Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā)

    ૮. કલ્યાણમિત્તસુત્તવણ્ણના

    8. Kalyāṇamittasuttavaṇṇanā

    ૧૨૯. સીલાદિગુણસમન્નાગતો કલ્યાણો ભદ્દકો મિત્તો એતસ્સાતિ કલ્યાણમિત્તો, તસ્સ ધમ્મો કલ્યાણમિત્તસ્સેવ સ્વાખાતો નામ હોતિ સુત્વા કત્તબ્બકિચ્ચસ્સ સાધનતો. તેનાહ ‘‘અત્થં પૂરેતી’’તિ. ઇતરસ્સાતિ પાપમિત્તસ્સ. તેનાતિ અત્થપૂરણેન. એતન્તિ ‘‘સો ચ ખો કલ્યાણમિત્તસ્સા’’તિ એતં વચનં. દેસનાધમ્મોતિ પરિયત્તિધમ્મો. સો હિ કલ્યાણમિત્તતો પચ્ચક્ખતો લદ્ધબ્બો, ઇતરે તદુપનિસ્સયા પચ્ચત્તપુરિસકારેહિ, તેન લદ્ધબ્બો કલ્યાણમિત્તોતિ એવમત્થો ગહેતબ્બો. સાવકબોધિસત્તવસેન હેસા દેસના આગતા. ન હિ સેસબોધિસત્તાનં પરોપદેસેન પયોજનં અત્થિ.

    129. Sīlādiguṇasamannāgato kalyāṇo bhaddako mitto etassāti kalyāṇamitto, tassa dhammo kalyāṇamittasseva svākhāto nāma hoti sutvā kattabbakiccassa sādhanato. Tenāha ‘‘atthaṃ pūretī’’ti. Itarassāti pāpamittassa. Tenāti atthapūraṇena. Etanti ‘‘so ca kho kalyāṇamittassā’’ti etaṃ vacanaṃ. Desanādhammoti pariyattidhammo. So hi kalyāṇamittato paccakkhato laddhabbo, itare tadupanissayā paccattapurisakārehi, tena laddhabbo kalyāṇamittoti evamattho gahetabbo. Sāvakabodhisattavasena hesā desanā āgatā. Na hi sesabodhisattānaṃ paropadesena payojanaṃ atthi.

    ઉપડ્ઢં કલ્યાણમિત્તતોતિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તસ્સ ઉપડ્ઢગુણો કલ્યાણમિત્તતો લદ્ધબ્બો. ઉપડ્ઢં પચ્ચત્તપુરિસકારતોતિ ઇતરં ઉપડ્ઢં ઞાણં પટિપજ્જન્તસ્સ અત્તનો પુરિસકારતો. લોકેપિ પાકટોયમત્થો ‘‘આચરિયતો ઉપડ્ઢં, પચ્ચત્તપુરિસકારતો ઉપડ્ઢં લદ્ધબ્બા તેવિજ્જતા’’તિ, તસ્મા થેરો તથા ચિન્તેસિ. નિપ્પદેસન્તિ અનવસેસતો. તતોતિ કલ્યાણમિત્તતો. ઉપડ્ઢં આગચ્છતીતિ ઉપડ્ઢગુણો પટિપજ્જન્તં ઉપગચ્છતિ. બહૂહિ પુરિસેહિ. વિનિબ્ભોગો વિવેચનં નત્થિ એકજ્ઝં અત્થસ્સ વિવેચેતું અસક્કુણેય્યત્તા. એસાતિ પરતોઘોસપચ્ચત્તપુરિસકારતો ચ સિજ્ઝમાનો અત્થો. એત્તકન્તિ એત્તકો ભાગો. યદિ ન સક્કા લદ્ધું, અથ કસ્મા ઉપડ્ઢન્તિ વુત્તન્તિ આહ ‘‘કલ્યાણમિત્તતાયા’’તિઆદિ. સમ્માદિટ્ઠિઆદીસુ ન સક્કા લદ્ધું. અસક્કુણેય્યે સકલમ્પિ ન સમ્ભવતિ પરતોઘોસમત્તેન તેસં અસિજ્ઝનતો, પધાનહેતુભાવદીપનત્થં પન ‘‘સકલમેવા’’તિ વુત્તં. પુબ્બભાગપટિલાભઙ્ગન્તિ પુબ્બભાગે પટિલદ્ધબ્બકારણં કલ્યાણમિત્તસ્સ ઉપદેસેન વિના તેન ઉત્તરિ વિસેસતો અલદ્ધબ્બતો. અત્થતોતિ પરમત્થતો. ‘‘કલ્યાણમિત્તં…પે॰… ચત્તારો ખન્ધા’’તિ વત્વા સુત્વાતિ અત્થો. તે પન સીલાદયો સઙ્ખારક્ખન્ધપરિયાપન્નાતિ આહ ‘‘સઙ્ખારક્ખન્ધોતિપિ વદન્તિયેવા’’તિ.

