Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અપદાન-અટ્ઠકથા • Apadāna-aṭṭhakathā |
૬. કાળુદાયિત્થેરઅપદાનવણ્ણના
6. Kāḷudāyittheraapadānavaṇṇanā
છટ્ઠાપદાને પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિકં આયસ્મતો કાળુદાયિત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું કુલપ્પસાદકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા તજ્જં અભિનીહારકમ્મં કત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેસિ. સત્થાપિ બ્યાકાસિ. સો યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો અમ્હાકં બોધિસત્તસ્સ માતુકુચ્છિયં પટિસન્ધિગ્ગહણદિવસે દેવલોકતો ચવિત્વા કપિલવત્થુસ્મિંયેવ અમચ્ચકુલે પટિસન્ધિં ગણ્હિ. બોધિસત્તેન સહ એકદિવસેયેવ જાતો, તંદિવસંયેવ નં દુકૂલચુમ્બટકેન નિપજ્જાપેત્વા બોધિસત્તસ્સ ઉપટ્ઠાનં નયિંસુ. બોધિસત્તેન હિ સદ્ધિં બોધિરુક્ખો, રાહુલમાતા, ચત્તારો નિધી , આરોહનિયહત્થી, કણ્ડકો, છન્નો, કાળુદાયીતિ ઇમે સત્ત એકદિવસે જાતત્તા સહજાતા નામ અહેસું. અથસ્સ નામગ્ગહણદિવસે સકલનગરસ્સ ઉદગ્ગચિત્તદિવસે જાતત્તા ઉદાયીત્વેવ નામં કરિંસુ. થોકં કાળધાતુકત્તા પન કાળુદાયીતિ પઞ્ઞાયિત્થ. સો બોધિસત્તેન સદ્ધિં કુમારકીળં કીળન્તો વુદ્ધિં અગમાસિ.
Chaṭṭhāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato kāḷudāyittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kulappasādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā tajjaṃ abhinīhārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Satthāpi byākāsi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bodhisattassa mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase devalokato cavitvā kapilavatthusmiṃyeva amaccakule paṭisandhiṃ gaṇhi. Bodhisattena saha ekadivaseyeva jāto, taṃdivasaṃyeva naṃ dukūlacumbaṭakena nipajjāpetvā bodhisattassa upaṭṭhānaṃ nayiṃsu. Bodhisattena hi saddhiṃ bodhirukkho, rāhulamātā, cattāro nidhī , ārohaniyahatthī, kaṇḍako, channo, kāḷudāyīti ime satta ekadivase jātattā sahajātā nāma ahesuṃ. Athassa nāmaggahaṇadivase sakalanagarassa udaggacittadivase jātattā udāyītveva nāmaṃ kariṃsu. Thokaṃ kāḷadhātukattā pana kāḷudāyīti paññāyittha. So bodhisattena saddhiṃ kumārakīḷaṃ kīḷanto vuddhiṃ agamāsi.
અપરભાગે લોકનાથે મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખમિત્વા અનુક્કમેન સબ્બઞ્ઞુતં પત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કે રાજગહં ઉપનિસ્સાય વેળુવને વિહરન્તે સુદ્ધોદનમહારાજા તં પવત્તિં સુત્વા પુરિસસહસ્સપરિવારં એકં અમચ્ચં ‘‘પુત્તં મે ઇધાનેહી’’તિ પેસેસિ. સો સત્થુ ધમ્મદેસનાવેલાયં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુત્વા સપરિવારો અરહત્તં પાપુણિ. અથ ને સત્થા ‘‘એથ, ભિક્ખવો’’તિ હત્થં પસારેસિ. સબ્બે તંખણંયેવ ઇદ્ધિમયપત્તચીવરધરા વસ્સસટ્ઠિકત્થેરા વિય અહેસું. અરહત્તપ્પત્તતો પટ્ઠાય અરિયા નામ મજ્ઝત્તાવ હોન્તિ, તસ્મા રઞ્ઞા પેસિતસાસનં દસબલસ્સ નારોચેસિ. રાજા નેવ ગતો આગચ્છતિ, ન સાસનં સુય્યતીતિ અપરમ્પિ અમચ્ચં પુરિસસહસ્સપરિવારં પેસેસિ. તસ્મિમ્પિ તથા પટિપન્ને અપરમ્પીતિ એતેન નયેન નવપુરિસસહસ્સપરિવારે નવ અમચ્ચે પેસેસિ. સબ્બે ગન્ત્વા અરહત્તં પત્વા તુણ્હીભૂતા અહેસું.
Aparabhāge lokanāthe mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharante suddhodanamahārājā taṃ pavattiṃ sutvā purisasahassaparivāraṃ ekaṃ amaccaṃ ‘‘puttaṃ me idhānehī’’ti pesesi. So satthu dhammadesanāvelāyaṃ satthu santikaṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ pāpuṇi. Atha ne satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Sabbe taṃkhaṇaṃyeva iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ. Arahattappattato paṭṭhāya ariyā nāma majjhattāva honti, tasmā raññā pesitasāsanaṃ dasabalassa nārocesi. Rājā neva gato āgacchati, na sāsanaṃ suyyatīti aparampi amaccaṃ purisasahassaparivāraṃ pesesi. Tasmimpi tathā paṭipanne aparampīti etena nayena navapurisasahassaparivāre nava amacce pesesi. Sabbe gantvā arahattaṃ patvā tuṇhībhūtā ahesuṃ.
અથ રાજા ચિન્તેસિ – ‘‘એત્તકા જના મયિ સિનેહાભાવેન દસબલસ્સ ઇધાગમનત્થાય ન કિઞ્ચિ કથયિંસુ, અયં ખો પન ઉદાયી દસબલેન સમવયો સહપંસુકીળિકો, મયિ ચ સિનેહવા, ઇમં પેસેસ્સામી’’તિ. અથ તં પક્કોસાપેત્વા, ‘‘તાત, ત્વં પુરિસસહસ્સપરિવારો ગન્ત્વા દસબલં ઇધાનેહી’’તિ વત્વા પેસેસિ. સો પન ગચ્છન્તો ‘‘સચાહં, દેવ, પબ્બજિતું લભિસ્સામિ, એવાહં ભગવન્તં ઇધાનેસ્સામી’’તિ વત્વા રઞ્ઞા ‘‘પબ્બજિતોપિ મમ પુત્તં દસ્સેહી’’તિ વુત્તો રાજગહં ગન્ત્વા સત્થુ ધમ્મદેસનાવેલાય પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુત્વા સપરિવારો અરહત્તં પત્વા એહિભિક્ખુભાવે પતિટ્ઠાસિ. સો અરહત્તં પત્વા – ‘‘ન તાવાયં દસબલસ્સ કુલનગરં ગન્તું કાલો, વસ્સન્તે પન ઉપગતે પબ્બતેસુ વનસણ્ડેસુ હરિતતિણસઞ્છન્નાય ભૂમિયા ગમનકાલો ભવિસ્સતી’’તિ ગમનકાલં આગમેન્તો વસ્સન્તે સમ્પત્તે સત્થુ કુલનગરં ગન્તું ગમનવણ્ણં સંવણ્ણેસિ. વુત્તઞ્ચેતં થેરગાથાય (થેરગા॰ ૫૨૭-૫૩૦) –
Atha rājā cintesi – ‘‘ettakā janā mayi sinehābhāvena dasabalassa idhāgamanatthāya na kiñci kathayiṃsu, ayaṃ kho pana udāyī dasabalena samavayo sahapaṃsukīḷiko, mayi ca sinehavā, imaṃ pesessāmī’’ti. Atha taṃ pakkosāpetvā, ‘‘tāta, tvaṃ purisasahassaparivāro gantvā dasabalaṃ idhānehī’’ti vatvā pesesi. So pana gacchanto ‘‘sacāhaṃ, deva, pabbajituṃ labhissāmi, evāhaṃ bhagavantaṃ idhānessāmī’’ti vatvā raññā ‘‘pabbajitopi mama puttaṃ dassehī’’ti vutto rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanāvelāya parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaṃ patvā ehibhikkhubhāve patiṭṭhāsi. So arahattaṃ patvā – ‘‘na tāvāyaṃ dasabalassa kulanagaraṃ gantuṃ kālo, vassante pana upagate pabbatesu vanasaṇḍesu haritatiṇasañchannāya bhūmiyā gamanakālo bhavissatī’’ti gamanakālaṃ āgamento vassante sampatte satthu kulanagaraṃ gantuṃ gamanavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesi. Vuttañcetaṃ theragāthāya (theragā. 527-530) –
‘‘અઙ્ગારિનો દાનિ દુમા ભદન્તે, ફલેસિનો છદનં વિપ્પહાય;
‘‘Aṅgārino dāni dumā bhadante, phalesino chadanaṃ vippahāya;
તે અચ્ચિમન્તોવ પભાસયન્તિ, સમયો મહાવીર ભાગી રસાનં.
Te accimantova pabhāsayanti, samayo mahāvīra bhāgī rasānaṃ.
‘‘દુમાનિ ફુલ્લાનિ મનોરમાનિ, સમન્તતો સબ્બદિસા પવન્તિ;
‘‘Dumāni phullāni manoramāni, samantato sabbadisā pavanti;
પત્તં પહાય ફલમાસસાના, કાલો ઇતો પક્કમનાય વીર.
Pattaṃ pahāya phalamāsasānā, kālo ito pakkamanāya vīra.
‘‘નેવાતિસીતં ન પનાતિઉણ્હં, સુખા ઉતુ અદ્ધનિયા ભદન્તે;
‘‘Nevātisītaṃ na panātiuṇhaṃ, sukhā utu addhaniyā bhadante;
પસ્સન્તુ તં સાકિયા કોળિયા ચ, પચ્છામુખં રોહિનિયં તરન્તં.
Passantu taṃ sākiyā koḷiyā ca, pacchāmukhaṃ rohiniyaṃ tarantaṃ.
‘‘આસાય કસતે ખેત્તં, બીજં આસાય વપ્પતિ;
‘‘Āsāya kasate khettaṃ, bījaṃ āsāya vappati;
આસાય વાણિજા યન્તિ, સમુદ્દં ધનહારકા;
Āsāya vāṇijā yanti, samuddaṃ dhanahārakā;
યાય આસાય તિટ્ઠામિ, સા મે આસા સમિજ્ઝતુ.
Yāya āsāya tiṭṭhāmi, sā me āsā samijjhatu.
‘‘નાતિસીતં નાતિઉણ્હં, નાતિદુબ્ભિક્ખછાતકં;
‘‘Nātisītaṃ nātiuṇhaṃ, nātidubbhikkhachātakaṃ;
સદ્દલા હરિતા ભૂમિ, એસ કાલો મહામુનિ. (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૨૨૫);
Saddalā haritā bhūmi, esa kālo mahāmuni. (a. ni. aṭṭha. 1.1.225);
‘‘પુનપ્પુનઞ્ચેવ વપન્તિ બીજં, પુનપ્પુનં વસ્સતિ દેવરાજા;
‘‘Punappunañceva vapanti bījaṃ, punappunaṃ vassati devarājā;
પુનપ્પુનં ખેત્તં કસન્તિ કસ્સકા, પુનપ્પુનં ધઞ્ઞમુપેતિ રટ્ઠં.
Punappunaṃ khettaṃ kasanti kassakā, punappunaṃ dhaññamupeti raṭṭhaṃ.
‘‘પુનપ્પુનં યાચનકા ચરન્તિ, પુનપ્પુનં દાનપતી દદન્તિ;
‘‘Punappunaṃ yācanakā caranti, punappunaṃ dānapatī dadanti;
પુનપ્પુનં દાનપતી દદિત્વા, પુનપ્પુનં સગ્ગમુપેન્તિ ઠાનં.
Punappunaṃ dānapatī daditvā, punappunaṃ saggamupenti ṭhānaṃ.
‘‘વીરો હવે સત્તયુગં પુનેતિ; યસ્મિં કુલે જાયતિ ભૂરિપઞ્ઞો;
‘‘Vīro have sattayugaṃ puneti; Yasmiṃ kule jāyati bhūripañño;
મઞ્ઞામહં સક્કતિ દેવદેવો, તયા હિ જાતો મુનિ સચ્ચનામો.
Maññāmahaṃ sakkati devadevo, tayā hi jāto muni saccanāmo.
‘‘સુદ્ધોદનો નામ પિતા મહેસિનો, બુદ્ધસ્સ માતા પન માયનામા;
‘‘Suddhodano nāma pitā mahesino, buddhassa mātā pana māyanāmā;
યા બોધિસત્તં પરિહરિય કુચ્છિના, કાયસ્સ ભેદા તિદિવમ્હિ મોદતિ.
Yā bodhisattaṃ parihariya kucchinā, kāyassa bhedā tidivamhi modati.
‘‘સા ગોતમી કાલકતા ઇતો ચુતા, દિબ્બેહિ કામેહિ સમઙ્ગિભૂતા;
‘‘Sā gotamī kālakatā ito cutā, dibbehi kāmehi samaṅgibhūtā;
સા મોદતિ કામગુણેહિ પઞ્ચહિ, પરિવારિતા દેવગણેહિ તેહિ.
Sā modati kāmaguṇehi pañcahi, parivāritā devagaṇehi tehi.
‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હિ અસય્હસાહિનો, અઙ્ગીરસસ્સપ્પટિમસ્સ તાદિનો;
‘‘Buddhassa puttomhi asayhasāhino, aṅgīrasassappaṭimassa tādino;
પિતુપિતા મય્હં તુવંસિ સક્ક, ધમ્મેન મે ગોતમ અય્યકોસી’’તિ. (થેરગા॰ ૫૩૧-૫૩૬);
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsi sakka, dhammena me gotama ayyakosī’’ti. (theragā. 531-536);
‘‘અમ્બા પનસા કપિટ્ઠા ચ, પુપ્ફપલ્લવલઙ્કતા;
‘‘Ambā panasā kapiṭṭhā ca, pupphapallavalaṅkatā;
ધુવપ્ફલાનિ સવન્તિ, ખુદ્દામધુકકૂપમા;
Dhuvapphalāni savanti, khuddāmadhukakūpamā;
સેવમાનો ઉભો પસ્સે, ગન્તુકાલો મહાયસ્સ.
Sevamāno ubho passe, gantukālo mahāyassa.
‘‘જમ્બૂ સુમધુરા નીપા, મધુગણ્ડિદિવપ્ફલા;
‘‘Jambū sumadhurā nīpā, madhugaṇḍidivapphalā;
તા ઉભોસુ પજ્જોતન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Tā ubhosu pajjotanti, gantukālo mahāyasa.
‘‘તિણ્ડુકાનિ પિયાલાનિ, સોણ્ણવણ્ણા મનોરમા;
‘‘Tiṇḍukāni piyālāni, soṇṇavaṇṇā manoramā;
ખુદ્દકપ્પફલા નિચ્ચં, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Khuddakappaphalā niccaṃ, gantukālo mahāyasa.
‘‘કદલી પઞ્ચમોચ્ચિ ચ, સુપક્કફલભૂસિતા;
‘‘Kadalī pañcamocci ca, supakkaphalabhūsitā;
ઉભોપસ્સેસુ લમ્બન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Ubhopassesu lambanti, gantukālo mahāyasa.
‘‘મધુપ્ફલધરા નિચ્ચં, મોરરુક્ખા મનોરમા;
‘‘Madhupphaladharā niccaṃ, morarukkhā manoramā;
ખુદ્દકપ્પફલા નિચ્ચં, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Khuddakappaphalā niccaṃ, gantukālo mahāyasa.
‘‘હિન્તાલતાલપન્તી ચ, રજતક્ખન્ધોવ જોતરે;
‘‘Hintālatālapantī ca, rajatakkhandhova jotare;
સુપક્કફલસઞ્છન્ના, ખુદ્દકપ્પા મધુસ્સવા;
Supakkaphalasañchannā, khuddakappā madhussavā;
ફલાનિ તાનિ ખાદન્તે, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Phalāni tāni khādante, gantukālo mahāyasa.
‘‘ઉદુમ્બરારુણાવણ્ણા , સદાસુમધુરપ્ફલા;
‘‘Udumbarāruṇāvaṇṇā , sadāsumadhurapphalā;
ઉભોપસ્સેસુ લમ્બન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Ubhopassesu lambanti, gantukālo mahāyasa.
‘‘ઇત્થમ્ભૂતા અનેકા તે, નાનાફલધરા દુમા;
‘‘Itthambhūtā anekā te, nānāphaladharā dumā;
ઉભોપસ્સેસુ લમ્બન્તિ, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Ubhopassesu lambanti, gantukālo mahāyasa.
‘‘ચમ્પકા સલળા નાગા, સુગન્ધા માલુતેરિતા;
‘‘Campakā salaḷā nāgā, sugandhā māluteritā;
સુપુપ્ફિતગ્ગા જોતન્તિ, સુગન્ધેનાભિપૂજયું;
Supupphitaggā jotanti, sugandhenābhipūjayuṃ;
સાદરા વિનતાનેવ, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Sādarā vinatāneva, gantukālo mahāyasa.
‘‘પુન્નાગા ગિરિપુન્નાગા, પુપ્ફિતા ધરણીરુહા;
‘‘Punnāgā giripunnāgā, pupphitā dharaṇīruhā;
સુપુપ્ફિતગ્ગા જોતન્તિ, સુગન્ધેનાભિપૂજયું;
Supupphitaggā jotanti, sugandhenābhipūjayuṃ;
સાદરા વિનતુગ્ગગ્ગા, ગન્તુકાલો મહાયસ.
Sādarā vinatuggaggā, gantukālo mahāyasa.
‘‘અસોકા કોવિળારા ચ, સોમનસ્સકરા વરા;
‘‘Asokā koviḷārā ca, somanassakarā varā;
સુગન્ધા કણ્ણિકા બન્ધા, રત્તવણ્ણેહિ ભૂસિતા;
Sugandhā kaṇṇikā bandhā, rattavaṇṇehi bhūsitā;
સાદરા વિનતુગ્ગગ્ગા, સમયો તે મહાયસ.
Sādarā vinatuggaggā, samayo te mahāyasa.
‘‘કણ્ણિકારા ફુલ્લિતા નિચ્ચં, સોવણ્ણરંસિજોતકા;
‘‘Kaṇṇikārā phullitā niccaṃ, sovaṇṇaraṃsijotakā;
દિબ્બગન્ધા પવાયન્તિ, દિસા સબ્બાનિ સોભયં;
Dibbagandhā pavāyanti, disā sabbāni sobhayaṃ;
સાદરા વિનતાનેવ, સમયો તે મહાયસ.
Sādarā vinatāneva, samayo te mahāyasa.
‘‘સુપત્તા ગન્ધસમ્પન્ના, કેતકી ધનુકેતકી;
‘‘Supattā gandhasampannā, ketakī dhanuketakī;
સુગન્ધા સમ્પવાયન્તિ, દિસા સબ્બાભિગન્ધિનો;
Sugandhā sampavāyanti, disā sabbābhigandhino;
સાદરા પૂજયન્તાવ, સમયો તે મહાયસ.
Sādarā pūjayantāva, samayo te mahāyasa.
‘‘મલ્લિકા જાતિસુમના, સુગન્ધા ખુદ્દમલ્લિકા;
‘‘Mallikā jātisumanā, sugandhā khuddamallikā;
દિસા સબ્બા પવાયન્તિ, ઉભો મગ્ગે પસોભયં;
Disā sabbā pavāyanti, ubho magge pasobhayaṃ;
સાદરા તે પલમ્બન્તિ, સમયો તે મહાયસ.
Sādarā te palambanti, samayo te mahāyasa.
‘‘સિન્ધુવારા સીતગન્ધા, સુગન્ધા માલુતેરિતા;
‘‘Sindhuvārā sītagandhā, sugandhā māluteritā;
દિસા સબ્બાભિપૂજેન્તા, ઉભો મગ્ગે પસોભયં;
Disā sabbābhipūjentā, ubho magge pasobhayaṃ;
સાદરા વિનતુગ્ગગ્ગા, સમયો તે મહાયસ.
Sādarā vinatuggaggā, samayo te mahāyasa.
‘‘સીહા કેસરસીહા ચ, ચતુપ્પદનિસેવિતા;
‘‘Sīhā kesarasīhā ca, catuppadanisevitā;
અચ્છમ્ભીતા સુરાપાને, મિગરાજા પતાપિનો.
Acchambhītā surāpāne, migarājā patāpino.
‘‘સીહનાદેન પૂજેન્તિ, સાદરા તે મિગાભિભૂ;
‘‘Sīhanādena pūjenti, sādarā te migābhibhū;
મગ્ગમ્હિ ઉભતો વૂળ્હા, સમયો તે મહાયસ.
Maggamhi ubhato vūḷhā, samayo te mahāyasa.
‘‘બ્યગ્ઘા સિન્ધવા નકુલા, સાધુરૂપા ભયાનકા;
‘‘Byagghā sindhavā nakulā, sādhurūpā bhayānakā;
આકાસે સમ્પતન્તાવ, નિબ્ભીતા યેન કેનચિ;
Ākāse sampatantāva, nibbhītā yena kenaci;
તેહિ તે સાદરા નતા, સમયો તે મહાયસ.
Tehi te sādarā natā, samayo te mahāyasa.
‘‘તિધા પભિન્ના છદ્દન્તા, સુરૂપા સુસ્સરા સુભા;
‘‘Tidhā pabhinnā chaddantā, surūpā sussarā subhā;
સત્તપ્પતિટ્ઠિતઙ્ગા તે, ઉભો મગ્ગેસુ કૂજિનો;
Sattappatiṭṭhitaṅgā te, ubho maggesu kūjino;
સાદરા હાસમાનાવ, સમયો તે મહાયસ.
Sādarā hāsamānāva, samayo te mahāyasa.
‘‘મિગા વરાહા પસદા, ચિત્રાસાવયવા સુભા;
‘‘Migā varāhā pasadā, citrāsāvayavā subhā;
આરોહપરિણાહેન, સુરૂપા અઙ્ગસંયુતા;
Ārohapariṇāhena, surūpā aṅgasaṃyutā;
ઉભો મગ્ગે ગાયમાનાવ, સમયો તે મહાયસ.
Ubho magge gāyamānāva, samayo te mahāyasa.
‘‘ગોકણ્ણા સરભા રુરૂ, આરોહપરિણાહિનો;
‘‘Gokaṇṇā sarabhā rurū, ārohapariṇāhino;
સુરૂપા અઙ્ગસમ્પન્ના, સેવમાનાવ અચ્છરું;
Surūpā aṅgasampannā, sevamānāva accharuṃ;
સેવમાના તેહિ તદા, સમયો તે મહાયસ.
Sevamānā tehi tadā, samayo te mahāyasa.
‘‘દીપી અચ્છા તરચ્છા ચ, તુદરા વરુણા સદા;
‘‘Dīpī acchā taracchā ca, tudarā varuṇā sadā;
તે દાનિ સિક્ખિતા સબ્બે, મેત્તાય તવ તાદિનો;
Te dāni sikkhitā sabbe, mettāya tava tādino;
તે પચ્ચસેવકા અદ્ધા, સમયો તે મહાયસ.
Te paccasevakā addhā, samayo te mahāyasa.
‘‘સસા સિઙ્ગાલા નકુલા, કલન્દકાળકા બહૂ;
‘‘Sasā siṅgālā nakulā, kalandakāḷakā bahū;
કસ્તુરા સૂરા ગન્ધા તે, કેવલા ગાયમાનાવ.
Kasturā sūrā gandhā te, kevalā gāyamānāva.
સમયો તે મહાયસ;
Samayo te mahāyasa;
‘‘મયૂરા નીલગીવા તે, સુસિખા સુભપક્ખિકા;
‘‘Mayūrā nīlagīvā te, susikhā subhapakkhikā;
સુપિઞ્છા તે સુનાદા ચ, વેળુરિયમણિસન્નિભા;
Supiñchā te sunādā ca, veḷuriyamaṇisannibhā;
નાદં કરોન્તા પૂજેન્તિ, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Nādaṃ karontā pūjenti, kālo te pitudassane.
‘‘સુવણ્ણચિત્રહંસા ચ, જવહંસા વિહાચરા;
‘‘Suvaṇṇacitrahaṃsā ca, javahaṃsā vihācarā;
તે સબ્બે આસયા છુદ્ધા, જિનદસ્સનબ્યાવટા;
Te sabbe āsayā chuddhā, jinadassanabyāvaṭā;
મધુરસ્સરેન કૂજન્તિ, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Madhurassarena kūjanti, kālo te pitudassane.
‘‘હંસા કોઞ્ચા સુનદા તે, ચક્કવાકા નદીચરા;
‘‘Haṃsā koñcā sunadā te, cakkavākā nadīcarā;
બકા બલાકા રુચિરા, જલકાકા સરકુક્કુટા;
Bakā balākā rucirā, jalakākā sarakukkuṭā;
સાદરાભિનાદિનો એતે, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Sādarābhinādino ete, kālo te pitudassane.
‘‘ચિત્રા સુરૂપા સુસ્સરા, સાળિકા સુવતણ્ડિકા;
‘‘Citrā surūpā sussarā, sāḷikā suvataṇḍikā;
રુક્ખગ્ગા સમ્પતન્તા તે, ઉભો મગ્ગેસુ કૂજિનો;
Rukkhaggā sampatantā te, ubho maggesu kūjino;
તેસુ તેસુ નિકૂજન્તિ, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Tesu tesu nikūjanti, kālo te pitudassane.
‘‘કોકિલા સકલા ચિત્રા, સદા મઞ્જુસ્સરા વરા;
‘‘Kokilā sakalā citrā, sadā mañjussarā varā;
વિમ્હાપિતા તે જનતં, સદ્ધિમિત્તાદિકે સુરા;
Vimhāpitā te janataṃ, saddhimittādike surā;
સરેહિ પૂજયન્તાવ, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Sarehi pūjayantāva, kālo te pitudassane.
‘‘ભિઙ્કા કુરરા સારા, પૂરિતા કાનને સદા;
‘‘Bhiṅkā kurarā sārā, pūritā kānane sadā;
નિન્નાદયન્તા પવનં, અઞ્ઞમઞ્ઞસમઙ્ગિનો;
Ninnādayantā pavanaṃ, aññamaññasamaṅgino;
ગાયમાના સરેનેવ, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Gāyamānā sareneva, kālo te pitudassane.
‘‘તિત્તિરા સુસરા સારા, સુસરા વનકુક્કુટા;
‘‘Tittirā susarā sārā, susarā vanakukkuṭā;
મઞ્જુસ્સરા રામણેય્યા, કાલો તે પિતુદસ્સને.
Mañjussarā rāmaṇeyyā, kālo te pitudassane.
‘‘સેતવાલુકસઞ્છન્ના, સુપતિત્થા મનોરમા;
‘‘Setavālukasañchannā, supatitthā manoramā;
મધુરોદકસમ્પુણ્ણા, સરા જોતન્તિ તે સદા;
Madhurodakasampuṇṇā, sarā jotanti te sadā;
તત્થ ન્હત્વા પિવિત્વા ચ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.
Tattha nhatvā pivitvā ca, samayo te ñātidassane.
‘‘કુમ્ભીરામકરાકિણ્ણા , વલયા મુઞ્જરોહિતા;
‘‘Kumbhīrāmakarākiṇṇā , valayā muñjarohitā;
મચ્છકચ્છપબ્યાવિદ્ધા, સરા સીતોદકા સુભા;
Macchakacchapabyāviddhā, sarā sītodakā subhā;
તત્થ ન્હત્વા પિવિત્વા ચ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.
Tattha nhatvā pivitvā ca, samayo te ñātidassane.
‘‘નીલુપ્પલસમાકિણ્ણા, તથા રત્તુપ્પલેહિ ચ;
‘‘Nīluppalasamākiṇṇā, tathā rattuppalehi ca;
કુમુદુપ્પલસંકિણ્ણા, સરા સોભન્તિનેકધા;
Kumuduppalasaṃkiṇṇā, sarā sobhantinekadhā;
તત્થ સીતલકા તોયા, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.
Tattha sītalakā toyā, samayo te ñātidassane.
‘‘પુણ્ડરીકેહિ સઞ્છન્ના, પદુમેહિ સમોહતા;
‘‘Puṇḍarīkehi sañchannā, padumehi samohatā;
ઉભો મગ્ગેસુ સોભન્તિ, પોક્ખરઞ્ઞો તહિં તહિં;
Ubho maggesu sobhanti, pokkharañño tahiṃ tahiṃ;
તત્થોદકાનિ ન્હાયન્તિ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.
Tatthodakāni nhāyanti, samayo te ñātidassane.
‘‘સેતપુલિનસંકિણ્ણા, સુપતિત્થા મનોરમા;
‘‘Setapulinasaṃkiṇṇā, supatitthā manoramā;
સીતોદકમહોઘેહિ, સમ્પુણ્ણા તા નદી સુભા;
Sītodakamahoghehi, sampuṇṇā tā nadī subhā;
ઉભો મગ્ગેહિ સન્દન્તિ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.
Ubho maggehi sandanti, samayo te ñātidassane.
‘‘મગ્ગસ્સ ઉભતોપસ્સે, ગામનિગમસમાકુલા;
‘‘Maggassa ubhatopasse, gāmanigamasamākulā;
સદ્ધા પસન્ના જનતા, રતનત્તયમામકા;
Saddhā pasannā janatā, ratanattayamāmakā;
તેસં સમ્પુણ્ણસઙ્કપ્પો, સમયો તે ઞાતિદસ્સને.
Tesaṃ sampuṇṇasaṅkappo, samayo te ñātidassane.
‘‘તેસુ તેસુ પદેસેસુ, દેવા માનુસ્સકા ઉભો;
‘‘Tesu tesu padesesu, devā mānussakā ubho;
ગન્ધમાલાભિપૂજેન્તિ, સમયો તે ઞાતિદસ્સને’’તિ.
Gandhamālābhipūjenti, samayo te ñātidassane’’ti.
એવં થેરો સટ્ઠિમત્તાહિ ગાથાહિ સત્થુ ગમનવણ્ણં સંવણ્ણેસિ. અથ ખો ભગવા ‘‘કાળુદાયી મમ ગમનં પત્થેતિ, પૂરેસ્સામિસ્સ સઙ્કપ્પ’’ન્તિ તત્થ ગમને બહૂનં વિસેસાધિગમં દિસ્વા વીસતિસહસ્સખીણાસવપરિવુતો રાજગહતો અતુરિતચારિકાવસેન વુત્તપ્પકારફલાફલે અનુભવન્તો દ્વિપદચતુપ્પદાદિસમૂહાનં સેવનપૂજાય પૂજિયમાનો વુત્તપ્પકારસુગન્ધપુપ્ફગન્ધેહિ ગન્ધિયમાનો ગામનિગમવાસીનં સઙ્ગહં કુરુમાનો કપિલવત્થુગામિમગ્ગં પટિપજ્જિ. થેરો ઇદ્ધિયા કપિલવત્થું ગન્ત્વા રઞ્ઞો પુરતો આકાસે ઠિતો અદિટ્ઠપુબ્બં વેસં દિસ્વા, રઞ્ઞા – ‘‘કોસિ ત્વ’’ન્તિ પુચ્છિતો ‘‘સચે અમચ્ચપુત્તં તયા ભગવતો સન્તિકે પેસિતં ન જાનાસિ, એવં જાનાહી’’તિ વદન્તો –
Evaṃ thero saṭṭhimattāhi gāthāhi satthu gamanavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesi. Atha kho bhagavā ‘‘kāḷudāyī mama gamanaṃ pattheti, pūressāmissa saṅkappa’’nti tattha gamane bahūnaṃ visesādhigamaṃ disvā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato aturitacārikāvasena vuttappakāraphalāphale anubhavanto dvipadacatuppadādisamūhānaṃ sevanapūjāya pūjiyamāno vuttappakārasugandhapupphagandhehi gandhiyamāno gāmanigamavāsīnaṃ saṅgahaṃ kurumāno kapilavatthugāmimaggaṃ paṭipajji. Thero iddhiyā kapilavatthuṃ gantvā rañño purato ākāse ṭhito adiṭṭhapubbaṃ vesaṃ disvā, raññā – ‘‘kosi tva’’nti pucchito ‘‘sace amaccaputtaṃ tayā bhagavato santike pesitaṃ na jānāsi, evaṃ jānāhī’’ti vadanto –
‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હિ અસય્હસાહિનો, અઙ્ગીરસસ્સપ્પટિમસ્સ તાદિનો;
‘‘Buddhassa puttomhi asayhasāhino, aṅgīrasassappaṭimassa tādino;
પિતુપિતા મય્હં તુવંસિ સક્ક, ધમ્મેન મે ગોતમ અય્યકોસી’’તિ. (થેરગા॰ ૫૩૬) – ગાથમાહ;
Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsi sakka, dhammena me gotama ayyakosī’’ti. (theragā. 536) – gāthamāha;
તત્થ બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હીતિ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધસ્સ ઉરે વાયામજનિતાહિ ધમ્મદેસનાહિ જાતતાય ઓરસપુત્તો અમ્હિ. અસય્હસાહિનોતિ અભિસમ્બોધિતો પુબ્બે ઠપેત્વા મહાબોધિસત્તં અઞ્ઞેહિ સહિતું અસક્કુણેય્યત્તા અસય્હસ્સ સકલબોધિસમ્ભારસ્સ, મહાકરુણાકરસ્સ ચ સહનતો તતો પરમ્પિ અઞ્ઞેહિ સહિતું અભિભવિતું અસક્કુણેય્યત્તા અસય્હાનં પઞ્ચન્નં મારાનં સહનતો અભિભવનતો આસયાનુસયચરિતાધિમુત્તિઆદિવિભાગાવબોધેન યથારહં વેનેય્યાનં દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થેહિ અનુસાસનીસઙ્ખાતસ્સ અઞ્ઞેહિ અસય્હસ્સ બુદ્ધકિચ્ચસ્સ સહનતો તત્થ વા સાધુકારીભાવતો અસય્હસાહિનો. અઙ્ગીરસસ્સાતિ અઙ્ગીકતસીલાદિસમ્પત્તિકસ્સ. ‘‘અઙ્ગમઙ્ગેહિ નિચ્છરણકઓભાસસ્સા’’તિ અપરે. કેચિ પન ‘‘અઙ્ગીરસો સિદ્ધત્થોતિ ઇમાનિ દ્વે નામાનિ પિતરાયેવ ગહિતાની’’તિ વદન્તિ. અપ્પટિમસ્સાતિ અનુપમસ્સ ઇટ્ઠાદીસુ તાદિલખણસમ્પત્તિયા તાદિનો. પિતુપિતા મય્હં તુવંસીતિ અરિયજાતિવસેન મય્હં પિતુ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ લોકવોહારવસેન ત્વં પિતા અસિ. સક્કાતિ વંસેન રાજાનં આલપતિ. ધમ્મેનાતિ સભાવેન અરિયજાતિલોકિયજાતીહિ દ્વિન્નં જાતીનં સભાવસમોધાનેન. ગોતમાતિ ગોત્તેન રાજાનં આલપતિ. અય્યકોસીતિ પિતામહો અહોસિ. એત્થ ચ ‘‘બુદ્ધસ્સ પુત્તોમ્હી’’તિઆદિં વદન્તો થેરો અઞ્ઞં બ્યાકાસિ.
Tattha buddhassa puttomhīti sabbaññubuddhassa ure vāyāmajanitāhi dhammadesanāhi jātatāya orasaputto amhi. Asayhasāhinoti abhisambodhito pubbe ṭhapetvā mahābodhisattaṃ aññehi sahituṃ asakkuṇeyyattā asayhassa sakalabodhisambhārassa, mahākaruṇākarassa ca sahanato tato parampi aññehi sahituṃ abhibhavituṃ asakkuṇeyyattā asayhānaṃ pañcannaṃ mārānaṃ sahanato abhibhavanato āsayānusayacaritādhimuttiādivibhāgāvabodhena yathārahaṃ veneyyānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi anusāsanīsaṅkhātassa aññehi asayhassa buddhakiccassa sahanato tattha vā sādhukārībhāvato asayhasāhino. Aṅgīrasassāti aṅgīkatasīlādisampattikassa. ‘‘Aṅgamaṅgehi niccharaṇakaobhāsassā’’ti apare. Keci pana ‘‘aṅgīraso siddhatthoti imāni dve nāmāni pitarāyeva gahitānī’’ti vadanti. Appaṭimassāti anupamassa iṭṭhādīsu tādilakhaṇasampattiyā tādino. Pitupitā mayhaṃ tuvaṃsīti ariyajātivasena mayhaṃ pitu sammāsambuddhassa lokavohāravasena tvaṃ pitā asi. Sakkāti vaṃsena rājānaṃ ālapati. Dhammenāti sabhāvena ariyajātilokiyajātīhi dvinnaṃ jātīnaṃ sabhāvasamodhānena. Gotamāti gottena rājānaṃ ālapati. Ayyakosīti pitāmaho ahosi. Ettha ca ‘‘buddhassa puttomhī’’tiādiṃ vadanto thero aññaṃ byākāsi.
એવં પન અત્તાનં જાનાપેત્વા હટ્ઠતુટ્ઠેન રઞ્ઞા મહારહે પલ્લઙ્કે નિસીદાપેત્વા અત્તનો પટિયાદિતસ્સ નાનગ્ગરસભોજનસ્સ પત્તં પૂરેત્વા પત્તે દિન્ને ગમનાકારં દસ્સેસિ. ‘‘કસ્મા ગન્તુકામત્થ, ભુઞ્જથા’’તિ વુત્તે, સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ભુઞ્જિસ્સામીતિ. કહં પન સત્થાતિ? વીસતિસહસ્સભિક્ખુપરિવારો તુમ્હાકં દસ્સનત્થાય મગ્ગં પટિપન્નોતિ. તુમ્હે ઇમં પિણ્ડપાતં ભુઞ્જથ, અઞ્ઞં ભગવતો હરથ. યાવ ચ મમ પુત્તો ઇમં નગરં પાપુણાતિ, તાવસ્સ ઇતોયેવ પિણ્ડપાતં હરથાતિ. થેરો ભત્તકિચ્ચં કત્વા રઞ્ઞો ચ પરિસાય ચ ધમ્મં દેસેત્વા સત્થુ આગમનતો પુરેતરમેવ રાજનિવેસનં રતનત્તયગુણેસુ અભિપ્પસન્નં કરોન્તો સબ્બેસં પસ્સન્તાનંયેવ સત્થુ આહરિતબ્બભત્તપુણ્ણં પત્તં આકાસે વિસ્સજ્જેત્વા સયમ્પિ વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા પિણ્ડપાતં ઉપનેત્વા સત્થુ હત્થે ઠપેસિ. સત્થાપિ તં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિ. એવં સટ્ઠિયોજનં મગ્ગં દિવસે દિવસે યોજનં ગચ્છન્તસ્સ ભગવતો રાજગેહતો ભત્તં આહરિત્વા અદાસિ. ભગવા કમેન કપિલવત્થુનગરં પત્વા પુનદિવસે રાજવીથિયં પિણ્ડાય ચરતિ. તં સુત્વા સુદ્ધોદનમહારાજા તત્થ ગન્ત્વા, ‘‘મા એવં કત્તબ્બં મઞ્ઞિ, નયિદં રાજવંસપ્પવેણી’’તિ. ‘‘અયં તુમ્હાકં, મહારાજ, વંસો, ઈદિસો અમ્હાકં પન બુદ્ધવંસો’’તિ વત્વા –
Evaṃ pana attānaṃ jānāpetvā haṭṭhatuṭṭhena raññā mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyāditassa nānaggarasabhojanassa pattaṃ pūretvā patte dinne gamanākāraṃ dassesi. ‘‘Kasmā gantukāmattha, bhuñjathā’’ti vutte, satthu santikaṃ gantvā bhuñjissāmīti. Kahaṃ pana satthāti? Vīsatisahassabhikkhuparivāro tumhākaṃ dassanatthāya maggaṃ paṭipannoti. Tumhe imaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjatha, aññaṃ bhagavato haratha. Yāva ca mama putto imaṃ nagaraṃ pāpuṇāti, tāvassa itoyeva piṇḍapātaṃ harathāti. Thero bhattakiccaṃ katvā rañño ca parisāya ca dhammaṃ desetvā satthu āgamanato puretarameva rājanivesanaṃ ratanattayaguṇesu abhippasannaṃ karonto sabbesaṃ passantānaṃyeva satthu āharitabbabhattapuṇṇaṃ pattaṃ ākāse vissajjetvā sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā piṇḍapātaṃ upanetvā satthu hatthe ṭhapesi. Satthāpi taṃ piṇḍapātaṃ paribhuñji. Evaṃ saṭṭhiyojanaṃ maggaṃ divase divase yojanaṃ gacchantassa bhagavato rājagehato bhattaṃ āharitvā adāsi. Bhagavā kamena kapilavatthunagaraṃ patvā punadivase rājavīthiyaṃ piṇḍāya carati. Taṃ sutvā suddhodanamahārājā tattha gantvā, ‘‘mā evaṃ kattabbaṃ maññi, nayidaṃ rājavaṃsappaveṇī’’ti. ‘‘Ayaṃ tumhākaṃ, mahārāja, vaṃso, īdiso amhākaṃ pana buddhavaṃso’’ti vatvā –
‘‘ઉત્તિટ્ઠે નપ્પમજ્જેય્ય, ધમ્મં સુચરિતં ચરે;
‘‘Uttiṭṭhe nappamajjeyya, dhammaṃ sucaritaṃ care;
ધમ્મચારી સુખં સેતિ, અસ્મિં લોકે પરમ્હિ ચ.
Dhammacārī sukhaṃ seti, asmiṃ loke paramhi ca.
‘‘ધમ્મં ચરે સુચરિતં, ન નં દુચ્ચરિતં ચરે;
‘‘Dhammaṃ care sucaritaṃ, na naṃ duccaritaṃ care;
ધમ્મચારી સુખં સેતિ, અસ્મિં લોકે પરમ્હિ ચા’’તિ. (ધ॰ પ॰ ૧૬૮-૧૬૯) –
Dhammacārī sukhaṃ seti, asmiṃ loke paramhi cā’’ti. (dha. pa. 168-169) –
ધમ્મં દેસેસિ. રાજા સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. તતો રાજા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા સકમન્દિરે ભોજેત્વા સમ્પવારેત્વા ભોજનાવસાને ધમ્મપાલજાતકં (જા॰ ૧.૧૦.૯૨ આદયો) સુત્વા સપરિસો અનાગામિફલે પતિટ્ઠહિ. અપરભાગે સેતચ્છત્તસ્સ હેટ્ઠા નિપન્નોવ અરહત્તં પત્વા પરિનિબ્બાયિ.
Dhammaṃ desesi. Rājā sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tato rājā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sakamandire bhojetvā sampavāretvā bhojanāvasāne dhammapālajātakaṃ (jā. 1.10.92 ādayo) sutvā sapariso anāgāmiphale patiṭṭhahi. Aparabhāge setacchattassa heṭṭhā nipannova arahattaṃ patvā parinibbāyi.
તતો ભગવા રાહુલમાતુયા બિમ્બાદેવિયા પાસાદં ગન્ત્વા તસ્સા ધમ્મં દેસેત્વા સોકં વિનોદેત્વા ચન્દકિન્નરીજાતકદેસનાય (જા॰ ૧.૧૪.૧૮ આદયો) પસાદં જનેત્વા નિગ્રોધારામં અગમાસિ. અથ બિમ્બાદેવી પુત્તં રાહુલકુમારં આહ – ‘‘ગચ્છ, તવ પિતુ સન્તકં ધનં યાચાહી’’તિ. કુમારો ‘‘દાયજ્જં , મે સમણ, દેહી’’તિ વત્વા ભગવન્તં અનુબન્ધિત્વા, ‘‘સુખા, તે સમણ, છાયા’’તિ વદન્તો ગચ્છતિ. તં ભગવા નિગ્રોધારામં નેત્વા ‘‘લોકુતરદાયજ્જં ગણ્હાહી’’તિ વત્વા પબ્બાજેસિ. અથ ભગવા અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં કુલપ્પસાદકાનં યદિદં કાળુદાયી’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧.૨૧૯, ૨૨૫) થેરં એતદગ્ગે ઠપેસિ.
Tato bhagavā rāhulamātuyā bimbādeviyā pāsādaṃ gantvā tassā dhammaṃ desetvā sokaṃ vinodetvā candakinnarījātakadesanāya (jā. 1.14.18 ādayo) pasādaṃ janetvā nigrodhārāmaṃ agamāsi. Atha bimbādevī puttaṃ rāhulakumāraṃ āha – ‘‘gaccha, tava pitu santakaṃ dhanaṃ yācāhī’’ti. Kumāro ‘‘dāyajjaṃ , me samaṇa, dehī’’ti vatvā bhagavantaṃ anubandhitvā, ‘‘sukhā, te samaṇa, chāyā’’ti vadanto gacchati. Taṃ bhagavā nigrodhārāmaṃ netvā ‘‘lokutaradāyajjaṃ gaṇhāhī’’ti vatvā pabbājesi. Atha bhagavā ariyagaṇamajjhe nisinno ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ kulappasādakānaṃ yadidaṃ kāḷudāyī’’ti (a. ni. 1.219, 225) theraṃ etadagge ṭhapesi.
૧૬૫. થેરો પત્તએતદગ્ગટ્ઠાનો અત્તનો પુબ્બકમ્મં સરિત્વા સોમનસ્સજાતો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો પદુમુત્તરો નામ જિનોતિઆદિગાથાયો અભાસિ. તત્થ અનુત્તાનપદમેવ વણ્ણયિસ્સામ.
165. Thero pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādigāthāyo abhāsi. Tattha anuttānapadameva vaṇṇayissāma.
૧૬૬. ગુણાગુણવિદૂતિ ગુણઞ્ચ અગુણઞ્ચ ગુણાગુણં, વણ્ણાવણ્ણં, કુસલાકુસલં વા તં જાનાતીતિ ગુણાગુણવિદૂ. કતઞ્ઞૂતિ અઞ્ઞેહિ કતગુણં જાનાતીતિ કતઞ્ઞૂ, એકદિવસમ્પિ ભત્તદાનાદિના કતૂપકારસ્સ રજ્જમ્પિ દાતું સમત્થત્તા કતઞ્ઞૂ. કતવેદીતિ કતં વિન્દતિ અનુભવતિ સમ્પટિચ્છતીતિ કતવેદી. તિત્થે યોજેતિ પાણિનેતિ સબ્બસત્તે નિબ્બાનપવેસનુપાયે કુસલપથે મગ્ગે ધમ્મદેસનાય યોજેતિ સમ્પયોજેતિ પતિટ્ઠાપેતીતિ અત્થો. સેસં ઉત્તાનત્થમેવ. ગમનવણ્ણનગાથાનમત્થો થેરગાથાયં વુત્તોયેવાતિ.
166.Guṇāguṇavidūti guṇañca aguṇañca guṇāguṇaṃ, vaṇṇāvaṇṇaṃ, kusalākusalaṃ vā taṃ jānātīti guṇāguṇavidū. Kataññūti aññehi kataguṇaṃ jānātīti kataññū, ekadivasampi bhattadānādinā katūpakārassa rajjampi dātuṃ samatthattā kataññū. Katavedīti kataṃ vindati anubhavati sampaṭicchatīti katavedī. Titthe yojeti pāṇineti sabbasatte nibbānapavesanupāye kusalapathe magge dhammadesanāya yojeti sampayojeti patiṭṭhāpetīti attho. Sesaṃ uttānatthameva. Gamanavaṇṇanagāthānamattho theragāthāyaṃ vuttoyevāti.
કાળુદાયિત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.
Kāḷudāyittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / અપદાનપાળિ • Apadānapāḷi / ૬. કાળુદાયિત્થેરઅપદાનં • 6. Kāḷudāyittheraapadānaṃ