમ્મં થોમેતું અસમ્બુધન્તિઆદિમાહ. તત્થ બુદ્ધનિસેવિતં યં અસમ્બુધં જીવલોકો ભવા ભવં ગચ્છતિ, તસ્સ ધમ્મવરસ્સ નમોતિ સમ્બન્ધો. તત્થ અસમ્બુધન્તિ અસમ્બુજ્ઝન્તો, યથાસભાવં અપ્પટિવિજ્ઝનતોતિ વુત્તં હોતિ. હેતુઅત્થો હેત્થ અન્તપચ્ચયો. યન્તિ અનિયમતો સપરિયત્તિકો નવલોકુત્તરધમ્મો કમ્મભાવેન નિદ્દિટ્ઠો. બુદ્ધનિસેવિતન્તિ તસ્સેવ વિસેસનં, સમ્માસમ્બુદ્ધેન, પચ્ચેકબુદ્ધસાવકબુદ્ધેહિપિ વા ગોચરાસેવનભાવનાસેવનાહિ યથારહં નિસેવિતં, અજહિતન્તિ અત્થો. તત્થ પરિયત્તિફલનિબ્બાનાનિ ગોચરાસેવનવસેનેવ નિસેવિતાનિ, મગ્ગો પન ભાવનાસેવનવસેનાપિ પચ્ચવેક્ખણઞાણાદિવસેન ગોચરાસેવનવસેનાપિ નિસેવિતો. ભવાભવન્તિ ભવતો ભવં. અથ વા હીનપણીતાદિવસેન ખુદ્દકં મહન્તઞ્ચ ભવન્તિ અત્થો. વુડ્ઢત્થોપિ હિ અ-કારો દિસ્સતિ અસેક્ખા ધમ્માતિઆદીસુ (ધ॰ સ॰ તિકમાતિકા ૧૧) વિય. અથ વા ભવોતિ વુડ્ઢિ, અભવોતિ હાનિ. ભવોતિ વા સસ્સતદિટ્ઠિ, અભવોતિ ઉચ્છેદદિટ્ઠિ . વુત્તપ્પકારો ભવો ચ અભવો ચ ભવાભવો, તં ભવાભવં. ગચ્છતીતિ ઉપગચ્છતિ. જીવલોકોતિ સત્તલોકો. અવિજ્જાદિકિલેસજાલવિદ્ધંસિનોતિ ધમ્મવિસેસનં. તત્થ ન વિદતિ ધમ્માનં યથાસભાવં ન વિજાનાતીતિ અવિજ્જા, અઞ્ઞાણં. સા આદિ યેસં તણ્હાદીનં, તેયેવ કિલિસ્સન્તિ એતેહિ સત્તાતિ કિલેસા, તેયેવ ચ સત્તાનં વિબાધનટ્ઠેન જાલસદિસાતિ જાલં, તં વિદ્ધંસેતિ સબ્બસો વિનાસેતિ સીલેનાતિ અવિજ્જાદિકિલેસજાલવિદ્ધંસી, તસ્સ.
Evaṃ karuṇāmukhena saṅkhepato sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ thometvā idāni saddhammaṃ thometuṃ asambudhantiādimāha. Tattha buddhanisevitaṃ yaṃ asambudhaṃ jīvaloko bhavā bhavaṃ gacchati, tassa dhammavarassa namoti sambandho. Tattha asambudhanti asambujjhanto, yathāsabhāvaṃ appaṭivijjhanatoti vuttaṃ hoti. Hetuattho hettha antapaccayo. Yanti aniyamato sapariyattiko navalokuttaradhammo kammabhāvena niddiṭṭho. Buddhanisevitanti tasseva visesanaṃ, sammāsambuddhena, paccekabuddhasāvakabuddhehipi vā gocarāsevanabhāvanāsevanāhi yathārahaṃ nisevitaṃ, ajahitanti attho. Tattha pariyattiphalanibbānāni gocarāsevanavaseneva nisevitāni, maggo pana bhāvanāsevanavasenāpi paccavekkhaṇañāṇādivasena gocarāsevanavasenāpi nisevito. Bhavābhavanti bhavato bhavaṃ. Atha vā hīnapaṇītādivasena khuddakaṃ mahantañca bhavanti attho. Vuḍḍhatthopi hi a-kāro dissati asekkhā dhammātiādīsu (dha. sa. tikamātikā 11) viya. Atha vā bhavoti vuḍḍhi, abhavoti hāni. Bhavoti vā sassatadiṭṭhi, abhavoti ucchedadiṭṭhi . Vuttappakāro bhavo ca abhavo ca bhavābhavo, taṃ bhavābhavaṃ. Gacchatīti upagacchati. Jīvalokoti sattaloko. Avijjādikilesajālaviddhaṃsinoti dhammavisesanaṃ. Tattha na vidati dhammānaṃ yathāsabhāvaṃ na vijānātīti avijjā, aññāṇaṃ. Sā ādi yesaṃ taṇhādīnaṃ, teyeva kilissanti etehi sattāti kilesā, teyeva ca sattānaṃ vibādhanaṭṭhena jālasadisāti jālaṃ, taṃ viddhaṃseti sabbaso vināseti sīlenāti avijjādikilesajālaviddhaṃsī, tassa.