    Upaḍḍhaṃ kalyāṇamittatoti brahmacariyaṃ carantassa upaḍḍhaguṇo kalyāṇamittato laddhabbo. Upaḍḍhaṃ paccattapurisakāratoti itaraṃ upaḍḍhaṃ ñāṇaṃ paṭipajjantassa attano purisakārato. Lokepi pākaṭoyamattho ‘‘ācariyato upaḍḍhaṃ, paccattapurisakārato upaḍḍhaṃ laddhabbā tevijjatā’’ti, tasmā thero tathā cintesi. Nippadesanti anavasesato. Tatoti kalyāṇamittato. Upaḍḍhaṃ āgacchatīti upaḍḍhaguṇo paṭipajjantaṃ upagacchati. Bahūhi purisehi. Vinibbhogo vivecanaṃ natthi ekajjhaṃ atthassa vivecetuṃ asakkuṇeyyattā. Esāti paratoghosapaccattapurisakārato ca sijjhamāno attho. Ettakanti ettako bhāgo. Yadi na sakkā laddhuṃ, atha kasmā upaḍḍhanti vuttanti āha ‘‘kalyāṇamittatāyā’’tiādi. Sammādiṭṭhiādīsu na sakkā laddhuṃ. Asakkuṇeyye sakalampi na sambhavati paratoghosamattena tesaṃ asijjhanato, padhānahetubhāvadīpanatthaṃ pana ‘‘sakalamevā’’ti vuttaṃ. Pubbabhāgapaṭilābhaṅganti pubbabhāge paṭiladdhabbakāraṇaṃ kalyāṇamittassa upadesena vinā tena uttari visesato aladdhabbato. Atthatoti paramatthato. ‘‘Kalyāṇamittaṃ…pe… cattāro khandhā’’ti vatvā sutvāti attho. Te pana sīlādayo saṅkhārakkhandhapariyāpannāti āha ‘‘saṅkhārakkhandhotipi vadantiyevā’’ti.

    માહેવન્તિ મા અહ એવન્તિ છેદો, અહાતિ નિપાતમત્તં, માતિ પટિસેધે નિપાતો. તેનાહ ‘‘મા એવં અભણી’’તિ. ‘‘માહેવં આનન્દા’’તિ વદતો ભગવતો ઇમસ્મિં ઠાને તાદિસસ્સ નામ તે, આનન્દ, કલ્યાણમિત્તગુણે સેવતો વત્તું યુત્તં અયાથાવતોતિ ધમ્મભણ્ડાગારિકસ્સ યથાભૂતગુણકિત્તનમુખેન પટિક્ખેપો યુત્તોતિ દસ્સેન્તો ‘‘બહુસ્સુતો’’તિઆદિમાહ. ઇદન્તિ ઇદં વચનં ભગવા આહાતિ સમ્બન્ધો. સકલમેવ હીતિ એત્થ હિ-સદ્દો હેતુઅત્થો. તેન ‘‘માહેવ’’ન્તિ તસ્સ પટિક્ખેપસ્સ કારણં જોતિતં, ન સરૂપતો વુત્તં. ‘‘કલ્યાણમિત્તસ્સેત’’ન્તિઆદિના પન તં સરૂપતો દસ્સિતન્તિ આહ ‘‘ઇદાનિ…પે॰… આદિમાહા’’તિ. પાટિકઙ્ખિતબ્બન્તિ ઇચ્છનટ્ઠેન પાટિકઙ્ખિતબ્બં, ન પટિકઙ્ખાનિમિત્તેનાતિ આહ ‘‘અવસ્સંભાવીતિ અત્થો’’તિ.

    Māhevanti mā aha evanti chedo, ahāti nipātamattaṃ, māti paṭisedhe nipāto. Tenāha ‘‘mā evaṃ abhaṇī’’ti. ‘‘Māhevaṃ ānandā’’ti vadato bhagavato imasmiṃ ṭhāne tādisassa nāma te, ānanda, kalyāṇamittaguṇe sevato vattuṃ yuttaṃ ayāthāvatoti dhammabhaṇḍāgārikassa yathābhūtaguṇakittanamukhena paṭikkhepo yuttoti dassento ‘‘bahussuto’’tiādimāha. Idanti idaṃ vacanaṃ bhagavā āhāti sambandho. Sakalameva hīti ettha hi-saddo hetuattho. Tena ‘‘māheva’’nti tassa paṭikkhepassa kāraṇaṃ jotitaṃ, na sarūpato vuttaṃ. ‘‘Kalyāṇamittasseta’’ntiādinā pana taṃ sarūpato dassitanti āha ‘‘idāni…pe… ādimāhā’’ti. Pāṭikaṅkhitabbanti icchanaṭṭhena pāṭikaṅkhitabbaṃ, na paṭikaṅkhānimittenāti āha ‘‘avassaṃbhāvīti attho’’ti.

    ઇધાતિ અન્તોગધાવધારણપદં, ઇધેવાતિ અત્થો. ઇમસ્મિંયેવ હિ સાસને અરિયમગ્ગભાવના, ન અઞ્ઞત્થ. આદિપદાનંયેવાતિ તસ્મિં તસ્મિં વાક્યે આદિતો એવ વુત્તસમ્માદિટ્ઠિઆદિપદાનંયેવ. સમ્માદસ્સનલક્ખણાતિ ચતુન્નં અરિયસચ્ચાનં પરિઞ્ઞાભિસમયાદિવસેન સમ્મદેવ દસ્સનસભાવા. સમ્માઅભિરોપનલક્ખણોતિ નિબ્બાનસઙ્ખાતે આરમ્મણે સમ્પયુત્તધમ્મે સમ્મદેવ આરોપનસભાવો. સમ્માપરિગ્ગહણલક્ખણાતિ મુસાવાદાદીનં વિસંવાદનાદિકિચ્ચતાય લૂખાનં અપરિગ્ગાહકાનં પટિપક્ખભાવતો પરિગ્ગાહકસભાવા સમ્માવાચા સિનિદ્ધભાવેન સમ્પયુત્તધમ્મે સમ્માવાચાપચ્ચયં સુભાસિતસોતારઞ્ચ પુગ્ગલં પરિગ્ગણ્હાતીતિ સમ્માપરિગ્ગહણલક્ખણા. યથા કાયિકકિરિયા કિઞ્ચિ કત્તબ્બં સમુટ્ઠાપેતિ, સયઞ્ચ સમુટ્ઠહનં ઘટનં હોતિ, તથા સમ્માકમ્મન્ત સઙ્ખાતા વિરતિપીતિ સમુટ્ઠાપનલક્ખણા દટ્ઠબ્બા, સમ્પયુત્તધમ્માનં વા ઉક્ખિપનં સમુટ્ઠાપનં કાયિકકિરિયાય ભારુક્ખિપનં વિય. જીવમાનસ્સ સત્તસ્સ, સમ્પયુત્તધમ્માનં વા, જીવિતપ્પવત્તિયા આજીવસ્સેવ વા સુદ્ધિ વોદાનં. યથા ઉપ્પન્નુપ્પન્નાનં વજ્જાનં ધમ્મેન પહાનાનુપ્પાદઅત્થલાભાદિપરિવુડ્ઢિ હોતિ, એવં સમ્પયુત્તાનં પગ્ગહણસભાવોતિ સમ્માપગ્ગહલક્ખણો સમ્માવાયામો. કાયવેદનાચિત્તધમ્મેસુ સુભસુખનિચ્ચઅત્તગાહાનઞ્ચ વિધમનવસેન સમ્માપતિટ્ઠાનસભાવાતિ સમ્માઉપટ્ઠાનલક્ખણા સમ્માસતિ. સમ્પયુત્તધમ્માનં સમ્મા સમાદહનં એકગ્ગતાકરણં સભાવો એતસ્સાતિ સમ્માસમાધાનલક્ખણો સમ્માસમાધિ. તીણિ કિચ્ચાનિ હોન્તિ પટિપક્ખધમ્મેસુ , આરમ્મણધમ્મેસુ, સમ્પયુત્તધમ્મેસુ ચ એકસ્મિંયેવ ખણે પવત્તિવિસેસભૂતાનિ. ઇદાનિ તાનિ સરૂપતો દસ્સેતું ‘‘સેય્યથિદ’’ન્તિઆદિ વુત્તં. સદ્ધિન્તિ ઇમિના ‘‘અઞ્ઞેહી’’તિ વુત્તકિલેસા મિચ્છાદિટ્ઠિયા સહ એકટ્ઠા વા અનેકટ્ઠા વાતિ દસ્સેતિ. પજહતિ પહાય નં પટિવિજ્ઝતિ. નિરોધન્તિ નિબ્બાનં આરમ્મણં કરોતિ સચ્છિકિરિયાપટિવેધેન પટિવિજ્ઝતિ.

