Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૧૫૭] ૭. ગુણજાતકવણ્ણના
[157] 7. Guṇajātakavaṇṇanā
યેન કામં પણામેતીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો આનન્દત્થેરસ્સ સાટકસહસ્સલાભં આરબ્ભ કથેસિ. થેરસ્સ કોસલરઞ્ઞો અન્તેપુરે ધમ્મવાચનવત્થુ હેટ્ઠા મહાસારજાતકે (જા॰ ૧.૧.૯૨) આગતમેવ. ઇતિ થેરે રઞ્ઞો અન્તેપુરે ધમ્મં વાચેન્તે રઞ્ઞો સહસ્સગ્ઘનિકાનં સાટકાનં સહસ્સં આહરિયિત્થ. રાજા તતો પઞ્ચ સાટકસતાનિ પઞ્ચન્નં દેવીસતાનં અદાસિ. તા સબ્બાપિ તે સાટકે ઠપેત્વા પુનદિવસે આનન્દત્થેરસ્સ દત્વા સયં પુરાણસાટકેયેવ પારુપિત્વા રઞ્ઞો પાતરાસટ્ઠાનં અગમંસુ.
Yena kāmaṃ paṇāmetīti idaṃ satthā jetavane viharanto ānandattherassa sāṭakasahassalābhaṃ ārabbha kathesi. Therassa kosalarañño antepure dhammavācanavatthu heṭṭhā mahāsārajātake (jā. 1.1.92) āgatameva. Iti there rañño antepure dhammaṃ vācente rañño sahassagghanikānaṃ sāṭakānaṃ sahassaṃ āhariyittha. Rājā tato pañca sāṭakasatāni pañcannaṃ devīsatānaṃ adāsi. Tā sabbāpi te sāṭake ṭhapetvā punadivase ānandattherassa datvā sayaṃ purāṇasāṭakeyeva pārupitvā rañño pātarāsaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
રાજા ‘‘મયા તુમ્હાકં સહસ્સગ્ઘનિકા સાટકા દાપિતા, કસ્મા તુમ્હે તે અપારુપિત્વાવ આગતા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘દેવ, અમ્હેહિ તે આનન્દત્થેરસ્સ દિન્ના’’તિ. ‘‘આનન્દત્થેરેન સબ્બે ગહિતા’’તિ? ‘‘આમ, દેવા’’તિ. ‘‘સમ્માસમ્બુદ્ધેન તિચીવરં અનુઞ્ઞાતં, આનન્દત્થેરો દુસ્સવણિજ્જં મઞ્ઞે કરિસ્સતિ, અતિબહૂ તેન સાટકા ગહિતા’’તિ થેરસ્સ કુજ્ઝિત્વા ભુત્તપાતરાસો વિહારં ગન્ત્વા થેરસ્સ પરિવેણં પવિસિત્વા થેરં વન્દિત્વા નિસિન્નો પુચ્છિ – ‘‘અપિ, ભન્તે, અમ્હાકં ઘરે ઇત્થિયો તુમ્હાકં સન્તિકે ધમ્મં ઉગ્ગણ્હન્તિ વા સુણન્તિ વા’’તિ? ‘‘આમ, મહારાજ, ગહેતબ્બયુત્તકં ગણ્હન્તિ, સોતબ્બયુત્તકં સુણન્તી’’તિ. ‘‘કિં તા સુણન્તિયેવ, ઉદાહુ તુમ્હાકં નિવાસનં વા પારુપનં વા દદન્તી’’તિ? ‘‘તા અજ્જ, મહારાજ, સહસ્સગ્ઘનિકાનિ પઞ્ચ સાટકસતાનિ અદંસૂ’’તિ. ‘‘તુમ્હેહિ ગહિતાનિ તાનિ, ભન્તે’’તિ? ‘‘આમ, મહારાજા’’તિ. ‘‘નનુ, ભન્તે, સત્થારા તિચીવરમેવ અનુઞ્ઞાત’’ન્તિ? ‘‘આમ, મહારાજ, ભગવતા એકસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરમેવ પરિભોગસીસેન અનુઞ્ઞાતં, પટિગ્ગહણં પન અવારિતં, તસ્મા મયાપિ અઞ્ઞેસં જિણ્ણચીવરિકાનં દાતું તે સાટકા પટિગ્ગહિતા’’તિ. ‘‘તે પન ભિક્ખૂ તુમ્હાકં સન્તિકા સાટકે લભિત્વા પોરાણચીવરાનિ કિં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘પોરાણસઙ્ઘાટિં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘પોરાણઉત્તરાસઙ્ગં કિં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘અન્તરવાસકં કરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘પોરાણઅન્તરવાસકં કિં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘પચ્ચત્થરણં કરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘પોરાણપચ્ચત્થરણં કિં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘ભુમ્મત્થરણં કરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘પોરાણભુમ્મત્થરણં કિં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘પાદપુઞ્છનં કરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘પોરાણપાદપુઞ્છનં કિં કરિસ્સન્તી’’તિ? ‘‘મહારાજ, સદ્ધાદેય્યં નામ વિનિપાતેતું ન લબ્ભતિ, તસ્મા પોરાણપાદપુઞ્છનં વાસિયા કોટ્ટેત્વા મત્તિકાય મક્ખેત્વા સેનાસનેસુ મત્તિકાલેપનં કરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘ભન્તે, તુમ્હાકં દિન્નં યાવ પાદપુઞ્છનાપિ નસ્સિતું ન લબ્ભતી’’તિ? ‘‘આમ, મહારાજ, અમ્હાકં દિન્નં નસ્સિતું ન લબ્ભતિ, પરિભોગમેવ હોતી’’તિ.