નનુ ચેત્થ સપરિયત્તિકો નવલોકુત્તરધમ્મો અધિપ્પેતો, તત્થ ચ મગ્ગોયેવ કિલેસે વિદ્ધંસેતિ, નેતરેતિ ચે? વુચ્ચતે – મગ્ગસ્સાપિ નિબ્બાનમાગમ્મ કિલેસવિદ્ધંસનતો નિબ્બાનમ્પિ કિલેસે વિદ્ધંસેતિ નામ, મગ્ગસ્સ કિલેસવિદ્ધંસનકિચ્ચં ફલેન નિટ્ઠિતન્તિ ફલમ્પિ ‘‘કિલેસવિદ્ધંસી’’તિ વુચ્ચતિ, પરિયત્તિધમ્મોપિ કિલેસવિદ્ધંસનસ્સ ઉપનિસ્સયપચ્ચયત્તા ‘‘કિલેસવિદ્ધંસી’’તિ વત્તું અરહતીતિ ન કોચિ દોસો. ધમ્મવરસ્સ તસ્સાતિ પુબ્બે અનિયમિતસ્સ નિયામકવચનં. તત્થ યથાનુસિટ્ઠં પટિપજ્જમાને ચતૂસુ અપાયેસુ સંસારદુક્ખે ચ અપતમાને ધારેતીતિ ધમ્મો. વુત્તપ્પકારો ધમ્મો એવ અત્તનો ઉત્તરિતરાભાવેન વરો પવરો અનુત્તરોતિ ધમ્મવરો, તસ્સ ધમ્મવરસ્સ નમો અત્થૂતિ અત્થો.
Nanu cettha sapariyattiko navalokuttaradhammo adhippeto, tattha ca maggoyeva kilese viddhaṃseti, netareti ce? Vuccate – maggassāpi nibbānamāgamma kilesaviddhaṃsanato nibbānampi kilese viddhaṃseti nāma, maggassa kilesaviddhaṃsanakiccaṃ phalena niṭṭhitanti phalampi ‘‘kilesaviddhaṃsī’’ti vuccati, pariyattidhammopi kilesaviddhaṃsanassa upanissayapaccayattā ‘‘kilesaviddhaṃsī’’ti vattuṃ arahatīti na koci doso. Dhammavarassa tassāti pubbe aniyamitassa niyāmakavacanaṃ. Tattha yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne catūsu apāyesu saṃsāradukkhe ca apatamāne dhāretīti dhammo. Vuttappakāro dhammo eva attano uttaritarābhāvena varo pavaro anuttaroti dhammavaro, tassa dhammavarassa namo atthūti attho.
એવં સઙ્ખેપનયેનેવ સબ્બધમ્મગુણેહિ સદ્ધમ્મં થોમેત્વા ઇદાનિ અરિયસઙ્ઘં થોમેતું ગુણેહીતિઆદિમાહ. તત્થ ગુણેહિ યો યુત્તો, તમરિયસઙ્ઘં નમામીતિ સમ્બન્ધો. સીલાદયો ગુણા ચેત્થ લોકિયલોકુત્તરા અધિપ્પેતા. ‘‘વિમુત્તિવિમુત્તિઞાણ’’ન્તિ વત્તબ્બે એકદેસસરૂપેકસેસનયેન ‘‘વિમુત્તિઞાણ’’ન્તિ વુત્તં, આદિસદ્દપરિયાયેન પભુતિસદ્દેન વા વિમુત્તિગ્ગહણં વેદિતબ્બં. તત્થ વિમુત્તીતિ ફલં. વિમુત્તિઞાણન્તિ પચ્ચવેક્ખણઞાણં. પભુતિ-સદ્દેન છળભિઞ્ઞાચતુપટિસમ્ભિદાદયો ગુણા સઙ્ગહિતાતિ દટ્ઠબ્બા. કુસલત્થિકાનં જનાનં પુઞ્ઞાતિસયવુડ્ઢિયા ખેત્તસદિસત્તા ખેત્તન્તિ આહ ‘‘ખેત્તં જનાનં કુસલત્થિકાન’’ન્તિ. ખિત્તં બીજં મહપ્ફલભાવકરણેન તાયતીતિ હિ ખેત્તં. અરિયસઙ્ઘન્તિ એત્થ આરકત્તા કિલેસેહિ, અનયે ન ઇરિયનતો, અયે ચ ઇરિયનતો, સદેવકેન લોકેન ‘‘સરણ’’ન્તિ અરણીયતો ઉપગન્તબ્બતો, ઉપગતાનઞ્ચ તદત્થસિદ્ધિતો અરિયા, અટ્ઠ અરિયપુગ્ગલા, અરિયાનં સઙ્ઘો સમૂહોતિ અરિયસઙ્ઘો, તં અરિયસઙ્ઘં.
Evaṃ saṅkhepanayeneva sabbadhammaguṇehi saddhammaṃ thometvā idāni ariyasaṅghaṃ thometuṃ guṇehītiādimāha. Tattha guṇehi yo yutto, tamariyasaṅghaṃ namāmīti sambandho. Sīlādayo guṇā cettha lokiyalokuttarā adhippetā. ‘‘Vimuttivimuttiñāṇa’’nti vattabbe ekadesasarūpekasesanayena ‘‘vimuttiñāṇa’’nti vuttaṃ, ādisaddapariyāyena pabhutisaddena vā vimuttiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Tattha vimuttīti phalaṃ. Vimuttiñāṇanti paccavekkhaṇañāṇaṃ. Pabhuti-saddena chaḷabhiññācatupaṭisambhidādayo guṇā saṅgahitāti daṭṭhabbā. Kusalatthikānaṃ janānaṃ puññātisayavuḍḍhiyā khettasadisattā khettanti āha ‘‘khettaṃ janānaṃ kusalatthikāna’’nti. Khittaṃ bījaṃ mahapphalabhāvakaraṇena tāyatīti hi khettaṃ. Ariyasaṅghanti ettha ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato, sadevakena lokena ‘‘saraṇa’’nti araṇīyato upagantabbato, upagatānañca tadatthasiddhito ariyā, aṭṭha ariyapuggalā, ariyānaṃ saṅgho samūhoti ariyasaṅgho, taṃ ariyasaṅghaṃ.
ઇદાનિ રતનત્તયપણામજનિતં કુસલાભિસન્દં યથાધિપ્પેતે પયોજને નિયોજેત્વા અત્તના સંવણ્ણિયમાનસ્સ વિનયસ્સ સકલસાસનમૂલભાવદસ્સનમુખેન સંવણ્ણનાકરણસ્સાપિ સાસનમૂલતં દસ્સેતું ઇચ્ચેવમિચ્ચાદિગાથાદ્વયમાહ. પુઞ્ઞાભિસન્દન્તિ પુઞ્ઞોઘં, પુઞ્ઞપ્પવાહં પુઞ્ઞરાસિન્તિ અત્થો. તસ્સાનુભાવેનાતિ તસ્સ યથાવુત્તસ્સ પુઞ્ઞપ્પવાહસ્સ આનુભાવેન બલેન હતન્તરાયો વિનયં વણ્ણયિસ્સન્તિ સમ્બન્ધો.
Idāni ratanattayapaṇāmajanitaṃ kusalābhisandaṃ yathādhippete payojane niyojetvā attanā saṃvaṇṇiyamānassa vinayassa sakalasāsanamūlabhāvadassanamukhena saṃvaṇṇanākaraṇassāpi sāsanamūlataṃ dassetuṃ iccevamiccādigāthādvayamāha. Puññābhisandanti puññoghaṃ, puññappavāhaṃ puññarāsinti attho. Tassānubhāvenāti tassa yathāvuttassa puññappavāhassa ānubhāvena balena hatantarāyo vinayaṃ vaṇṇayissanti sambandho.
અટ્ઠિતસ્સ સુસણ્ઠિતસ્સ ભગવતો સાસનં યસ્મિં ઠિતે પતિટ્ઠિતં હોતીતિ યોજેતબ્બં. તત્થ યસ્મિન્તિ યસ્મિં વિનયપિટકે. ઠિતેતિ પાળિતો ચ અત્થતો ચ અનૂનં હુત્વા લજ્જીપુગ્ગલેસુ પવત્તનટ્ઠેન ઠિતે. સાસનન્તિ સિક્ખત્તયસઙ્ગહિતં સાસનં. અટ્ઠિતસ્સાતિ કામસુખલ્લિકત્તકિલમથાનુયોગસઙ્ખાતે અન્તદ્વયે અટ્ઠિતસ્સ, ‘‘પરિનિબ્બુતસ્સપિ ભગવતો’’તિપિ વદન્તિ. સુસણ્ઠિતસ્સાતિ અન્તદ્વયવિરહિતાય મજ્ઝિમાય પટિપદાય સુટ્ઠુ ઠિતસ્સ. અમિસ્સન્તિ ભાવનપુંસકનિદ્દેસો, નિકાયન્તરલદ્ધીહિ અસમ્મિસ્સં કત્વા અનાકુલં કત્વા વણ્ણયિસ્સન્તિ વુત્તં હોતિ. નિસ્સાય પુબ્બાચરિયાનુભાવન્તિ પુબ્બાચરિયેહિ સંવણ્ણિતં અટ્ઠકથં નિસ્સાય, ન અત્તનો બલેનાતિ અધિપ્પાયો.
Aṭṭhitassa susaṇṭhitassa bhagavato sāsanaṃ yasmiṃ ṭhite patiṭṭhitaṃ hotīti yojetabbaṃ. Tattha yasminti yasmiṃ vinayapiṭake. Ṭhiteti pāḷito ca atthato ca anūnaṃ hutvā lajjīpuggalesu pavattanaṭṭhena ṭhite. Sāsananti sikkhattayasaṅgahitaṃ sāsanaṃ. Aṭṭhitassāti kāmasukhallikattakilamathānuyogasaṅkhāte antadvaye aṭṭhitassa, ‘‘parinibbutassapi bhagavato’’tipi vadanti. Susaṇṭhitassāti antadvayavirahitāya majjhimāya paṭipadāya suṭṭhu ṭhitassa. Amissanti bhāvanapuṃsakaniddeso, nikāyantaraladdhīhi asammissaṃ katvā anākulaṃ katvā vaṇṇayissanti vuttaṃ hoti. Nissāya pubbācariyānubhāvanti pubbācariyehi saṃvaṇṇitaṃ aṭṭhakathaṃ nissāya, na attano balenāti adhippāyo.
અથ પોરાણટ્ઠકથાસુ વિજ્જમાનાસુ પુન વિનયસંવણ્ણના કિંપયોજનાતિ? આહ કામઞ્ચાતિઆદિ. તત્થ કામન્તિ એકન્તેન, યથિચ્છકં વા, સબ્બસોતિ વુત્તં હોતિ, તસ્સ સંવણ્ણિતોયં વિનયોતિ ઇમિના સમ્બન્ધો. પુબ્બાચરિયાસભેહીતિ મહાકસ્સપત્થેરાદયો પુબ્બાચરિયા એવ અકમ્પિયટ્ઠેન ઉત્તમટ્ઠેન ચ આસભા, તેહિ પુબ્બાચરિયવરેહીતિ વુત્તં હોતિ. કીદિસા પન તે પુબ્બાચરિયાતિ? આહ ઞાણમ્બૂતિઆદિ. અગ્ગમગ્ગઞાણસઙ્ખાતેન અમ્બુના સલિલેન નિદ્ધોતાનિ નિસ્સેસતો આયતિં અનુપ્પત્તિધમ્મતાપાદનેન ધોતાનિ વિસોધિતાનિ રાગાદીનિ તીણિ મલાનિ કામાસવાદયો ચ ચત્તારો આસવા યેહિ તે ઞાણમ્બુનિદ્ધોતમલાસવા, તેહિ ખીણાસવેહીતિ અત્થો. ખીણાસવભાવેપિ ન એતે સુક્ખવિપસ્સકાતિ આહ ‘‘વિસુદ્ધવિજ્જાપટિસમ્ભિદેહી’’તિ. તત્થ વિજ્જાતિ તિસ્સો વિજ્જા, અટ્ઠ વિજ્જા વા. પટિસમ્ભિદાપ્પત્તેસુપિ મહાકસ્સપત્થેરાદીનં ઉચ્ચિનિત્વા ગહિતતાય તેસં સદ્ધમ્મસંવણ્ણને સામત્થિયં સાતિસયન્તિ દસ્સેન્તો આહ ‘‘સદ્ધમ્મસંવણ્ણનકોવિદેહી’’તિ.
Atha porāṇaṭṭhakathāsu vijjamānāsu puna vinayasaṃvaṇṇanā kiṃpayojanāti? Āha kāmañcātiādi. Tattha kāmanti ekantena, yathicchakaṃ vā, sabbasoti vuttaṃ hoti, tassa saṃvaṇṇitoyaṃ vinayoti iminā sambandho. Pubbācariyāsabhehīti mahākassapattherādayo pubbācariyā eva akampiyaṭṭhena uttamaṭṭhena ca āsabhā, tehi pubbācariyavarehīti vuttaṃ hoti. Kīdisā pana te pubbācariyāti? Āha ñāṇambūtiādi. Aggamaggañāṇasaṅkhātena ambunā salilena niddhotāni nissesato āyatiṃ anuppattidhammatāpādanena dhotāni visodhitāni rāgādīni tīṇi malāni kāmāsavādayo ca cattāro āsavā yehi te ñāṇambuniddhotamalāsavā, tehi khīṇāsavehīti attho. Khīṇāsavabhāvepi na ete sukkhavipassakāti āha ‘‘visuddhavijjāpaṭisambhidehī’’ti. Tattha vijjāti tisso vijjā, aṭṭha vijjā vā. Paṭisambhidāppattesupi mahākassapattherādīnaṃ uccinitvā gahitatāya tesaṃ saddhammasaṃvaṇṇane sāmatthiyaṃ sātisayanti dassento āha ‘‘saddhammasaṃvaṇṇanakovidehī’’ti.
કિલેસજાતં, પરિક્ખારબાહુલ્લં વા સલ્લિખતિ તનું કરોતીતિ સલ્લેખો, અપ્પિચ્છતાદિગુણસમૂહો, ઇધ પન ખીણાસવાધિકારત્તા પરિક્ખારબાહુલ્લસ્સ સલ્લિખનવસેનેવ અત્થો ગહેતબ્બો. સલ્લેખેન નિબ્બત્તં સલ્લેખિયં, તસ્મિં સલ્લેખિયે, ધુતઙ્ગપરિહરણાદિસલ્લેખપઅપત્તિયન્તિ વુત્તં હોતિ. નોસુલભૂપમેહીતિ સલ્લેખપટિપત્તિયા ‘‘અસુકસદિસા’’તિ નત્થિ સુલભા ઉપમા એતેસન્તિ નોસુલભૂપમા, તેહિ. મહાવિહારસ્સાતિ ઇમિના નિકાયન્તરં પટિક્ખિપતિ . વિહારસીસેન હેત્થ તત્થ નિવાસીનઞ્ચેવ તેહિ સમલદ્ધિકાનઞ્ચ સબ્બેસં ભિક્ખૂનં ગહણં દટ્ઠબ્બં. તસ્મા તેસં મહાવિહારવાસીનં દિટ્ઠિસીલવિસુદ્ધિયા પભવત્તેન સઞ્ઞાણભૂતત્તા ધમ્મસઙ્ગાહકા મહાકસ્સપત્થેરાદયો ‘‘મહાવિહારસ્સ ધજૂપમા’’તિ વુત્તા, તેહિ અયં વિનયો સંવણ્ણિતો સમ્મા અનૂનં કત્વા વણ્ણિતો. કથન્તિ આહ ‘‘ચિત્તેહિ નયેહી’’તિ. વિચિત્તેહિ નયેહિ સમ્બુદ્ધવરન્વયેહિ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધવરં અનુગતેહિ, ભગવતો અધિપ્પાયાનુગતેહિ નયેહીતિ વુત્તં હોતિ.
Kilesajātaṃ, parikkhārabāhullaṃ vā sallikhati tanuṃ karotīti sallekho, appicchatādiguṇasamūho, idha pana khīṇāsavādhikārattā parikkhārabāhullassa sallikhanavaseneva attho gahetabbo. Sallekhena nibbattaṃ sallekhiyaṃ, tasmiṃ sallekhiye, dhutaṅgapariharaṇādisallekhapaapattiyanti vuttaṃ hoti. Nosulabhūpamehīti sallekhapaṭipattiyā ‘‘asukasadisā’’ti natthi sulabhā upamā etesanti nosulabhūpamā, tehi. Mahāvihārassāti iminā nikāyantaraṃ paṭikkhipati . Vihārasīsena hettha tattha nivāsīnañceva tehi samaladdhikānañca sabbesaṃ bhikkhūnaṃ gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Tasmā tesaṃ mahāvihāravāsīnaṃ diṭṭhisīlavisuddhiyā pabhavattena saññāṇabhūtattā dhammasaṅgāhakā mahākassapattherādayo ‘‘mahāvihārassa dhajūpamā’’ti vuttā, tehi ayaṃ vinayo saṃvaṇṇito sammā anūnaṃ katvā vaṇṇito. Kathanti āha ‘‘cittehi nayehī’’ti. Vicittehi nayehi sambuddhavaranvayehi sabbaññubuddhavaraṃ anugatehi, bhagavato adhippāyānugatehi nayehīti vuttaṃ hoti.
એવં પોરાણટ્ઠકથાય અનૂનભાવં દસ્સેત્વા ઇદાનિ અત્તનો સંવણ્ણનાય પયોજનવિસેસં અજ્ઝેસકઞ્ચ દસ્સેતું સંવણ્ણનાતિઆદિમાહ. તત્થ સઙ્ખતત્તાતિ રચિતત્તા. ન કઞ્ચિ અત્થં અભિસમ્ભુણાતીતિ ન કઞ્ચિ અત્થં સાધેતિ.
Evaṃ porāṇaṭṭhakathāya anūnabhāvaṃ dassetvā idāni attano saṃvaṇṇanāya payojanavisesaṃ ajjhesakañca dassetuṃ saṃvaṇṇanātiādimāha. Tattha saṅkhatattāti racitattā. Na kañci atthaṃ abhisambhuṇātīti na kañci atthaṃ sādheti.
સંવણ્ણનં તઞ્ચાતિઆદિના અત્તનો સંવણ્ણનાય કરણપ્પકારં દસ્સેતિ. તત્થ તઞ્ચ ઇદાનિ વુચ્ચમાનં સંવણ્ણનં સમારભન્તો સકલાયપિ મહાઅટ્ઠકથાય ઇધ ગહેતબ્બતો મહાઅટ્ઠકથં તસ્સા ઇદાનિ વુચ્ચમાનાય સંવણ્ણનાય સરીરં કત્વા મહાપચ્ચરિયં યો વિનિચ્છયો વુત્તો, તથેવ કુરુન્દીનામાદીસુ વિસ્સુતાસુ અટ્ઠકથાસુ યો વિનિચ્છયો વુત્તો, તતોપિ વિનિચ્છયતો યુત્તમત્થં અપરિચ્ચજન્તો અન્તોગધત્થેરવાદં કત્વા સંવણ્ણનં સમ્મા સમારભિસ્સન્તિ પદત્થસમ્બન્ધો વેદિતબ્બો. એત્થ ચ અત્થો કથીયતિ એતાયાતિ અટ્ઠકથા ત્થ-કારસ્સ ટ્ઠ-કારં કત્વા. મહાપચ્ચરિયન્તિ મહાપચ્ચરીનામિકં. એત્થ ચ પચ્ચરીતિ ઉળુમ્પં વુચ્ચતિ, તસ્મિં નિસીદિત્વા કતત્તા તમેવ નામં જાતં. ‘‘કુરુન્દીવલ્લિવિહારો નામ અત્થિ, તત્થ કતત્તા ‘કુરુન્દી’તિ નામં જાત’’ન્તિ વદન્તિ. આદિસદ્દેન અન્ધકટ્ઠકથં સઙ્ખેપટ્ઠકથઞ્ચ સઙ્ગણ્હાતિ.
Saṃvaṇṇanaṃ tañcātiādinā attano saṃvaṇṇanāya karaṇappakāraṃ dasseti. Tattha tañca idāni vuccamānaṃ saṃvaṇṇanaṃ samārabhanto sakalāyapi mahāaṭṭhakathāya idha gahetabbato mahāaṭṭhakathaṃ tassā idāni vuccamānāya saṃvaṇṇanāya sarīraṃ katvā mahāpaccariyaṃ yo vinicchayo vutto, tatheva kurundīnāmādīsu vissutāsu aṭṭhakathāsu yo vinicchayo vutto, tatopi vinicchayato yuttamatthaṃ apariccajanto antogadhattheravādaṃ katvā saṃvaṇṇanaṃ sammā samārabhissanti padatthasambandho veditabbo. Ettha ca attho kathīyati etāyāti aṭṭhakathā ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā. Mahāpaccariyanti mahāpaccarīnāmikaṃ. Ettha ca paccarīti uḷumpaṃ vuccati, tasmiṃ nisīditvā katattā tameva nāmaṃ jātaṃ. ‘‘Kurundīvallivihāro nāma atthi, tattha katattā ‘kurundī’ti nāmaṃ jāta’’nti vadanti. Ādisaddena andhakaṭṭhakathaṃ saṅkhepaṭṭhakathañca saṅgaṇhāti.
યુત્તમત્થન્તિ મહાઅટ્ઠકથાનયેન, ચતુબ્બિધવિનયયુત્તિયા વા યુત્તમત્થં. ‘‘અટ્ઠકથંયેવ ગહેત્વા સંવણ્ણનં કરિસ્સામી’’તિ વુત્તે અટ્ઠકથાસુ વુત્તત્થેરવાદાનં બાહિરભાવો સિયાતિ તેપિ અન્તોકત્તુકામો ‘‘અન્તોગધથેરવાદ’’ન્તિ આહ, થેરવાદેપિ અન્તોકત્વાતિ વુત્તં હોતિ.
Yuttamatthanti mahāaṭṭhakathānayena, catubbidhavinayayuttiyā vā yuttamatthaṃ. ‘‘Aṭṭhakathaṃyeva gahetvā saṃvaṇṇanaṃ karissāmī’’ti vutte aṭṭhakathāsu vuttattheravādānaṃ bāhirabhāvo siyāti tepi antokattukāmo ‘‘antogadhatheravāda’’nti āha, theravādepi antokatvāti vuttaṃ hoti.
તં મેતિ ગાથાય સોતૂહિ પટિપજ્જિતબ્બવિધિં દસ્સેતિ. તત્થ ધમ્મપ્પદીપસ્સાતિ ધમ્મો એવ મોહન્ધકારવિદ્ધંસનતો પદીપસદિસત્તા પદીપો અસ્સાતિ ધમ્મપ્પદીપો, ભગવા, તસ્સ. પતિમાનયન્તાતિ પૂજેન્તા મનસા ગરું કરોન્તા નિસામેન્તુ સુણન્તુ.
Taṃ meti gāthāya sotūhi paṭipajjitabbavidhiṃ dasseti. Tattha dhammappadīpassāti dhammo eva mohandhakāraviddhaṃsanato padīpasadisattā padīpo assāti dhammappadīpo, bhagavā, tassa. Patimānayantāti pūjentā manasā garuṃ karontā nisāmentu suṇantu.
બુદ્ધેનાતિઆદિના અત્તનો સંવણ્ણનાય આગમનસુદ્ધિદસ્સનમુખેન પમાણભાવં દસ્સેત્વા અનુસિક્ખિતબ્બતં દસ્સેતિ. તત્થ યથેવ બુદ્ધેન યો ધમ્મો વિનયો ચ વુત્તો, સો તસ્સ બુદ્ધસ્સ યેહિ પુત્તેહિ મહાકસ્સપત્થેરાદીહિ તથેવ ઞાતો, તેસં બુદ્ધપુત્તાનં મતિમચ્ચજન્તા સીહળટ્ઠકથાચરિયા યસ્મા પુરે અટ્ઠકથા અકંસૂતિ સમ્બન્ધો વેદિતબ્બો. તત્થ ધમ્મોતિ સુત્તાભિધમ્મે સઙ્ગણ્હાતિ. વિનયોતિ સકલં વિનયપિટકં. વુત્તોતિ પાળિતો ચ અત્થતો ચ બુદ્ધેન ભગવતા વુત્તો. ન હિ ભગવતા અબ્યાકતં નામ તન્તિપદં અત્થિ, તત્થ તત્થ ભગવતા પવત્તિતપકિણ્ણકદેસનાયેવ હિ અટ્ઠકથા. તથેવ ઞાતોતિ યથેવ બુદ્ધેન વુત્તો, તથેવ એકપદમ્પિ એકક્ખરમ્પિ અવિનાસેત્વા અધિપ્પાયઞ્ચ અવિકોપેત્વા ઞાતો વિદિતોતિ અત્થો. તેસં મતિમચ્ચજન્તાતિ તેસં બુદ્ધપુત્તાનં મતિસઙ્ખાતં થેરપરમ્પરાય ઉગ્ગહેત્વા આભતં અબ્બોચ્છિન્નં પાળિવણ્ણનાવસેન ચેવ પાળિમુત્તકવસેન ચ પવત્તં સબ્બં અટ્ઠકથાવિનિચ્છયં અપરિચ્ચજન્તા. અટ્ઠકથા અકંસૂતિ મહાઅટ્ઠકથામહાપચ્ચરિઆદિકા સીહળટ્ઠકથાયો અકંસુ. ‘‘અટ્ઠકથામકંસૂ’’તિપિ પાઠો, તત્થાપિ સોયેવત્થો.
Buddhenātiādinā attano saṃvaṇṇanāya āgamanasuddhidassanamukhena pamāṇabhāvaṃ dassetvā anusikkhitabbataṃ dasseti. Tattha yatheva buddhena yo dhammo vinayo ca vutto, so tassa buddhassa yehi puttehi mahākassapattherādīhi tatheva ñāto, tesaṃ buddhaputtānaṃ matimaccajantā sīhaḷaṭṭhakathācariyā yasmā pure aṭṭhakathā akaṃsūti sambandho veditabbo. Tattha dhammoti suttābhidhamme saṅgaṇhāti. Vinayoti sakalaṃ vinayapiṭakaṃ. Vuttoti pāḷito ca atthato ca buddhena bhagavatā vutto. Na hi bhagavatā abyākataṃ nāma tantipadaṃ atthi, tattha tattha bhagavatā pavattitapakiṇṇakadesanāyeva hi aṭṭhakathā. Tatheva ñātoti yatheva buddhena vutto, tatheva ekapadampi ekakkharampi avināsetvā adhippāyañca avikopetvā ñāto viditoti attho. Tesaṃ matimaccajantāti tesaṃ buddhaputtānaṃ matisaṅkhātaṃ theraparamparāya uggahetvā ābhataṃ abbocchinnaṃ pāḷivaṇṇanāvasena ceva pāḷimuttakavasena ca pavattaṃ sabbaṃ aṭṭhakathāvinicchayaṃ apariccajantā. Aṭṭhakathā akaṃsūti mahāaṭṭhakathāmahāpaccariādikā sīhaḷaṭṭhakathāyo akaṃsu. ‘‘Aṭṭhakathāmakaṃsū’’tipi pāṭho, tatthāpi soyevattho.
તસ્માતિ યસ્મા તેસં બુદ્ધપુત્તાનં અધિપ્પાયં અવિકોપેત્વા પુરે અટ્ઠકથા અકંસુ, તસ્મા. યં અટ્ઠકથાસુ વુત્તં, તં સબ્બમ્પિ પમાણન્તિ યોજના. હીતિ નિપાતમત્તં હેતુઅત્થસ્સ તસ્માતિ ઇમિનાયેવ પકાસિતત્તા, અવધારણત્થો વા, પમાણમેવાતિ. યદિ અટ્ઠકથાસુ વુત્તં સબ્બમ્પિ પમાણં, એવં સતિ તત્થ પમાદલેખાપિ પમાણં સિયાતિ આહ ‘‘વજ્જયિત્વાન પમાદલેખ’’ન્તિ, અપરાપરં લિખન્તેહિ પમાદેન સતિં અપચ્ચુપટ્ઠપેત્વા અઞ્ઞત્થ લિખિતબ્બં અઞ્ઞત્થ લિખનાદિવસેન પવત્તિતા પમાદલેખા નામ, સા ચ સમન્તપાસાદિકાયં તત્થ તત્થ સયમેવ આવિભવિસ્સતિ. પુન યસ્માતિ પદસ્સ સમ્બન્ધદસ્સનવસેન અયં અત્થયોજના – યસ્મા અટ્ઠકથાસુ વુત્તં ઇધ ઇમસ્મિં સાસને સિક્ખાસુ સગારવાનં પણ્ડિતાનં પમાણમેવ, યસ્મા ચ અયં વણ્ણનાપિ ભાસન્તરપરિચ્ચાગાદિમત્તવિસિટ્ઠતાય અત્થતો અભિન્ના, તતો એવ પમાણભૂતાવ હેસ્સતિ, તસ્મા અનુસિક્ખિતબ્બાતિ.
Tasmāti yasmā tesaṃ buddhaputtānaṃ adhippāyaṃ avikopetvā pure aṭṭhakathā akaṃsu, tasmā. Yaṃ aṭṭhakathāsu vuttaṃ, taṃ sabbampi pamāṇanti yojanā. Hīti nipātamattaṃ hetuatthassa tasmāti imināyeva pakāsitattā, avadhāraṇattho vā, pamāṇamevāti. Yadi aṭṭhakathāsu vuttaṃ sabbampi pamāṇaṃ, evaṃ sati tattha pamādalekhāpi pamāṇaṃ siyāti āha ‘‘vajjayitvāna pamādalekha’’nti, aparāparaṃ likhantehi pamādena satiṃ apaccupaṭṭhapetvā aññattha likhitabbaṃ aññattha likhanādivasena pavattitā pamādalekhā nāma, sā ca samantapāsādikāyaṃ tattha tattha sayameva āvibhavissati. Puna yasmāti padassa sambandhadassanavasena ayaṃ atthayojanā – yasmā aṭṭhakathāsu vuttaṃ idha imasmiṃ sāsane sikkhāsu sagāravānaṃ paṇḍitānaṃ pamāṇameva, yasmā ca ayaṃ vaṇṇanāpi bhāsantarapariccāgādimattavisiṭṭhatāya atthato abhinnā, tato eva pamāṇabhūtāva hessati, tasmā anusikkhitabbāti.
તતોતિ તાહિ અટ્ઠકથાહિ. ભાસન્તરમેવ હિત્વાતિ સીહળભાસંયેવ અપનેત્વા. વિત્થારમગ્ગઞ્ચ સમાસયિત્વાતિ પોરાણટ્ઠકથાસુ યથાઠાને વત્તબ્બમ્પિ પદત્થવિનિચ્છયાદિકં અતિવિત્થિણ્ણેન વચનક્કમેન ચેવ વુત્તમેવ અત્થનયં અપ્પમત્તકવિસેસેન પુનપ્પુનં કથનેન ચ તત્થ તત્થ પપઞ્ચિતં તાદિસં વિત્થારમગ્ગં પહાય સલ્લહુકેન અત્થવિઞ્ઞાપકેન પદક્કમેન ચેવ વુત્તનયસદિસં વત્તબ્બં અતિદિસિત્વા ચ સઙ્ખેપનયેનેવ વણ્ણયિસ્સામાતિ અધિપ્પાયો. સારત્થદીપનિયં પન વિનયટીકાયં ‘‘પોરાણટ્ઠકથાસુ ઉપરિ વુચ્ચમાનમ્પિ આનેત્વા તત્થ તત્થ પપઞ્ચિતં ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેન…પે॰… ઉપસમ્પન્નોતિ ભિક્ખૂતિ એત્થ અપલોકનાદીનં ચતુન્નમ્પિ કમ્માનં વિત્થારકથા વિય તાદિસં વિત્થારમગ્ગં સઙ્ખિપિત્વા’’તિ વુત્તં, તં તન્તિક્કમં કઞ્ચિ અવોક્કમિત્વાતિ એત્થેવ વત્તું યુત્તં. અઞ્ઞત્થ પાળિયા વત્તબ્બં અઞ્ઞત્થ કથનઞ્હિ તન્તિક્કમં વોક્કમિત્વા કથનં નામ. તથા હિ વુત્તં ‘‘તથેવ વણ્ણિતું યુત્તરૂપં હુત્વા અનુક્કમેન આગતં પાળિં પરિચ્ચજિત્વા સંવણ્ણનતો સીહળટ્ઠકથાસુ અયુત્તટ્ઠાને વણ્ણિતં યથાઠાનેયેવ વણ્ણનતો ચ વુત્તં ‘તન્તિક્કમં કઞ્ચિ અવોક્કમિત્વા’’’તિ. તસ્મા યથાવુત્તનયેનેવ અત્થો ગહેતબ્બો. કથં પન વિત્થારમગ્ગસ્સ સઙ્ખિપને વિનિચ્છયો ન હીયતીતિ? આહ ‘‘વિનિચ્છયં સબ્બમસેસયિત્વા’’તિ. સઙ્ખિપન્તોપિ પુનપ્પુનં વચનાદિમેવ સઙ્ખિપન્તો, વિનિચ્છયં પન અટ્ઠકથાસુ સબ્બાસુપિ વુત્તં સબ્બમ્પિ અસેસયિત્વા, કિઞ્ચિમત્તમ્પિ અપરિહાપેત્વાતિ વુત્તં હોતિ. તન્તિક્કમં કઞ્ચિ અવોક્કમિત્વાતિ કઞ્ચિ પાળિક્કમં અનતિક્કમિત્વા, અનુક્કમેનેવ પાળિં વણ્ણયિસ્સામાતિ અત્થો.
Tatoti tāhi aṭṭhakathāhi. Bhāsantarameva hitvāti sīhaḷabhāsaṃyeva apanetvā. Vitthāramaggañca samāsayitvāti porāṇaṭṭhakathāsu yathāṭhāne vattabbampi padatthavinicchayādikaṃ ativitthiṇṇena vacanakkamena ceva vuttameva atthanayaṃ appamattakavisesena punappunaṃ kathanena ca tattha tattha papañcitaṃ tādisaṃ vitthāramaggaṃ pahāya sallahukena atthaviññāpakena padakkamena ceva vuttanayasadisaṃ vattabbaṃ atidisitvā ca saṅkhepanayeneva vaṇṇayissāmāti adhippāyo. Sāratthadīpaniyaṃ pana vinayaṭīkāyaṃ ‘‘porāṇaṭṭhakathāsu upari vuccamānampi ānetvā tattha tattha papañcitaṃ ñatticatutthena kammena…pe… upasampannoti bhikkhūti ettha apalokanādīnaṃ catunnampi kammānaṃ vitthārakathā viya tādisaṃ vitthāramaggaṃ saṅkhipitvā’’ti vuttaṃ, taṃ tantikkamaṃ kañci avokkamitvāti ettheva vattuṃ yuttaṃ. Aññattha pāḷiyā vattabbaṃ aññattha kathanañhi tantikkamaṃ vokkamitvā kathanaṃ nāma. Tathā hi vuttaṃ ‘‘tatheva vaṇṇituṃ yuttarūpaṃ hutvā anukkamena āgataṃ pāḷiṃ pariccajitvā saṃvaṇṇanato sīhaḷaṭṭhakathāsu ayuttaṭṭhāne vaṇṇitaṃ yathāṭhāneyeva vaṇṇanato ca vuttaṃ ‘tantikkamaṃ kañci avokkamitvā’’’ti. Tasmā yathāvuttanayeneva attho gahetabbo. Kathaṃ pana vitthāramaggassa saṅkhipane vinicchayo na hīyatīti? Āha ‘‘vinicchayaṃ sabbamasesayitvā’’ti. Saṅkhipantopi punappunaṃ vacanādimeva saṅkhipanto, vinicchayaṃ pana aṭṭhakathāsu sabbāsupi vuttaṃ sabbampi asesayitvā, kiñcimattampi aparihāpetvāti vuttaṃ hoti. Tantikkamaṃ kañci avokkamitvāti kañci pāḷikkamaṃ anatikkamitvā, anukkameneva pāḷiṃ vaṇṇayissāmāti attho.
સુત્તન્તિકાનં વચનાનમત્થન્તિ વેરઞ્જકણ્ડાદીસુ આગતાનં ઝાનકથાદીનં સુત્તન્તવચનાનં સીહળટ્ઠકથાસુ ‘‘સુત્તન્તિકાનં ભારો’’તિ વત્વા અવણ્ણિતબ્બટ્ઠાનં અત્થં તંતંસુત્તાનુરૂપં સબ્બસો પરિદીપયિસ્સામાતિ અધિપ્પાયો. હેસ્સતીતિ ભવિસ્સતિ, કરીયિસ્સતીતિ વા અત્થો. એત્થ ચ પઠમસ્મિં અત્થવિકપ્પે ‘‘ભાસન્તરપરિચ્ચાગાદિકં ચતુબ્બિધં કિચ્ચં નિપ્ફાદેત્વા સુત્તન્તિકાનં વચનાનમત્થં પરિદીપયન્તી અયં વણ્ણના ભવિસ્સતી’’તિ વણ્ણનાવસેન સમાનકત્તુકતા વેદિતબ્બા. પચ્છિમસ્મિં અત્થવિકપ્પે પન ‘‘હેટ્ઠા વુત્તભાસન્તરપરિચ્ચાગાદિકં કત્વા સુત્તન્તિકાનં વચનાનમત્થં પરિદીપયન્તી અયં વણ્ણના અમ્હેહિ કરીયિસ્સતી’’તિ એવં આચરિયવસેન સમાનકત્તુકતા વેદિતબ્બા.
Suttantikānaṃ vacanānamatthanti verañjakaṇḍādīsu āgatānaṃ jhānakathādīnaṃ suttantavacanānaṃ sīhaḷaṭṭhakathāsu ‘‘suttantikānaṃ bhāro’’ti vatvā avaṇṇitabbaṭṭhānaṃ atthaṃ taṃtaṃsuttānurūpaṃ sabbaso paridīpayissāmāti adhippāyo. Hessatīti bhavissati, karīyissatīti vā attho. Ettha ca paṭhamasmiṃ atthavikappe ‘‘bhāsantarapariccāgādikaṃ catubbidhaṃ kiccaṃ nipphādetvā suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ paridīpayantī ayaṃ vaṇṇanā bhavissatī’’ti vaṇṇanāvasena samānakattukatā veditabbā. Pacchimasmiṃ atthavikappe pana ‘‘heṭṭhā vuttabhāsantarapariccāgādikaṃ katvā suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ paridīpayantī ayaṃ vaṇṇanā amhehi karīyissatī’’ti evaṃ ācariyavasena samānakattukatā veditabbā.
ગન્થારમ્ભકથાવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.
Ganthārambhakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.