    Idhāti antogadhāvadhāraṇapadaṃ, idhevāti attho. Imasmiṃyeva hi sāsane ariyamaggabhāvanā, na aññattha. Ādipadānaṃyevāti tasmiṃ tasmiṃ vākye ādito eva vuttasammādiṭṭhiādipadānaṃyeva. Sammādassanalakkhaṇāti catunnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena sammadeva dassanasabhāvā. Sammāabhiropanalakkhaṇoti nibbānasaṅkhāte ārammaṇe sampayuttadhamme sammadeva āropanasabhāvo. Sammāpariggahaṇalakkhaṇāti musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhānaṃ apariggāhakānaṃ paṭipakkhabhāvato pariggāhakasabhāvā sammāvācā siniddhabhāvena sampayuttadhamme sammāvācāpaccayaṃ subhāsitasotārañca puggalaṃ pariggaṇhātīti sammāpariggahaṇalakkhaṇā. Yathā kāyikakiriyā kiñci kattabbaṃ samuṭṭhāpeti, sayañca samuṭṭhahanaṃ ghaṭanaṃ hoti, tathā sammākammanta saṅkhātā viratipīti samuṭṭhāpanalakkhaṇā daṭṭhabbā, sampayuttadhammānaṃ vā ukkhipanaṃ samuṭṭhāpanaṃ kāyikakiriyāya bhārukkhipanaṃ viya. Jīvamānassa sattassa, sampayuttadhammānaṃ vā, jīvitappavattiyā ājīvasseva vā suddhi vodānaṃ. Yathā uppannuppannānaṃ vajjānaṃ dhammena pahānānuppādaatthalābhādiparivuḍḍhi hoti, evaṃ sampayuttānaṃ paggahaṇasabhāvoti sammāpaggahalakkhaṇo sammāvāyāmo. Kāyavedanācittadhammesu subhasukhaniccaattagāhānañca vidhamanavasena sammāpatiṭṭhānasabhāvāti sammāupaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati. Sampayuttadhammānaṃ sammā samādahanaṃ ekaggatākaraṇaṃ sabhāvo etassāti sammāsamādhānalakkhaṇo sammāsamādhi. Tīṇi kiccāni honti paṭipakkhadhammesu , ārammaṇadhammesu, sampayuttadhammesu ca ekasmiṃyeva khaṇe pavattivisesabhūtāni. Idāni tāni sarūpato dassetuṃ ‘‘seyyathida’’ntiādi vuttaṃ. Saddhinti iminā ‘‘aññehī’’ti vuttakilesā micchādiṭṭhiyā saha ekaṭṭhā vā anekaṭṭhā vāti dasseti. Pajahati pahāya naṃ paṭivijjhati. Nirodhanti nibbānaṃ ārammaṇaṃ karoti sacchikiriyāpaṭivedhena paṭivijjhati.

    ન કેવલં મગ્ગધમ્મા વુત્તનયેનેવ, અથ ખો અપરેનપિ નયેન વેદિતબ્બાતિ દસ્સેન્તો ‘‘અપિચા’’તિઆદિમાહ. નાનાખણા પુનપ્પુનં ઉપ્પજ્જનતો. નાનારમ્મણા અનિચ્ચાનુપસ્સનાદિભાવતો. એકક્ખણા સકિદેવ ઉપ્પજ્જનતો. એકારમ્મણા નિબ્બાનવિસયત્તા. ચત્તારિ નામાનિ લભતિ પરિઞ્ઞાભિસમયાદિવસેન પવત્તિયા. તીણિ નામાનિ લભતિ કામસઙ્કપ્પાદીનં પહાનવસેન પવત્તિયા. પટિપક્ખપહાનવસેન હિસ્સ નામત્તયલાભો. એસ નયો સેસેસુપિ. વિરતિયોપિ હોન્તિ ચેતનાયોપિ પુબ્બભાગેપિ વિક્ખમ્ભનવસેન પવત્તનતો. મગ્ગક્ખણે પન વિરતિયોવ પટિપક્ખસમુચ્છિન્દનસ્સ મગ્ગકિચ્ચત્તા. ન હિ ચેતના મગ્ગસભાવા. સમ્મપ્પધાનસતિપટ્ઠાનવસેનાતિ ચતુબ્બિધસમ્મપ્પધાનચતુબ્બિધસતિપટ્ઠાનવસેન ચત્તારિ નામાનિ લભતિ અનુપ્પન્નાકુસલાનુપ્પાદનાદીનં કુસલાનઞ્ચ વડ્ઢનતો. પુબ્બભાગેપિ મગ્ગક્ખણેપીતિ યથા પુબ્બભાગે પઠમજ્ઝાનાદિવસેન નાના. એવં મગ્ગક્ખણેપિ. ન હિ એકોપિ ચ મગ્ગસમાધિ પઠમજ્ઝાનસમાધિઆદિનામાનિ લભતિ સમ્માદિટ્ઠિઆદીનં વિય કિચ્ચવસેન ભેદાભાવતો. તેનાહ ‘‘મગ્ગક્ખણેપિ સમ્માસમાધિયેવા’’તિ.

    Na kevalaṃ maggadhammā vuttanayeneva, atha kho aparenapi nayena veditabbāti dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Nānākhaṇā punappunaṃ uppajjanato. Nānārammaṇā aniccānupassanādibhāvato. Ekakkhaṇā sakideva uppajjanato. Ekārammaṇā nibbānavisayattā. Cattāri nāmāni labhati pariññābhisamayādivasena pavattiyā. Tīṇi nāmāni labhati kāmasaṅkappādīnaṃ pahānavasena pavattiyā. Paṭipakkhapahānavasena hissa nāmattayalābho. Esa nayo sesesupi. Viratiyopi honti cetanāyopi pubbabhāgepi vikkhambhanavasena pavattanato. Maggakkhaṇe pana viratiyova paṭipakkhasamucchindanassa maggakiccattā. Na hi cetanā maggasabhāvā. Sammappadhānasatipaṭṭhānavasenāti catubbidhasammappadhānacatubbidhasatipaṭṭhānavasena cattāri nāmāni labhati anuppannākusalānuppādanādīnaṃ kusalānañca vaḍḍhanato. Pubbabhāgepi maggakkhaṇepīti yathā pubbabhāge paṭhamajjhānādivasena nānā. Evaṃ maggakkhaṇepi. Na hi ekopi ca maggasamādhi paṭhamajjhānasamādhiādināmāni labhati sammādiṭṭhiādīnaṃ viya kiccavasena bhedābhāvato. Tenāha ‘‘maggakkhaṇepi sammāsamādhiyevā’’ti.

    ઞત્વા ઞાતબ્બાતિ સમ્બન્ધો. વુદ્ધિ નામ વેપુલ્લં ભિય્યોભાવો પુનપ્પુનં ઉપ્પાદો એવાતિ આહ ‘‘પુનપ્પુનં જનેતી’’તિ. અભિનિબ્બત્તેતીતિ અભિવડ્ઢં પાપેન્તો નિબ્બત્તેતિ. વિવિત્તતાતિ વિવિત્તભાવો. સો હિ વિવેચનીયતો વિવિચ્ચતિ, યં વિવિચ્ચિત્વા ઠિતં, તદુભયમ્પિ ઇધ વિવિત્તભાવસામઞ્ઞેન ‘‘વિવિત્તતા’’તિ વુત્તં. તેસુ પુરિમો વિવેચનીયતો વિવિચ્ચમાનતાય વિવિચ્ચનકિરિયાય સમઙ્ગી ધમ્મસમૂહો તાય એવ વિવિચ્ચનકિરિયાય વસેન વિવેકોતિ ગહિતો. ઇતરો સબ્બસો તતો વિવિત્તસભાવતાય. તત્થ યસ્મિં ધમ્મપુઞ્જે સમ્માદિટ્ઠિ પવત્તતિ, તં યથાવુત્તાય વિવિચ્ચમાનતાય વિવેકસઙ્ખાતં નિસ્સાયેવ પવત્તતિ, ઇતરં પન તંનિન્નતાતંઆરમ્મણતાહીતિ વુત્તં ‘‘વિવેકં નિસ્સિતં, વિવેકે વા નિસ્સિત’’ન્તિ.

    Ñatvā ñātabbāti sambandho. Vuddhi nāma vepullaṃ bhiyyobhāvo punappunaṃ uppādo evāti āha ‘‘punappunaṃ janetī’’ti. Abhinibbattetīti abhivaḍḍhaṃ pāpento nibbatteti. Vivittatāti vivittabhāvo. So hi vivecanīyato viviccati, yaṃ viviccitvā ṭhitaṃ, tadubhayampi idha vivittabhāvasāmaññena ‘‘vivittatā’’ti vuttaṃ. Tesu purimo vivecanīyato viviccamānatāya viviccanakiriyāya samaṅgī dhammasamūho tāya eva viviccanakiriyāya vasena vivekoti gahito. Itaro sabbaso tato vivittasabhāvatāya. Tattha yasmiṃ dhammapuñje sammādiṭṭhi pavattati, taṃ yathāvuttāya viviccamānatāya vivekasaṅkhātaṃ nissāyeva pavattati, itaraṃ pana taṃninnatātaṃārammaṇatāhīti vuttaṃ ‘‘vivekaṃ nissitaṃ, viveke vā nissita’’nti.

    યથા વા વિવેકવસેન પવત્તં ઝાનં ‘‘વિવેકજ’’ન્તિ વુત્તં, એવં વિવેકવસેન પવત્તા સમ્માદિટ્ઠિ ‘‘વિવેકનિસ્સિતા’’તિ દટ્ઠબ્બા. નિસ્સયો ચ વિપસ્સનામગ્ગાનં વસેન મગ્ગફલાનં વેદિતબ્બો. અસતિપિ તાસં પુબ્બાપરભાવે ‘‘પટિચ્ચસમુપ્પાદો’’તિ એત્થ પચ્ચયાનં સમુપ્પાદનં વિય અભિન્નધમ્માધારા નિસ્સયભાવના સમ્ભવન્તિ. તસ્સ તદઙ્ગ-સમુચ્છેદનિસ્સરણવિવેકનિસ્સિતતં વત્વા પટિપ્પસ્સદ્ધિવિવેકનિસ્સિતતાય અવચનં અરિયમગ્ગભાવનાય વુચ્ચમાનત્તા. ભાવિતમગ્ગસ્સ હિ યે સચ્છિકાતબ્બા ધમ્મા. તેસં કિચ્ચં પટિપ્પસ્સદ્ધિવિવેકો. અજ્ઝાસયતોતિ ‘‘નિબ્બાનં સચ્છિકરિસ્સામી’’તિ મહન્તઅજ્ઝાસયતો. યદિપિ હિ વિપસ્સનાક્ખણે સઙ્ખારારમ્મણં ચિત્તં, સઙ્ખારેસુ પન આદીનવં સુટ્ઠુ, દિસ્વા તપ્પટિપક્ખે નિબ્બાને નિન્નતાય અજ્ઝાસયતો નિસ્સરણવિવેકનિસ્સિતો હોતિ, ઉણ્હાભિભૂતસ્સ પુગ્ગલસ્સ સીતનિન્નચિત્તતા વિય. કેચિ પન ‘‘યથા સભાવતો, યથા અજ્ઝાસયતો નિસ્સરણવિવેકનિસ્સિતતા, એવં પટિપ્પસ્સદ્ધિવિવેકનિસ્સિતતાપિ સિયા’’તિ વદન્તિ. યદગ્ગેન હિ નિબ્બાનનિન્નતા સિયા, તદગ્ગેન ફલનિન્નતાપિ સિયા ‘‘કુદાસ્સુ નામાહં તદાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરેય્ય’’ન્તિ અજ્ઝાસયસમ્પત્તિયા ભાવતો. યસ્મા પહાનવિનયો વિય રાગનિરોધોપિ ઇધાધિપ્પેતવિવેકેન અત્થતો નિબ્બિસિટ્ઠો, તસ્મા વુત્તં એસ નયો વિરાગનિસ્સિતાદીસૂતિ. તેનાહ ‘‘વિવેકત્થા એવ હિ વિરાગાદયો’’તિ.

    Yathā vā vivekavasena pavattaṃ jhānaṃ ‘‘vivekaja’’nti vuttaṃ, evaṃ vivekavasena pavattā sammādiṭṭhi ‘‘vivekanissitā’’ti daṭṭhabbā. Nissayo ca vipassanāmaggānaṃ vasena maggaphalānaṃ veditabbo. Asatipi tāsaṃ pubbāparabhāve ‘‘paṭiccasamuppādo’’ti ettha paccayānaṃ samuppādanaṃ viya abhinnadhammādhārā nissayabhāvanā sambhavanti. Tassa tadaṅga-samucchedanissaraṇavivekanissitataṃ vatvā paṭippassaddhivivekanissitatāya avacanaṃ ariyamaggabhāvanāya vuccamānattā. Bhāvitamaggassa hi ye sacchikātabbā dhammā. Tesaṃ kiccaṃ paṭippassaddhiviveko. Ajjhāsayatoti ‘‘nibbānaṃ sacchikarissāmī’’ti mahantaajjhāsayato. Yadipi hi vipassanākkhaṇe saṅkhārārammaṇaṃ cittaṃ, saṅkhāresu pana ādīnavaṃ suṭṭhu, disvā tappaṭipakkhe nibbāne ninnatāya ajjhāsayato nissaraṇavivekanissito hoti, uṇhābhibhūtassa puggalassa sītaninnacittatā viya. Keci pana ‘‘yathā sabhāvato, yathā ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitatā, evaṃ paṭippassaddhivivekanissitatāpi siyā’’ti vadanti. Yadaggena hi nibbānaninnatā siyā, tadaggena phalaninnatāpi siyā ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja vihareyya’’nti ajjhāsayasampattiyā bhāvato. Yasmā pahānavinayo viya rāganirodhopi idhādhippetavivekena atthato nibbisiṭṭho, tasmā vuttaṃ esa nayo virāganissitādīsūti. Tenāha ‘‘vivekatthā eva hi virāgādayo’’ti.

    વોસ્સગ્ગસદ્દો પરિચ્ચાગત્થો પક્ખન્દનત્થો ચાતિ વોસ્સગ્ગસ્સ દુવિધતા વુત્તા. વોસ્સજ્જનઞ્હિ પહાનં, વિસ્સટ્ઠભાવેન નિરાસઙ્કપવત્તિ ચ, તસ્મા વિપસ્સનાક્ખણે તદઙ્ગવસેન, મગ્ગક્ખણે સમુચ્છેદવસેન પટિપક્ખસ્સ પહાનં વોસ્સગ્ગો, તથા વિપસ્સનાક્ખણે તંનિન્નભાવેન, મગ્ગક્ખણે આરમ્મણકરણેન વિસ્સટ્ઠસભાવતા વોસ્સગ્ગોતિ વેદિતબ્બં. તેનેવાહ ‘‘તત્થ પરિચ્ચાગવોસ્સગ્ગો’’તિઆદિ. અયં સમ્માદિટ્ઠીતિ અયં મિસ્સકવસેન વુત્તા સમ્માદિટ્ઠિ. યથાવુત્તેન પકારેનાતિ તદઙ્ગપ્પહાનસમુચ્છેદપ્પહાનપકારેન તંનિન્નતદારમ્મણકરણપ્પકારેન ચ.

    Vossaggasaddo pariccāgattho pakkhandanattho cāti vossaggassa duvidhatā vuttā. Vossajjanañhi pahānaṃ, vissaṭṭhabhāvena nirāsaṅkapavatti ca, tasmā vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena paṭipakkhassa pahānaṃ vossaggo, tathā vipassanākkhaṇe taṃninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇena vissaṭṭhasabhāvatā vossaggoti veditabbaṃ. Tenevāha ‘‘tattha pariccāgavossaggo’’tiādi. Ayaṃ sammādiṭṭhīti ayaṃ missakavasena vuttā sammādiṭṭhi. Yathāvuttena pakārenāti tadaṅgappahānasamucchedappahānapakārena taṃninnatadārammaṇakaraṇappakārena ca.

    પુબ્બે વોસ્સગ્ગવચનસ્સેવ અત્થસ્સ વુત્તત્તા આહ ‘‘સકલેન વચનેના’’તિ. પરિણમન્તં વિપસ્સનાક્ખણે, પરિણતં મગ્ગક્ખણે. પરિણામો નામ ઇધ પરિપાકોતિ આહ ‘‘પરિપચ્ચન્તં પરિપક્કઞ્ચા’’તિ. પરિપાકો ચ આસેવનલાભેન લદ્ધસામત્થિયસ્સ કિલેસે પરિચ્ચજિતું નિબ્બાનં પક્ખન્દિતું તિક્ખવિસદભાવો. તેનાહ ‘‘અય’’ન્તિઆદિ. એસ નયોતિ ય્વાયં નયો ‘‘વિવેકનિસ્સિત’’ન્તિઆદિના સમ્માદિટ્ઠિયં વુત્તો, સેસેસુ સમ્માસઙ્કપ્પાદીસુપિ એસેવ નયો, એવં તત્થ નેતબ્બન્તિ અત્થો. પટિચ્ચાતિ નિસ્સાય. જાતિસભાવાતિ જાયનસભાવા. સકલોતિ અનવસેસો, સબ્બોતિ અત્થો. ન કોચિ મગ્ગો સાવસેસો હુત્વા સમ્ભવતિ. હેટ્ઠિમે મગ્ગે ઉપ્પન્ને ઉપરિમો ઉપ્પન્નો એવ નામ અનન્તરાયેન ઉપ્પજ્જનતો. વવસ્સગ્ગત્થેતિ વચસાયત્થે. વણ્ણયન્તીતિ ગુણવણ્ણનવસેન વિત્થારેન્તિ.

    Pubbe vossaggavacanasseva atthassa vuttattā āha ‘‘sakalena vacanenā’’ti. Pariṇamantaṃ vipassanākkhaṇe, pariṇataṃ maggakkhaṇe. Pariṇāmo nāma idha paripākoti āha ‘‘paripaccantaṃ paripakkañcā’’ti. Paripāko ca āsevanalābhena laddhasāmatthiyassa kilese pariccajituṃ nibbānaṃ pakkhandituṃ tikkhavisadabhāvo. Tenāha ‘‘aya’’ntiādi. Esa nayoti yvāyaṃ nayo ‘‘vivekanissita’’ntiādinā sammādiṭṭhiyaṃ vutto, sesesu sammāsaṅkappādīsupi eseva nayo, evaṃ tattha netabbanti attho. Paṭiccāti nissāya. Jātisabhāvāti jāyanasabhāvā. Sakaloti anavaseso, sabboti attho. Na koci maggo sāvaseso hutvā sambhavati. Heṭṭhime magge uppanne uparimo uppanno eva nāma anantarāyena uppajjanato. Vavassaggattheti vacasāyatthe. Vaṇṇayantīti guṇavaṇṇanavasena vitthārenti.

    કલ્યાણમિત્તસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Kalyāṇamittasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૮. કલ્યાણમિત્તસુત્તં • 8. Kalyāṇamittasuttaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૮. કલ્યાણમિત્તસુત્તવણ્ણના • 8. Kalyāṇamittasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact