Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૨૯૪] ૪. જમ્બુખાદકજાતકવણ્ણના
[294] 4. Jambukhādakajātakavaṇṇanā
કોયં બિન્દુસ્સરો વગ્ગૂતિ ઇદં સત્થા વેળુવને વિહરન્તો દેવદત્તકોકાલિકે આરબ્ભ કથેસિ. તદા હિ દેવદત્તે પરિહીનલાભસક્કારે કોકાલિકો કુલાનિ ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘દેવદત્તત્થેરો નામ મહાસમ્મતપવેણિયા ઓક્કાકરાજવંસે જાતો અસમ્ભિન્નખત્તિયવંસે વડ્ઢિતો તિપિટકધરો ઝાનલાભી મધુરકથો ધમ્મકથિકો, દેથ કરોથ થેરસ્સા’’તિ દેવદત્તસ્સ વણ્ણં ભાસતિ. દેવદત્તોપિ ‘‘કોકાલિકો ઉદિચ્ચબ્રાહ્મણકુલા નિક્ખમિત્વા પબ્બજિતો બહુસ્સુતો ધમ્મકથિકો, દેથ કરોથ કોકાલિકસ્સા’’તિ કોકાલિકસ્સ વણ્ણં ભાસતિ. ઇતિ તે અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ વણ્ણં ભાસિત્વા કુલઘરેસુ ભુઞ્જન્તા વિચરન્તિ. અથેકદિવસં ધમ્મસભાયં ભિક્ખૂ કથં સમુટ્ઠાપેસું – ‘‘આવુસો દેવદત્તકોકાલિકા, અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ અભૂતગુણકથં કથેત્વા ભુઞ્જન્તા વિચરન્તી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ તે અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ અભૂતગુણકથં કથેત્વા ભુઞ્જન્તિ, પુબ્બેપેવં ભુઞ્જિંસુયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Koyaṃ bindussaro vaggūti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattakokālike ārabbha kathesi. Tadā hi devadatte parihīnalābhasakkāre kokāliko kulāni upasaṅkamitvā ‘‘devadattatthero nāma mahāsammatapaveṇiyā okkākarājavaṃse jāto asambhinnakhattiyavaṃse vaḍḍhito tipiṭakadharo jhānalābhī madhurakatho dhammakathiko, detha karotha therassā’’ti devadattassa vaṇṇaṃ bhāsati. Devadattopi ‘‘kokāliko udiccabrāhmaṇakulā nikkhamitvā pabbajito bahussuto dhammakathiko, detha karotha kokālikassā’’ti kokālikassa vaṇṇaṃ bhāsati. Iti te aññamaññassa vaṇṇaṃ bhāsitvā kulagharesu bhuñjantā vicaranti. Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso devadattakokālikā, aññamaññassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā bhuñjantā vicarantī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva te aññamaññassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā bhuñjanti, pubbepevaṃ bhuñjiṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો અઞ્ઞતરસ્મિં જમ્બુવનસણ્ડે રુક્ખદેવતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. તત્રેકો કાકો જમ્બુસાખાય નિસિન્નો જમ્બુપક્કાનિ ખાદતિ. અથેકો સિઙ્ગાલો આગન્ત્વા ઉદ્ધં ઓલોકેન્તો કાકં દિસ્વા ‘‘યંનૂનાહં ઇમસ્સ અભૂતગુણકથં કથેત્વા જમ્બૂનિ ખાદેય્ય’’ન્તિ તસ્સ વણ્ણં કથેન્તો ઇમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto aññatarasmiṃ jambuvanasaṇḍe rukkhadevatā hutvā nibbatti. Tatreko kāko jambusākhāya nisinno jambupakkāni khādati. Atheko siṅgālo āgantvā uddhaṃ olokento kākaṃ disvā ‘‘yaṃnūnāhaṃ imassa abhūtaguṇakathaṃ kathetvā jambūni khādeyya’’nti tassa vaṇṇaṃ kathento imaṃ gāthamāha –
૧૩૦.
130.
‘‘કોયં બિન્દુસ્સરો વગ્ગુ, સરવન્તાનમુત્તમો;
‘‘Koyaṃ bindussaro vaggu, saravantānamuttamo;
અચ્ચુતો જમ્બુસાખાય, મોરચ્છાપોવ કૂજતી’’તિ.
Accuto jambusākhāya, moracchāpova kūjatī’’ti.
તત્થ બિન્દુસ્સરોતિ બિન્દુના અવિસારેન પિણ્ડિતેન સરેન સમન્નાગતો. વગ્ગૂતિ મધુરસદ્દો. અચ્ચુતોતિ ન ચુતો સન્નિસિન્નો. મોરચ્છાપોવ કૂજતીતિ તરુણમોરોવ મનાપેન સદ્દેન ‘‘કો નામેસો કૂજતી’’તિ વદતિ.
Tattha bindussaroti bindunā avisārena piṇḍitena sarena samannāgato. Vaggūti madhurasaddo. Accutoti na cuto sannisinno. Moracchāpova kūjatīti taruṇamorova manāpena saddena ‘‘ko nāmeso kūjatī’’ti vadati.
અથ નં કાકો પટિપસંસન્તો દુતિયં ગાથમાહ –
Atha naṃ kāko paṭipasaṃsanto dutiyaṃ gāthamāha –
૧૩૧.
131.
‘‘કુલપુત્તોવ જાનાતિ, કુલપુત્તં પસંસિતું;
‘‘Kulaputtova jānāti, kulaputtaṃ pasaṃsituṃ;
બ્યગ્ઘચ્છાપસરીવણ્ણ, ભુઞ્જ સમ્મ દદામિ તે’’તિ.
Byagghacchāpasarīvaṇṇa, bhuñja samma dadāmi te’’ti.
તત્થ બ્યગ્ઘચ્છાપસરીવણ્ણાતિ ત્વં અમ્હાકં બ્યગ્ઘપોતકસમાનવણ્ણોવ ખાયસિ, તેન તં વદામિ અમ્ભો બ્યગ્ઘચ્છાપસરીવણ્ણ. ભુઞ્જ, સમ્મ, દદામિ તેતિ વયસ્સ યાવદત્થં જમ્બુપક્કાનિ ખાદ, અહં તે દદામીતિ.
Tattha byagghacchāpasarīvaṇṇāti tvaṃ amhākaṃ byagghapotakasamānavaṇṇova khāyasi, tena taṃ vadāmi ambho byagghacchāpasarīvaṇṇa. Bhuñja, samma, dadāmi teti vayassa yāvadatthaṃ jambupakkāni khāda, ahaṃ te dadāmīti.
એવઞ્ચ પન વત્વા જમ્બુસાખં ચાલેત્વા ફલાનિ પાતેસિ. અથ તસ્મિં જમ્બુરુક્ખે અધિવત્થા દેવતા તે ઉભોપિ અભૂતગુણકથં કથેત્વા જમ્બૂનિ ખાદન્તે દિસ્વા તતિયં ગાથમાહ –
Evañca pana vatvā jambusākhaṃ cāletvā phalāni pātesi. Atha tasmiṃ jamburukkhe adhivatthā devatā te ubhopi abhūtaguṇakathaṃ kathetvā jambūni khādante disvā tatiyaṃ gāthamāha –
૧૩૨.
132.
‘‘ચિરસ્સં વત પસ્સામિ, મુસાવાદી સમાગતે;
‘‘Cirassaṃ vata passāmi, musāvādī samāgate;
વન્તાદં કુણપાદઞ્ચ, અઞ્ઞમઞ્ઞં પસંસકે’’તિ.
Vantādaṃ kuṇapādañca, aññamaññaṃ pasaṃsake’’ti.
તત્થ વન્તાદન્તિ પરેસં વન્તભત્તખાદકં કાકં. કુણપાદઞ્ચાતિ કુણપખાદકં સિઙ્ગાલઞ્ચ.
Tattha vantādanti paresaṃ vantabhattakhādakaṃ kākaṃ. Kuṇapādañcāti kuṇapakhādakaṃ siṅgālañca.
ઇમઞ્ચ પન ગાથં વત્વા સા દેવતા ભેરવરૂપારમ્મણં દસ્સેત્વા તે તતો પલાપેસિ.
Imañca pana gāthaṃ vatvā sā devatā bheravarūpārammaṇaṃ dassetvā te tato palāpesi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા સિઙ્ગાલો દેવદત્તો અહોસિ, કાકો કોકાલિકો, રુક્ખદેવતા પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā siṅgālo devadatto ahosi, kāko kokāliko, rukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
જમ્બુખાદકજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.
Jambukhādakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૯૪. જમ્બુખાદકજાતકં • 294. Jambukhādakajātakaṃ