Rājā ‘‘mayā tumhākaṃ sahassagghanikā sāṭakā dāpitā, kasmā tumhe te apārupitvāva āgatā’’ti pucchi. ‘‘Deva, amhehi te ānandattherassa dinnā’’ti. ‘‘Ānandattherena sabbe gahitā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Sammāsambuddhena ticīvaraṃ anuññātaṃ, ānandatthero dussavaṇijjaṃ maññe karissati, atibahū tena sāṭakā gahitā’’ti therassa kujjhitvā bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā therassa pariveṇaṃ pavisitvā theraṃ vanditvā nisinno pucchi – ‘‘api, bhante, amhākaṃ ghare itthiyo tumhākaṃ santike dhammaṃ uggaṇhanti vā suṇanti vā’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, gahetabbayuttakaṃ gaṇhanti, sotabbayuttakaṃ suṇantī’’ti. ‘‘Kiṃ tā suṇantiyeva, udāhu tumhākaṃ nivāsanaṃ vā pārupanaṃ vā dadantī’’ti? ‘‘Tā ajja, mahārāja, sahassagghanikāni pañca sāṭakasatāni adaṃsū’’ti. ‘‘Tumhehi gahitāni tāni, bhante’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Nanu, bhante, satthārā ticīvarameva anuññāta’’nti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavatā ekassa bhikkhuno ticīvarameva paribhogasīsena anuññātaṃ, paṭiggahaṇaṃ pana avāritaṃ, tasmā mayāpi aññesaṃ jiṇṇacīvarikānaṃ dātuṃ te sāṭakā paṭiggahitā’’ti. ‘‘Te pana bhikkhū tumhākaṃ santikā sāṭake labhitvā porāṇacīvarāni kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Porāṇasaṅghāṭiṃ uttarāsaṅgaṃ karissantī’’ti? ‘‘Porāṇauttarāsaṅgaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Antaravāsakaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇaantaravāsakaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Paccattharaṇaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇapaccattharaṇaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Bhummattharaṇaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇabhummattharaṇaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Pādapuñchanaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇapādapuñchanaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Mahārāja, saddhādeyyaṃ nāma vinipātetuṃ na labbhati, tasmā porāṇapādapuñchanaṃ vāsiyā koṭṭetvā mattikāya makkhetvā senāsanesu mattikālepanaṃ karissantī’’ti. ‘‘Bhante, tumhākaṃ dinnaṃ yāva pādapuñchanāpi nassituṃ na labbhatī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, amhākaṃ dinnaṃ nassituṃ na labbhati, paribhogameva hotī’’ti.
રાજા તુટ્ઠો સોમનસ્સપ્પત્તો હુત્વા ઇતરાનિપિ ગેહે ઠપિતાનિ પઞ્ચ સાટકસતાનિ આહરાપેત્વા થેરસ્સ દત્વા અનુમોદનં સુત્વા થેરં વન્દિત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. થેરો પઠમલદ્ધાનિ પઞ્ચ સાટકસતાનિ જિણ્ણચીવરિકાનં ભિક્ખૂનં અદાસિ. થેરસ્સ પન પઞ્ચમત્તાનિ સદ્ધિવિહારિકસતાનિ , તેસુ એકો દહરભિક્ખુ થેરસ્સ બહૂપકારો પરિવેણં સમ્મજ્જતિ, પાનીયપરિભોજનીયં ઉપટ્ઠપેતિ, દન્તકટ્ઠં મુખોદકં ન્હાનોદકં દેતિ, વચ્ચકુટિજન્તાઘરસેનાસનાનિ પટિજગ્ગતિ, હત્થપરિકમ્મપાદપરિકમ્મપિટ્ઠિપરિકમ્માદીનિ કરોતિ. થેરો પચ્છા લદ્ધાનિ પઞ્ચ સાટકસતાનિ ‘‘અયં મે બહૂપકારો’’તિ યુત્તવસેન સબ્બાનિ તસ્સેવ અદાસિ. સોપિ સબ્બે તે સાટકે ભાજેત્વા અત્તનો સમાનુપજ્ઝાયાનં અદાસિ.
Rājā tuṭṭho somanassappatto hutvā itarānipi gehe ṭhapitāni pañca sāṭakasatāni āharāpetvā therassa datvā anumodanaṃ sutvā theraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Thero paṭhamaladdhāni pañca sāṭakasatāni jiṇṇacīvarikānaṃ bhikkhūnaṃ adāsi. Therassa pana pañcamattāni saddhivihārikasatāni , tesu eko daharabhikkhu therassa bahūpakāro pariveṇaṃ sammajjati, pānīyaparibhojanīyaṃ upaṭṭhapeti, dantakaṭṭhaṃ mukhodakaṃ nhānodakaṃ deti, vaccakuṭijantāgharasenāsanāni paṭijaggati, hatthaparikammapādaparikammapiṭṭhiparikammādīni karoti. Thero pacchā laddhāni pañca sāṭakasatāni ‘‘ayaṃ me bahūpakāro’’ti yuttavasena sabbāni tasseva adāsi. Sopi sabbe te sāṭake bhājetvā attano samānupajjhāyānaṃ adāsi.
એવં સબ્બેપિ તે લદ્ધસાટકા ભિક્ખૂ સાટકે છિન્દિત્વા રજિત્વા કણિકારપુપ્ફવણ્ણાનિ કાસાયાનિ નિવાસેત્વા ચ પારુપિત્વા ચ સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિત્વા એવમાહંસુ – ‘‘ભન્તે, સોતાપન્નસ્સ અરિયસાવકસ્સ મુખોલોકનદાનં નામ અત્થી’’તિ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અરિયસાવકાનં મુખોલોકનદાનં નામ અત્થી’’તિ. ‘‘ભન્તે, અમ્હાકં ઉપજ્ઝાયેન ધમ્મભણ્ડાગારિકત્થેરેન સહસ્સગ્ઘનિકાનં સાટકાનં પઞ્ચ સતાનિ એકસ્સેવ દહરભિક્ખુનો દિન્નાનિ, સો પન અત્તના લદ્ધે ભાજેત્વા અમ્હાકં અદાસી’’તિ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, આનન્દો મુખોલોકનભિક્ખં દેતિ , સો પનસ્સ ભિક્ખુ બહૂપકારો, તસ્મા અત્તનો ઉપકારસ્સ ઉપકારવસેન ગુણવસેન યુત્તવસેન ‘ઉપકારસ્સ નામ પચ્ચુપકારો કાતું વટ્ટતી’તિ કતઞ્ઞુકતવેદિભાવેન અદાસિ. પોરાણકપણ્ડિતાપિ હિ અત્તનો ઉપકારાનઞ્ઞેવ પચ્ચુપકારં કરિંસૂ’’તિ વત્વા તેહિ યાચિતો અતીતં આહરિ.
Evaṃ sabbepi te laddhasāṭakā bhikkhū sāṭake chinditvā rajitvā kaṇikārapupphavaṇṇāni kāsāyāni nivāsetvā ca pārupitvā ca satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīditvā evamāhaṃsu – ‘‘bhante, sotāpannassa ariyasāvakassa mukholokanadānaṃ nāma atthī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, ariyasāvakānaṃ mukholokanadānaṃ nāma atthī’’ti. ‘‘Bhante, amhākaṃ upajjhāyena dhammabhaṇḍāgārikattherena sahassagghanikānaṃ sāṭakānaṃ pañca satāni ekasseva daharabhikkhuno dinnāni, so pana attanā laddhe bhājetvā amhākaṃ adāsī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, ānando mukholokanabhikkhaṃ deti , so panassa bhikkhu bahūpakāro, tasmā attano upakārassa upakāravasena guṇavasena yuttavasena ‘upakārassa nāma paccupakāro kātuṃ vaṭṭatī’ti kataññukatavedibhāvena adāsi. Porāṇakapaṇḍitāpi hi attano upakārānaññeva paccupakāraṃ kariṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો સીહો હુત્વા પબ્બતગુહાયં વસતિ. સો એકદિવસં ગુહાય નિક્ખમિત્વા પબ્બતપાદં ઓલોકેસિ, તં પન પબ્બતપાદં પરિક્ખિપિત્વા મહાસરો અહોસિ. તસ્સ એકસ્મિં ઉન્નતટ્ઠાને ઉપરિથદ્ધકદ્દમપિટ્ઠે મુદૂનિ હરિતતિણાનિ જાયિંસુ. સસકા ચેવ હરિણાદયો ચ સલ્લહુકમિગા કદ્દમમત્થકે વિચરન્તા તાનિ ખાદન્તિ. તં દિવસમ્પિ એકો મિગો તાનિ ખાદન્તો વિચરતિ. સીહો ‘‘તં મિગં ગણ્હિસ્સામી’’તિ પબ્બતમત્થકા ઉપ્પતિત્વા સીહવેગેન પક્ખન્દિ, મિગો મરણભયતજ્જિતો વિરવન્તો પલાયિ. સીહો વેગં સન્ધારેતું અસક્કોન્તો કલલપિટ્ઠે નિપતિત્વા ઓસીદિત્વા ઉગ્ગન્તું અસક્કોન્તો ચત્તારો પાદા થમ્ભા વિય ઓસીદિત્વા સત્તાહં નિરાહારો અટ્ઠાસિ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sīho hutvā pabbataguhāyaṃ vasati. So ekadivasaṃ guhāya nikkhamitvā pabbatapādaṃ olokesi, taṃ pana pabbatapādaṃ parikkhipitvā mahāsaro ahosi. Tassa ekasmiṃ unnataṭṭhāne uparithaddhakaddamapiṭṭhe mudūni haritatiṇāni jāyiṃsu. Sasakā ceva hariṇādayo ca sallahukamigā kaddamamatthake vicarantā tāni khādanti. Taṃ divasampi eko migo tāni khādanto vicarati. Sīho ‘‘taṃ migaṃ gaṇhissāmī’’ti pabbatamatthakā uppatitvā sīhavegena pakkhandi, migo maraṇabhayatajjito viravanto palāyi. Sīho vegaṃ sandhāretuṃ asakkonto kalalapiṭṭhe nipatitvā osīditvā uggantuṃ asakkonto cattāro pādā thambhā viya osīditvā sattāhaṃ nirāhāro aṭṭhāsi.
અથ નં એકો સિઙ્ગાલો ગોચરપ્પસુતો તં દિસ્વા ભયેન પલાયિ. સીહો તં પક્કોસિત્વા ‘‘ભો સિઙ્ગાલ, મા પલાયિ, અહં કલલે લગ્ગો, જીવિતં મે દેહી’’તિ આહ. સિઙ્ગાલો તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘અહં તં ઉદ્ધરેય્યં, ઉદ્ધટો પન મં ખાદેય્યાસીતિ ભાયામી’’તિ આહ. ‘‘મા ભાયિ, નાહં તં ખાદિસ્સામિ, મહન્તં પન તે ગુણં કરિસ્સામિ, એકેનુપાયેન મં ઉદ્ધરાહી’’તિ. સિઙ્ગાલો તસ્સ પટિઞ્ઞં ગહેત્વા ચતુન્નં પાદાનં સમન્તા કલલે અપનેત્વા ચતુન્નમ્પિ પાદાનં ચતસ્સો માતિકા ખણિત્વા ઉદકાભિમુખં અકાસિ, ઉદકં પવિસિત્વા કલલં મુદું અકાસિ. તસ્મિં ખણે સિઙ્ગાલો સીહસ્સ ઉદરન્તરં અત્તનો સીસં પવેસેત્વા ‘‘વાયામં કરોહિ, સામી’’તિ ઉચ્ચાસદ્દં કરોન્તો સીસેન ઉદરં પહરિ. સીહો વેગં જનેત્વા કલલા ઉગ્ગન્ત્વા પક્ખન્દિત્વા થલે અટ્ઠાસિ. સો મુહુત્તં વિસ્સમિત્વા સરં ઓરુય્હ કદ્દમં ધોવિત્વા ન્હાયિત્વા દરથં પટિપ્પસ્સમ્ભેત્વા એકં મહિંસં વધિત્વા દાઠાહિ ઓવિજ્ઝિત્વા મંસં ઉબ્બત્તેત્વા ‘‘ખાદ, સમ્મા’’તિ સિઙ્ગાલસ્સ પુરતો ઠપેત્વા તેન ખાદિતે પચ્છા અત્તના ખાદિ. પુન સિઙ્ગાલો એકં મંસપેસિં ડંસિત્વા ગણ્હિ. ‘‘ઇદં કિમત્થાય, સમ્મા’’તિ ચ વુત્તે ‘‘તુમ્હાકં દાસી અત્થિ, તસ્સા ભાગો ભવિસ્સતી’’તિ આહ. સીહો ‘‘ગણ્હાહી’’તિ વત્વા સયમ્પિ સીહિયા અત્થાય મંસં ગણ્હિત્વા ‘‘એહિ, સમ્મ, અમ્હાકં પબ્બતમુદ્ધનિ ઠત્વા સખિયા વસનટ્ઠાનં ગમિસ્સામા’’તિ વત્વા તત્થ ગન્ત્વા મંસં ખાદાપેત્વા સિઙ્ગાલઞ્ચ સિઙ્ગાલિઞ્ચ અસ્સાસેત્વા ‘‘ઇતો પટ્ઠાય ઇદાનિ અહં તુમ્હે પટિજગ્ગિસ્સામી’’તિ અત્તનો વસનટ્ઠાનં નેત્વા ગુહાય દ્વારે અઞ્ઞિસ્સા ગુહાય વસાપેસિ. તે તતો પટ્ઠાય ગોચરાય ગચ્છન્તા સીહિઞ્ચ સિઙ્ગાલિઞ્ચ ઠપેત્વા સિઙ્ગાલેન સદ્ધિં ગન્ત્વા નાનામિગે વધિત્વા ઉભોપિ તત્થેવ મંસં ખાદિત્વા ઇતરાસમ્પિ દ્વિન્નં આહરિત્વા દેન્તિ.
Atha naṃ eko siṅgālo gocarappasuto taṃ disvā bhayena palāyi. Sīho taṃ pakkositvā ‘‘bho siṅgāla, mā palāyi, ahaṃ kalale laggo, jīvitaṃ me dehī’’ti āha. Siṅgālo tassa santikaṃ gantvā ‘‘ahaṃ taṃ uddhareyyaṃ, uddhaṭo pana maṃ khādeyyāsīti bhāyāmī’’ti āha. ‘‘Mā bhāyi, nāhaṃ taṃ khādissāmi, mahantaṃ pana te guṇaṃ karissāmi, ekenupāyena maṃ uddharāhī’’ti. Siṅgālo tassa paṭiññaṃ gahetvā catunnaṃ pādānaṃ samantā kalale apanetvā catunnampi pādānaṃ catasso mātikā khaṇitvā udakābhimukhaṃ akāsi, udakaṃ pavisitvā kalalaṃ muduṃ akāsi. Tasmiṃ khaṇe siṅgālo sīhassa udarantaraṃ attano sīsaṃ pavesetvā ‘‘vāyāmaṃ karohi, sāmī’’ti uccāsaddaṃ karonto sīsena udaraṃ pahari. Sīho vegaṃ janetvā kalalā uggantvā pakkhanditvā thale aṭṭhāsi. So muhuttaṃ vissamitvā saraṃ oruyha kaddamaṃ dhovitvā nhāyitvā darathaṃ paṭippassambhetvā ekaṃ mahiṃsaṃ vadhitvā dāṭhāhi ovijjhitvā maṃsaṃ ubbattetvā ‘‘khāda, sammā’’ti siṅgālassa purato ṭhapetvā tena khādite pacchā attanā khādi. Puna siṅgālo ekaṃ maṃsapesiṃ ḍaṃsitvā gaṇhi. ‘‘Idaṃ kimatthāya, sammā’’ti ca vutte ‘‘tumhākaṃ dāsī atthi, tassā bhāgo bhavissatī’’ti āha. Sīho ‘‘gaṇhāhī’’ti vatvā sayampi sīhiyā atthāya maṃsaṃ gaṇhitvā ‘‘ehi, samma, amhākaṃ pabbatamuddhani ṭhatvā sakhiyā vasanaṭṭhānaṃ gamissāmā’’ti vatvā tattha gantvā maṃsaṃ khādāpetvā siṅgālañca siṅgāliñca assāsetvā ‘‘ito paṭṭhāya idāni ahaṃ tumhe paṭijaggissāmī’’ti attano vasanaṭṭhānaṃ netvā guhāya dvāre aññissā guhāya vasāpesi. Te tato paṭṭhāya gocarāya gacchantā sīhiñca siṅgāliñca ṭhapetvā siṅgālena saddhiṃ gantvā nānāmige vadhitvā ubhopi tattheva maṃsaṃ khāditvā itarāsampi dvinnaṃ āharitvā denti.
એવં કાલે ગચ્છન્તે સીહી દ્વે પુત્તે વિજાયિ, સિઙ્ગાલીપિ દ્વે પુત્તે વિજાયિ. તે સબ્બેપિ સમગ્ગવાસં વસિંસુ. અથેકદિવસં સીહિયા એતદહોસિ – ‘‘અયં સીહો સિઙ્ગાલઞ્ચ સિઙ્ગાલિઞ્ચ સિઙ્ગાલપોતકે ચ અતિવિય પિયાયતિ, નૂનમસ્સ સિઙ્ગાલિયા સદ્ધિં સન્થવો અત્થિ, તસ્મા એવં સિનેહં કરોતિ, યંનૂનાહં ઇમં પીળેત્વા તજ્જેત્વા ઇતો પલાપેય્ય’’ન્તિ . સા સીહસ્સ સિઙ્ગાલં ગહેત્વા ગોચરાય ગતકાલે સિઙ્ગાલિં પીળેસિ તજ્જેસિ ‘‘કિંકારણા ઇમસ્મિં ઠાને વસતિ , ન પલાયસી’’તિ? પુત્તાપિસ્સા સિઙ્ગાલિપુત્તે તથેવ તજ્જયિંસુ. સિઙ્ગાલી તમત્થં સિઙ્ગાલસ્સ કથેત્વા ‘‘સીહસ્સ વચનેન એતાય એવં કતભાવમ્પિ ન જાનામ, ચિરં વસિમ્હા, નાસાપેય્યાપિ નો, અમ્હાકં વસનટ્ઠાનમેવ ગચ્છામા’’તિ આહ. સિઙ્ગાલો તસ્સા વચનં સુત્વા સીહં ઉપસઙ્કમિત્વા આહ – ‘‘સામિ, ચિરં અમ્હેહિ તુમ્હાકં સન્તિકે નિવુત્થં, અતિચિરં વસન્તા નામ અપ્પિયા હોન્તિ, અમ્હાકં ગોચરાય પક્કન્તકાલે સીહી સિઙ્ગાલિં વિહેઠેતિ ‘ઇમસ્મિં ઠાને કસ્મા વસથ, પલાયથા’તિ તજ્જેતિ, સીહપોતકાપિ સિઙ્ગાલપોતકે તજ્જેન્તિ. યો નામ યસ્સ અત્તનો સન્તિકે વાસં ન રોચેતિ, તેન સો ‘યાહી’તિ નીહરિતબ્બોવ, વિહેઠનં નામ કિમત્થિય’’ન્તિ વત્વા પઠમં ગાથમાહ –
Evaṃ kāle gacchante sīhī dve putte vijāyi, siṅgālīpi dve putte vijāyi. Te sabbepi samaggavāsaṃ vasiṃsu. Athekadivasaṃ sīhiyā etadahosi – ‘‘ayaṃ sīho siṅgālañca siṅgāliñca siṅgālapotake ca ativiya piyāyati, nūnamassa siṅgāliyā saddhiṃ santhavo atthi, tasmā evaṃ sinehaṃ karoti, yaṃnūnāhaṃ imaṃ pīḷetvā tajjetvā ito palāpeyya’’nti . Sā sīhassa siṅgālaṃ gahetvā gocarāya gatakāle siṅgāliṃ pīḷesi tajjesi ‘‘kiṃkāraṇā imasmiṃ ṭhāne vasati , na palāyasī’’ti? Puttāpissā siṅgāliputte tatheva tajjayiṃsu. Siṅgālī tamatthaṃ siṅgālassa kathetvā ‘‘sīhassa vacanena etāya evaṃ katabhāvampi na jānāma, ciraṃ vasimhā, nāsāpeyyāpi no, amhākaṃ vasanaṭṭhānameva gacchāmā’’ti āha. Siṅgālo tassā vacanaṃ sutvā sīhaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘sāmi, ciraṃ amhehi tumhākaṃ santike nivutthaṃ, aticiraṃ vasantā nāma appiyā honti, amhākaṃ gocarāya pakkantakāle sīhī siṅgāliṃ viheṭheti ‘imasmiṃ ṭhāne kasmā vasatha, palāyathā’ti tajjeti, sīhapotakāpi siṅgālapotake tajjenti. Yo nāma yassa attano santike vāsaṃ na roceti, tena so ‘yāhī’ti nīharitabbova, viheṭhanaṃ nāma kimatthiya’’nti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
૧૩.
13.
‘‘યેન કામં પણામેતિ, ધમ્મો બલવતં મિગી;
‘‘Yena kāmaṃ paṇāmeti, dhammo balavataṃ migī;
ઉન્નદન્તી વિજાનાહિ, જાતં સરણતો ભય’’ન્તિ.
Unnadantī vijānāhi, jātaṃ saraṇato bhaya’’nti.
તત્થ યેન કામં પણામેતિ, ધમ્મો બલવતન્તિ બલવા નામ ઇસ્સરો અત્તનો સેવકં યેન દિસાભાગેન ઇચ્છતિ, તેન દિસાભાગેન સો પણામેતિ નીહરતિ. એસ ધમ્મો બલવતં અયં ઇસ્સરાનં સભાવો પવેણિધમ્મોવ, તસ્મા સચે અમ્હાકં વાસં ન રોચેથ, ઉજુકમેવ નો નીહરથ , વિહેઠનેન કો અત્થોતિ દીપેન્તો એવમાહ. મિગીતિ સીહં આલપતિ. સો હિ મિગરાજતાય મિગા અસ્સ અત્થીતિ મિગી. ઉન્નદન્તીતિપિ તમેવ આલપતિ. સો હિ ઉન્નતાનં દન્તાનં અત્થિતાય ઉન્નતા દન્તા અસ્સ અત્થીતિ ઉન્નદન્તી. ‘‘ઉન્નતદન્તી’’તિપિ પાઠોયેવ. વિજાનાહીતિ ‘‘એસ ઇસ્સરાનં ધમ્મો’’તિ એવં જાનાહિ. જાતં સરણતો ભયન્તિ અમ્હાકં તુમ્હે પતિટ્ઠાનટ્ઠેન સરણં, તુમ્હાકઞ્ઞેવ સન્તિકા ભયં જાતં, તસ્મા અત્તનો વસનટ્ઠાનમેવ ગમિસ્સામાતિ દીપેતિ.
Tattha yena kāmaṃ paṇāmeti, dhammo balavatanti balavā nāma issaro attano sevakaṃ yena disābhāgena icchati, tena disābhāgena so paṇāmeti nīharati. Esa dhammo balavataṃ ayaṃ issarānaṃ sabhāvo paveṇidhammova, tasmā sace amhākaṃ vāsaṃ na rocetha, ujukameva no nīharatha , viheṭhanena ko atthoti dīpento evamāha. Migīti sīhaṃ ālapati. So hi migarājatāya migā assa atthīti migī. Unnadantītipi tameva ālapati. So hi unnatānaṃ dantānaṃ atthitāya unnatā dantā assa atthīti unnadantī. ‘‘Unnatadantī’’tipi pāṭhoyeva. Vijānāhīti ‘‘esa issarānaṃ dhammo’’ti evaṃ jānāhi. Jātaṃ saraṇato bhayanti amhākaṃ tumhe patiṭṭhānaṭṭhena saraṇaṃ, tumhākaññeva santikā bhayaṃ jātaṃ, tasmā attano vasanaṭṭhānameva gamissāmāti dīpeti.
અપરો નયો – તવ મિગી સીહી ઉન્નદન્તીમમ પુત્તદારં તજ્જેન્તી યેન કામં પણામેતિ, યેન યેનાકારેન ઇચ્છતિ, તેન પણામેતિ પવત્તતિ, વિહેઠેતિપિ પલાપેતિપિ, એવં ત્વં વિજાનાહિ, તત્થ કિં સક્કા અમ્હેહિ કાતું. ધમ્મો બલવતં એસ બલવન્તાનં સભાવો, ઇદાનિ મયં ગમિસ્સામ. કસ્મા? જાતં સરણતો ભયન્તિ.
Aparo nayo – tava migī sīhī unnadantīmama puttadāraṃ tajjentī yena kāmaṃ paṇāmeti, yena yenākārena icchati, tena paṇāmeti pavattati, viheṭhetipi palāpetipi, evaṃ tvaṃ vijānāhi, tattha kiṃ sakkā amhehi kātuṃ. Dhammo balavataṃ esa balavantānaṃ sabhāvo, idāni mayaṃ gamissāma. Kasmā? Jātaṃ saraṇato bhayanti.
તસ્સ વચનં સુત્વા સીહો સીહિં આહ – ‘‘ભદ્દે, અસુકસ્મિં નામ કાલે મમ ગોચરત્થાય ગન્ત્વા સત્તમે દિવસે ઇમિના સિઙ્ગાલેન ઇમાય ચ સિઙ્ગાલિયા સદ્ધિં આગતભાવં સરસી’’તિ. ‘‘આમ, સરામી’’તિ. ‘‘જાનાસિ પન મય્હં સત્તાહં અનાગમનસ્સ કારણ’’ન્તિ? ‘‘ન જાનામિ, સામી’’તિ. ‘‘ભદ્દે, અહં ‘એકં મિગં ગણ્હિસ્સામી’તિ વિરજ્ઝિત્વા કલલે લગ્ગો, તતો નિક્ખમિતું અસક્કોન્તો સત્તાહં નિરાહારો અટ્ઠાસિં, સ્વાહં ઇમં સિઙ્ગાલં નિસ્સાય જીવિતં લભિં, અયં મે જીવિતદાયકો સહાયો. મિત્તધમ્મે ઠાતું સમત્થો હિ મિત્તો દુબ્બલો નામ નત્થિ, ઇતો પટ્ઠાય મય્હં સહાયસ્સ ચ સહાયિકાય ચ પુત્તકાનઞ્ચ એવરૂપં અવમાનં મા અકાસી’’તિ વત્વા સીહો દુતિયં ગાથમાહ –
Tassa vacanaṃ sutvā sīho sīhiṃ āha – ‘‘bhadde, asukasmiṃ nāma kāle mama gocaratthāya gantvā sattame divase iminā siṅgālena imāya ca siṅgāliyā saddhiṃ āgatabhāvaṃ sarasī’’ti. ‘‘Āma, sarāmī’’ti. ‘‘Jānāsi pana mayhaṃ sattāhaṃ anāgamanassa kāraṇa’’nti? ‘‘Na jānāmi, sāmī’’ti. ‘‘Bhadde, ahaṃ ‘ekaṃ migaṃ gaṇhissāmī’ti virajjhitvā kalale laggo, tato nikkhamituṃ asakkonto sattāhaṃ nirāhāro aṭṭhāsiṃ, svāhaṃ imaṃ siṅgālaṃ nissāya jīvitaṃ labhiṃ, ayaṃ me jīvitadāyako sahāyo. Mittadhamme ṭhātuṃ samattho hi mitto dubbalo nāma natthi, ito paṭṭhāya mayhaṃ sahāyassa ca sahāyikāya ca puttakānañca evarūpaṃ avamānaṃ mā akāsī’’ti vatvā sīho dutiyaṃ gāthamāha –
૧૪.
14.
‘‘અપિ ચેપિ દુબ્બલો મિત્તો, મિત્તધમ્મેસુ તિટ્ઠતિ;
‘‘Api cepi dubbalo mitto, mittadhammesu tiṭṭhati;
સો ઞાતકો ચ બન્ધુ ચ, સો મિત્તો સો ચ મે સખા;
So ñātako ca bandhu ca, so mitto so ca me sakhā;
દાઠિનિ માતિમઞ્ઞિત્થો, સિઙ્ગાલો મમ પાણદો’’તિ.
Dāṭhini mātimaññittho, siṅgālo mama pāṇado’’ti.
તત્થ અપિ ચેપીતિ એકો અપિસદ્દો અનુગ્ગહત્થો, એકો સમ્ભાવનત્થો. તત્રાયં યોજના – દુબ્બલોપિ ચે મિત્તો મિત્તધમ્મેસુ અપિ તિટ્ઠતિ, સચે ઠાતું સક્કોતિ, સો ઞાતકો ચ બન્ધુ ચ, સો મેત્તચિત્તતાય મિત્તો, સો ચ મે સહાયટ્ઠેન સખા. દાઠિનિ માતિમઞ્ઞિત્થોતિ, ભદ્દે, દાઠાસમ્પન્ને સીહિ મા મય્હં સહાયં વા સહાયિં વા અતિમઞ્ઞિ, અયઞ્હિ સિઙ્ગાલો મમ પાણદોતિ.
Tattha api cepīti eko apisaddo anuggahattho, eko sambhāvanattho. Tatrāyaṃ yojanā – dubbalopi ce mitto mittadhammesu api tiṭṭhati, sace ṭhātuṃ sakkoti, so ñātako ca bandhu ca, so mettacittatāya mitto, so ca me sahāyaṭṭhena sakhā. Dāṭhini mātimaññitthoti, bhadde, dāṭhāsampanne sīhi mā mayhaṃ sahāyaṃ vā sahāyiṃ vā atimaññi, ayañhi siṅgālo mama pāṇadoti.
સા તસ્સ વચનં સુત્વા સિઙ્ગાલિં ખમાપેત્વા તતો પટ્ઠાય સપુત્તાય તાય સદ્ધિં સમગ્ગવાસં વસિ. સીહપોતકાપિ સિઙ્ગાલપોતકેહિ સદ્ધિં કીળમાના સમ્મોદમાના માતાપિતૂનં અતિક્કન્તકાલેપિ મિત્તભાવં અભિન્દિત્વા સમ્મોદમાના વસિંસુ. તેસં કિર સત્તકુલપરિવટ્ટે અભિજ્જમાના મેત્તિ અગમાસિ.
Sā tassa vacanaṃ sutvā siṅgāliṃ khamāpetvā tato paṭṭhāya saputtāya tāya saddhiṃ samaggavāsaṃ vasi. Sīhapotakāpi siṅgālapotakehi saddhiṃ kīḷamānā sammodamānā mātāpitūnaṃ atikkantakālepi mittabhāvaṃ abhinditvā sammodamānā vasiṃsu. Tesaṃ kira sattakulaparivaṭṭe abhijjamānā metti agamāsi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – સચ્ચપરિયોસાને કેચિ સોતાપન્ના, કેચિ સકદાગામિનો, કેચિ અનાગામિનો, કેચિ અરહન્તો અહેસું. ‘‘તદા સિઙ્ગાલો આનન્દો અહોસિ, સીહો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – saccapariyosāne keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ. ‘‘Tadā siṅgālo ānando ahosi, sīho pana ahameva ahosi’’nti.
ગુણજાતકવણ્ણના સત્તમા.
Guṇajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૫૭. ગુણજાતકં • 157. Guṇajātakaṃ