Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૧૫. હારિતત્થેરગાથાવણ્ણના
15. Hāritattheragāthāvaṇṇanā
યો પુબ્બે કરણીયાનીતિ આયસ્મતો હારિતત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થરિ પરિનિબ્બુતે તસ્સ ચિતકપૂજાય કયિરમાનાય ગન્ધેન પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા હારિતોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો જાતિમાનં નિસ્સાય અઞ્ઞે વસલવાદેન સમુદાચરતિ. સો ભિક્ખૂનં સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિતોપિ ચિરપરિચિતત્તા વસલસમુદાચારં ન વિસ્સજ્જિ. અથેકદિવસં સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા સઞ્જાતસંવેગો વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા અત્તનો ચિત્તપ્પવત્તિં ઉપપરિક્ખન્તો માનુદ્ધચ્ચવિગ્ગહિતતં દિસ્વા તં પહાય વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૪૬.૬૩-૬૭) –
Yo pubbe karaṇīyānīti āyasmato hāritattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa citakapūjāya kayiramānāya gandhena pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā hāritoti laddhanāmo vayappatto jātimānaṃ nissāya aññe vasalavādena samudācarati. So bhikkhūnaṃ santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitopi ciraparicitattā vasalasamudācāraṃ na vissajji. Athekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ sutvā sañjātasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā attano cittappavattiṃ upaparikkhanto mānuddhaccaviggahitataṃ disvā taṃ pahāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.46.63-67) –
‘‘ચિતાસુ કુરુમાનાસુ, નાનાગન્ધે સમાહટે;
‘‘Citāsu kurumānāsu, nānāgandhe samāhaṭe;
પસન્નચિત્તો સુમનો, ગન્ધમુટ્ઠિમપૂજયિં.
Pasannacitto sumano, gandhamuṭṭhimapūjayiṃ.
‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, ચિતકં યમપૂજયિં;
‘‘Satasahassito kappe, citakaṃ yamapūjayiṃ;
દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ચિતપૂજાયિદં ફલં.
Duggatiṃ nābhijānāmi, citapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
અરહા પન હુત્વા વિમુત્તિસુખં અનુભવન્તો ‘‘યો પુબ્બે કરણીયાની’’તિઆદિના તીહિ ગાથાહિ ભિક્ખૂનં ઓવાદદાનમુખેન અઞ્ઞં બ્યાકાસિ. તાસં અત્થો હેટ્ઠા વુત્તોયેવ.
Arahā pana hutvā vimuttisukhaṃ anubhavanto ‘‘yo pubbe karaṇīyānī’’tiādinā tīhi gāthāhi bhikkhūnaṃ ovādadānamukhena aññaṃ byākāsi. Tāsaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
હારિતત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Hāritattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૫. હારિતત્થેરગાથા • 15. Hāritattheragāthā