Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયવિનિચ્છય-ઉત્તરવિનિચ્છય • Vinayavinicchaya-uttaravinicchaya |
કમ્મટ્ઠાનભાવનાવિધાનકથા
Kammaṭṭhānabhāvanāvidhānakathā
૩૧૨૫.
3125.
પામોક્ખે પાતિમોક્ખસ્મિં, મુખે મોક્ખપ્પવેસને;
Pāmokkhe pātimokkhasmiṃ, mukhe mokkhappavesane;
સબ્બદુક્ખક્ખયે વુત્તે, વુત્તમેવિતરત્તયં.
Sabbadukkhakkhaye vutte, vuttamevitarattayaṃ.
૩૧૨૬.
3126.
ઇદં ચતુબ્બિધં સીલં, ઞત્વા તત્થ પતિટ્ઠિતો;
Idaṃ catubbidhaṃ sīlaṃ, ñatvā tattha patiṭṭhito;
સમાધિં પુન ભાવેત્વા, પઞ્ઞાય પરિમુચ્ચતિ.
Samādhiṃ puna bhāvetvā, paññāya parimuccati.
૩૧૨૭.
3127.
દસાનુસ્સતિયો વુત્તા, કસિણા ચ દસાસુભા;
Dasānussatiyo vuttā, kasiṇā ca dasāsubhā;
ચતસ્સો અપ્પમઞ્ઞાયો, તથારુપ્પા પરદ્વયં.
Catasso appamaññāyo, tathāruppā paradvayaṃ.
૩૧૨૮.
3128.
ઇચ્ચેવં પન સબ્બમ્પિ, ચત્તાલીસવિધં સિયા;
Iccevaṃ pana sabbampi, cattālīsavidhaṃ siyā;
કમ્મટ્ઠાનં સમુદ્દિટ્ઠં, મમ્મટ્ઠાનં મનોભુનો.
Kammaṭṭhānaṃ samuddiṭṭhaṃ, mammaṭṭhānaṃ manobhuno.
૩૧૨૯.
3129.
ઉપચારપ્પનાતો ચ, ઝાનભેદા અતિક્કમા;
Upacārappanāto ca, jhānabhedā atikkamā;
વડ્ઢનાવડ્ઢના ચાપિ, તથારમ્મણભૂમિતો.
Vaḍḍhanāvaḍḍhanā cāpi, tathārammaṇabhūmito.
૩૧૩૦.
3130.
ગહણા પચ્ચયા ભિય્યો, તથા ચરિયાનુકૂલતો;
Gahaṇā paccayā bhiyyo, tathā cariyānukūlato;
વિસેસો અયમેતેસુ, વિઞ્ઞાતબ્બો વિભાવિના.
Viseso ayametesu, viññātabbo vibhāvinā.
૩૧૩૧.
3131.
અટ્ઠાનુસ્સતિયો સઞ્ઞા-વવત્થાનઞ્ચ તત્થિમે;
Aṭṭhānussatiyo saññā-vavatthānañca tatthime;
ઉપચારવહા, સેસા, તિંસ ઝાનવહા મતા.
Upacāravahā, sesā, tiṃsa jhānavahā matā.
૩૧૩૨.
3132.
પઠમજ્ઝાનિકા તત્થ, અસુભા કાયગતાસતિ;
Paṭhamajjhānikā tattha, asubhā kāyagatāsati;
આનાપાનઞ્ચ કસિણા, ચતુક્કજ્ઝાનિકા ઇમે.
Ānāpānañca kasiṇā, catukkajjhānikā ime.
૩૧૩૩.
3133.
તિકજ્ઝાનાનિ તિસ્સોવ, અપ્પમઞ્ઞાથ પચ્છિમા;
Tikajjhānāni tissova, appamaññātha pacchimā;
ચત્તારોપિ ચ આરુપ્પા, ચતુત્થજ્ઝાનિકા મતા.
Cattāropi ca āruppā, catutthajjhānikā matā.
૩૧૩૪.
3134.
અતિક્કમો દ્વિધા વુત્તો, અઙ્ગારમ્મણતોપિ ચ;
Atikkamo dvidhā vutto, aṅgārammaṇatopi ca;
ચતુક્કતિકઝાનેસુ, અઙ્ગાતિક્કમતા મતા.
Catukkatikajhānesu, aṅgātikkamatā matā.
૩૧૩૫.
3135.
ચતુત્થા અપ્પમઞ્ઞાપિ, અઙ્ગાતિક્કમતો સિયા;
Catutthā appamaññāpi, aṅgātikkamato siyā;
આરમ્મણમતિક્કમ્મ, આરુપ્પા પન જાયરે.
Ārammaṇamatikkamma, āruppā pana jāyare.
૩૧૩૬.
3136.
કસિણાનિ દસેવેત્થ, વડ્ઢેતબ્બાનિ યોગિના;
Kasiṇāni dasevettha, vaḍḍhetabbāni yoginā;
સેસં પન ચ સબ્બમ્પિ, ન વડ્ઢેતબ્બમેવ તં.
Sesaṃ pana ca sabbampi, na vaḍḍhetabbameva taṃ.
૩૧૩૭.
3137.
નિમિત્તારમ્મણા તત્થ, કસિણા ચ દસાસુભા;
Nimittārammaṇā tattha, kasiṇā ca dasāsubhā;
કાયે સતાનાપાનઞ્ચ, બાવીસતિ ભવન્તિમે.
Kāye satānāpānañca, bāvīsati bhavantime.
૩૧૩૮.
3138.
સેસાનુસ્સતિયો અટ્ઠ, સઞ્ઞા ધાતુવવત્થનં;
Sesānussatiyo aṭṭha, saññā dhātuvavatthanaṃ;
વિઞ્ઞાણં નેવસઞ્ઞા ચ, દસ દ્વે ભાવગોચરા.
Viññāṇaṃ nevasaññā ca, dasa dve bhāvagocarā.
૩૧૩૯.
3139.
ચતસ્સો અપ્પમઞ્ઞાયો, દ્વે ચ આરુપ્પમાનસા;
Catasso appamaññāyo, dve ca āruppamānasā;
ઇમે ધમ્મા વિનિદ્દિટ્ઠા, છ નવત્તબ્બગોચરા.
Ime dhammā viniddiṭṭhā, cha navattabbagocarā.
૩૧૪૦.
3140.
દસાસુભા પટિક્કૂલ-સઞ્ઞા કાયગતાસતિ;
Dasāsubhā paṭikkūla-saññā kāyagatāsati;
દેવેસુ ન પવત્તન્તિ, દ્વાદસેવાતિ ભૂમિતો.
Devesu na pavattanti, dvādasevāti bhūmito.
૩૧૪૧.
3141.
તાનિ દ્વાદસ ભિય્યો ચ, આનાપાનસતીપિ ચ;
Tāni dvādasa bhiyyo ca, ānāpānasatīpi ca;
સબ્બસો તેરસ વાપિ, બ્રહ્મલોકે ન જાયરે.
Sabbaso terasa vāpi, brahmaloke na jāyare.
૩૧૪૨.
3142.
ઠપેત્વા ચતુરારુપ્પે, અરૂપાવચરે કિર;
Ṭhapetvā caturāruppe, arūpāvacare kira;
અઞ્ઞે પન ન જાયન્તિ, સબ્બે જાયન્તિ માનુસે.
Aññe pana na jāyanti, sabbe jāyanti mānuse.
૩૧૪૩.
3143.
ચતુત્થં કસિણં હિત્વા, કસિણા ચ દસાસુભા;
Catutthaṃ kasiṇaṃ hitvā, kasiṇā ca dasāsubhā;
દિટ્ઠેનેવ ગહેતબ્બા, પુબ્બભાગે ભવન્તિ તે.
Diṭṭheneva gahetabbā, pubbabhāge bhavanti te.
૩૧૪૪.
3144.
આનાપાનઞ્ચ ફુટ્ઠેન, દિટ્ઠેન તચપઞ્ચકં;
Ānāpānañca phuṭṭhena, diṭṭhena tacapañcakaṃ;
માલુતો દિટ્ઠફુટ્ઠેન, સુતેન ચેત્થ સેસકં.
Māluto diṭṭhaphuṭṭhena, sutena cettha sesakaṃ.
૩૧૪૫.
3145.
આકાસકસિણઞ્ચેત્થ, ઠપેત્વા કસિણા નવ;
Ākāsakasiṇañcettha, ṭhapetvā kasiṇā nava;
પઠમારુપ્પચિત્તસ્સ, પચ્ચયા પન જાયરે.
Paṭhamāruppacittassa, paccayā pana jāyare.
૩૧૪૬.
3146.
ભવન્તિ હિ અભિઞ્ઞાણં, કસિણાનિ દસાપિ ચ;
Bhavanti hi abhiññāṇaṃ, kasiṇāni dasāpi ca;
તિસ્સોપિ અપ્પમઞ્ઞાયો, ચતુત્થસ્સ તુ પચ્ચયા.
Tissopi appamaññāyo, catutthassa tu paccayā.
૩૧૪૭.
3147.
હેટ્ઠિમહેટ્ઠિમારુપ્પં, પરસ્સ ચ પરસ્સ ચ;
Heṭṭhimaheṭṭhimāruppaṃ, parassa ca parassa ca;
નેવસઞ્ઞા નિરોધસ્સ, પચ્ચયોતિ પકાસિતા.
Nevasaññā nirodhassa, paccayoti pakāsitā.
૩૧૪૮.
3148.
સબ્બે સુખવિહારસ્સ, ભવનિસ્સરણસ્સ ચ;
Sabbe sukhavihārassa, bhavanissaraṇassa ca;
તથા ભવસુખાનઞ્ચ, પચ્ચયાતિ ચ દીપિતા.
Tathā bhavasukhānañca, paccayāti ca dīpitā.
૩૧૪૯.
3149.
અસુભા દસ વિઞ્ઞેય્યા, તથા કાયગતાસતિ;
Asubhā dasa viññeyyā, tathā kāyagatāsati;
અનુકૂલા ઇમે રાગ-ચરિતસ્સ વિસેસતો.
Anukūlā ime rāga-caritassa visesato.
૩૧૫૦.
3150.
ચતસ્સો અપ્પમઞ્ઞાયો, સવણ્ણકસિણા તથા;
Catasso appamaññāyo, savaṇṇakasiṇā tathā;
અનુકૂલા ઇમે દોસ-ચરિતસ્સ પકાસિતા.
Anukūlā ime dosa-caritassa pakāsitā.
૩૧૫૧.
3151.
વિતક્કચરિતસ્સાપિ, મોહપ્પકતિનોપિ ચ;
Vitakkacaritassāpi, mohappakatinopi ca;
આનાપાનસતેકાવ, સપ્પાયાતિ વિભાવિતા.
Ānāpānasatekāva, sappāyāti vibhāvitā.
૩૧૫૨.
3152.
સઞ્ઞા ચેવ વવત્થાનં, મરણૂપસમે સતિ;
Saññā ceva vavatthānaṃ, maraṇūpasame sati;
પઞ્ઞાપકતિનો એતે, અનુકૂલાતિ દીપિતા.
Paññāpakatino ete, anukūlāti dīpitā.
૩૧૫૩.
3153.
આદિઅનુસ્સતિચ્છક્કં, સદ્ધાચરિતવણ્ણિતં;
Ādianussaticchakkaṃ, saddhācaritavaṇṇitaṃ;
આરુપ્પા કસિણા સેસા, દસ સબ્બાનુરૂપકા.
Āruppā kasiṇā sesā, dasa sabbānurūpakā.
૩૧૫૪.
3154.
એવં પભેદતો ઞત્વા, કમ્મટ્ઠાનાનિ પણ્ડિતો;
Evaṃ pabhedato ñatvā, kammaṭṭhānāni paṇḍito;
ચરિયાયાનુકૂલં તુ, તેસુ યં અત્તનો પન.
Cariyāyānukūlaṃ tu, tesu yaṃ attano pana.
૩૧૫૫.
3155.
તં ગહેત્વાન મેધાવી, દળ્હં કલ્યાણમિત્તકો;
Taṃ gahetvāna medhāvī, daḷhaṃ kalyāṇamittako;
ઉચ્છેદં પલિબોધાનં, કત્વા પઠમમેવ ચ.
Ucchedaṃ palibodhānaṃ, katvā paṭhamameva ca.
૩૧૫૬.
3156.
અનુરૂપે વસન્તેન, વિહારે દોસવજ્જિતે;
Anurūpe vasantena, vihāre dosavajjite;
ભાવેત્વા પઠમાદીનિ, ઝાનાનિ પન સબ્બસો.
Bhāvetvā paṭhamādīni, jhānāni pana sabbaso.
૩૧૫૭.
3157.
તતો વુટ્ઠાય સપ્પઞ્ઞો, ઝાનમ્હા પઠમાદિતો;
Tato vuṭṭhāya sappañño, jhānamhā paṭhamādito;
નામરૂપવવત્થાનં, કત્વા કઙ્ખં વિતીરિય.
Nāmarūpavavatthānaṃ, katvā kaṅkhaṃ vitīriya.
૩૧૫૮.
3158.
ઉપક્લેસે અમગ્ગોતિ, દસોભાસાદયો પન;
Upaklese amaggoti, dasobhāsādayo pana;
મગ્ગો વિપસ્સનાઞાણં, ઇતિ જાનાતિ પણ્ડિતો.
Maggo vipassanāñāṇaṃ, iti jānāti paṇḍito.
૩૧૫૯.
3159.
તિણ્ણં તેસં વવત્થાને, કતે એત્તાવતા પન;
Tiṇṇaṃ tesaṃ vavatthāne, kate ettāvatā pana;
તિણ્ણં પન ચ સચ્ચાનં, વવત્થાનં કતં સિયા.
Tiṇṇaṃ pana ca saccānaṃ, vavatthānaṃ kataṃ siyā.
૩૧૬૦.
3160.
ઉદયબ્બયભઙ્ગા ચ, ભયાદીનવનિબ્બિદા;
Udayabbayabhaṅgā ca, bhayādīnavanibbidā;
મુઞ્ચિતુકમ્યતાઞાણં, પટિસઙ્ખાનુપસ્સના.
Muñcitukamyatāñāṇaṃ, paṭisaṅkhānupassanā.
૩૧૬૧.
3161.
સઙ્ખારુપેક્ખાઞાણઞ્ચ, નવમં સચ્ચાનુલોમિકં;
Saṅkhārupekkhāñāṇañca, navamaṃ saccānulomikaṃ;
અયં ‘‘પટિપદાઞાણ-દસ્સન’’ન્તિ પકાસિતા.
Ayaṃ ‘‘paṭipadāñāṇa-dassana’’nti pakāsitā.
૩૧૬૨.
3162.
તતો ગોત્રભુચિત્તસ્સ, સમનન્તરમેવ ચ;
Tato gotrabhucittassa, samanantarameva ca;
સન્તિમારમ્મણં કત્વા, જાયતે ઞાણદસ્સનં.
Santimārammaṇaṃ katvā, jāyate ñāṇadassanaṃ.
૩૧૬૩.
3163.
‘‘ઞાણદસ્સનસુદ્ધી’’તિ, ઇદં ઞાણં પકાસિતં;
‘‘Ñāṇadassanasuddhī’’ti, idaṃ ñāṇaṃ pakāsitaṃ;
પચ્ચવેક્ખણપરિયન્તં, ફલં તસ્સાનુજાયતે.
Paccavekkhaṇapariyantaṃ, phalaṃ tassānujāyate.
૩૧૬૪.
3164.
તેનેવ ચ ઉપાયેન, ભાવેન્તો સો પુનપ્પુનં;
Teneva ca upāyena, bhāvento so punappunaṃ;
પાપુણાતિ યથા ભિક્ખુ, સેસમગ્ગફલાનિ ચ.
Pāpuṇāti yathā bhikkhu, sesamaggaphalāni ca.
૩૧૬૫.
3165.
ઇચ્ચેવમચ્ચન્તમવેચ્ચ ધમ્મં;
Iccevamaccantamavecca dhammaṃ;
વિદ્ધંસયિત્વાકુસલં અસેસં;
Viddhaṃsayitvākusalaṃ asesaṃ;
વિસોસયિત્વાન તયો ભવે સો;
Visosayitvāna tayo bhave so;
ઉપેતિ સન્તિં નિરુપાદિસેસં.
Upeti santiṃ nirupādisesaṃ.
૩૧૬૬.
3166.
વિઞ્ઞાસક્કમતો વાપિ, પુબ્બાપરવસેન વા;
Viññāsakkamato vāpi, pubbāparavasena vā;
યદિ અક્ખરબન્ધે વા, અયુત્તં વિય દિસ્સતિ.
Yadi akkharabandhe vā, ayuttaṃ viya dissati.
૩૧૬૭.
3167.
તં તથા ન ગહેતબ્બં, ગહેતબ્બમદોસતો;
Taṃ tathā na gahetabbaṃ, gahetabbamadosato;
મયા ઉપપરિક્ખિત્વા, કતત્તા પન સબ્બસો.
Mayā upaparikkhitvā, katattā pana sabbaso.
૩૧૬૮.
3168.
સેટ્ઠસ્સ ચોળરટ્ઠસ્સ, નાભિભૂતે નિરાકુલે;
Seṭṭhassa coḷaraṭṭhassa, nābhibhūte nirākule;
સબ્બસ્સ પન લોકસ્સ, ગામે સમ્પિણ્ડિતે વિય.
Sabbassa pana lokassa, gāme sampiṇḍite viya.
૩૧૬૯.
3169.
કદલીસાલતાલુચ્છુ-નાળિકેરવનાકુલે;
Kadalīsālatālucchu-nāḷikeravanākule;
કમલુપ્પલસઞ્છન્ન-સલિલાસયસોભિતે.
Kamaluppalasañchanna-salilāsayasobhite.
૩૧૭૦.
3170.
કાવેરિજલસમ્પાત-પરિભૂતમહીતલે;
Kāverijalasampāta-paribhūtamahītale;
ઇદ્ધે સબ્બઙ્ગસમ્પન્ને, મઙ્ગલે ભૂતમઙ્ગલે.
Iddhe sabbaṅgasampanne, maṅgale bhūtamaṅgale.
૩૧૭૧.
3171.
પવરાકારપાકાર-પરિખાપરિવારિતે;
Pavarākārapākāra-parikhāparivārite;
વિહારે વેણ્હુદાસસ્સ, દસ્સનીયે મનોરમે.
Vihāre veṇhudāsassa, dassanīye manorame.
૩૧૭૨.
3172.
તીરન્તરુહવાતિર-તરુરાજવિરાજિતે;
Tīrantaruhavātira-tarurājavirājite;
નાનાદિજગણારામે, નાનારામમનોરમે.
Nānādijagaṇārāme, nānārāmamanorame.
૩૧૭૩.
3173.
ચારુપઙ્કજસંકિણ્ણ-તળાકસમલઙ્કતે;
Cārupaṅkajasaṃkiṇṇa-taḷākasamalaṅkate;
સુરસોદકસમ્પુણ્ણ-વરકૂપોપસોભિતે.
Surasodakasampuṇṇa-varakūpopasobhite.
૩૧૭૪.
3174.
વિચિત્રવિપુલચ્ચુગ્ગ-વરમણ્ડપમણ્ડિતે;
Vicitravipulaccugga-varamaṇḍapamaṇḍite;
આવાસેહિ ચનેકેહિ, અચ્ચન્તમુપસોભિતે.
Āvāsehi canekehi, accantamupasobhite.
૩૧૭૫.
3175.
ઉપ્પતેન ચ થૂપેન, ભેત્વાવ ધરણીતલં;
Uppatena ca thūpena, bhetvāva dharaṇītalaṃ;
જિત્વાવાવહસન્તેન, કેલાસસિખરં ખરં.
Jitvāvāvahasantena, kelāsasikharaṃ kharaṃ.
૩૧૭૬.
3176.
સરદમ્બુદસઙ્કાસે, દસ્સનીયે સમુસ્સિતે;
Saradambudasaṅkāse, dassanīye samussite;
પસાદજનને રમ્મે, પાસાદે વસતા મયા.
Pasādajanane ramme, pāsāde vasatā mayā.
૩૧૭૭.
3177.
વુત્તસ્સ બુદ્ધસીહેન, વિનયસ્સ વિનિચ્છયો;
Vuttassa buddhasīhena, vinayassa vinicchayo;
બુદ્ધસીહં સમુદ્દિસ્સ, મમ સદ્ધિવિહારિકં.
Buddhasīhaṃ samuddissa, mama saddhivihārikaṃ.
૩૧૭૮.
3178.
કતોયં પન ભિક્ખૂનં, હિતત્થાય સમાસતો;
Katoyaṃ pana bhikkhūnaṃ, hitatthāya samāsato;
વિનયસ્સાવબોધત્થં, સુખેનેવાચિરેન ચ.
Vinayassāvabodhatthaṃ, sukhenevācirena ca.
૩૧૭૯.
3179.
અચ્ચુતચ્ચુતવિક્કન્તે, કલમ્બકુલનન્દને;
Accutaccutavikkante, kalambakulanandane;
મહિં સમનુસાસન્તે, આરદ્ધો ચ સમાપિતો.
Mahiṃ samanusāsante, āraddho ca samāpito.
૩૧૮૦.
3180.
યથા સિદ્ધિમયં પત્તો, અન્તરાયં વિના તથા;
Yathā siddhimayaṃ patto, antarāyaṃ vinā tathā;
સબ્બે સિજ્ઝન્તુ સઙ્કપ્પા, સત્તાનં ધમ્મસંયુતા.
Sabbe sijjhantu saṅkappā, sattānaṃ dhammasaṃyutā.
૩૧૮૧.
3181.
યાવ તિટ્ઠતિ લોકસ્મિં, મન્દારો ચારુકન્દરો;
Yāva tiṭṭhati lokasmiṃ, mandāro cārukandaro;
તાવ તિટ્ઠતુ બુદ્ધસ્સ, સાસનં કલિસાસનં.
Tāva tiṭṭhatu buddhassa, sāsanaṃ kalisāsanaṃ.
૩૧૮૨.
3182.
કાલે સમ્મા પવસ્સન્તુ, વસ્સં વસ્સવલાહકા;
Kāle sammā pavassantu, vassaṃ vassavalāhakā;
પાલયન્તુ મહીપાલા, ધમ્મતો સકલં મહિં.
Pālayantu mahīpālā, dhammato sakalaṃ mahiṃ.
૩૧૮૩.
3183.
ઇમં સારભૂતં હિતં અત્થયુત્તં;
Imaṃ sārabhūtaṃ hitaṃ atthayuttaṃ;
કરોન્તેન પત્તં મયા યં તુ પુઞ્ઞં;
Karontena pattaṃ mayā yaṃ tu puññaṃ;
અયં તેન લોકો મુનિન્દપ્પયાતં;
Ayaṃ tena loko munindappayātaṃ;
સિવં વીતસોકં પુરં પાપુણાતુ.
Sivaṃ vītasokaṃ puraṃ pāpuṇātu.
ઇતિ વિનયવિનિચ્છયે કમ્મટ્ઠાનભાવનાવિધાનકથા
Iti vinayavinicchaye kammaṭṭhānabhāvanāvidhānakathā
સમત્તા.
Samattā.
ઇતિ તમ્બપણ્ણિયેન પરમવેય્યાકરણેન તિપિટકનયવિધિકુસલેન પરમકવિજનહદયપદુમવનવિકસનકરેન કવિવરવસભેન પરમરતિકરવરમધુરવચનુગ્ગારેન ઉરગપુરેન બુદ્ધદત્તેન રચિતોયં વિનયવિનિચ્છયો.
Iti tambapaṇṇiyena paramaveyyākaraṇena tipiṭakanayavidhikusalena paramakavijanahadayapadumavanavikasanakarena kavivaravasabhena paramaratikaravaramadhuravacanuggārena uragapurena buddhadattena racitoyaṃ vinayavinicchayo.
વિનયવિનિચ્છયો સમત્તો.
Vinayavinicchayo samatto.