Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya

    ૩. હાલિદ્દિકાનિસુત્તં

    3. Hāliddikānisuttaṃ

    . એવં મે સુતં – એકં સમયં આયસ્મા મહાકચ્ચાનો અવન્તીસુ વિહરતિ કુરરઘરે 1 પપાતે પબ્બતે. અથ ખો હાલિદ્દિકાનિ 2 ગહપતિ યેનાયસ્મા મહાકચ્ચાનો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં મહાકચ્ચાનં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો હાલિદ્દિકાનિ ગહપતિ આયસ્મન્તં મહાકચ્ચાનં એતદવોચ – ‘‘વુત્તમિદં, ભન્તે, ભગવતા અટ્ઠકવગ્ગિયે માગણ્ડિયપઞ્હે –

    3. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno avantīsu viharati kuraraghare 3 papāte pabbate. Atha kho hāliddikāni 4 gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho hāliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca – ‘‘vuttamidaṃ, bhante, bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –

    ‘‘ઓકં પહાય અનિકેતસારી,

    ‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,

    ગામે અકુબ્બં 5 મુનિ સન્થવાનિ 6;

    Gāme akubbaṃ 7 muni santhavāni 8;

    કામેહિ રિત્તો અપુરક્ખરાનો 9,

    Kāmehi ritto apurakkharāno 10,

    કથં ન વિગ્ગય્હ જનેન કયિરા’’તિ.

    Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.

    ‘‘ઇમસ્સ નુ ખો, ભન્તે, ભગવતા સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ કથં વિત્થારેન અત્થો દટ્ઠબ્બો’’તિ?

    ‘‘Imassa nu kho, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?

    ‘‘રૂપધાતુ ખો, ગહપતિ, વિઞ્ઞાણસ્સ ઓકો. રૂપધાતુરાગવિનિબન્ધઞ્ચ 11 પન વિઞ્ઞાણં ‘ઓકસારી’તિ વુચ્ચતિ. વેદનાધાતુ ખો, ગહપતિ, વિઞ્ઞાણસ્સ ઓકો. વેદનાધાતુરાગવિનિબન્ધઞ્ચ પન વિઞ્ઞાણં ‘ઓકસારી’તિ વુચ્ચતિ. સઞ્ઞાધાતુ ખો, ગહપતિ, વિઞ્ઞાણસ્સ ઓકો. સઞ્ઞાધાતુરાગવિનિબન્ધઞ્ચ પન વિઞ્ઞાણં ‘ઓકસારી’તિ વુચ્ચતિ. સઙ્ખારધાતુ ખો, ગહપતિ, વિઞ્ઞાણસ્સ ઓકો. સઙ્ખારધાતુરાગવિનિબન્ધઞ્ચ પન વિઞ્ઞાણં ‘ઓકસારી’તિ વુચ્ચતિ. એવં ખો, ગહપતિ, ઓકસારી હોતિ.

