Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
કથાવત્થુપકરણ-અનુટીકા
Kathāvatthupakaraṇa-anuṭīkā
ગન્થારમ્ભવણ્ણના
Ganthārambhavaṇṇanā
સમુદાયે એકદેસા અન્તોગધાતિ સમુદાયો તેસં અધિટ્ઠાનભાવેન વુત્તો યથા ‘‘રુક્ખે સાખા’’તિ દસ્સેતિ ‘‘કથાસમુદાયસ્સા’’તિઆદિના. તત્થ કથાનન્તિ તિસ્સો કથા વાદો જપ્પો વિતણ્ડાતિ. તેસુ યેન પમાણતક્કેહિ પક્ખપટિપક્ખાનં પતિટ્ઠાપનપટિક્ખેપા હોન્તિ, સો વાદો. એકાધિકરણા હિ અઞ્ઞમઞ્ઞવિરુદ્ધા ધમ્મા પક્ખપટિપક્ખા યથા ‘‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા, ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ (દી॰ નિ॰ ૧.૬૫). નાનાધિકરણા પન અઞ્ઞમઞ્ઞવિરુદ્ધાપિ પક્ખપટિપક્ખા નામ ન હોન્તિ યથા ‘‘અનિચ્ચં રૂપં, નિચ્ચં નિબ્બાન’’ન્તિ. યેન છલજાતિનિગ્ગહટ્ઠાનેહિ પક્ખપટિપક્ખાનં પતિટ્ઠાપનં પટિક્ખેપારમ્ભો, સો જપ્પો. આરમ્ભમત્તમેવેત્થ, ન અત્થસિદ્ધીતિ દસ્સનત્થં આરમ્ભગ્ગહણં. યાય પન છલજાતિનિગ્ગહટ્ઠાનેહિ પટિપક્ખપટિક્ખેપાય વાયમન્તિ, સા વિતણ્ડા. તત્થ અત્થવિકપ્પુપપત્તિયા વચનવિઘાતો છલં યથા ‘‘નવકમ્બલોયં પુરિસો, રાજા નો સક્ખી’’તિ એવમાદિ . દૂસનભાસા જાતયો, ઉત્તરપતિરૂપકાતિ અત્થો. નિગ્ગહટ્ઠાનાનિ પરતો આવિ ભવિસ્સન્તિ. એવં વાદજપ્પવિતણ્ડપ્પભેદાસુ તીસુ કથાસુ ઇધ વાદકથા ‘‘કથા’’તિ અધિપ્પેતા. સા ચ ખો અવિપરીતધમ્મતાય પતિટ્ઠાપનવસેન, ન વિગ્ગાહિકકથાભાવેનાતિ વેદિતબ્બં. માતિકાઠપનેનેવાતિ ઉદ્દેસદેસનાય એવ. ઠપિતસ્સાતિ દેસિતસ્સ. દેસના હિ દેસેતબ્બમત્થં વિનેય્યસન્તાનેસુ ઠપનતો નિક્ખિપનતો ઠપનં, નિક્ખેપોતિ ચ વુચ્ચતિ.
Samudāye ekadesā antogadhāti samudāyo tesaṃ adhiṭṭhānabhāvena vutto yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti dasseti ‘‘kathāsamudāyassā’’tiādinā. Tattha kathānanti tisso kathā vādo jappo vitaṇḍāti. Tesu yena pamāṇatakkehi pakkhapaṭipakkhānaṃ patiṭṭhāpanapaṭikkhepā honti, so vādo. Ekādhikaraṇā hi aññamaññaviruddhā dhammā pakkhapaṭipakkhā yathā ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti (dī. ni. 1.65). Nānādhikaraṇā pana aññamaññaviruddhāpi pakkhapaṭipakkhā nāma na honti yathā ‘‘aniccaṃ rūpaṃ, niccaṃ nibbāna’’nti. Yena chalajātiniggahaṭṭhānehi pakkhapaṭipakkhānaṃ patiṭṭhāpanaṃ paṭikkhepārambho, so jappo. Ārambhamattamevettha, na atthasiddhīti dassanatthaṃ ārambhaggahaṇaṃ. Yāya pana chalajātiniggahaṭṭhānehi paṭipakkhapaṭikkhepāya vāyamanti, sā vitaṇḍā. Tattha atthavikappupapattiyā vacanavighāto chalaṃ yathā ‘‘navakambaloyaṃ puriso, rājā no sakkhī’’ti evamādi . Dūsanabhāsā jātayo, uttarapatirūpakāti attho. Niggahaṭṭhānāni parato āvi bhavissanti. Evaṃ vādajappavitaṇḍappabhedāsu tīsu kathāsu idha vādakathā ‘‘kathā’’ti adhippetā. Sā ca kho aviparītadhammatāya patiṭṭhāpanavasena, na viggāhikakathābhāvenāti veditabbaṃ. Mātikāṭhapanenevāti uddesadesanāya eva. Ṭhapitassāti desitassa. Desanā hi desetabbamatthaṃ vineyyasantānesu ṭhapanato nikkhipanato ṭhapanaṃ, nikkhepoti ca vuccati.
ગન્થારમ્ભવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ganthārambhavaṇṇanā niṭṭhitā.