Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૫૬] ૬. કઞ્ચનક્ખન્ધજાતકવણ્ણના

    [56] 6. Kañcanakkhandhajātakavaṇṇanā

    યો પહટ્ઠેન ચિત્તેનાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અઞ્ઞતરં ભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. એકો કિર સાવત્થિવાસી કુલપુત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા રતનસાસને ઉરં દત્વા પબ્બજિ. અથસ્સ આચરિયુપજ્ઝાયા ‘‘આવુસો, એકવિધેન સીલં નામ, દુવિધેન, તિવિધેન, ચતુબ્બિધેન, પઞ્ચવિધેન, છબ્બિધેન, સત્તવિધેન, અટ્ઠવિધેન, નવવિધેન, દસવિધેન, બહુવિધેન સીલં નામ. ઇદં ચૂળસીલં નામ, ઇદં મજ્ઝિમસીલં નામ, ઇદં મહાસીલં નામ. ઇદં પાતિમોક્ખસંવરસીલં નામ, ઇદં ઇન્દ્રિયસંવરસીલં નામ, ઇદં આજીવપારિસુદ્ધિસીલં નામ, ઇદં પચ્ચયપટિસેવનસીલં નામા’’તિ સીલં આચિક્ખન્તિ. સો ચિન્તેસિ ‘‘ઇદં સીલં નામ અતિબહુ, અહં એત્તકં સમાદાય વત્તિતું ન સક્ખિસ્સામિ, સીલં પૂરેતું અસક્કોન્તસ્સ ચ નામ પબ્બજ્જાય કો અત્થો, અહં ગિહી હુત્વા દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ ચ કરિસ્સામિ, પુત્તદારઞ્ચ પોસેસ્સામી’’તિ. એવઞ્ચ પન ચિન્તેત્વા ‘‘ભન્તે, અહં સીલં રક્ખિતું ન સક્ખિસ્સામિ, અસક્કોન્તસ્સ ચ નામ પબ્બજ્જાય કો અત્થો, અહં હીનાયાવત્તિસ્સામિ, તુમ્હાકં પત્તચીવરં ગણ્હથા’’તિ આહ.

    Yopahaṭṭhena cittenāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Eko kira sāvatthivāsī kulaputto satthu dhammadesanaṃ sutvā ratanasāsane uraṃ datvā pabbaji. Athassa ācariyupajjhāyā ‘‘āvuso, ekavidhena sīlaṃ nāma, duvidhena, tividhena, catubbidhena, pañcavidhena, chabbidhena, sattavidhena, aṭṭhavidhena, navavidhena, dasavidhena, bahuvidhena sīlaṃ nāma. Idaṃ cūḷasīlaṃ nāma, idaṃ majjhimasīlaṃ nāma, idaṃ mahāsīlaṃ nāma. Idaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ nāma, idaṃ indriyasaṃvarasīlaṃ nāma, idaṃ ājīvapārisuddhisīlaṃ nāma, idaṃ paccayapaṭisevanasīlaṃ nāmā’’ti sīlaṃ ācikkhanti. So cintesi ‘‘idaṃ sīlaṃ nāma atibahu, ahaṃ ettakaṃ samādāya vattituṃ na sakkhissāmi, sīlaṃ pūretuṃ asakkontassa ca nāma pabbajjāya ko attho, ahaṃ gihī hutvā dānādīni puññāni ca karissāmi, puttadārañca posessāmī’’ti. Evañca pana cintetvā ‘‘bhante, ahaṃ sīlaṃ rakkhituṃ na sakkhissāmi, asakkontassa ca nāma pabbajjāya ko attho, ahaṃ hīnāyāvattissāmi, tumhākaṃ pattacīvaraṃ gaṇhathā’’ti āha.

    અથ નં આહંસુ ‘‘આવુસો એવં સન્તે દસબલં વન્દિત્વાવ યાહી’’તિ તે તં આદાય સત્થુ સન્તિકં ધમ્મસભં અગમંસુ. સત્થા દિસ્વાવ ‘‘કિં, ભિક્ખવે, અનત્થિકં ભિક્ખું આદાય આગતત્થા’’તિ આહ. ભન્તે, અયં ભિક્ખુ ‘‘અહં સીલં રક્ખિતું ન સક્ખિસ્સામી’’તિ પત્તચીવરં નિય્યાદેતિ, અથ નં મયં ગહેત્વા આગતમ્હાતિ. ‘‘કસ્મા પન તુમ્હે, ભિક્ખવે, ઇમસ્સ ભિક્ખુનો બહું સીલં આચિક્ખથ. યત્તકં એસ રક્ખિતું સક્કોતિ, તત્તકમેવ રક્ખિસ્સતિ. ઇતો પટ્ઠાય તુમ્હે એતં મા કિઞ્ચિ અવચુત્થ, અહમેત્થ કત્તબ્બં જાનિસ્સામિ, એહિ ત્વં ભિક્ખુ, કિં તે બહુના સીલેન, તીણિયેવ સીલાનિ રક્ખિતું સક્ખિસ્સસી’’તિ? ‘‘રક્ખિસ્સામિ, ભન્તે’’તિ. તેન હિ ત્વં ઇતો પટ્ઠાય કાયદ્વારં વચીદ્વારં મનોદ્વારન્તિ તીણિ દ્વારાનિ રક્ખ, મા કાયેન પાપકમ્મં કરિ, મા વાચાય, મા મનસા. ‘‘ગચ્છ મા હીનાયાવત્તિ, ઇમાનિ તીણિયેવ સીલાનિ રક્ખા’’તિ. એત્તાવતા સો ભિક્ખુ તુટ્ઠમાનસો ‘‘સાધુ, ભન્તે, રક્ખિસ્સામિ ઇમાનિ તીણિ સીલાની’’તિ સત્થારં વન્દિત્વા આચરિયુપજ્ઝાયેહિ સદ્ધિંયેવ અગમાસિ. સો તાનિ તીણિ સીલાનિ પૂરેન્તોવ અઞ્ઞાસિ ‘‘આચરિયુપજ્ઝાયેહિ મય્હં આચિક્ખિતં સીલમ્પિ એત્તકમેવ, તે પન અત્તનો અબુદ્ધભાવેન મં બુજ્ઝાપેતું નાસક્ખિંસુ, સમ્માસમ્બુદ્ધો અત્તનો બુદ્ધસુબુદ્ધતાય અનુત્તરધમ્મરાજતાય એત્તકં સીલં તીસુયેવ દ્વારેસુ પક્ખિપિત્વા મં ગણ્હાપેસિ, અવસ્સયો વત મે સત્થા જાતો’’તિ વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા કતિપાહેનેવ અરહત્તે પતિટ્ઠાસિ.

    Atha naṃ āhaṃsu ‘‘āvuso evaṃ sante dasabalaṃ vanditvāva yāhī’’ti te taṃ ādāya satthu santikaṃ dhammasabhaṃ agamaṃsu. Satthā disvāva ‘‘kiṃ, bhikkhave, anatthikaṃ bhikkhuṃ ādāya āgatatthā’’ti āha. Bhante, ayaṃ bhikkhu ‘‘ahaṃ sīlaṃ rakkhituṃ na sakkhissāmī’’ti pattacīvaraṃ niyyādeti, atha naṃ mayaṃ gahetvā āgatamhāti. ‘‘Kasmā pana tumhe, bhikkhave, imassa bhikkhuno bahuṃ sīlaṃ ācikkhatha. Yattakaṃ esa rakkhituṃ sakkoti, tattakameva rakkhissati. Ito paṭṭhāya tumhe etaṃ mā kiñci avacuttha, ahamettha kattabbaṃ jānissāmi, ehi tvaṃ bhikkhu, kiṃ te bahunā sīlena, tīṇiyeva sīlāni rakkhituṃ sakkhissasī’’ti? ‘‘Rakkhissāmi, bhante’’ti. Tena hi tvaṃ ito paṭṭhāya kāyadvāraṃ vacīdvāraṃ manodvāranti tīṇi dvārāni rakkha, mā kāyena pāpakammaṃ kari, mā vācāya, mā manasā. ‘‘Gaccha mā hīnāyāvatti, imāni tīṇiyeva sīlāni rakkhā’’ti. Ettāvatā so bhikkhu tuṭṭhamānaso ‘‘sādhu, bhante, rakkhissāmi imāni tīṇi sīlānī’’ti satthāraṃ vanditvā ācariyupajjhāyehi saddhiṃyeva agamāsi. So tāni tīṇi sīlāni pūrentova aññāsi ‘‘ācariyupajjhāyehi mayhaṃ ācikkhitaṃ sīlampi ettakameva, te pana attano abuddhabhāvena maṃ bujjhāpetuṃ nāsakkhiṃsu, sammāsambuddho attano buddhasubuddhatāya anuttaradhammarājatāya ettakaṃ sīlaṃ tīsuyeva dvāresu pakkhipitvā maṃ gaṇhāpesi, avassayo vata me satthā jāto’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā katipāheneva arahatte patiṭṭhāsi.

    તં પવત્તિં ઞત્વા ધમ્મસભાયં સન્નિપતિતા ભિક્ખૂ ‘‘આવુસો, તં કિર ભિક્ખું ‘બહુસીલાનિ રક્ખિતું ન સક્કોમી’તિ હીનાયાવત્તન્તં સબ્બાનિ સીલાનિ તીહિ કોટ્ઠાસેહિ સઙ્ખિપિત્વા ગાહાપેત્વા સત્થા અરહત્તં પાપેસિ, અહો બુદ્ધાનં બલં નામ અચ્છરિય’’ન્તિ બુદ્ધગુણે કથેન્તા નિસીદિંસુ. અથ સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ભિક્ખવે, અતિગરુકોપિ ભારો કોટ્ઠાસવસેન ભાજેત્વા દિન્નો લહુકો વિય હોતિ, પુબ્બેપિ પણ્ડિતા મહન્તં કઞ્ચનક્ખન્ધં લભિત્વા ઉક્ખિપિતું અસક્કોન્તા વિભાગં કત્વા ઉક્ખિપિત્વા અગમંસૂ’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Taṃ pavattiṃ ñatvā dhammasabhāyaṃ sannipatitā bhikkhū ‘‘āvuso, taṃ kira bhikkhuṃ ‘bahusīlāni rakkhituṃ na sakkomī’ti hīnāyāvattantaṃ sabbāni sīlāni tīhi koṭṭhāsehi saṅkhipitvā gāhāpetvā satthā arahattaṃ pāpesi, aho buddhānaṃ balaṃ nāma acchariya’’nti buddhaguṇe kathentā nisīdiṃsu. Atha satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘bhikkhave, atigarukopi bhāro koṭṭhāsavasena bhājetvā dinno lahuko viya hoti, pubbepi paṇḍitā mahantaṃ kañcanakkhandhaṃ labhitvā ukkhipituṃ asakkontā vibhāgaṃ katvā ukkhipitvā agamaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો એકસ્મિં ગામકે કસ્સકો અહોસિ. સો એકદિવસં અઞ્ઞતરસ્મિં છડ્ડિતગામકે ખેત્તે કસિં કસતિ. પુબ્બે ચ તસ્મિં ગામે એકો વિભવસમ્પન્નો સેટ્ઠિ ઊરુમત્તપરિણાહં ચતુહત્થાયામં કઞ્ચનક્ખન્ધં નિદહિત્વા કાલમકાસિ. તસ્મિં બોધિસત્તસ્સ નઙ્ગલં લગિત્વા અટ્ઠાસિ. સો ‘‘મૂલસન્તાનકં ભવિસ્સતી’’તિ પંસું વિયૂહન્તો તં દિસ્વા પંસુના પટિચ્છાદેત્વા દિવસં કસિત્વા અત્થઙ્ગતે સૂરિયે યુગનઙ્ગલાદીનિ એકમન્તે નિક્ખિપિત્વા ‘‘કઞ્ચનક્ખન્ધં ગણ્હિત્વા ગચ્છિસ્સામી’’તિ તં ઉક્ખિપિતું નાસક્ખિ. અસક્કોન્તો નિસીદિત્વા ‘‘એત્તકં કુચ્છિભરણાય ભવિસ્સતિ, એત્તકં નિદહિત્વા ઠપેસ્સામિ, એત્તકેન કમ્મન્તે પયોજેસ્સામિ, એત્તકં દાનાદિપુઞ્ઞકિરિયાય ભવિસ્સતી’’તિ ચત્તારો કોટ્ઠાસે અકાસિ. તસ્સેવં વિભત્તકાલે સો કઞ્ચનક્ખન્ધો સલ્લહુકો વિય અહોસિ. સો તં ઉક્ખિપિત્વા ઘરં નેત્વા ચતુધા વિભજિત્વા દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા યથાકમ્મં ગતો.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāmake kassako ahosi. So ekadivasaṃ aññatarasmiṃ chaḍḍitagāmake khette kasiṃ kasati. Pubbe ca tasmiṃ gāme eko vibhavasampanno seṭṭhi ūrumattapariṇāhaṃ catuhatthāyāmaṃ kañcanakkhandhaṃ nidahitvā kālamakāsi. Tasmiṃ bodhisattassa naṅgalaṃ lagitvā aṭṭhāsi. So ‘‘mūlasantānakaṃ bhavissatī’’ti paṃsuṃ viyūhanto taṃ disvā paṃsunā paṭicchādetvā divasaṃ kasitvā atthaṅgate sūriye yuganaṅgalādīni ekamante nikkhipitvā ‘‘kañcanakkhandhaṃ gaṇhitvā gacchissāmī’’ti taṃ ukkhipituṃ nāsakkhi. Asakkonto nisīditvā ‘‘ettakaṃ kucchibharaṇāya bhavissati, ettakaṃ nidahitvā ṭhapessāmi, ettakena kammante payojessāmi, ettakaṃ dānādipuññakiriyāya bhavissatī’’ti cattāro koṭṭhāse akāsi. Tassevaṃ vibhattakāle so kañcanakkhandho sallahuko viya ahosi. So taṃ ukkhipitvā gharaṃ netvā catudhā vibhajitvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.

    ઇતિ ભગવા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા અભિસમ્બુદ્ધો હુત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Iti bhagavā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –

    ૫૬.

    56.

    ‘‘યો પહટ્ઠેન ચિત્તેન, પહટ્ઠમનસો નરો;

    ‘‘Yo pahaṭṭhena cittena, pahaṭṭhamanaso naro;

    ભાવેતિ કુસલં ધમ્મં, યોગક્ખેમસ્સ પત્તિયા;

    Bhāveti kusalaṃ dhammaṃ, yogakkhemassa pattiyā;

    પાપુણે અનુપુબ્બેન, સબ્બસંયોજનક્ખય’’ન્તિ.

    Pāpuṇe anupubbena, sabbasaṃyojanakkhaya’’nti.

    તત્થ પહટ્ઠેનાતિ વિનીવરણેન. પહટ્ઠમનસોતિ તાય એવ વિનીવરણતાય પહટ્ઠમાનસો, સુવણ્ણં વિય પહંસિત્વા સમુજ્જોતિતસપ્પભાસચિત્તો હુત્વાતિ અત્થો.

    Tattha pahaṭṭhenāti vinīvaraṇena. Pahaṭṭhamanasoti tāya eva vinīvaraṇatāya pahaṭṭhamānaso, suvaṇṇaṃ viya pahaṃsitvā samujjotitasappabhāsacitto hutvāti attho.

    એવં સત્થા અરહત્તકૂટેન દેસનં નિટ્ઠાપેત્વા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા કઞ્ચનક્ખન્ધલદ્ધપુરિસો અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Evaṃ satthā arahattakūṭena desanaṃ niṭṭhāpetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kañcanakkhandhaladdhapuriso ahameva ahosi’’nti.

    કઞ્ચનક્ખન્ધજાતકવણ્ણના છટ્ઠા.

    Kañcanakkhandhajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૫૬. કઞ્ચનક્ખન્ધજાતકં • 56. Kañcanakkhandhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact