Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૨૭૩] ૩. કચ્છપજાતકવણ્ણના
[273] 3. Kacchapajātakavaṇṇanā
કો નુ ઉદ્ધિતભત્તોવાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો કોસલરાજસ્સ દ્વિન્નં મહામત્તાનં કલહવૂપસમનં આરબ્ભ કથેસિ. પચ્ચુપ્પન્નવત્થુ દુકનિપાતે કથિતમેવ.
Konu uddhitabhattovāti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājassa dvinnaṃ mahāmattānaṃ kalahavūpasamanaṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu dukanipāte kathitameva.
અતીતે પન બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો કાસિરટ્ઠે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો તક્કસિલાયં સબ્બસિપ્પાનિ ઉગ્ગણ્હિત્વા કામે પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા હિમવન્તપદેસે ગઙ્ગાતીરે અસ્સમપદં માપેત્વા તત્થ અભિઞ્ઞા ચ સમાપત્તિયો ચ નિબ્બત્તેત્વા ઝાનકીળં કીળન્તો વાસં કપ્પેસિ. ઇમસ્મિં કિર જાતકે બોધિસત્તો પરમમજ્ઝત્તો અહોસિ, ઉપેક્ખાપારમિં પૂરેસિ. તસ્સ પણ્ણસાલદ્વારે નિસિન્નસ્સ એકો પગબ્ભો દુસ્સીલો મક્કટો આગન્ત્વા કણ્ણસોતેસુ અઙ્ગજાતેન સલાકપવેસનકમ્મં કરોતિ, બોધિસત્તો અવારેત્વા મજ્ઝત્તો હુત્વા નિસીદતિયેવ. અથેકદિવસં એકો કચ્છપો ઉદકા ઉત્તરિત્વા ગઙ્ગાતીરે મુખં વિવરિત્વા આતપં તપ્પન્તો નિદ્દાયતિ. તં દિસ્વા સો લોલવાનરો તસ્સ મુખે સલાકપવેસનકમ્મં અકાસિ. અથસ્સ કચ્છપો પબુજ્ઝિત્વા અઙ્ગજાતં સમુગ્ગે પક્ખિપન્તો વિય ડંસિ, બલવવેદના ઉપ્પજ્જિ. વેદનં અધિવાસેતું અસક્કોન્તો ‘‘કો નુ ખો મં ઇમમ્હા દુક્ખા મોચેય્ય, કસ્સ સન્તિકં ગચ્છામી’’તિ ચિન્તેત્વા ‘‘અઞ્ઞો મં ઇમમ્હા દુક્ખા મોચેતું સમત્થો નત્થિ અઞ્ઞત્ર તાપસેન, તસ્સેવ સન્તિકં મયા ગન્તું વટ્ટતી’’તિ કચ્છપં દ્વીહિ હત્થેહિ ઉક્ખિપિત્વા બોધિસત્તસ્સ સન્તિકં અગમાસિ. બોધિસત્તો તેન દુસ્સીલમક્કટેન સદ્ધિં દવં કરોન્તો પઠમં ગાથમાહ –
Atīte pana bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā himavantapadese gaṅgātīre assamapadaṃ māpetvā tattha abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā jhānakīḷaṃ kīḷanto vāsaṃ kappesi. Imasmiṃ kira jātake bodhisatto paramamajjhatto ahosi, upekkhāpāramiṃ pūresi. Tassa paṇṇasāladvāre nisinnassa eko pagabbho dussīlo makkaṭo āgantvā kaṇṇasotesu aṅgajātena salākapavesanakammaṃ karoti, bodhisatto avāretvā majjhatto hutvā nisīdatiyeva. Athekadivasaṃ eko kacchapo udakā uttaritvā gaṅgātīre mukhaṃ vivaritvā ātapaṃ tappanto niddāyati. Taṃ disvā so lolavānaro tassa mukhe salākapavesanakammaṃ akāsi. Athassa kacchapo pabujjhitvā aṅgajātaṃ samugge pakkhipanto viya ḍaṃsi, balavavedanā uppajji. Vedanaṃ adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘ko nu kho maṃ imamhā dukkhā moceyya, kassa santikaṃ gacchāmī’’ti cintetvā ‘‘añño maṃ imamhā dukkhā mocetuṃ samattho natthi aññatra tāpasena, tasseva santikaṃ mayā gantuṃ vaṭṭatī’’ti kacchapaṃ dvīhi hatthehi ukkhipitvā bodhisattassa santikaṃ agamāsi. Bodhisatto tena dussīlamakkaṭena saddhiṃ davaṃ karonto paṭhamaṃ gāthamāha –
૬૭.
67.
‘‘કો નુ ઉદ્ધિતભત્તોવ, પૂરહત્થોવ બ્રાહ્મણો;
‘‘Ko nu uddhitabhattova, pūrahatthova brāhmaṇo;
કહં નુ ભિક્ખં અચરિ, કં સદ્ધં ઉપસઙ્કમી’’તિ.
Kahaṃ nu bhikkhaṃ acari, kaṃ saddhaṃ upasaṅkamī’’ti.
તત્થ કો નુ ઉદ્ધિતભત્તોવાતિ કો નુ એસ વડ્ઢિતભત્તો વિય, એકં વડ્ઢિતભત્તં ભત્તપૂરપાતિં હત્થેહિ ગહેત્વા વિય કો નુ એસો આગચ્છતીતિ અત્થો. પૂરહત્થોવ બ્રાહ્મણોતિ કત્તિકમાસે વાચનકં લભિત્વા પૂરહત્થો બ્રાહ્મણો વિય ચ કો નુ ખો એસોતિ વાનરં સન્ધાય વદતિ. કહં નુ ભિક્ખં અચરીતિ, ભો વાનર, કસ્મિં પદેસે અજ્જ ત્વં ભિક્ખં અચરિ. કં સદ્ધં ઉપસઙ્કમીતિ કતરં નામ પુબ્બપેતે ઉદ્દિસ્સ કતં સદ્ધભત્તં, કતરં વા સદ્ધં પુગ્ગલં ત્વં ઉપસઙ્કમિ, કુતો તે અયં દેય્યધમ્મો લદ્ધોતિ દીપેતિ.
Tattha ko nu uddhitabhattovāti ko nu esa vaḍḍhitabhatto viya, ekaṃ vaḍḍhitabhattaṃ bhattapūrapātiṃ hatthehi gahetvā viya ko nu eso āgacchatīti attho. Pūrahatthova brāhmaṇoti kattikamāse vācanakaṃ labhitvā pūrahattho brāhmaṇo viya ca ko nu kho esoti vānaraṃ sandhāya vadati. Kahaṃ nu bhikkhaṃ acarīti, bho vānara, kasmiṃ padese ajja tvaṃ bhikkhaṃ acari. Kaṃ saddhaṃ upasaṅkamīti kataraṃ nāma pubbapete uddissa kataṃ saddhabhattaṃ, kataraṃ vā saddhaṃ puggalaṃ tvaṃ upasaṅkami, kuto te ayaṃ deyyadhammo laddhoti dīpeti.
તં સુત્વા દુસ્સીલવાનરો દુતિયં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā dussīlavānaro dutiyaṃ gāthamāha –
૬૮.
68.
‘‘અહં કપિસ્મિ દુમ્મેધો, અનામાસાનિ આમસિં;
‘‘Ahaṃ kapismi dummedho, anāmāsāni āmasiṃ;
ત્વં મં મોચય ભદ્દં તે, મુત્તો ગચ્છેય્ય પબ્બત’’ન્તિ.
Tvaṃ maṃ mocaya bhaddaṃ te, mutto gaccheyya pabbata’’nti.
તત્થ અહં કપિસ્મિ દુમ્મેધોતિ ભદ્દં તે અહં અસ્મિ દુમ્મેધો ચપલચિત્તો મક્કટો. અનામાસાનિ આમસિન્તિ અનામસિતબ્બટ્ઠાનાનિ આમસિં. ત્વં મં મોચય ભદ્દં તેતિ ત્વં દયાલુ અનુકમ્પકો મં ઇમમ્હા દુક્ખા મોચેહિ, ભદ્દં તે હોતુ. મુત્તો ગચ્છેય્ય પબ્બતન્તિ સોહં તવાનુભાવેન ઇમમ્હા બ્યસના મુત્તો પબ્બતમેવ ગચ્છેય્યં, ન તે પુન ચક્ખુપથે અત્તાનં દસ્સેય્યન્તિ.
Tattha ahaṃ kapismi dummedhoti bhaddaṃ te ahaṃ asmi dummedho capalacitto makkaṭo. Anāmāsāni āmasinti anāmasitabbaṭṭhānāni āmasiṃ. Tvaṃ maṃ mocaya bhaddaṃ teti tvaṃ dayālu anukampako maṃ imamhā dukkhā mocehi, bhaddaṃ te hotu. Mutto gaccheyya pabbatanti sohaṃ tavānubhāvena imamhā byasanā mutto pabbatameva gaccheyyaṃ, na te puna cakkhupathe attānaṃ dasseyyanti.
બોધિસત્તો તસ્મિં કારુઞ્ઞેન કચ્છપેન સદ્ધિં સલ્લપન્તો તતિયં ગાથમાહ –
Bodhisatto tasmiṃ kāruññena kacchapena saddhiṃ sallapanto tatiyaṃ gāthamāha –
૬૯.
69.
‘‘કચ્છપા કસ્સપા હોન્તિ, કોણ્ડઞ્ઞા હોન્તિ મક્કટા;
‘‘Kacchapā kassapā honti, koṇḍaññā honti makkaṭā;
મુઞ્ચ કસ્સપ કોણ્ડઞ્ઞં, કતં મેથુનકં તયા’’તિ.
Muñca kassapa koṇḍaññaṃ, kataṃ methunakaṃ tayā’’ti.
તસ્સત્થો – કચ્છપા નામ કસ્સપગોત્તા હોન્તિ, મક્કટા કોણ્ડઞ્ઞગોત્તા, કસ્સપકોણ્ડઞ્ઞાનઞ્ચ અઞ્ઞમઞ્ઞં આવાહવિવાહસમ્બન્ધો અત્થિ. અદ્ધા તયિદં લોલેન દુસ્સીલમક્કટેન તયા સદ્ધિં, તયા ચ દુસ્સીલેન ઇમિના મક્કટેન સદ્ધિં ગોત્તસદિસતાસઙ્ખાતસ્સ મેથુનધમ્મસ્સ અનુચ્છવિકં દુસ્સીલ્યકમ્મસઙ્ખાતમ્પિ મેથુનકં કતં, તસ્મા મુઞ્ચ, કસ્સપ, કોણ્ડઞ્ઞન્તિ.
Tassattho – kacchapā nāma kassapagottā honti, makkaṭā koṇḍaññagottā, kassapakoṇḍaññānañca aññamaññaṃ āvāhavivāhasambandho atthi. Addhā tayidaṃ lolena dussīlamakkaṭena tayā saddhiṃ, tayā ca dussīlena iminā makkaṭena saddhiṃ gottasadisatāsaṅkhātassa methunadhammassa anucchavikaṃ dussīlyakammasaṅkhātampi methunakaṃ kataṃ, tasmā muñca, kassapa, koṇḍaññanti.
કચ્છપો બોધિસત્તસ્સ વચનં સુત્વા કારણેન પસન્નો વાનરસ્સ અઙ્ગજાતં મુઞ્ચિ. મક્કટો મુત્તમત્તોવ બોધિસત્તં વન્દિત્વા પલાતો, પુન તં ઠાનં નિવત્તિત્વાપિ ન ઓલોકેસિ. કચ્છપોપિ બોધિસત્તં વન્દિત્વા સકટ્ઠાનમેવ ગતો. બોધિસત્તોપિ અપરિહીનજ્ઝાનો બ્રહ્મલોકપરાયણો અહોસિ.
Kacchapo bodhisattassa vacanaṃ sutvā kāraṇena pasanno vānarassa aṅgajātaṃ muñci. Makkaṭo muttamattova bodhisattaṃ vanditvā palāto, puna taṃ ṭhānaṃ nivattitvāpi na olokesi. Kacchapopi bodhisattaṃ vanditvā sakaṭṭhānameva gato. Bodhisattopi aparihīnajjhāno brahmalokaparāyaṇo ahosi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા કચ્છપવાનરા દ્વે મહામત્તા અહેસું, તાપસો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kacchapavānarā dve mahāmattā ahesuṃ, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
કચ્છપજાતકવણ્ણના તતિયા.
Kacchapajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૭૩. કચ્છપજાતકં • 273. Kacchapajātakaṃ