    ‘‘Rūpadhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Rūpadhāturāgavinibandhañca 12 pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Vedanādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Vedanādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saññādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saññādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saṅkhāradhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saṅkhāradhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, okasārī hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, અનોકસારી હોતિ? રૂપધાતુયા ખો, ગહપતિ, યો છન્દો યો રાગો યા નન્દી 13 યા તણ્હા યે ઉપયુપાદાના 14 ચેતસો અધિટ્ઠાનાભિનિવેસાનુસયા તે તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા 15 આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. તસ્મા તથાગતો ‘અનોકસારી’તિ વુચ્ચતિ. વેદનાધાતુયા ખો, ગહપતિ… સઞ્ઞાધાતુયા ખો, ગહપતિ… સઙ્ખારધાતુયા ખો, ગહપતિ… વિઞ્ઞાણધાતુયા ખો, ગહપતિ, યો છન્દો યો રાગો યા નન્દી યા તણ્હા યે ઉપયુપાદાના ચેતસો અધિટ્ઠાનાભિનિવેસાનુસયા તે તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. તસ્મા તથાગતો ‘અનોકસારી’તિ વુચ્ચતિ. એવં ખો, ગહપતિ, અનોકસારી હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, anokasārī hoti? Rūpadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī 16 yā taṇhā ye upayupādānā 17 cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā 18 āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Vedanādhātuyā kho, gahapati… saññādhātuyā kho, gahapati… saṅkhāradhātuyā kho, gahapati… viññāṇadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upayupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, નિકેતસારી હોતિ? રૂપનિમિત્તનિકેતવિસારવિનિબન્ધા ખો, ગહપતિ, ‘નિકેતસારી’તિ વુચ્ચતિ. સદ્દનિમિત્ત…પે॰… ગન્ધનિમિત્ત… રસનિમિત્ત… ફોટ્ઠબ્બનિમિત્ત… ધમ્મનિમિત્તનિકેતવિસારવિનિબન્ધા ખો, ગહપતિ, ‘નિકેતસારી’તિ વુચ્ચતિ. એવં ખો, ગહપતિ, નિકેતસારી હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, niketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Saddanimitta…pe… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, niketasārī hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, અનિકેતસારી હોતિ? રૂપનિમિત્તનિકેતવિસારવિનિબન્ધા ખો, ગહપતિ, તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. તસ્મા તથાગતો ‘અનિકેતસારી’તિ વુચ્ચતિ. સદ્દનિમિત્ત… ગન્ધનિમિત્ત… રસનિમિત્ત… ફોટ્ઠબ્બનિમિત્ત… ધમ્મનિમિત્તનિકેતવિસારવિનિબન્ધા ખો, ગહપતિ, તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. તસ્મા તથાગતો ‘અનિકેતસારી’તિ વુચ્ચતિ. એવં ખો, ગહપતિ, અનિકેતસારી હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, aniketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Saddanimitta… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, aniketasārī hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, ગામે સન્થવજાતો 19 હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, એકચ્ચો ગિહીહિ 20 સંસટ્ઠો વિહરતિ સહનન્દી સહસોકી, સુખિતેસુ સુખિતો, દુક્ખિતેસુ દુક્ખિતો, ઉપ્પન્નેસુ કિચ્ચકરણીયેસુ અત્તના તેસુ યોગં આપજ્જતિ. એવં ખો, ગહપતિ, ગામે સન્થવજાતો હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, gāme santhavajāto 21 hoti? Idha, gahapati, ekacco gihīhi 22 saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī, sukhitesu sukhito, dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme santhavajāto hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, ગામે ન સન્થવજાતો હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, ભિક્ખુ ગિહીહિ 23 અસંસટ્ઠો વિહરતિ ન સહનન્દી ન સહસોકી ન સુખિતેસુ સુખિતો ન દુક્ખિતેસુ દુક્ખિતો, ઉપ્પન્નેસુ કિચ્ચકરણીયેસુ ન અત્તના તેસુ યોગં આપજ્જતિ. એવં ખો, ગહપતિ, ગામે ન સન્થવજાતો હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, gāme na santhavajāto hoti? Idha, gahapati, bhikkhu gihīhi 24 asaṃsaṭṭho viharati na sahanandī na sahasokī na sukhitesu sukhito na dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu na attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme na santhavajāto hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, કામેહિ અરિત્તો હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, એકચ્ચો કામેસુ અવિગતરાગો હોતિ અવિગતછન્દો અવિગતપેમો અવિગતપિપાસો અવિગતપરિળાહો અવિગતતણ્હો. એવં ખો, ગહપતિ, કામેહિ અરિત્તો હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi aritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu avigatarāgo hoti avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, કામેહિ રિત્તો હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, એકચ્ચો કામેસુ વિગતરાગો હોતિ વિગતછન્દો વિગતપેમો વિગતપિપાસો વિગતપરિળાહો વિગતતણ્હો . એવં ખો, ગહપતિ, કામેહિ રિત્તો હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi ritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu vigatarāgo hoti vigatachando vigatapemo vigatapipāso vigatapariḷāho vigatataṇho . Evaṃ kho, gahapati, kāmehi ritto hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, પુરક્ખરાનો હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, એકચ્ચસ્સ એવં હોતિ – ‘એવંરૂપો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંવેદનો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંસઞ્ઞો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંસઙ્ખારો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંવિઞ્ઞાણો સિયં અનાગતમદ્ધાન’ન્તિ. એવં ખો, ગહપતિ, પુરક્ખરાનો હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, purakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, purakkharāno hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ, ગહપતિ, અપુરક્ખરાનો હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, એકચ્ચસ્સ ન એવં હોતિ – ‘એવંરૂપો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંવેદનો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંસઞ્ઞો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંસઙ્ખારો સિયં અનાગતમદ્ધાનં, એવંવિઞ્ઞાણો સિયં અનાગતમદ્ધાન’ન્તિ. એવં ખો, ગહપતિ, અપુરક્ખરાનો હોતિ.

    ‘‘Kathañca, gahapati, apurakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa na evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, apurakkharāno hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ , ગહપતિ, કથં વિગ્ગય્હ જનેન કત્તા હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, એકચ્ચો એવરૂપિં કથં કત્તા હોતિ – ‘ન ત્વં ઇમં ધમ્મવિનયં આજાનાસિ; અહં ઇમં ધમ્મવિનયં આજાનામિ. કિં ત્વં ઇમં ધમ્મવિનયં આજાનિસ્સસિ? મિચ્છાપટિપન્નો ત્વમસિ; અહમસ્મિ સમ્માપટિપન્નો. પુરે વચનીયં પચ્છા અવચ; પચ્છા વચનીયં પુરે અવચ. સહિતં મે, અસહિતં તે. અધિચિણ્ણં તે વિપરાવત્તં. આરોપિતો તે વાદો; ચર વાદપ્પમોક્ખાય. નિગ્ગહિતોસિ; નિબ્બેઠેહિ વા સચે પહોસી’તિ. એવં ખો, ગહપતિ, કથં વિગ્ગય્હ જનેન કત્તા હોતિ.

    ‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, ekacco evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi; ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi. Kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi? Micchāpaṭipanno tvamasi; ahamasmi sammāpaṭipanno. Pure vacanīyaṃ pacchā avaca; pacchā vacanīyaṃ pure avaca. Sahitaṃ me, asahitaṃ te. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ. Āropito te vādo; cara vādappamokkhāya. Niggahitosi; nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti.

    ‘‘કથઞ્ચ , ગહપતિ, કથં ન વિગ્ગય્હ જનેન કત્તા હોતિ? ઇધ, ગહપતિ, ભિક્ખુ ન એવરૂપિં કથં કત્તા હોતિ – ‘ન ત્વં ઇમં ધમ્મવિનયં આજાનાસિ…પે॰… નિબ્બેઠેહિ વા સચે પહોસી’તિ. એવં ખો, ગહપતિ, કથં ન વિગ્ગય્હ જનેન કત્તા હોતિ.

    ‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, bhikkhu na evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi…pe… nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti.

    ‘‘ઇતિ ખો, ગહપતિ, યં તં વુત્તં ભગવતા અટ્ઠકવગ્ગિયે માગણ્ડિયપઞ્હે –

    ‘‘Iti kho, gahapati, yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –

    ‘‘ઓકં પહાય અનિકેતસારી,

    ‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,

    ગામે અકુબ્બં મુનિસન્થવાનિ;

    Gāme akubbaṃ munisanthavāni;

    કામેહિ રિત્તો અપુરક્ખરાનો,

    Kāmehi ritto apurakkharāno,

    કથં ન વિગ્ગય્હ જનેન કયિરા’’તિ.

    Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.

    ‘‘ઇમસ્સ ખો, ગહપતિ, ભગવતા સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ એવં વિત્થારેન અત્થો દટ્ઠબ્બો’’તિ. તતિયં.

    ‘‘Imassa kho, gahapati, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti. Tatiyaṃ.







    Footnotes:
    1. કુલઘરે (ક॰)
    2. હાલિદ્દકાનિ (સી॰), હલિદ્દિકાનિ (સ્યા॰)
    3. kulaghare (ka.)
    4. hāliddakāni (sī.), haliddikāni (syā.)
    5. અક્રુબ્બં (ક॰)
    6. સન્ધવાનિ (ક॰)
    7. akrubbaṃ (ka.)
    8. sandhavāni (ka.)
    9. અપુરેક્ખરાનો (સી॰ સુત્તનિપાતેપિ) મોગ્ગલ્લાને ૫-૧૩૫ સુત્તમ્પિ ઓલોકેતબ્બં
    10. apurekkharāno (sī. suttanipātepi) moggallāne 5-135 suttampi oloketabbaṃ
    11. … વિનિબદ્ધઞ્જ (પી॰ સી॰ અટ્ઠ॰)
    12. … vinibaddhañja (pī. sī. aṭṭha.)
    13. નન્દિ (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    14. ઉપાયુપાદાના (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    15. અનભાવકતા (સી॰ પી॰), અનભાવંગતા (સ્યા॰ કં॰)
    16. nandi (sī. syā. kaṃ. pī.)
    17. upāyupādānā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    18. anabhāvakatā (sī. pī.), anabhāvaṃgatā (syā. kaṃ.)
    19. સન્ધવજાતો (ક॰)
    20. ગિહિ (ક॰)
    21. sandhavajāto (ka.)
    22. gihi (ka.)
    23. ગિહિ (ક॰)
    24. gihi (ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૩. હાલિદ્દિકાનિસુત્તવણ્ણના • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૩. હાલિદ્દિકાનિસુત્તવણ્ણના • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact