Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયસઙ્ગહ-અટ્ઠકથા • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā

    ૧૮. કાલિકવિનિચ્છયકથા

    18. Kālikavinicchayakathā

    ૮૯. કાલિકાનિપિ ચત્તારીતિ એત્થ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૫૫-૨૫૬) યાવકાલિકં યામકાલિકં સત્તાહકાલિકં યાવજીવિકન્તિ ઇમાનિ ચત્તારિ કાલિકાનિ વેદિતબ્બાનિ. તત્થ પુરેભત્તં પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં યં કિઞ્ચિ ખાદનીયભોજનીયં યાવ મજ્ઝન્હિકસઙ્ખતો કાલો, તાવ પરિભુઞ્જિતબ્બતો યાવકાલિકં. સદ્ધિં અનુલોમપાનેહિ અટ્ઠવિધં પાનં યાવ રત્તિયા પચ્છિમયામસઙ્ખાતો યામો, તાવ પરિભુઞ્જિતબ્બતો યામો કાલો અસ્સાતિ યામકાલિકં. સપ્પિઆદિ પઞ્ચવિધં ભેસજ્જં પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહં નિધેતબ્બતો સત્તાહો કાલો અસ્સાતિ સત્તાહકાલિકં. ઠપેત્વા ઉદકં અવસેસં સબ્બમ્પિ પટિગ્ગહિતં યાવજીવં પરિહરિત્વા સતિ પચ્ચયે પરિભુઞ્જિતબ્બતો યાવજીવિકન્તિ વુચ્ચતિ.

    89.Kālikānipicattārīti ettha (pāci. aṭṭha. 255-256) yāvakālikaṃ yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikanti imāni cattāri kālikāni veditabbāni. Tattha purebhattaṃ paṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ yaṃ kiñci khādanīyabhojanīyaṃ yāva majjhanhikasaṅkhato kālo, tāva paribhuñjitabbato yāvakālikaṃ. Saddhiṃ anulomapānehi aṭṭhavidhaṃ pānaṃ yāva rattiyā pacchimayāmasaṅkhāto yāmo, tāva paribhuñjitabbato yāmo kālo assāti yāmakālikaṃ. Sappiādi pañcavidhaṃ bhesajjaṃ paṭiggahetvā sattāhaṃ nidhetabbato sattāho kālo assāti sattāhakālikaṃ. Ṭhapetvā udakaṃ avasesaṃ sabbampi paṭiggahitaṃ yāvajīvaṃ pariharitvā sati paccaye paribhuñjitabbato yāvajīvikanti vuccati.

    ૯૦. તત્થ યાવકાલિકેસુ ભોજનીયં નામ ઓદનો કુમ્માસો સત્તુ મચ્છો મંસન્તિ. પઞ્ચ ભોજનાનિ યામકાલિકં સત્તાહકાલિકં યાવજીવિકઞ્ચ ઠપેત્વા અવસેસં ખાદનીયં નામ. એત્થ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૪૮-૯) પન યં તાવ સક્ખલિમોદકાદિ પુબ્બણ્ણાપરણ્ણમયં ખાદનીયં, તત્થ વત્તબ્બમેવ નત્થિ. યમ્પિ વનમૂલાદિપ્પભેદં આમિસગતિકં હોતિ. સેય્યથિદં – મૂલખાદનીયં કન્દખાદનીયં મુળાલખાદનીયં મત્થકખાદનીયં ખન્ધખાદનીયં તચખાદનીયં પત્તખાદનીયં પુપ્ફખાદનીયં ફલખાદનીયં અટ્ઠિખાદનીયં પિટ્ઠખાદનીયં નિય્યાસખાદનીયન્તિ, ઇદમ્પિ ખાદનીયસઙ્ખ્યમેવ ગચ્છતિ.

    90. Tattha yāvakālikesu bhojanīyaṃ nāma odano kummāso sattu maccho maṃsanti. Pañca bhojanāni yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca ṭhapetvā avasesaṃ khādanīyaṃ nāma. Ettha (pāci. aṭṭha. 248-9) pana yaṃ tāva sakkhalimodakādi pubbaṇṇāparaṇṇamayaṃ khādanīyaṃ, tattha vattabbameva natthi. Yampi vanamūlādippabhedaṃ āmisagatikaṃ hoti. Seyyathidaṃ – mūlakhādanīyaṃ kandakhādanīyaṃ muḷālakhādanīyaṃ matthakakhādanīyaṃ khandhakhādanīyaṃ tacakhādanīyaṃ pattakhādanīyaṃ pupphakhādanīyaṃ phalakhādanīyaṃ aṭṭhikhādanīyaṃ piṭṭhakhādanīyaṃ niyyāsakhādanīyanti, idampi khādanīyasaṅkhyameva gacchati.

    તત્થ પન આમિસગતિકસલ્લક્ખણત્થં ઇદં મુખમત્તનિદસ્સનં – મૂલખાદનીયે તાવ મૂલકમૂલં ખારકમૂલં ચચ્ચુમૂલં તમ્બકમૂલં તણ્ડુલેય્યકમૂલં વત્થુલેય્યકમૂલં વજકલિમૂલં જજ્ઝરિમૂલન્તિ એવમાદીનિ સૂપેય્યપણ્ણમૂલાનિ આમિસગતિકાનિ. એત્થ ચ વજકલિમૂલે જરટ્ઠં છિન્દિત્વા છડ્ડેન્તિ, તં યાવજીવિકં હોતિ. અઞ્ઞમ્પિ એવરૂપં એતેનેવ નયેન વેદિતબ્બં. મૂલકખારકજજ્ઝરિમૂલાનં પન જરટ્ઠાનિપિ આમિસગતિકાનેવાતિ વુત્તં. યાનિ પન પાળિયં –

    Tattha pana āmisagatikasallakkhaṇatthaṃ idaṃ mukhamattanidassanaṃ – mūlakhādanīye tāva mūlakamūlaṃ khārakamūlaṃ caccumūlaṃ tambakamūlaṃ taṇḍuleyyakamūlaṃ vatthuleyyakamūlaṃ vajakalimūlaṃ jajjharimūlanti evamādīni sūpeyyapaṇṇamūlāni āmisagatikāni. Ettha ca vajakalimūle jaraṭṭhaṃ chinditvā chaḍḍenti, taṃ yāvajīvikaṃ hoti. Aññampi evarūpaṃ eteneva nayena veditabbaṃ. Mūlakakhārakajajjharimūlānaṃ pana jaraṭṭhānipi āmisagatikānevāti vuttaṃ. Yāni pana pāḷiyaṃ –

    ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, મૂલાનિ ભેસજ્જાનિ હલિદ્દિં સિઙ્ગિવેરં વચં વચત્તં અતિવિસં કટુકરોહિણિં ઉસીરં ભદ્દમુત્તકં, યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ મૂલાનિ ભેસજ્જાનિ નેવ ખાદનીયે ખાદનીયત્થં ફરન્તિ, ન ભોજનીયે ભોજનીયત્થં ફરન્તી’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૩) –

    ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, mūlāni bhesajjāni haliddiṃ siṅgiveraṃ vacaṃ vacattaṃ ativisaṃ kaṭukarohiṇiṃ usīraṃ bhaddamuttakaṃ, yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263) –

    વુત્તાનિ, તાનિ યાવજીવિકાનિ. તેસં ચૂળપઞ્ચમૂલં મહાપઞ્ચમૂલન્તિઆદિના નયેન ગણિયમાનાનં ગણનાય અન્તો નત્થિ, ખાદનીયત્થઞ્ચ ભોજનીયત્થઞ્ચ અફરણભાવોયેવ પનેતેસં લક્ખણં. તસ્મા યં કિઞ્ચિ મૂલં તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરતિ, તં યાવકાલિકં, ઇતરં યાવજીવિકન્તિ વેદિતબ્બં . સુબહું વત્વાપિ હિ ઇમસ્મિંયેવ લક્ખણે ઠાતબ્બં. નામસઞ્ઞાસુ પન વુચ્ચમાનાસુ તં તં નામં અજાનન્તાનં સમ્મોહોયેવ હોતિ, તસ્મા નામસઞ્ઞાય આદરં અકત્વા લક્ખણમેવ દસ્સિતં. યથા ચ મૂલે, એવં કન્દાદીસુપિ લક્ખણં દસ્સયિસ્સામ, તસ્સેવ વસેન વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો. યઞ્ચ તં પાળિયં હલિદ્દાદિ અટ્ઠવિધં વુત્તં, તસ્સ ખન્ધતચપુપ્ફફલાદિ સબ્બં યાવજીવિકન્તિ વુત્તં.

    Vuttāni, tāni yāvajīvikāni. Tesaṃ cūḷapañcamūlaṃ mahāpañcamūlantiādinā nayena gaṇiyamānānaṃ gaṇanāya anto natthi, khādanīyatthañca bhojanīyatthañca apharaṇabhāvoyeva panetesaṃ lakkhaṇaṃ. Tasmā yaṃ kiñci mūlaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharati, taṃ yāvakālikaṃ, itaraṃ yāvajīvikanti veditabbaṃ . Subahuṃ vatvāpi hi imasmiṃyeva lakkhaṇe ṭhātabbaṃ. Nāmasaññāsu pana vuccamānāsu taṃ taṃ nāmaṃ ajānantānaṃ sammohoyeva hoti, tasmā nāmasaññāya ādaraṃ akatvā lakkhaṇameva dassitaṃ. Yathā ca mūle, evaṃ kandādīsupi lakkhaṇaṃ dassayissāma, tasseva vasena vinicchayo veditabbo. Yañca taṃ pāḷiyaṃ haliddādi aṭṭhavidhaṃ vuttaṃ, tassa khandhatacapupphaphalādi sabbaṃ yāvajīvikanti vuttaṃ.

    કન્દખાદનીયે દુવિધો કન્દો દીઘો ચ ભિસકિંસુકકન્દાદિ, વટ્ટો ચ ઉપ્પલકસેરુકકન્દાદિ, યં ગણ્ઠીતિપિ વદન્તિ. તત્થ સબ્બેસં કન્દાનં જિણ્ણજરટ્ઠટ્ઠાનઞ્ચ છલ્લિ ચ સુખુમમૂલાનિ ચ યાવજીવિકાનિ, તરુણો પન સુખખાદનીયો સાલકલ્યાણિપોતકકન્દો કિંસુકપોતકકન્દો અમ્બાટકકન્દો કેતકકન્દો માલુવકન્દો ભિસસઙ્ખાતો પદુમપુણ્ડરીકકન્દો પિણ્ડાલુમસાલુઆદયો ચ ખીરવલ્લિકન્દો આલુવકન્દો સિગ્ગુકન્દો તાલકન્દો નીલુપ્પલરત્તુપ્પલકુમુદસોગન્ધિકાનં કન્દા કદલિકન્દો વેળુકન્દો કસેરુકકન્દોતિ એવમાદયો તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થઞ્ચ ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકકન્દા યાવકાલિકા. ખીરવલ્લિકન્દો અધોતો યાવજીવિકો, ધોતો યાવકાલિકો. ખીરકાકોલિજીવિકઉસભકલસુણાદિકન્દા પન યાવજીવિકા. તે પાળિયં ‘‘યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ મૂલાનિ ભેસજ્જાની’’તિ એવં (મહાવ॰ ૨૬૩) મૂલભેસજ્જસઙ્ગહેનેવ સઙ્ગહિતા.

    Kandakhādanīye duvidho kando dīgho ca bhisakiṃsukakandādi, vaṭṭo ca uppalakaserukakandādi, yaṃ gaṇṭhītipi vadanti. Tattha sabbesaṃ kandānaṃ jiṇṇajaraṭṭhaṭṭhānañca challi ca sukhumamūlāni ca yāvajīvikāni, taruṇo pana sukhakhādanīyo sālakalyāṇipotakakando kiṃsukapotakakando ambāṭakakando ketakakando māluvakando bhisasaṅkhāto padumapuṇḍarīkakando piṇḍālumasāluādayo ca khīravallikando āluvakando siggukando tālakando nīluppalarattuppalakumudasogandhikānaṃ kandā kadalikando veḷukando kaserukakandoti evamādayo tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañca bhojanīyatthañca pharaṇakakandā yāvakālikā. Khīravallikando adhoto yāvajīviko, dhoto yāvakāliko. Khīrakākolijīvikausabhakalasuṇādikandā pana yāvajīvikā. Te pāḷiyaṃ ‘‘yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjānī’’ti evaṃ (mahāva. 263) mūlabhesajjasaṅgaheneva saṅgahitā.

    મુળાલખાદનીયે પદુમમુળાલં પુણ્ડરીકમુળાલં મૂલસદિસંયેવ. એરકમુળાલં કન્દુલમુળાલન્તિ એવમાદિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકમુળાલં યાવકાલિકં, હલિદ્દિસિઙ્ગિવેરમકચિચતુરસ્સવલ્લિકેતકતાલહિન્તાલકુન્તાલનાળિકેરપૂગરુક્ખાદિમુળાલં પન યાવજીવિકં. તં સબ્બમ્પિ પાળિયં ‘‘યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ મૂલાનિ ભેસજ્જાની’’તિ એવં મૂલભેસજ્જસઙ્ગહેનેવ સઙ્ગહિતં.

    Muḷālakhādanīye padumamuḷālaṃ puṇḍarīkamuḷālaṃ mūlasadisaṃyeva. Erakamuḷālaṃ kandulamuḷālanti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇakamuḷālaṃ yāvakālikaṃ, haliddisiṅgiveramakacicaturassavalliketakatālahintālakuntālanāḷikerapūgarukkhādimuḷālaṃ pana yāvajīvikaṃ. Taṃ sabbampi pāḷiyaṃ ‘‘yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjānī’’ti evaṃ mūlabhesajjasaṅgaheneva saṅgahitaṃ.

    મત્થકખાદનીયે તાલહિન્તાલકુન્તાલકેતકનાળિકેરપૂગરુક્ખખજ્જૂરિવેત્તએરકકદલીનં કળીરસઙ્ખાતા મત્થકા, વેણુકળીરો નળકળીરો ઉચ્છુકળીરો મૂલકકળીરો સાસપકળીરો સતાવરિકળીરો સત્તન્નં ધઞ્ઞાનં કળીરાતિ એવમાદિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકો રુક્ખવલ્લિઆદીનં મત્થકો યાવકાલિકો, હલિદ્દિસિઙ્ગિવેરવચમકચિલસુણાનં કળીરા, તાલહિન્તાલકુન્તાલનાળિકેરકળીરાનઞ્ચ છિન્દિત્વા પાતિતો જરટ્ઠબુન્દો યાવજીવિકો.

    Matthakakhādanīye tālahintālakuntālaketakanāḷikerapūgarukkhakhajjūrivettaerakakadalīnaṃ kaḷīrasaṅkhātā matthakā, veṇukaḷīro naḷakaḷīro ucchukaḷīro mūlakakaḷīro sāsapakaḷīro satāvarikaḷīro sattannaṃ dhaññānaṃ kaḷīrāti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇako rukkhavalliādīnaṃ matthako yāvakāliko, haliddisiṅgiveravacamakacilasuṇānaṃ kaḷīrā, tālahintālakuntālanāḷikerakaḷīrānañca chinditvā pātito jaraṭṭhabundo yāvajīviko.

    ખન્ધખાદનીયે અન્તોપથવીગતો સાલકલ્યાણીખન્ધો ઉચ્છુખન્ધો નીલુપ્પલરત્તુપ્પલકુમુદસોગન્ધિકાનં દણ્ડકખન્ધાતિ એવમાદિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકો ખન્ધો યાવકાલિકો, ઉપ્પલજાતીનં પણ્ણદણ્ડકો પદુમજાતીનં સબ્બોપિ દણ્ડકો કરવિન્દદણ્ડાદયો ચ અવસેસસબ્બખન્ધા યાવજીવિકા.

    Khandhakhādanīye antopathavīgato sālakalyāṇīkhandho ucchukhandho nīluppalarattuppalakumudasogandhikānaṃ daṇḍakakhandhāti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇako khandho yāvakāliko, uppalajātīnaṃ paṇṇadaṇḍako padumajātīnaṃ sabbopi daṇḍako karavindadaṇḍādayo ca avasesasabbakhandhā yāvajīvikā.

    તચખાદનીયે ઉચ્છુતચોવ એકો યાવકાલિકો, સોપિ સરસો, સેસો સબ્બો યાવજીવિકો. તેસં પન મત્થકખન્ધતચાનં તિણ્ણમ્પિ પાળિયં કસાવભેસજ્જેન સઙ્ગહો વેદિતબ્બો. વુત્તઞ્હેતં –

    Tacakhādanīye ucchutacova eko yāvakāliko, sopi saraso, seso sabbo yāvajīviko. Tesaṃ pana matthakakhandhatacānaṃ tiṇṇampi pāḷiyaṃ kasāvabhesajjena saṅgaho veditabbo. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, કસાવાનિ ભેસજ્જાનિ નિમ્બકસાવં કુટજકસાવં પટોલકસાવં ફગ્ગવકસાવં નત્તમાલકસાવં, યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ કસાવાનિ ભેસજ્જાનિ નેવ ખાદનીયે ખાદનીયત્થં ફરન્તિ, ન ભોજનીયે ભોજનીયત્થં ફરન્તી’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૩).

    ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, kasāvāni bhesajjāni nimbakasāvaṃ kuṭajakasāvaṃ paṭolakasāvaṃ phaggavakasāvaṃ nattamālakasāvaṃ, yāni vā panaññānipi atthi kasāvāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263).

    એત્થ હિ એતેસમ્પિ સઙ્ગહો સિજ્ઝતિ. વુત્તકસાવાનિ ચ સબ્બકપ્પિયાનીતિ વેદિતબ્બાનિ.

    Ettha hi etesampi saṅgaho sijjhati. Vuttakasāvāni ca sabbakappiyānīti veditabbāni.

    પત્તખાદનીયે મૂલકં ખારકો ચચ્ચુ તમ્બકો તણ્ડુલેય્યકો પપુન્નાગો વત્થુલેય્યકો વજકલિ જજ્ઝરિ સેલ્લુ સિગ્ગુ કાસમદ્દકો ઉમ્માચીનમુગ્ગો માસો રાજમાસો ઠપેત્વા મહાનિપ્ફાવં અવસેસનિપ્ફાવો અગ્ગિમન્થો સુનિસન્નકો સેતવરણો નાળિકા ભૂમિયં જાતલોણીતિ એતેસં પત્તાનિ, અઞ્ઞાનિ ચ એવરૂપાનિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થઞ્ચ ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકાનિ પત્તાનિ એકંસેન યાવકાલિકાનિ , યા પનઞ્ઞા મહાનખપિટ્ઠિમત્તપણ્ણા લોણિરુક્ખે ચ ગચ્છે ચ આરોહતિ, તસ્સા પત્તં યાવજીવિકં. બ્રહ્મિપત્તઞ્ચ યાવકાલિકન્તિ દીપવાસિનો વદન્તિ. અમ્બપલ્લવં યાવકાલિકં, અસોકપલ્લવં પન યાવજીવિકં. યાનિ ચઞ્ઞાનિ પાળિયં –

    Pattakhādanīye mūlakaṃ khārako caccu tambako taṇḍuleyyako papunnāgo vatthuleyyako vajakali jajjhari sellu siggu kāsamaddako ummācīnamuggo māso rājamāso ṭhapetvā mahānipphāvaṃ avasesanipphāvo aggimantho sunisannako setavaraṇo nāḷikā bhūmiyaṃ jātaloṇīti etesaṃ pattāni, aññāni ca evarūpāni tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañca bhojanīyatthañca pharaṇakāni pattāni ekaṃsena yāvakālikāni , yā panaññā mahānakhapiṭṭhimattapaṇṇā loṇirukkhe ca gacche ca ārohati, tassā pattaṃ yāvajīvikaṃ. Brahmipattañca yāvakālikanti dīpavāsino vadanti. Ambapallavaṃ yāvakālikaṃ, asokapallavaṃ pana yāvajīvikaṃ. Yāni caññāni pāḷiyaṃ –

    ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પણ્ણાનિ ભેસજ્જાનિ નિમ્બપણ્ણં કુટજપણ્ણં પટોલપણ્ણં સુલસિપણ્ણં કપ્પાસપણ્ણં, યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ પણ્ણાનિ ભેસજ્જાનિ નેવ ખાદનીયે ખાદનીયત્થં ફરન્તિ, ન ભોજનીયે ભોજનીયત્થં ફરન્તી’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૩) –

    ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, paṇṇāni bhesajjāni nimbapaṇṇaṃ kuṭajapaṇṇaṃ paṭolapaṇṇaṃ sulasipaṇṇaṃ kappāsapaṇṇaṃ, yāni vā panaññānipi atthi paṇṇāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263) –

    વુત્તાનિ, તાનિ યાવજીવિકાનિ. ન કેવલઞ્ચ પણ્ણાનિ, તેસં પુપ્ફફલાનિપિ. યાવજીવિકપણ્ણાનં પન ફગ્ગવપણ્ણં અજ્જુકપણ્ણં ફણિજ્જકપણ્ણં તમ્બૂલપણ્ણં પદુમિનિપણ્ણન્તિ એવં ગણનવસેન અન્તો નત્થિ.

    Vuttāni, tāni yāvajīvikāni. Na kevalañca paṇṇāni, tesaṃ pupphaphalānipi. Yāvajīvikapaṇṇānaṃ pana phaggavapaṇṇaṃ ajjukapaṇṇaṃ phaṇijjakapaṇṇaṃ tambūlapaṇṇaṃ paduminipaṇṇanti evaṃ gaṇanavasena anto natthi.

    પુપ્ફખાદનીયે મૂલકપુપ્ફં ખારકપુપ્ફં ચચ્ચુપુપ્ફં તમ્બકપુપ્ફં વજકલિપુપ્ફં જજ્ઝરિપુપ્ફં ચૂળનિપ્ફાવપુપ્ફં મહાનિપ્ફાવપુપ્ફં કસેરુકપુપ્ફં નાળિકેરતાલકેતકાનં તરુણપુપ્ફાનિ સેતવરણપુપ્ફં સિગ્ગુપુપ્ફં ઉપ્પલપદુમજાતિકાનં પુપ્ફાનં કણ્ણિકામત્તં અગન્ધિપુપ્ફં કરીરપુપ્ફં જીવન્તી પુપ્ફન્તિ એવમાદિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણપુપ્ફં યાવકાલિકં, અસોકબકુલકુય્યકપુન્નાગચમ્પકજાતિકરવીરકણિકારકુન્દનવમાલિકમલ્લિકાદીનં પન પુપ્ફં યાવજીવિકં, તસ્સ ગણનાય અન્તો નત્થિ. પાળિયં પનસ્સ કસાવભેસજ્જેન સઙ્ગહો વેદિતબ્બો.

    Pupphakhādanīye mūlakapupphaṃ khārakapupphaṃ caccupupphaṃ tambakapupphaṃ vajakalipupphaṃ jajjharipupphaṃ cūḷanipphāvapupphaṃ mahānipphāvapupphaṃ kaserukapupphaṃ nāḷikeratālaketakānaṃ taruṇapupphāni setavaraṇapupphaṃ siggupupphaṃ uppalapadumajātikānaṃ pupphānaṃ kaṇṇikāmattaṃ agandhipupphaṃ karīrapupphaṃ jīvantī pupphanti evamādi tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇapupphaṃ yāvakālikaṃ, asokabakulakuyyakapunnāgacampakajātikaravīrakaṇikārakundanavamālikamallikādīnaṃ pana pupphaṃ yāvajīvikaṃ, tassa gaṇanāya anto natthi. Pāḷiyaṃ panassa kasāvabhesajjena saṅgaho veditabbo.

    ફલખાદનીયે પનસલબુજતાલનાળિકેરઅમ્બજમ્બુઅમ્બાટકતિન્તિણિકમાતુલુઙ્ગકપિત્થલાબુકુમ્ભણ્ડપુસ્સફલતિમ્બરૂસકતિપુસવાતિઙ્ગણચોચમોચમધુકાદીનં ફલાનિ, યાનિ લોકે તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરન્તિ, સબ્બાનિ તાનિ યાવકાલિકાનિ, નામગણનવસેન તેસં ન સક્કા પરિયન્તં દસ્સેતું. યાનિ પન પાળિયં –

    Phalakhādanīye panasalabujatālanāḷikeraambajambuambāṭakatintiṇikamātuluṅgakapitthalābukumbhaṇḍapussaphalatimbarūsakatipusavātiṅgaṇacocamocamadhukādīnaṃ phalāni, yāni loke tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharanti, sabbāni tāni yāvakālikāni, nāmagaṇanavasena tesaṃ na sakkā pariyantaṃ dassetuṃ. Yāni pana pāḷiyaṃ –

    ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ફલાનિ ભેસજ્જાનિ બિલઙ્ગં પિપ્પલિં મરીચં હરીતકં વિભીતકં આમલકં ગોટ્ઠફલં, યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ ફલાનિ ભેસજ્જાનિ નેવ ખાદનીયે ખાદનીયત્થં ફરન્તિ, ન ભોજનીયે ભોજનીયત્થં ફરન્તી’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૩) –

    ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, phalāni bhesajjāni bilaṅgaṃ pippaliṃ marīcaṃ harītakaṃ vibhītakaṃ āmalakaṃ goṭṭhaphalaṃ, yāni vā panaññānipi atthi phalāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharantī’’ti (mahāva. 263) –

    વુત્તાનિ , તાનિ યાવજીવિકાનિ. તેસમ્પિ અપરિપક્કાનિ અચ્છિવબિમ્બવરણકેતકકાસ્મરીઆદીનં ફલાનિ જાતિફલં કટુકફલં એળા તક્કોલન્તિ એવં નામવસેન ન સક્કા પરિયન્તં દસ્સેતું.

    Vuttāni , tāni yāvajīvikāni. Tesampi aparipakkāni acchivabimbavaraṇaketakakāsmarīādīnaṃ phalāni jātiphalaṃ kaṭukaphalaṃ eḷā takkolanti evaṃ nāmavasena na sakkā pariyantaṃ dassetuṃ.

    અટ્ઠિખાદનીયે લબુજટ્ઠિ પનસટ્ઠિ અમ્બાટકટ્ઠિ સાલટ્ઠિ ખજ્જૂરીકેતકતિમ્બરૂસકાનં તરુણફલટ્ઠિ તિન્તિણિકટ્ઠિ બિમ્બફલટ્ઠિ ઉપ્પલપદુમજાતીનં પોક્ખરટ્ઠીતિ એવમાદીનિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ મનુસ્સાનં પકતિઆહારવસેન ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકાનિ અટ્ઠીનિ યાવકાલિકાનિ, મધુકટ્ઠિ પુન્નાગટ્ઠિ હરીતકાદીનં અટ્ઠીનિ સિદ્ધત્થકટ્ઠિ રાજિકટ્ઠીતિ એવમાદીનિ અટ્ઠીનિ યાવજીવિકાનિ. તેસં પાળિયં ફલભેસજ્જેનેવ સઙ્ગહો વેદિતબ્બો.

    Aṭṭhikhādanīye labujaṭṭhi panasaṭṭhi ambāṭakaṭṭhi sālaṭṭhi khajjūrīketakatimbarūsakānaṃ taruṇaphalaṭṭhi tintiṇikaṭṭhi bimbaphalaṭṭhi uppalapadumajātīnaṃ pokkharaṭṭhīti evamādīni tesu tesu janapadesu manussānaṃ pakatiāhāravasena khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇakāni aṭṭhīni yāvakālikāni, madhukaṭṭhi punnāgaṭṭhi harītakādīnaṃ aṭṭhīni siddhatthakaṭṭhi rājikaṭṭhīti evamādīni aṭṭhīni yāvajīvikāni. Tesaṃ pāḷiyaṃ phalabhesajjeneva saṅgaho veditabbo.

    પિટ્ઠખાદનીયે સત્તન્નં તાવ ધઞ્ઞાનં ધઞ્ઞાનુલોમાનં અપરણ્ણાનઞ્ચ પિટ્ઠં પનસપિટ્ઠં લબુજપિટ્ઠં અમ્બાટકપિટ્ઠં સાલપિટ્ઠં ધોતકતાલપિટ્ઠં ખીરવલ્લિપિટ્ઠઞ્ચાતિ એવમાદીનિ તેસુ તેસુ જનપદેસુ પકતિઆહારવસેન મનુસ્સાનં ખાદનીયત્થં ભોજનીયત્થઞ્ચ ફરણકાનિ પિટ્ઠાનિ યાવકાલિકાનિ, અધોતકં તાલપિટ્ઠં ખીરવલ્લિપિટ્ઠં અસ્સગન્ધાદિપિટ્ઠાનિ ચ યાવજીવિકાનિ. તેસં પાળિયં કસાવેહિ મૂલફલેહિ ચ સઙ્ગહો વેદિતબ્બો.

    Piṭṭhakhādanīye sattannaṃ tāva dhaññānaṃ dhaññānulomānaṃ aparaṇṇānañca piṭṭhaṃ panasapiṭṭhaṃ labujapiṭṭhaṃ ambāṭakapiṭṭhaṃ sālapiṭṭhaṃ dhotakatālapiṭṭhaṃ khīravallipiṭṭhañcāti evamādīni tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthaṃ bhojanīyatthañca pharaṇakāni piṭṭhāni yāvakālikāni, adhotakaṃ tālapiṭṭhaṃ khīravallipiṭṭhaṃ assagandhādipiṭṭhāni ca yāvajīvikāni. Tesaṃ pāḷiyaṃ kasāvehi mūlaphalehi ca saṅgaho veditabbo.

    નિય્યાસખાદનીયે – એકો ઉચ્છુનિય્યાસોવ સત્તાહકાલિકો, સેસા –

    Niyyāsakhādanīye – eko ucchuniyyāsova sattāhakāliko, sesā –

    ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, જતૂનિ ભેસજ્જાનિ હિઙ્ગું હિઙ્ગુજતું હિઙ્ગુસિપાટિકં તકં તકપત્તિં તકપણ્ણિં સજ્જુલસં, યાનિ વા પનઞ્ઞાનિપિ અત્થિ જતૂનિ ભેસજ્જાની’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૩) –

    ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, jatūni bhesajjāni hiṅguṃ hiṅgujatuṃ hiṅgusipāṭikaṃ takaṃ takapattiṃ takapaṇṇiṃ sajjulasaṃ, yāni vā panaññānipi atthi jatūni bhesajjānī’’ti (mahāva. 263) –

    એવં પાળિયં વુત્તા નિય્યાસા યાવજીવિકા. તત્થ યેવાપનકવસેન સઙ્ગહિતાનં અમ્બનિય્યાસો કણિકારનિય્યાસોતિ એવં નામવસેન ન સક્કા પરિયન્તં દસ્સેતું. એવં ઇમેસુ મૂલખાદનીયાદીસુ યં કિઞ્ચિ યાવકાલિકં, સબ્બમ્પિ ઇમસ્મિં અત્થે અવસેસં ખાદનીયં નામાતિ સઙ્ગહિતં.

    Evaṃ pāḷiyaṃ vuttā niyyāsā yāvajīvikā. Tattha yevāpanakavasena saṅgahitānaṃ ambaniyyāso kaṇikāraniyyāsoti evaṃ nāmavasena na sakkā pariyantaṃ dassetuṃ. Evaṃ imesu mūlakhādanīyādīsu yaṃ kiñci yāvakālikaṃ, sabbampi imasmiṃ atthe avasesaṃ khādanīyaṃ nāmāti saṅgahitaṃ.

    ૯૧. યામકાલિકેસુ પન અટ્ઠ પાનાનિ નામ અમ્બપાનં જમ્બુપાનં ચોચપાનં મોચપાનં મધુકપાનં મુદ્દિકપાનં સાલૂકપાનં ફારુસકપાનન્તિ ઇમાનિ અટ્ઠ પાનાનિ. તત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૦૦) અમ્બપાનન્તિ આમેહિ વા પક્કેહિ વા અમ્બેહિ કતપાનં. તત્થ આમેહિ કરોન્તેન અમ્બતરુણાનિ ભિન્દિત્વા ઉદકે પક્ખિપિત્વા આતપે આદિચ્ચપાકેન પચિત્વા પરિસ્સાવેત્વા તદહુપટિગ્ગહિતકેહિ મધુસક્કારકપ્પૂરાદીહિ યોજેત્વા કાતબ્બં, એવં કતં પુરેભત્તમેવ કપ્પતિ. અનુપસમ્પન્નેહિ કતં લભિત્વા પન પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસપરિભોગેનપિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તં નિરામિસપરિભોગેન યાવ અરુણુગ્ગમના વટ્ટતિ. એસ નયો સબ્બપાનેસુ. જમ્બુપાનન્તિ જમ્બુફલેહિ કતપાનં. ચોચપાનન્તિ અટ્ઠિકકદલિફલેહિ કતપાનં. મોચપાનન્તિ અનટ્ઠિકેહિ કદલિફલેહિ કતપાનં. મધુકપાનન્તિ મધુકાનં જાતિરસેન કતપાનં. તં પન ઉદકસમ્ભિન્નં વટ્ટતિ, સુદ્ધં ન વટ્ટતિ. મુદ્દિકપાનન્તિ મુદ્દિકા ઉદકે મદ્દિત્વા અમ્બપાનં વિય કતપાનં. સાલૂકપાનન્તિ રત્તુપ્પલનીલુપ્પલાદીનં સાલૂકે મદ્દિત્વા કતપાનં. ફારુસકપાનન્તિ ફારુસકફલેહિ અમ્બપાનં વિય કતપાનં. ઇમાનિ અટ્ઠ પાનાનિ સીતાનિપિ આદિચ્ચપાકાનિપિ વટ્ટન્તિ, અગ્ગિપાકાનિ ન વટ્ટન્તિ.

    91. Yāmakālikesu pana aṭṭha pānāni nāma ambapānaṃ jambupānaṃ cocapānaṃ mocapānaṃ madhukapānaṃ muddikapānaṃ sālūkapānaṃ phārusakapānanti imāni aṭṭha pānāni. Tattha (mahāva. aṭṭha. 300) ambapānanti āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ. Tattha āmehi karontena ambataruṇāni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahupaṭiggahitakehi madhusakkārakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ, evaṃ kataṃ purebhattameva kappati. Anupasampannehi kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogenapi vaṭṭati, pacchābhattaṃ nirāmisaparibhogena yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Esa nayo sabbapānesu. Jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ. Cocapānanti aṭṭhikakadaliphalehi katapānaṃ. Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ. Taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Muddikapānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ. Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ. Phārusakapānanti phārusakaphalehi ambapānaṃ viya katapānaṃ. Imāni aṭṭha pānāni sītānipi ādiccapākānipi vaṭṭanti, aggipākāni na vaṭṭanti.

    અવસેસાનિ વેત્તતિન્તિણિકમાતુલુઙ્ગકપિત્થકોસમ્બકરમન્દાદિખુદ્દકફલપાનાનિ અટ્ઠપાનગઅકાનેવ. તાનિ કિઞ્ચાપિ પાળિયં ન વુત્તાનિ, અથ ખો કપ્પિયં અનુલોમેન્તિ, તસ્મા કપ્પન્તિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સબ્બં ફલરસં ઠપેત્વા ધઞ્ઞફલરસ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૦૦) વુત્તત્તા ઠપેત્વા સાનુલોમધઞ્ઞફલરસં અઞ્ઞં ફલપાનં નામ અકપ્પિયં નત્થિ, સબ્બં યામકાલિકમેવ. તત્થ સાનુલોમધઞ્ઞફલરસો નામ સત્તન્નઞ્ચેવ ધઞ્ઞાનં તાલનાળિકેરપનસલબુજઅલાબુકુમ્ભણ્ડપુસ્સફલતિપુસએળાલુકાતિ નવન્નઞ્ચ મહાફલાનં સબ્બેસઞ્ચ પુબ્બણ્ણાપરણ્ણાનં અનુલોમધઞ્ઞાનં રસો યાવકાલિકો, તસ્મા પચ્છાભત્તં ન વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સબ્બં પત્તરસં ઠપેત્વા ડાકરસ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૦૦) વુત્તત્તા પક્કડાકરસં ઠપેત્વા યાવકાલિકપત્તાનમ્પિ સીતોદકેન મદ્દિત્વા કતરસો વા આદિચ્ચપાકો વા વટ્ટતિ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સબ્બં પુપ્ફરસં ઠપેત્વા મધુકપુપ્ફરસ’’ન્તિ વુત્તત્તા મધુકપુપ્ફરસં ઠપેત્વા સબ્બોપિ પુપ્ફરસો વટ્ટતિ.

    Avasesāni vettatintiṇikamātuluṅgakapitthakosambakaramandādikhuddakaphalapānāni aṭṭhapānagaakāneva. Tāni kiñcāpi pāḷiyaṃ na vuttāni, atha kho kappiyaṃ anulomenti, tasmā kappanti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ phalarasaṃ ṭhapetvā dhaññaphalarasa’’nti (mahāva. aṭṭha. 300) vuttattā ṭhapetvā sānulomadhaññaphalarasaṃ aññaṃ phalapānaṃ nāma akappiyaṃ natthi, sabbaṃ yāmakālikameva. Tattha sānulomadhaññaphalaraso nāma sattannañceva dhaññānaṃ tālanāḷikerapanasalabujaalābukumbhaṇḍapussaphalatipusaeḷālukāti navannañca mahāphalānaṃ sabbesañca pubbaṇṇāparaṇṇānaṃ anulomadhaññānaṃ raso yāvakāliko, tasmā pacchābhattaṃ na vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ pattarasaṃ ṭhapetvā ḍākarasa’’nti (mahāva. 300) vuttattā pakkaḍākarasaṃ ṭhapetvā yāvakālikapattānampi sītodakena madditvā kataraso vā ādiccapāko vā vaṭṭati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ puppharasaṃ ṭhapetvā madhukapuppharasa’’nti vuttattā madhukapuppharasaṃ ṭhapetvā sabbopi puppharaso vaṭṭati.

    ૯૨. સત્તાહકાલિકં નામ સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિતન્તિ ઇમાનિ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ. તત્થ સપ્પિ નામ ગોસપ્પિ વા અજિકાસપ્પિ વા મહિંસસપ્પિ વા યેસં મંસં કપ્પતિ, તેસં સપ્પિ. નવનીતં નામ તેસંયેવ નવનીતં. તેલં નામ તિલતેલં સાસપતેલં મધુકતેલં એરણ્ડતેલં વસાતેલં. મધુ નામ મક્ખિકામધુ. ફાણિતં નામ ઉચ્છુમ્હા નિબ્બત્તં (પચિ॰ ૨૬૦). યાવજીવિકં પન હેટ્ઠા યાવકાલિકે મૂલખાદનીયાદીસુ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં.

    92. Sattāhakālikaṃ nāma sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitanti imāni pañca bhesajjāni. Tattha sappi nāma gosappi vā ajikāsappi vā mahiṃsasappi vā yesaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ sappi. Navanītaṃ nāma tesaṃyeva navanītaṃ. Telaṃ nāma tilatelaṃ sāsapatelaṃ madhukatelaṃ eraṇḍatelaṃ vasātelaṃ. Madhu nāma makkhikāmadhu. Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbattaṃ (paci. 260). Yāvajīvikaṃ pana heṭṭhā yāvakālike mūlakhādanīyādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ૯૩. તત્થ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૫૬) અરુણોદયે પટિગ્ગહિતં યાવકાલિકં સતક્ખત્તુમ્પિ નિદહિત્વા યાવ કાલો નાતિક્કમતિ, તાવ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ, યામકાલિકં એકં અહોરત્તં, સત્તાહકાલિકં સત્તરત્તં, ઇતરં સતિ પચ્ચયે યાવજીવમ્પિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. પટિગ્ગહેત્વા એકરત્તં વીતિનામિતં પન યં કિઞ્ચિ યાવકાલિકં વા યામકાલિકં વા અજ્ઝોહરિતુકામતાય ગણ્હન્તસ્સ પટિગ્ગહણે તાવ દુક્કટં, અજ્ઝોહરતો પન એકમેકસ્મિં અજ્ઝોહારે સન્નિધિપચ્ચયા પાચિત્તિયં. સચેપિ પત્તો દુદ્ધોતો હોતિ, યં અઙ્ગુલિયા ઘંસન્તસ્સ લેખા પઞ્ઞાયતિ, ગણ્ઠિકપત્તસ્સ વા ગણ્ઠિકન્તરે સ્નેહો પવિટ્ઠો હોતિ, સો ઉણ્હે ઓતાપેન્તસ્સ પગ્ઘરતિ, ઉણ્હયાગુયા વા ગહિતાય સન્દિસ્સતિ, તાદિસે પત્તેપિ પુનદિવસે ભુઞ્જન્તસ્સ પાચિત્તિયં, તસ્મા પત્તં ધોવિત્વા પુન તત્થ અચ્છોદકં વા આસિઞ્ચિત્વા અઙ્ગુલિયા વા ઘંસિત્વા નિસ્નેહભાવો જાનિતબ્બો. સચે હિ ઉદકે વા સ્નેહભાવો, પત્તે વા અઙ્ગુલિલેખા પઞ્ઞાયતિ, દુદ્ધોતો હોતિ, તેલવણ્ણપત્તે પન અઙ્ગુલિલેખા પઞ્ઞાયતિ, સા અબ્બોહારિકા. યમ્પિ ભિક્ખૂ નિરપેક્ખા સામણેરાનં પરિચ્ચજન્તિ, તઞ્ચે સામણેરા નિદહિત્વા દેન્તિ, સબ્બં વટ્ટતિ. સયં પટિગ્ગહેત્વા અપરિચ્ચત્તમેવ હિ દુતિયદિવસે ન વટ્ટતિ. તતો હિ એકસિત્થમ્પિ અજ્ઝોહરતો પાચિત્તિયમેવ. અકપ્પિયમંસેસુ મનુસ્સમંસે થુલ્લચ્ચયેન સદ્ધિં પાચિત્તિયં, અવસેસેસુ દુક્કટેન સદ્ધિં.

    93. Tattha (pāci. aṭṭha. 256) aruṇodaye paṭiggahitaṃ yāvakālikaṃ satakkhattumpi nidahitvā yāva kālo nātikkamati, tāva paribhuñjituṃ vaṭṭati, yāmakālikaṃ ekaṃ ahorattaṃ, sattāhakālikaṃ sattarattaṃ, itaraṃ sati paccaye yāvajīvampi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitaṃ pana yaṃ kiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vā ajjhoharitukāmatāya gaṇhantassa paṭiggahaṇe tāva dukkaṭaṃ, ajjhoharato pana ekamekasmiṃ ajjhohāre sannidhipaccayā pācittiyaṃ. Sacepi patto duddhoto hoti, yaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa lekhā paññāyati, gaṇṭhikapattassa vā gaṇṭhikantare sneho paviṭṭho hoti, so uṇhe otāpentassa paggharati, uṇhayāguyā vā gahitāya sandissati, tādise pattepi punadivase bhuñjantassa pācittiyaṃ, tasmā pattaṃ dhovitvā puna tattha acchodakaṃ vā āsiñcitvā aṅguliyā vā ghaṃsitvā nisnehabhāvo jānitabbo. Sace hi udake vā snehabhāvo, patte vā aṅgulilekhā paññāyati, duddhoto hoti, telavaṇṇapatte pana aṅgulilekhā paññāyati, sā abbohārikā. Yampi bhikkhū nirapekkhā sāmaṇerānaṃ pariccajanti, tañce sāmaṇerā nidahitvā denti, sabbaṃ vaṭṭati. Sayaṃ paṭiggahetvā apariccattameva hi dutiyadivase na vaṭṭati. Tato hi ekasitthampi ajjhoharato pācittiyameva. Akappiyamaṃsesu manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ pācittiyaṃ, avasesesu dukkaṭena saddhiṃ.

    યામકાલિકં સતિ પચ્ચયે અજ્ઝોહરતો પાચિત્તિયં, આહારત્થાય અજ્ઝોહરતો દુક્કટેન સદ્ધિં પાચિત્તિયં. સચે પવારિતો હુત્વા અનતિરિત્તકતં અજ્ઝોહરતિ, પકતિઆમિસે દ્વે પાચિત્તિયાનિ, મનુસ્સમંસે થુલ્લચ્ચયેન સદ્ધિં દ્વે, સેસઅકપ્પિયમંસે દુક્કટેન સદ્ધિં. યામકાલિકં સતિ પચ્ચયે સામિસેન મુખેન અજ્ઝોહરતો દ્વે, નિરામિસેન એકમેવ. આહારત્થાય અજ્ઝોહરતો વિકપ્પદ્વયેપિ દુક્કટં વડ્ઢતિ. સચે વિકાલે અજ્ઝોહરતિ, પકતિભોજને સન્નિધિપચ્ચયા ચ વિકાલભોજનપચ્ચયા ચ દ્વે પાચિત્તિયાનિ, અકપ્પિયમંસે થુલ્લચ્ચયં દુક્કટઞ્ચ વડ્ઢતિ. યામકાલિકે વિકાલપચ્ચયા અનાપત્તિ. અનતિરિત્તપચ્ચયા પન વિકાલે સબ્બવિકપ્પેસુ અનાપત્તિ.

    Yāmakālikaṃ sati paccaye ajjhoharato pācittiyaṃ, āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiyaṃ. Sace pavārito hutvā anatirittakataṃ ajjhoharati, pakatiāmise dve pācittiyāni, manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve, sesaakappiyamaṃse dukkaṭena saddhiṃ. Yāmakālikaṃ sati paccaye sāmisena mukhena ajjhoharato dve, nirāmisena ekameva. Āhāratthāya ajjhoharato vikappadvayepi dukkaṭaṃ vaḍḍhati. Sace vikāle ajjhoharati, pakatibhojane sannidhipaccayā ca vikālabhojanapaccayā ca dve pācittiyāni, akappiyamaṃse thullaccayaṃ dukkaṭañca vaḍḍhati. Yāmakālike vikālapaccayā anāpatti. Anatirittapaccayā pana vikāle sabbavikappesu anāpatti.

    સત્તાહકાલિકં પન યાવજીવિકઞ્ચ આહારત્થાય પટિગ્ગણ્હતો પટિગ્ગણ્હનપચ્ચયા તાવ દુક્કટં, અજ્ઝોહરતો પન સચે નિરામિસં હોતિ, અજ્ઝોહારે દુક્કટં. અથ આમિસસંસટ્ઠં પટિગ્ગહેત્વા ઠપિતં હોતિ, યથાવત્થુકં પાચિત્તિયમેવ.

    Sattāhakālikaṃ pana yāvajīvikañca āhāratthāya paṭiggaṇhato paṭiggaṇhanapaccayā tāva dukkaṭaṃ, ajjhoharato pana sace nirāmisaṃ hoti, ajjhohāre dukkaṭaṃ. Atha āmisasaṃsaṭṭhaṃ paṭiggahetvā ṭhapitaṃ hoti, yathāvatthukaṃ pācittiyameva.

    ૯૪. સત્તાહકાલિકેસુ પન સપ્પિઆદીસુ અયં વિનિચ્છયો (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૨) – સપ્પિ તાવ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં તદહુપુરેભત્તં સામિસમ્પિ નિરામિસમ્પિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસં પરિભુઞ્જિતબ્બં. સત્તાહાતિક્કમે સચે એકભાજને ઠપિતં, એકં નિસ્સગ્ગિયં. સચે બહૂસુ, વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિયાનિ. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, પુરેભત્તં વા પચ્છાભત્તં વા ઉગ્ગહિતકં કત્વા નિક્ખિત્તં અજ્ઝોહરિતું ન વટ્ટતિ, અબ્ભઞ્જનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ અનજ્ઝોહરણીયતં આપન્નત્તા. સચે અનુપસમ્પન્નો પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતનવનીતેન સપ્પિં કત્વા દેતિ, પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, સચે સયં કરોતિ, સત્તાહમ્પિ નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતનવનીતેન યેન કેનચિ કતસપ્પિ સત્તાહમ્પિ નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, ઉગ્ગહિતકેન કતે પુબ્બે વુત્તસુદ્ધસપ્પિનયેનેવ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો. પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતખીરેન વા દધિના વા કતસપ્પિ અનુપસમ્પન્નેન કતં સામિસમ્પિ તદહુપુરેભત્તં વટ્ટતિ, સયંકતં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ.

    94. Sattāhakālikesu pana sappiādīsu ayaṃ vinicchayo (pārā. aṭṭha. 2.622) – sappi tāva purebhattaṃ paṭiggahitaṃ tadahupurebhattaṃ sāmisampi nirāmisampi paribhuñjituṃ vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisaṃ paribhuñjitabbaṃ. Sattāhātikkame sace ekabhājane ṭhapitaṃ, ekaṃ nissaggiyaṃ. Sace bahūsu, vatthugaṇanāya nissaggiyāni. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ nirāmisameva vaṭṭati, purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā uggahitakaṃ katvā nikkhittaṃ ajjhoharituṃ na vaṭṭati, abbhañjanādīsu upanetabbaṃ. Sattāhātikkamepi anāpatti anajjhoharaṇīyataṃ āpannattā. Sace anupasampanno purebhattaṃ paṭiggahitanavanītena sappiṃ katvā deti, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, sace sayaṃ karoti, sattāhampi nirāmisameva vaṭṭati. Pacchābhattaṃ paṭiggahitanavanītena yena kenaci katasappi sattāhampi nirāmisameva vaṭṭati, uggahitakena kate pubbe vuttasuddhasappinayeneva vinicchayo veditabbo. Purebhattaṃ paṭiggahitakhīrena vā dadhinā vā katasappi anupasampannena kataṃ sāmisampi tadahupurebhattaṃ vaṭṭati, sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭati.

    ૯૫. નવનીતં તાપેન્તસ્સ હિ સામંપાકો ન હોતિ, સામંપક્કેન પન તેન સદ્ધિં આમિસં ન વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય ચ ન વટ્ટતિયેવ. સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ સવત્થુકસ્સ પટિગ્ગહિતત્તા. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતકેહિ કતં પન અબ્ભઞ્જનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. પુરેભત્તમ્પિ ચ ઉગ્ગહિતકેહિ કતં, ઉભયેસમ્પિ સત્તાહાતિક્કમે અનાપત્તિ. એસ નયો અકપ્પિયમંસસપ્પિમ્હિ. અયં પન વિસેસો – યત્થ પાળિયં આગતસપ્પિના નિસ્સગ્ગિયં, તત્થ ઇમિના દુક્કટં. અન્ધકટ્ઠકથાયં કારણપતિરૂપકં વત્વા મનુસ્સસપ્પિ ચ નવનીતઞ્ચ પટિક્ખિત્તં, તં દુપ્પટિક્ખિત્તં સબ્બઅટ્ઠકથાસુ અનુઞ્ઞાતત્તા. પરતો ચસ્સ વિનિચ્છયોપિ આગચ્છિસ્સતિ. પાળિયં આગતનવનીતમ્પિ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં તદહુપુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય નિરામિસમેવ. સત્તાહાતિક્કમે નાનાભાજનેસુ ઠપિતે ભાજનગણનાય, એકભાજનેપિ અમિસ્સેત્વા પિણ્ડપિણ્ડવસેન ઠપિતે પિણ્ડગણનાય નિસ્સગ્ગિયાનિ. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં સપ્પિનયેન વેદિતબ્બં. એત્થ પન દધિગુળિકાયોપિ તક્કબિન્દૂનિપિ હોન્તિ, તસ્મા ધોતં વટ્ટતીતિ ઉપડ્ઢત્થેરા આહંસુ. મહાસિવત્થેરો પન ‘‘ભગવતા અનુઞ્ઞાતકાલતો પટ્ઠાય તક્કતો ઉદ્ધટમત્તમેવ ખાદિંસૂ’’તિ આહ. તસ્મા નવનીતં પરિભુઞ્જન્તેન ધોવિત્વા દધિતક્કમક્ખિકાકિપિલ્લિકાદીનિ અપનેત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં. પચિત્વા સપ્પિં કત્વા પરિભુઞ્જિતુકામેન અધોતમ્પિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. યં તત્થ દધિગતં વા તક્કગતં વા, તં ખયં ગમિસ્સતિ. એત્તાવતા હિ સવત્થુકપટિગ્ગહિતં નામ ન હોતીતિ અયમેત્થ અધિપ્પાયો. આમિસેન સદ્ધિં પક્કત્તા પન તસ્મિમ્પિ કુક્કુચ્ચાયન્તિ કુક્કુચ્ચકા. ઇદાનિ ઉગ્ગહેત્વા ઠપિતનવનીતે ચ પુરેભત્તં ખીરદધીનિ પટિગ્ગહેત્વા કતનવનીતે ચ પચ્છાભત્તં તાનિ પટિગ્ગહેત્વા કતનવનીતે ચ ઉગ્ગહિતકેહિ કતનવનીતે ચ અકપ્પિયમંસનવનીતે ચ સબ્બો આપત્તાનાપત્તિપરિભોગાપરિભોગનયો સપ્પિમ્હિ વુત્તક્કમેનેવ ગહેતબ્બો. તેલભિક્ખાય પવિટ્ઠાનં પન ભિક્ખૂનં તત્થેવ સપ્પિમ્પિ નવનીતમ્પિ પક્કતેલમ્પિ અપક્કતેલમ્પિ આકિરન્તિ. તત્થ તક્કદધિબિન્દૂનિપિ ભત્તસિત્થાનિપિ તણ્ડુલકણાપિ મક્ખિકાદયોપિ હોન્તિ, આદિચ્ચપાકં કત્વા પરિસ્સાવેત્વા ગહિતં સત્તાહકાલિકં હોતિ. પટિગ્ગહેત્વા ચ ઠપિતભેસજ્જેહિ સદ્ધિં પચિત્વા નત્થુપાનમ્પિ કાતું વટ્ટતિ. સચે વદ્દલિસમયે લજ્જી સામણેરો યથા તત્થ પતિતતણ્ડુલકણાદયો ન પચ્ચન્તિ, એવં અગ્ગિમ્હિ વિલીયાપેત્વા પરિસ્સાવેત્વા પુન પચિત્વા દેતિ, પુરિમનયેનેવ સત્તાહં વટ્ટતિ.

    95.Navanītaṃ tāpentassa hi sāmaṃpāko na hoti, sāmaṃpakkena pana tena saddhiṃ āmisaṃ na vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya ca na vaṭṭatiyeva. Sattāhātikkamepi anāpatti savatthukassa paṭiggahitattā. Pacchābhattaṃ paṭiggahitakehi kataṃ pana abbhañjanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattampi ca uggahitakehi kataṃ, ubhayesampi sattāhātikkame anāpatti. Esa nayo akappiyamaṃsasappimhi. Ayaṃ pana viseso – yattha pāḷiyaṃ āgatasappinā nissaggiyaṃ, tattha iminā dukkaṭaṃ. Andhakaṭṭhakathāyaṃ kāraṇapatirūpakaṃ vatvā manussasappi ca navanītañca paṭikkhittaṃ, taṃ duppaṭikkhittaṃ sabbaaṭṭhakathāsu anuññātattā. Parato cassa vinicchayopi āgacchissati. Pāḷiyaṃ āgatanavanītampi purebhattaṃ paṭiggahitaṃ tadahupurebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva. Sattāhātikkame nānābhājanesu ṭhapite bhājanagaṇanāya, ekabhājanepi amissetvā piṇḍapiṇḍavasena ṭhapite piṇḍagaṇanāya nissaggiyāni. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sappinayena veditabbaṃ. Ettha pana dadhiguḷikāyopi takkabindūnipi honti, tasmā dhotaṃ vaṭṭatīti upaḍḍhattherā āhaṃsu. Mahāsivatthero pana ‘‘bhagavatā anuññātakālato paṭṭhāya takkato uddhaṭamattameva khādiṃsū’’ti āha. Tasmā navanītaṃ paribhuñjantena dhovitvā dadhitakkamakkhikākipillikādīni apanetvā paribhuñjitabbaṃ. Pacitvā sappiṃ katvā paribhuñjitukāmena adhotampi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Yaṃ tattha dadhigataṃ vā takkagataṃ vā, taṃ khayaṃ gamissati. Ettāvatā hi savatthukapaṭiggahitaṃ nāma na hotīti ayamettha adhippāyo. Āmisena saddhiṃ pakkattā pana tasmimpi kukkuccāyanti kukkuccakā. Idāni uggahetvā ṭhapitanavanīte ca purebhattaṃ khīradadhīni paṭiggahetvā katanavanīte ca pacchābhattaṃ tāni paṭiggahetvā katanavanīte ca uggahitakehi katanavanīte ca akappiyamaṃsanavanīte ca sabbo āpattānāpattiparibhogāparibhoganayo sappimhi vuttakkameneva gahetabbo. Telabhikkhāya paviṭṭhānaṃ pana bhikkhūnaṃ tattheva sappimpi navanītampi pakkatelampi apakkatelampi ākiranti. Tattha takkadadhibindūnipi bhattasitthānipi taṇḍulakaṇāpi makkhikādayopi honti, ādiccapākaṃ katvā parissāvetvā gahitaṃ sattāhakālikaṃ hoti. Paṭiggahetvā ca ṭhapitabhesajjehi saddhiṃ pacitvā natthupānampi kātuṃ vaṭṭati. Sace vaddalisamaye lajjī sāmaṇero yathā tattha patitataṇḍulakaṇādayo na paccanti, evaṃ aggimhi vilīyāpetvā parissāvetvā puna pacitvā deti, purimanayeneva sattāhaṃ vaṭṭati.

    ૯૬. તેલેસુ તિલતેલં તાવ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. સત્તાહાતિક્કમે તસ્સ ભાજનગણનાય નિસ્સગ્ગિયભાવો વેદિતબ્બો. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, ઉગ્ગહિતકં કત્વા નિક્ખિત્તં અજ્ઝોહરિતું ન વટ્ટતિ, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. પુરેભત્તં તિલે પટિગ્ગહેત્વા કતતેલં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય અનજ્ઝોહરણીયં હોતિ, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. પચ્છાભત્તં તિલે પટિગ્ગહેત્વા કતતેલં અનજ્ઝોહરણીયમેવ સવત્થુકપટિગ્ગહિતત્તા. સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. પુરેભત્તં વા પચ્છાભત્તં વા ઉગ્ગહિતકતિલેહિ કતતેલેપિ એસેવ નયો. પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતતિલે ભજ્જિત્વા વા તિલપિટ્ઠં વા સેદેત્વા ઉણ્હોદકેન વા તેમેત્વા કતતેલં સચે અનુપસમ્પન્નેન કતં, પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, અત્તના કતં નિબ્બટ્ટિતત્તા પુરેભત્તં નિરામિસં વટ્ટતિ, સામંપક્કત્તા સામિસં ન વટ્ટતિ. સવત્થુકપટિગ્ગહિતત્તા પન પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય ઉભયમ્પિ અનજ્ઝોહરણીયં, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. યદિ પન અપ્પં ઉણ્હોદકં હોતિ અબ્ભુક્કિરણમત્તં, અબ્બોહારિકં હોતિ સામંપાકગણનં ન ગચ્છતિ. સાસપતેલાદીસુપિ અવત્થુકપટિગ્ગહિતેસુ અવત્થુકતિલતેલે વુત્તસદિસોવ વિનિચ્છયો.

    96.Telesu tilatelaṃ tāva purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva vaṭṭati. Sattāhātikkame tassa bhājanagaṇanāya nissaggiyabhāvo veditabbo. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati, uggahitakaṃ katvā nikkhittaṃ ajjhoharituṃ na vaṭṭati, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Purebhattaṃ tile paṭiggahetvā katatelaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya anajjhoharaṇīyaṃ hoti, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Pacchābhattaṃ tile paṭiggahetvā katatelaṃ anajjhoharaṇīyameva savatthukapaṭiggahitattā. Sattāhātikkamepi anāpatti, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā uggahitakatilehi katatelepi eseva nayo. Purebhattaṃ paṭiggahitatile bhajjitvā vā tilapiṭṭhaṃ vā sedetvā uṇhodakena vā temetvā katatelaṃ sace anupasampannena kataṃ, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, attanā kataṃ nibbaṭṭitattā purebhattaṃ nirāmisaṃ vaṭṭati, sāmaṃpakkattā sāmisaṃ na vaṭṭati. Savatthukapaṭiggahitattā pana pacchābhattato paṭṭhāya ubhayampi anajjhoharaṇīyaṃ, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Yadi pana appaṃ uṇhodakaṃ hoti abbhukkiraṇamattaṃ, abbohārikaṃ hoti sāmaṃpākagaṇanaṃ na gacchati. Sāsapatelādīsupi avatthukapaṭiggahitesu avatthukatilatele vuttasadisova vinicchayo.

    સચે પન પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતાનં સાસપાદીનં ચુણ્ણેહિ આદિચ્ચપાકેન સક્કા તેલં કાતું, તં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, સત્તાહાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયં. યસ્મા પન સાસપમધુકચુણ્ણાનિ સેદેત્વા એરણ્ડકટ્ઠીનિ ચ ભજ્જિત્વા એવ તેલં કરોન્તિ, તસ્મા એતેસં તેલં અનુપસમ્પન્નેહિ કતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, વત્થૂનં યાવજીવિકત્તા પન સવત્થુકપટિગ્ગહણે દોસો નત્થિ. અત્તના કતં સત્તાહં નિરામિસપરિભોગેનેવ પરિભુઞ્જિતબ્બં. ઉગ્ગહિતકેહિ કતં અનજ્ઝોહરણીયં, બાહિરપરિભોગે વટ્ટતિ, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. તેલકરણત્થાય સાસપમધુકએરણ્ડકટ્ઠીનિ પટિગ્ગહેત્વા કતતેલં સત્તાહકાલિકં, દુતિયદિવસે કતં છાહં વટ્ટતિ, તતિયદિવસે કતં પઞ્ચાહં વટ્ટતિ, ચતુત્થ, પઞ્ચમ, છટ્ઠ, સત્તમદિવસે કતં તદહેવ વટ્ટતિ. સચે યાવ અરુણસ્સ ઉગ્ગમના તિટ્ઠતિ, નિસ્સગ્ગિયં, અટ્ઠમદિવસે કતં અનજ્ઝોહરણીયં, અનિસ્સગ્ગિયત્તા પન બાહિરપરિભોગે વટ્ટતિ. સચેપિ ન કરોતિ, તેલત્થાય ગહિતસાસપાદીનં સત્તાહાતિક્કમે દુક્કટમેવ. પાળિયં પન અનાગતાનિ અઞ્ઞાનિપિ નાળિકેરનિમ્બકોસમ્બકરમન્દાદીનં તેલાનિ અત્થિ, તાનિ પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહં અતિક્કામયતો દુક્કટં હોતિ. અયમેતેસુ વિસેસો – સેસં યાવકાલિકવત્થું યાવજીવિકવત્થુઞ્ચ સલ્લક્ખેત્વા સામંપાકસવત્થુકપુરેભત્તપચ્છાભત્તપટિગ્ગહિતઉગ્ગહિતવત્થુવિધાનં સબ્બં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં.

    Sace pana purebhattaṃ paṭiggahitānaṃ sāsapādīnaṃ cuṇṇehi ādiccapākena sakkā telaṃ kātuṃ, taṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva vaṭṭati, sattāhātikkame nissaggiyaṃ. Yasmā pana sāsapamadhukacuṇṇāni sedetvā eraṇḍakaṭṭhīni ca bhajjitvā eva telaṃ karonti, tasmā etesaṃ telaṃ anupasampannehi kataṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, vatthūnaṃ yāvajīvikattā pana savatthukapaṭiggahaṇe doso natthi. Attanā kataṃ sattāhaṃ nirāmisaparibhogeneva paribhuñjitabbaṃ. Uggahitakehi kataṃ anajjhoharaṇīyaṃ, bāhiraparibhoge vaṭṭati, sattāhātikkamepi anāpatti. Telakaraṇatthāya sāsapamadhukaeraṇḍakaṭṭhīni paṭiggahetvā katatelaṃ sattāhakālikaṃ, dutiyadivase kataṃ chāhaṃ vaṭṭati, tatiyadivase kataṃ pañcāhaṃ vaṭṭati, catuttha, pañcama, chaṭṭha, sattamadivase kataṃ tadaheva vaṭṭati. Sace yāva aruṇassa uggamanā tiṭṭhati, nissaggiyaṃ, aṭṭhamadivase kataṃ anajjhoharaṇīyaṃ, anissaggiyattā pana bāhiraparibhoge vaṭṭati. Sacepi na karoti, telatthāya gahitasāsapādīnaṃ sattāhātikkame dukkaṭameva. Pāḷiyaṃ pana anāgatāni aññānipi nāḷikeranimbakosambakaramandādīnaṃ telāni atthi, tāni paṭiggahetvā sattāhaṃ atikkāmayato dukkaṭaṃ hoti. Ayametesu viseso – sesaṃ yāvakālikavatthuṃ yāvajīvikavatthuñca sallakkhetvā sāmaṃpākasavatthukapurebhattapacchābhattapaṭiggahitauggahitavatthuvidhānaṃ sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    વસાતેલં નામ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પઞ્ચ વસાનિ અચ્છવસં મચ્છવસં સુસુકાવસં સૂકરવસં ગદ્રભવસ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨) એવં અનુઞ્ઞાતવસાનં તેલં. એત્થ ચ ‘‘અચ્છવસ’’ન્તિ વચનેન ઠપેત્વા મનુસ્સવસં સબ્બેસં અકપ્પિયમંસાનં વસા અનુઞ્ઞાતા. મચ્છગ્ગહણેન ચ સુસુકાપિ ગહિતા હોન્તિ, વાળમચ્છત્તા પન વિસું વુત્તં. મચ્છાદિગ્ગહણેન ચેત્થ સબ્બેસમ્પિ કપ્પિયમંસાનં વસા અનુઞ્ઞાતા. મંસેસુ હિ દસ મનુસ્સહત્થિઅસ્સસુનખઅહિસીહબ્યગ્ઘદીપિઅચ્છતરચ્છાનં મંસાનિ અકપ્પિયાનિ, વસાસુ એકા મનુસ્સવસા. ખીરાદીસુ અકપ્પિયં નામ નત્થિ. અનુપસમ્પન્નેહિ કતં નિબ્બટ્ટિતં વસાતેલં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. યં પન તત્થ સુખુમરજસદિસં મંસં વા ન્હારુ વા અટ્ઠિ વા લોહિતં વા હોતિ, તં અબ્બોહારિકં. સચે પન વસં પટિગ્ગહેત્વા સયં કરોતિ, પુરેભત્તં પટિગ્ગહેત્વા પચિત્વા પરિસ્સાવેત્વા સત્તાહં નિરામિસપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બં. નિરામિસપરિભોગઞ્હિ સન્ધાય ઇદં વુત્તં ‘‘કાલે પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં કાલે સંસટ્ઠં તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨). તત્રાપિ અબ્બોહારિકં અબ્બોહારિકમેવ, પચ્છાભત્તં પન પટિગ્ગહેતું વા કાતું વા ન વટ્ટતિયેવ. વુત્તઞ્હેતં –

    Vasātelaṃ nāma ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca vasāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) evaṃ anuññātavasānaṃ telaṃ. Ettha ca ‘‘acchavasa’’nti vacanena ṭhapetvā manussavasaṃ sabbesaṃ akappiyamaṃsānaṃ vasā anuññātā. Macchaggahaṇena ca susukāpi gahitā honti, vāḷamacchattā pana visuṃ vuttaṃ. Macchādiggahaṇena cettha sabbesampi kappiyamaṃsānaṃ vasā anuññātā. Maṃsesu hi dasa manussahatthiassasunakhaahisīhabyagghadīpiacchataracchānaṃ maṃsāni akappiyāni, vasāsu ekā manussavasā. Khīrādīsu akappiyaṃ nāma natthi. Anupasampannehi kataṃ nibbaṭṭitaṃ vasātelaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Yaṃ pana tattha sukhumarajasadisaṃ maṃsaṃ vā nhāru vā aṭṭhi vā lohitaṃ vā hoti, taṃ abbohārikaṃ. Sace pana vasaṃ paṭiggahetvā sayaṃ karoti, purebhattaṃ paṭiggahetvā pacitvā parissāvetvā sattāhaṃ nirāmisaparibhogena paribhuñjitabbaṃ. Nirāmisaparibhogañhi sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti (mahāva. 262). Tatrāpi abbohārikaṃ abbohārikameva, pacchābhattaṃ pana paṭiggahetuṃ vā kātuṃ vā na vaṭṭatiyeva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘વિકાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ તિણ્ણં દુક્કટાનં. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ . કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં કાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, અનાપત્તી’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૨).

    ‘‘Vikāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa . Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattī’’ti (mahāva. 262).

    ઉપતિસ્સત્થેરં પન અન્તેવાસિકા પુચ્છિંસુ ‘‘ભન્તે, સપ્પિનવનીતવસાનિ એકતો પચિત્વા નિબ્બટ્ટિતાનિ વટ્ટન્તિ, ન વટ્ટન્તી’’તિ? ‘‘ન વટ્ટન્તિ, આવુસો’’તિ. થેરો કિરેત્થ પક્કતેલકસટે વિય કુક્કુચ્ચાયતિ. તતો નં ઉત્તરિ પુચ્છિંસુ ‘‘ભન્તે, નવનીતે દધિગુળિકા વા તક્કબિન્દુ વા હોતિ, એતં વટ્ટતી’’તિ? ‘‘એતમ્પિ, આવુસો, ન વટ્ટતી’’તિ. તતો નં આહંસુ ‘‘ભન્તે, એકતો પચિત્વા એકતો સંસટ્ઠાનિ તેજવન્તાનિ હોન્તિ, રોગં નિગ્ગણ્હન્તી’’તિ. ‘‘સાધાવુસો’’તિ થેરો સમ્પટિચ્છિ. મહાસુમત્થેરો પનાહ ‘‘કપ્પિયમંસવસાવ સામિસપરિભોગે વટ્ટતિ, ઇતરા નિરામિસપરિભોગે વટ્ટતી’’તિ. મહાપદુમત્થેરો પન ‘‘ઇદં કિ’’ન્તિ પટિક્ખિપિત્વા ‘‘નનુ વાતાબાધિકા ભિક્ખૂ પઞ્ચમૂલકસાવયાગુયં અચ્છસૂકરતેલાદીનિ પક્ખિપિત્વા યાગું પિવન્તિ, સા તેજુસ્સદત્તા રોગં નિગ્ગણ્હાતી’’તિ વત્વા ‘‘વટ્ટતી’’તિ આહ.

    Upatissattheraṃ pana antevāsikā pucchiṃsu ‘‘bhante, sappinavanītavasāni ekato pacitvā nibbaṭṭitāni vaṭṭanti, na vaṭṭantī’’ti? ‘‘Na vaṭṭanti, āvuso’’ti. Thero kirettha pakkatelakasaṭe viya kukkuccāyati. Tato naṃ uttari pucchiṃsu ‘‘bhante, navanīte dadhiguḷikā vā takkabindu vā hoti, etaṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Etampi, āvuso, na vaṭṭatī’’ti. Tato naṃ āhaṃsu ‘‘bhante, ekato pacitvā ekato saṃsaṭṭhāni tejavantāni honti, rogaṃ niggaṇhantī’’ti. ‘‘Sādhāvuso’’ti thero sampaṭicchi. Mahāsumatthero panāha ‘‘kappiyamaṃsavasāva sāmisaparibhoge vaṭṭati, itarā nirāmisaparibhoge vaṭṭatī’’ti. Mahāpadumatthero pana ‘‘idaṃ ki’’nti paṭikkhipitvā ‘‘nanu vātābādhikā bhikkhū pañcamūlakasāvayāguyaṃ acchasūkaratelādīni pakkhipitvā yāguṃ pivanti, sā tejussadattā rogaṃ niggaṇhātī’’ti vatvā ‘‘vaṭṭatī’’ti āha.

    ૯૭. મધુ નામ મધુકરીહિ મધુમક્ખિકાહિ ખુદ્દકમક્ખિકાહિ ભમરમક્ખિકાહિ ચ કતં મધુ. તં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસપરિભોગમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસપરિભોગમેવ વટ્ટતિ, સત્તાહાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયં. સચે સિલેસસદિસં મહામધું ખણ્ડં કત્વા ઠપિતં, ઇતરં વા નાનાભાજનેસુ, વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિયાનિ. સચે એકમેવ ખણ્ડં, એકભાજને વા ઇતરં, એકમેવ નિસ્સગ્ગિયં. ઉગ્ગહિતકં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં, અરુમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. મધુપટલં વા મધુસિત્થકં વા સચે મધુના અમક્ખિતં પરિસુદ્ધં, યાવજીવિકં, મધુમક્ખિતં પન મધુગતિકમેવ. ચીરિકા નામ સપક્ખા દીઘમક્ખિકા તુમ્બળનામિકા ચ અટ્ઠિપક્ખિકા કાળમહાભમરા હોન્તિ, તેસં આસયેસુ નિય્યાસસદિસં મધુ હોતિ, તં યાવજીવિકં.

    97.Madhu nāma madhukarīhi madhumakkhikāhi khuddakamakkhikāhi bhamaramakkhikāhi ca kataṃ madhu. Taṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisaparibhogameva vaṭṭati, sattāhātikkame nissaggiyaṃ. Sace silesasadisaṃ mahāmadhuṃ khaṇḍaṃ katvā ṭhapitaṃ, itaraṃ vā nānābhājanesu, vatthugaṇanāya nissaggiyāni. Sace ekameva khaṇḍaṃ, ekabhājane vā itaraṃ, ekameva nissaggiyaṃ. Uggahitakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ, arumakkhanādīsu upanetabbaṃ. Madhupaṭalaṃ vā madhusitthakaṃ vā sace madhunā amakkhitaṃ parisuddhaṃ, yāvajīvikaṃ, madhumakkhitaṃ pana madhugatikameva. Cīrikā nāma sapakkhā dīghamakkhikā tumbaḷanāmikā ca aṭṭhipakkhikā kāḷamahābhamarā honti, tesaṃ āsayesu niyyāsasadisaṃ madhu hoti, taṃ yāvajīvikaṃ.

    ૯૮. ફાણિતં નામ ઉચ્છુરસં ઉપાદાય અપક્કા વા અવત્થુકપક્કા વા સબ્બાપિ અવત્થુકા ઉચ્છુવિકતિ. તં ફાણિતં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, સત્તાહાતિક્કમે વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિયં. બહૂ પિણ્ડા ચુણ્ણે કત્વા એકભાજને પક્ખિત્તા હોન્તિ ઘનસન્નિવેસા, એકમેવ નિસ્સગ્ગિયં. ઉગ્ગહિતકં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં, ઘરધૂપનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતેન અપરિસ્સાવિતઉચ્છુરસેન કતફાણિતં સચે અનુપસમ્પન્નેન કતં, સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, સયંકતં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય પન સવત્થુકપટિગ્ગહિતત્તા અનજ્ઝોહરણીયં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. પચ્છાભત્તં અપરિસ્સાવિતપટિગ્ગહિતેન કતમ્પિ અનજ્ઝોહરણીયમેવ, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. એસ નયો ઉચ્છું પટિગ્ગહેત્વા કતફાણિતેપિ. પુરેભત્તં પન પરિસ્સાવિતપટિગ્ગહિતેન કતં સચે અનુપસમ્પન્નેન કતં, પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ. સયંકતં પુરેભત્તમ્પિ નિરામિસમેવ, પચ્છાભત્તં પરિસ્સાવિતપટિગ્ગહિતેન કતં પન નિરામિસમેવ સત્તાહં વટ્ટતિ. ઉગ્ગહિતકતં વુત્તનયમેવ. ‘‘ઝામઉચ્છુફાણિતં વા કોટ્ટિતઉચ્છુફાણિતં વા પુરેભત્તમેવ વટ્ટતી’’તિ મહાઅટ્ઠકથાયં વુત્તં. મહાપચ્ચરિયં પન ‘‘એતં સવત્થુકપક્કં વટ્ટતિ, નો વટ્ટતી’’તિ પુચ્છં કત્વા ‘‘ઉચ્છુફાણિતં પચ્છાભત્તં નો વટ્ટનકં નામ નત્થી’’તિ વુત્તં, તં યુત્તં. સીતોદકેન કતં મધુકપુપ્ફફાણિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ, સત્તાહાતિક્કમે વત્થુગણનાય દુક્કટં, ખીરં પક્ખિપિત્વા કતં મધુકફાણિતં યાવકાલિકં. ખણ્ડસક્ખરં પન ખીરજલ્લિકં અપનેત્વા સોધેન્તિ, તસ્મા વટ્ટતિ.

    98.Phāṇitaṃ nāma ucchurasaṃ upādāya apakkā vā avatthukapakkā vā sabbāpi avatthukā ucchuvikati. Taṃ phāṇitaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati, sattāhātikkame vatthugaṇanāya nissaggiyaṃ. Bahū piṇḍā cuṇṇe katvā ekabhājane pakkhittā honti ghanasannivesā, ekameva nissaggiyaṃ. Uggahitakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ, gharadhūpanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattaṃ paṭiggahitena aparissāvitaucchurasena kataphāṇitaṃ sace anupasampannena kataṃ, sāmisampi vaṭṭati, sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya pana savatthukapaṭiggahitattā anajjhoharaṇīyaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Pacchābhattaṃ aparissāvitapaṭiggahitena katampi anajjhoharaṇīyameva, sattāhātikkamepi anāpatti. Esa nayo ucchuṃ paṭiggahetvā kataphāṇitepi. Purebhattaṃ pana parissāvitapaṭiggahitena kataṃ sace anupasampannena kataṃ, purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva. Sayaṃkataṃ purebhattampi nirāmisameva, pacchābhattaṃ parissāvitapaṭiggahitena kataṃ pana nirāmisameva sattāhaṃ vaṭṭati. Uggahitakataṃ vuttanayameva. ‘‘Jhāmaucchuphāṇitaṃ vā koṭṭitaucchuphāṇitaṃ vā purebhattameva vaṭṭatī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘etaṃ savatthukapakkaṃ vaṭṭati, no vaṭṭatī’’ti pucchaṃ katvā ‘‘ucchuphāṇitaṃ pacchābhattaṃ no vaṭṭanakaṃ nāma natthī’’ti vuttaṃ, taṃ yuttaṃ. Sītodakena kataṃ madhukapupphaphāṇitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati, sattāhātikkame vatthugaṇanāya dukkaṭaṃ, khīraṃ pakkhipitvā kataṃ madhukaphāṇitaṃ yāvakālikaṃ. Khaṇḍasakkharaṃ pana khīrajallikaṃ apanetvā sodhenti, tasmā vaṭṭati.

    ૯૯. મધુકપુપ્ફં પન પુરેભત્તમ્પિ અલ્લં વટ્ટતિ. ભજ્જિતમ્પિ વટ્ટતિ, ભજ્જિત્વા તિલાદીહિ મિસ્સં વા અમિસ્સં વા કત્વા કોટ્ટિતં વટ્ટતિ. યદિ પન તં ગહેત્વા મેરયત્થાય યોજેન્તિ, યોજિતં બીજતો પટ્ઠાય ન વટ્ટતિ. કદલીખજ્જૂરીઅમ્બલબુજપનસચિઞ્ચાદીનં સબ્બેસં યાવકાલિકફલાનં ફાણિતં યાવકાલિકમેવ. મરિચપક્કેહિ ફાણિતં કરોન્તિ, તં યાવજીવિકં. એવં યથાવુત્તાનિ સત્તાહકાલિકાનિ સપ્પિઆદીનિ પઞ્ચ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પઞ્ચ ભેસજ્જાની’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૦) ભેસજ્જનામેન અનુઞ્ઞાતત્તા ભેસજ્જકિચ્ચં કરોન્તુ વા મા વા, આહારત્થં ફરિતું સમત્થાનિપિ પટિગ્ગહેત્વા તદહુપુરેભત્તં યથાસુખં, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સતિ પચ્ચયે વુત્તનયેન સત્તાહં પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ, સત્તાહાતિક્કમે પન ભેસજ્જસિક્ખાપદેન નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. સચેપિ સાસપમત્તં હોતિ, સકિં વા અઙ્ગુલિયા ગહેત્વા જિવ્હાય સાયનમત્તં, નિસ્સજ્જિતબ્બમેવ પાચિત્તિયઞ્ચ દેસેતબ્બં. નિસ્સટ્ઠં પટિલભિત્વા ન અજ્ઝોહરિતબ્બં, ન કાયિકેન પરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બં , કાયો વા કાયે અરુ વા ન મક્ખેતબ્બં. તેહિ મક્ખિતાનિ કાસાવકત્તરયટ્ઠિઉપાહનપાદકઠલિકમઞ્ચપીઠાદીનિપિ અપરિભોગાનિ. ‘‘દ્વારવાતપાનકવાટેસુપિ હત્થેન ગહણટ્ઠાનં ન મક્ખેતબ્બ’’ન્તિ મહાપચ્ચરિયં વુત્તં. ‘‘કસાવે પન પક્ખિપિત્વા દ્વારવાતપાનકવાટાનિ મક્ખેતબ્બાની’’તિ મહાઅટ્ઠકથાયં વુત્તં. પદીપે વા કાળવણ્ણે વા ઉપનેતું વટ્ટતિ. અઞ્ઞેન પન ભિક્ખુના કાયિકેન પરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બં, ન અજ્ઝોહરિતબ્બં. ‘‘અનાપત્તિ અન્તોસત્તાહં અધિટ્ઠેતી’’તિ (પારા॰ ૬૨૫) વચનતો પન સત્તાહબ્ભન્તરે સપ્પિઞ્ચ તેલઞ્ચ વસઞ્ચ મુદ્ધનિ તેલં વા અબ્ભઞ્જનં વા મધું અરુમક્ખનં ફાણિતં ઘરધૂપનં અધિટ્ઠેતિ અનાપત્તિ, નેવ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. સચે અધિટ્ઠિતતેલં અનધિટ્ઠિતતેલભાજને આકિરિતુકામો હોતિ, ભાજને ચે સુખુમં છિદ્દં, પવિટ્ઠં પવિટ્ઠં તેલં પુરાણતેલેન અજ્ઝોત્થરીયતિ, પુન અધિટ્ઠાતબ્બં. અથ મહામુખં હોતિ, સહસાવ બહુ તેલં પવિસિત્વા પુરાણતેલં અજ્ઝોત્થરતિ, પુન અધિટ્ઠાનકિચ્ચં નત્થિ. અધિટ્ઠિતગતિકમેવ હિ તં હોતિ. એતેન નયેન અધિટ્ઠિતતેલભાજને અનધિટ્ઠિતતેલઆકિરણમ્પિ વેદિતબ્બં.

    99. Madhukapupphaṃ pana purebhattampi allaṃ vaṭṭati. Bhajjitampi vaṭṭati, bhajjitvā tilādīhi missaṃ vā amissaṃ vā katvā koṭṭitaṃ vaṭṭati. Yadi pana taṃ gahetvā merayatthāya yojenti, yojitaṃ bījato paṭṭhāya na vaṭṭati. Kadalīkhajjūrīambalabujapanasaciñcādīnaṃ sabbesaṃ yāvakālikaphalānaṃ phāṇitaṃ yāvakālikameva. Maricapakkehi phāṇitaṃ karonti, taṃ yāvajīvikaṃ. Evaṃ yathāvuttāni sattāhakālikāni sappiādīni pañca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca bhesajjānī’’ti (mahāva. 260) bhesajjanāmena anuññātattā bhesajjakiccaṃ karontu vā mā vā, āhāratthaṃ pharituṃ samatthānipi paṭiggahetvā tadahupurebhattaṃ yathāsukhaṃ, pacchābhattato paṭṭhāya sati paccaye vuttanayena sattāhaṃ paribhuñjitabbāni, sattāhātikkame pana bhesajjasikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Sacepi sāsapamattaṃ hoti, sakiṃ vā aṅguliyā gahetvā jivhāya sāyanamattaṃ, nissajjitabbameva pācittiyañca desetabbaṃ. Nissaṭṭhaṃ paṭilabhitvā na ajjhoharitabbaṃ, na kāyikena paribhogena paribhuñjitabbaṃ , kāyo vā kāye aru vā na makkhetabbaṃ. Tehi makkhitāni kāsāvakattarayaṭṭhiupāhanapādakaṭhalikamañcapīṭhādīnipi aparibhogāni. ‘‘Dvāravātapānakavāṭesupi hatthena gahaṇaṭṭhānaṃ na makkhetabba’’nti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. ‘‘Kasāve pana pakkhipitvā dvāravātapānakavāṭāni makkhetabbānī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Padīpe vā kāḷavaṇṇe vā upanetuṃ vaṭṭati. Aññena pana bhikkhunā kāyikena paribhogena paribhuñjitabbaṃ, na ajjhoharitabbaṃ. ‘‘Anāpatti antosattāhaṃ adhiṭṭhetī’’ti (pārā. 625) vacanato pana sattāhabbhantare sappiñca telañca vasañca muddhani telaṃ vā abbhañjanaṃ vā madhuṃ arumakkhanaṃ phāṇitaṃ gharadhūpanaṃ adhiṭṭheti anāpatti, neva nissaggiyaṃ hoti. Sace adhiṭṭhitatelaṃ anadhiṭṭhitatelabhājane ākiritukāmo hoti, bhājane ce sukhumaṃ chiddaṃ, paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ telaṃ purāṇatelena ajjhottharīyati, puna adhiṭṭhātabbaṃ. Atha mahāmukhaṃ hoti, sahasāva bahu telaṃ pavisitvā purāṇatelaṃ ajjhottharati, puna adhiṭṭhānakiccaṃ natthi. Adhiṭṭhitagatikameva hi taṃ hoti. Etena nayena adhiṭṭhitatelabhājane anadhiṭṭhitatelaākiraṇampi veditabbaṃ.

    સચે પન સત્તાહાતિક્કન્તં અનુપસમ્પન્નસ્સ પરિચ્ચજિત્વા દેતિ, પુન તેન અત્તનો સન્તકં કત્વા દિન્નં પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. સચે હિ સો અભિસઙ્ખરિત્વા વા અનભિસઙ્ખરિત્વા વા તસ્સ ભિક્ખુનો નત્થુકમ્મત્થં દદેય્ય, ગહેત્વા નત્થુકમ્મં કાતબ્બં. સચે બાલો હોતિ, દાતું ન જાનાતિ, અઞ્ઞેન ભિક્ખુના વત્તબ્બો ‘‘અત્થિ તે સામણેર તેલ’’ન્તિ? ‘‘આમ, ભન્તે, અત્થી’’તિ. આહર થેરસ્સ ભેસજ્જં કરિસ્સામાતિ. એવમ્પિ વટ્ટતિ. સચે દ્વિન્નં સન્તકં એકેન પટિગ્ગહિતં અવિભત્તં હોતિ, સત્તાહાતિક્કમે દ્વિન્નમ્પિ અનાપત્તિ, પરિભુઞ્જિતું પન ન વટ્ટતિ. સચે યેન પટિગ્ગહિતં, સો ઇતરં ભણતિ ‘‘આવુસો, ઇમં તેલં સત્તાહમત્તં પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતી’’તિ, સો ચ પરિભોગં ન કરોતિ, કસ્સ આપત્તિ? ન કસ્સચિ. કસ્મા? યેન પટિગ્ગહિતં, તેન વિસ્સજ્જિતત્તા, ઇતરસ્સ અપ્પટિગ્ગહિતત્તા.

    Sace pana sattāhātikkantaṃ anupasampannassa pariccajitvā deti, puna tena attano santakaṃ katvā dinnaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace hi so abhisaṅkharitvā vā anabhisaṅkharitvā vā tassa bhikkhuno natthukammatthaṃ dadeyya, gahetvā natthukammaṃ kātabbaṃ. Sace bālo hoti, dātuṃ na jānāti, aññena bhikkhunā vattabbo ‘‘atthi te sāmaṇera tela’’nti? ‘‘Āma, bhante, atthī’’ti. Āhara therassa bhesajjaṃ karissāmāti. Evampi vaṭṭati. Sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, sattāhātikkame dvinnampi anāpatti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭati. Sace yena paṭiggahitaṃ, so itaraṃ bhaṇati ‘‘āvuso, imaṃ telaṃ sattāhamattaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti, so ca paribhogaṃ na karoti, kassa āpatti? Na kassaci. Kasmā? Yena paṭiggahitaṃ, tena vissajjitattā, itarassa appaṭiggahitattā.

    ૧૦૦. ઇમેસુ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૦૫) પન ચતૂસુ કાલિકેસુ યાવકાલિકં યામકાલિકન્તિ ઇદમેવ દ્વયં અન્તોવુત્થકઞ્ચેવ સન્નિધિકારકઞ્ચ હોતિ, સત્તાહકાલિકઞ્ચ યાવજીવિકઞ્ચ અકપ્પિયકુટિયં નિક્ખિપિતુમ્પિ વટ્ટતિ, સન્નિધિમ્પિ ન જનેતિ. યાવકાલિકં પન અત્તના સદ્ધિં સમ્ભિન્નરસાનિ તીણિપિ યામકાલિકાદીનિ અત્તનો સભાવં ઉપનેતિ. યામકાલિકં દ્વેપિ સત્તાહકાલિકાદીનિ અત્તનો સભાવં ઉપનેતિ, સત્તાહકાલિકમ્પિ અત્તના સદ્ધિં સંસટ્ઠં યાવજીવિકં અત્તનો સભાવઞ્ઞેવ ઉપનેતિ, તસ્મા યાવકાલિકેન તદહુપટિગ્ગહિતેન સદ્ધિં સંસટ્ઠં સમ્ભિન્નરસં સેસકાલિકત્તયં તદહુપુરેભત્તમેવ વટ્ટતિ. યામકાલિકેન સંસટ્ઠં પન ઇતરદ્વયં તદહુપટિગ્ગહિતં યાવ અરુણુગ્ગમના વટ્ટતિ. સત્તાહકાલિકેન પન તદહુપટિગ્ગહિતેન સદ્ધિં સંસટ્ઠં તદહુપટિગ્ગહિતં વા પુરેપટિગ્ગહિતં વા યાવજીવિકં સત્તાહં કપ્પતિ. દ્વીહપટિગ્ગહિતેન છાહં. તીહપટિગ્ગહિતેન પઞ્ચાહં…પે॰… સત્તાહપટિગ્ગહિતેન તદહેવ કપ્પતીતિ વેદિતબ્બં. કાલયામસત્તાહાતિક્કમેસુ ચેત્થ વિકાલભોજનસન્નિધિભેસજ્જસિક્ખાપદાનં વસેન આપત્તિયો વેદિતબ્બા.

    100. Imesu (mahāva. aṭṭha. 305) pana catūsu kālikesu yāvakālikaṃ yāmakālikanti idameva dvayaṃ antovutthakañceva sannidhikārakañca hoti, sattāhakālikañca yāvajīvikañca akappiyakuṭiyaṃ nikkhipitumpi vaṭṭati, sannidhimpi na janeti. Yāvakālikaṃ pana attanā saddhiṃ sambhinnarasāni tīṇipi yāmakālikādīni attano sabhāvaṃ upaneti. Yāmakālikaṃ dvepi sattāhakālikādīni attano sabhāvaṃ upaneti, sattāhakālikampi attanā saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ yāvajīvikaṃ attano sabhāvaññeva upaneti, tasmā yāvakālikena tadahupaṭiggahitena saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ sambhinnarasaṃ sesakālikattayaṃ tadahupurebhattameva vaṭṭati. Yāmakālikena saṃsaṭṭhaṃ pana itaradvayaṃ tadahupaṭiggahitaṃ yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Sattāhakālikena pana tadahupaṭiggahitena saddhiṃ saṃsaṭṭhaṃ tadahupaṭiggahitaṃ vā purepaṭiggahitaṃ vā yāvajīvikaṃ sattāhaṃ kappati. Dvīhapaṭiggahitena chāhaṃ. Tīhapaṭiggahitena pañcāhaṃ…pe… sattāhapaṭiggahitena tadaheva kappatīti veditabbaṃ. Kālayāmasattāhātikkamesu cettha vikālabhojanasannidhibhesajjasikkhāpadānaṃ vasena āpattiyo veditabbā.

    સચે પન એકતો પટિગ્ગહિતાનિપિ ચત્તારિ કાલિકાનિ સમ્ભિન્નરસાનિ ન હોન્તિ, તસ્સ તસ્સેવ કાલસ્સ વસેન પરિભુઞ્જિતું વટ્ટન્તિ. સચે હિ છલ્લિમ્પિ અનપનેત્વા સકલેનેવ નાળિકેરફલેન સદ્ધિં અમ્બપાનાદિપાનકં પટિગ્ગહિતં હોતિ, નાળિકેરં અપનેત્વા તં વિકાલેપિ કપ્પતિ. ઉપરિ સપ્પિપિણ્ડં ઠપેત્વા સીતલપાયાસં દેન્તિ, યં પાયાસેન અસંસટ્ઠં સપ્પિ, તં અપનેત્વા સત્તાહં પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. થદ્ધમધુફાણિતાદીસુપિ એસેવ નયો. તક્કોલજાતિફલાદીહિ અલઙ્કરિત્વા પિણ્ડપાતં દેન્તિ, તાનિ ઉદ્ધરિત્વા ધોવિત્વા યાવજીવં પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ. યાગુયં પક્ખિપિત્વા દિન્નસિઙ્ગિવેરાદીસુપિ તેલાદીસુ પક્ખિપિત્વા દિન્નલટ્ઠિમધુકાદીસુપિ એસેવ નયો. એવં યં યં અસમ્ભિન્નરસં હોતિ, તં તં એકતો પટિગ્ગહિતમ્પિ યથા સુદ્ધં હોતિ, તથા ધોવિત્વા તચ્છેત્વા વા તસ્સ તસ્સ કાલસ્સ વસેન પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. સચે સમ્ભિન્નરસં હોતિ સંસટ્ઠં, ન વટ્ટતિ.

    Sace pana ekato paṭiggahitānipi cattāri kālikāni sambhinnarasāni na honti, tassa tasseva kālassa vasena paribhuñjituṃ vaṭṭanti. Sace hi challimpi anapanetvā sakaleneva nāḷikeraphalena saddhiṃ ambapānādipānakaṃ paṭiggahitaṃ hoti, nāḷikeraṃ apanetvā taṃ vikālepi kappati. Upari sappipiṇḍaṃ ṭhapetvā sītalapāyāsaṃ denti, yaṃ pāyāsena asaṃsaṭṭhaṃ sappi, taṃ apanetvā sattāhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati. Thaddhamadhuphāṇitādīsupi eseva nayo. Takkolajātiphalādīhi alaṅkaritvā piṇḍapātaṃ denti, tāni uddharitvā dhovitvā yāvajīvaṃ paribhuñjitabbāni. Yāguyaṃ pakkhipitvā dinnasiṅgiverādīsupi telādīsu pakkhipitvā dinnalaṭṭhimadhukādīsupi eseva nayo. Evaṃ yaṃ yaṃ asambhinnarasaṃ hoti, taṃ taṃ ekato paṭiggahitampi yathā suddhaṃ hoti, tathā dhovitvā tacchetvā vā tassa tassa kālassa vasena paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace sambhinnarasaṃ hoti saṃsaṭṭhaṃ, na vaṭṭati.

    ઇતિ પાળિમુત્તકવિનયવિનિચ્છયસઙ્ગહે

    Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe

    કાલિકવિનિચ્છયકથા સમત્તા.

    Kālikavinicchayakathā samattā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact