Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૩. કઙ્ખારેવતત્થેરગાથાવણ્ણના
3. Kaṅkhārevatattheragāthāvaṇṇanā
પઞ્ઞં ઇમં પસ્સાતિ આયસ્મતો કઙ્ખારેવતસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ થેરો પદુમુત્તરભગવતો કાલે હંસવતીનગરે બ્રાહ્મણમહાસાલકુલે નિબ્બત્તો. એકદિવસં બુદ્ધાનં ધમ્મદેસનાકાલે હેટ્ઠા વુત્તનયેન મહાજનેન સદ્ધિં વિહારં ગન્ત્વા પરિસપરિયન્તે ઠિતો ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું ઝાનાભિરતાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા ‘‘મયાપિ અનાગતે એવરૂપેન ભવિતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા દેસનાવસાને સત્થારં નિમન્તેત્વા હેટ્ઠા વુત્તનયેન મહાસક્કારં કત્વા ભગવન્તં આહ – ‘‘ભન્તે, અહં ઇમિના અધિકારકમ્મેન અઞ્ઞં સમ્પત્તિં ન પત્થેમિ, યથા પન સો ભિક્ખુ તુમ્હેહિ ઇતો સત્તમદિવસમત્થકે ઝાયીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપિતો, એવં અહમ્પિ અનાગતે એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને ઝાયીનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ પત્થનમકાસિ. સત્થા અનાગતં ઓલોકેત્વા નિપ્ફજ્જનભાવં દિસ્વા ‘‘અનાગતે કપ્પસતસહસ્સાવસાને ગોતમો નામ બુદ્ધો ઉપ્પજ્જિસ્સતિ, તસ્સ સાસને ત્વં ઝાયીનં અગ્ગો ભવિસ્સસી’’તિ બ્યાકરિત્વા પક્કામિ.
Paññaṃ imaṃ passāti āyasmato kaṅkhārevatassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi thero padumuttarabhagavato kāle haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatto. Ekadivasaṃ buddhānaṃ dhammadesanākāle heṭṭhā vuttanayena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā desanāvasāne satthāraṃ nimantetvā heṭṭhā vuttanayena mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ āha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na patthemi, yathā pana so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane jhāyīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanamakāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā nipphajjanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ jhāyīnaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi.
સો યાવજીવં કલ્યાણકમ્મં કત્વા કપ્પસતસહસ્સં દેવમનુસ્સેસુ સંસરિત્વા અમ્હાકં ભગવતો કાલે સાવત્થિનગરે મહાભોગકુલે નિબ્બત્તો પચ્છાભત્તં ધમ્મસ્સવનત્થં ગચ્છન્તેન મહાજનેન સદ્ધિં વિહારં ગન્ત્વા પરિસપરિયન્તે ઠિતો દસબલસ્સ ધમ્મકથં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા ઉપસમ્પદં લભિત્વા કમ્મટ્ઠાનં કથાપેત્વા ઝાનપરિકમ્મં કરોન્તો ઝાનલાભી હુત્વા ઝાનં પાદકં કત્વા અરહત્તં પાપુણિ. સો યેભુય્યેન દસબલેન સમાપજ્જિતબ્બસમાપત્તિં સમાપજ્જન્તો અહોરત્તં ઝાનેસુ ચિણ્ણવસી અહોસિ. અથ નં સત્થા ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં ઝાયીનં યદિદં કઙ્ખારેવતો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧.૧૯૮, ૨૦૪) ઝાયીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. વુત્તમ્પિ ચેતં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૫૫.૩૪-૫૩) –
So yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthinagare mahābhogakule nibbatto pacchābhattaṃ dhammassavanatthaṃ gacchantena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dasabalassa dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampadaṃ labhitvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā jhānaparikammaṃ karonto jhānalābhī hutvā jhānaṃ pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. So yebhuyyena dasabalena samāpajjitabbasamāpattiṃ samāpajjanto ahorattaṃ jhānesu ciṇṇavasī ahosi. Atha naṃ satthā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ jhāyīnaṃ yadidaṃ kaṅkhārevato’’ti (a. ni. 1.198, 204) jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.55.34-53) –
‘‘પદુમુત્તરો નામ જિનો, સબ્બધમ્મેસુ ચક્ખુમા;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;
ઇતો સતસહસ્સમ્હિ, કપ્પે ઉપ્પજ્જિ નાયકો.
Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.
‘‘સીહહનુ બ્રહ્મગિરો, હંસદુન્દુભિનિસ્સનો;
‘‘Sīhahanu brahmagiro, haṃsadundubhinissano;
નાગવિક્કન્તગમનો, ચન્દસૂરાધિકપ્પભો.
Nāgavikkantagamano, candasūrādhikappabho.
‘‘મહામતિ મહાવીરો, મહાઝાયી મહાબલો;
‘‘Mahāmati mahāvīro, mahājhāyī mahābalo;
મહાકારુણિકો નાથો, મહાતમપનૂદનો.
Mahākāruṇiko nātho, mahātamapanūdano.
‘‘સ કદાચિ તિલોકગ્ગો, વેનેય્યં વિનયં બહું;
‘‘Sa kadāci tilokaggo, veneyyaṃ vinayaṃ bahuṃ;
ધમ્મં દેસેસિ સમ્બુદ્ધો, સત્તાસયવિદૂ મુનિ.
Dhammaṃ desesi sambuddho, sattāsayavidū muni.
‘‘ઝાયિં ઝાનરતં વીરં, ઉપસન્તં અનાવિલં;
‘‘Jhāyiṃ jhānarataṃ vīraṃ, upasantaṃ anāvilaṃ;
વણ્ણયન્તો પરિસતિં, તોસેસિ જનતં જિનો.
Vaṇṇayanto parisatiṃ, tosesi janataṃ jino.
‘‘તદાહં હંસવતિયં, બ્રાહ્મણો વેદપારગૂ;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;
ધમ્મં સુત્વાન મુદિતો, તં ઠાનમભિપત્થયિં.
Dhammaṃ sutvāna mudito, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
‘‘તદા જિનો વિયાકાસિ, સઙ્ઘમજ્ઝે વિનાયકો;
‘‘Tadā jino viyākāsi, saṅghamajjhe vināyako;
મુદિતો હોહિ ત્વં બ્રહ્મે, લચ્છસે તં મનોરથં.
Mudito hohi tvaṃ brahme, lacchase taṃ manorathaṃ.
‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘તસ્સ ધમ્મેસુ દાયાદો, ઓરસો ધમ્મનિમ્મિતો;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
રેવતો નામ નામેન, હેસ્સતિ સત્થુ સાવકો.
Revato nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘તેન કમ્મેન સુકતેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘પચ્છિમે ચ ભવે દાનિ, જાતોહં કોલિયે પુરે;
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jātohaṃ koliye pure;
ખત્તિયે કુલસમ્પન્ને, ઇદ્ધે ફીતે મહદ્ધને.
Khattiye kulasampanne, iddhe phīte mahaddhane.
‘‘યદા કપિલવત્થુસ્મિં, બુદ્ધો ધમ્મમદેસયિ;
‘‘Yadā kapilavatthusmiṃ, buddho dhammamadesayi;
તદા પસન્નો સુગતે, પબ્બજિં અનગારિયં.
Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘કઙ્ખા મે બહુલા આસિ, કપ્પાકપ્પે તહિં તહિં;
‘‘Kaṅkhā me bahulā āsi, kappākappe tahiṃ tahiṃ;
સબ્બં તં વિનયી બુદ્ધો, દેસેત્વા ધમ્મમુત્તમં.
Sabbaṃ taṃ vinayī buddho, desetvā dhammamuttamaṃ.
‘‘તતોહં તિણ્ણસંસારો, તદા ઝાનસુખે રતો;
‘‘Tatohaṃ tiṇṇasaṃsāro, tadā jhānasukhe rato;
વિહરામિ તદા બુદ્ધો, મં દિસ્વા એતદબ્રવિ.
Viharāmi tadā buddho, maṃ disvā etadabravi.
‘‘યા કાચિ કઙ્ખા ઇધ વા હુરં વા, સવેદિયા વા પરવેદિયા વા;
‘‘Yā kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vā, savediyā vā paravediyā vā;
યે ઝાયિનો તા પજહન્તિ સબ્બા, આતાપિનો બ્રહ્મચરિયં ચરન્તા.
Ye jhāyino tā pajahanti sabbā, ātāpino brahmacariyaṃ carantā.
‘‘સતસહસ્સે કતં કમ્મં, ફલં દસ્સેસિ મે ઇધ;
‘‘Satasahasse kataṃ kammaṃ, phalaṃ dassesi me idha;
સુમુત્તો સરવેગોવ, કિલેસે ઝાપયિં મમ.
Sumutto saravegova, kilese jhāpayiṃ mama.
‘‘તતો ઝાનરત્તં દિસ્વા, બુદ્ધો લોકન્તગૂ મુનિ;
‘‘Tato jhānarattaṃ disvā, buddho lokantagū muni;
ઝાયીનં ભિક્ખૂનં અગ્ગો, પઞ્ઞાપેસિ મહામતિ.
Jhāyīnaṃ bhikkhūnaṃ aggo, paññāpesi mahāmati.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં, ભવા સબ્બે સમૂહતા;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
નાગોવ બન્ધનં છેત્વા, વિહરામિ અનાસવો.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘સ્વાગતં વત મે આસિ, મમ બુદ્ધસ્સ સન્તિકે;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘પટિસમ્ભિદા ચતસ્સો, વિમોક્ખાપિ ચ અટ્ઠિમે;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
છળભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
તથા કતકિચ્ચો પનાયં મહાથેરો પુબ્બે દીઘરત્તં અત્તનો કઙ્ખાપકતચિત્તતં ઇદાનિ સબ્બસો વિગતકઙ્ખતઞ્ચ પચ્ચવેક્ખિત્વા ‘‘અહો નૂન મય્હં સત્થુનો દેસનાનુભાવો, તેનેતરહિ એવં વિગતકઙ્ખો અજ્ઝત્તં વૂપસન્તચિત્તો જાતો’’તિ સઞ્જાતબહુમાનો ભગવતો પઞ્ઞં પસંસન્તો ‘‘પઞ્ઞં ઇમં પસ્સા’’તિ ઇમં ગાથમાહ.
Tathā katakicco panāyaṃ mahāthero pubbe dīgharattaṃ attano kaṅkhāpakatacittataṃ idāni sabbaso vigatakaṅkhatañca paccavekkhitvā ‘‘aho nūna mayhaṃ satthuno desanānubhāvo, tenetarahi evaṃ vigatakaṅkho ajjhattaṃ vūpasantacitto jāto’’ti sañjātabahumāno bhagavato paññaṃ pasaṃsanto ‘‘paññaṃ imaṃ passā’’ti imaṃ gāthamāha.
૩. તત્થ પઞ્ઞન્તિ પકારે જાનાતિ, પકારેહિ ઞાપેતીતિ ચ પઞ્ઞા. વેનેય્યાનં આસયાનુસયચરિયાધિમુત્તિઆદિપ્પકારે ધમ્માનં કુસલાદિકે ખન્ધાદિકે ચ દેસેતબ્બપ્પકારે જાનાતિ, યથાસભાવતો પટિવિજ્ઝતિ, તેહિ ચ પકારેહિ ઞાપેતીતિ અત્થો. સત્થુ દેસનાઞાણઞ્હિ ઇધાધિપ્પેતં, તેનાહ ‘‘ઇમ’’ન્તિ. તઞ્હિ અત્તનિ સિદ્ધેન દેસનાબલેન નયગ્ગાહતો પચ્ચક્ખં વિય ઉપટ્ઠિતં ગહેત્વા ‘‘ઇમ’’ન્તિ વુત્તં. યદગ્ગેન વા સત્થુ દેસનાઞાણં સાવકેહિ નયતો ગય્હતિ, તદગ્ગેન અત્તનો વિસયે પટિવેધઞાણમ્પિ નયતો ગય્હતેવ. તેનાહ આયસ્મા ધમ્મસેનાપતિ – ‘‘અપિચ મે, ભન્તે, ધમ્મન્વયો વિદિતો’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૧૪૬; ૩.૧૪૩). પસ્સાતિ વિમ્હયપ્પત્તો અનિયમતો આલપતિ અત્તનોયેવ વા ચિત્તં, યથાહ ભગવા ઉદાનેન્તો – ‘‘લોકમિમં પસ્સ; પુથૂ અવિજ્જાય પરેતં ભૂતં ભૂતરતં ભવા અપરિમુત્ત’’ન્તિ (ઉદા॰ ૩૦). તથાગતાનન્તિ તથા આગમનાદિઅત્થેન તથાગતાનં. તથા આગતોતિ હિ તથાગતો, તથા ગતોતિ તથાગતો, તથલક્ખણં આગતોતિ તથાગતો, તથધમ્મે યાથાવતો અભિસમ્બુદ્ધોતિ તથાગતો, તથદસ્સિતાય તથાગતો, તથવાદિતાય તથાગતો, તથાકારિતાય તથાગતો, અભિભવનટ્ઠેન તથાગતોતિ એવં અટ્ઠહિ કારણેહિ ભગવા તથાગતો. તથાય આગતોતિ તથાગતો, તથાય ગતોતિ તથાગતો, તથલક્ખણં ગતોતિ તથાગતો, તથાનિ આગતોતિ તથાગતો, તથાવિધોતિ તથાગતો, તથા પવત્તિતોતિ તથાગતો, તથેહિ આગતોતિ તથાગતો , તથા ગતભાવેન તથાગતોતિ એવમ્પિ અટ્ઠહિ કારણેહિ ભગવા તથાગતોતિ અયમેત્થ સઙ્ખેપો. વિત્થારો પન પરમત્થદીપનિયા ઉદાનટ્ઠકથાય (ઉદા॰ અટ્ઠ॰ ૧૮) ઇતિવુત્તકટ્ઠકથાય (ઇતિવુ॰ અટ્ઠ॰ ૩૮) ચ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બો.
3. Tattha paññanti pakāre jānāti, pakārehi ñāpetīti ca paññā. Veneyyānaṃ āsayānusayacariyādhimuttiādippakāre dhammānaṃ kusalādike khandhādike ca desetabbappakāre jānāti, yathāsabhāvato paṭivijjhati, tehi ca pakārehi ñāpetīti attho. Satthu desanāñāṇañhi idhādhippetaṃ, tenāha ‘‘ima’’nti. Tañhi attani siddhena desanābalena nayaggāhato paccakkhaṃ viya upaṭṭhitaṃ gahetvā ‘‘ima’’nti vuttaṃ. Yadaggena vā satthu desanāñāṇaṃ sāvakehi nayato gayhati, tadaggena attano visaye paṭivedhañāṇampi nayato gayhateva. Tenāha āyasmā dhammasenāpati – ‘‘apica me, bhante, dhammanvayo vidito’’ti (dī. ni. 2.146; 3.143). Passāti vimhayappatto aniyamato ālapati attanoyeva vā cittaṃ, yathāha bhagavā udānento – ‘‘lokamimaṃ passa; puthū avijjāya paretaṃ bhūtaṃ bhūtarataṃ bhavā aparimutta’’nti (udā. 30). Tathāgatānanti tathā āgamanādiatthena tathāgatānaṃ. Tathā āgatoti hi tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti evaṃ aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato. Tathāya āgatoti tathāgato, tathāya gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ gatoti tathāgato, tathāni āgatoti tathāgato, tathāvidhoti tathāgato, tathā pavattitoti tathāgato, tathehi āgatoti tathāgato , tathā gatabhāvena tathāgatoti evampi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgatoti ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyā udānaṭṭhakathāya (udā. aṭṭha. 18) itivuttakaṭṭhakathāya (itivu. aṭṭha. 38) ca vuttanayeneva veditabbo.
ઇદાનિ તસ્સા પઞ્ઞાય અસાધારણવિસેસં દસ્સેતું ‘‘અગ્ગિ યથા’’તિઆદિ વુત્તં. યથા અગ્ગીતિ ઉપમાવચનં. યથાતિ તસ્સ ઉપમાભાવદસ્સનં. પજ્જલિતોતિ ઉપમેય્યેન સમ્બન્ધદસ્સનં. નિસીથેતિ કિચ્ચકરણકાલદસ્સનં. અયઞ્હેત્થ અત્થો – યથા નામ નિસીથે રત્તિયં ચતુરઙ્ગસમન્નાગતે અન્ધકારે વત્તમાને ઉન્નતે ઠાને પજ્જલિતો અગ્ગિ તસ્મિં પદેસે તયગતં વિધમન્તં તિટ્ઠતિ, એવમેવ તથાગતાનં ઇમં દેસનાઞાણસઙ્ખાતં સબ્બસો વેનેય્યાનં સંસયતમં વિધમન્તં પઞ્ઞં પસ્સાતિ. યતો દેસનાવિલાસેન સત્તાનં ઞાણમયં આલોકં દેન્તીતિ આલોકદા. પઞ્ઞામયમેવ ચક્ખું દદન્તીતિ ચક્ખુદદા. તદુભયમ્પિ કઙ્ખાવિનયપદટ્ઠાનમેવ કત્વા દસ્સેન્તો ‘‘યે આગતાનં વિનયન્તિ કઙ્ખ’’ન્તિ આહ, યે તથાગતા અત્તનો સન્તિકં આગતાનં ઉપગતાનં વેનેય્યાનં ‘‘અહોસિં નુ ખો અહમતીતમદ્ધાન’’ન્તિઆદિનયપ્પવત્તં (મ॰ નિ॰ ૧.૧૮; સં॰ નિ॰ ૨.૨૦) સોળસવત્થુકં, ‘‘બુદ્ધે કઙ્ખતિ ધમ્મે કઙ્ખતી’’તિઆદિનયપ્પવત્તં (ધ॰ સ॰ ૧૦૦૮) અટ્ઠવત્થુકઞ્ચ કઙ્ખં વિચિકિચ્છં વિનયન્તિ દેસનાનુભાવેન અનવસેસતો વિધમન્તિ વિદ્ધંસેન્તિ. વિનયકુક્કુચ્ચસઙ્ખાતા પન કઙ્ખા તબ્બિનયેનેવ વિનીતા હોન્તીતિ.
Idāni tassā paññāya asādhāraṇavisesaṃ dassetuṃ ‘‘aggi yathā’’tiādi vuttaṃ. Yathā aggīti upamāvacanaṃ. Yathāti tassa upamābhāvadassanaṃ. Pajjalitoti upameyyena sambandhadassanaṃ. Nisītheti kiccakaraṇakāladassanaṃ. Ayañhettha attho – yathā nāma nisīthe rattiyaṃ caturaṅgasamannāgate andhakāre vattamāne unnate ṭhāne pajjalito aggi tasmiṃ padese tayagataṃ vidhamantaṃ tiṭṭhati, evameva tathāgatānaṃ imaṃ desanāñāṇasaṅkhātaṃ sabbaso veneyyānaṃ saṃsayatamaṃ vidhamantaṃ paññaṃ passāti. Yato desanāvilāsena sattānaṃ ñāṇamayaṃ ālokaṃ dentīti ālokadā. Paññāmayameva cakkhuṃ dadantīti cakkhudadā. Tadubhayampi kaṅkhāvinayapadaṭṭhānameva katvā dassento ‘‘ye āgatānaṃ vinayanti kaṅkha’’nti āha, ye tathāgatā attano santikaṃ āgatānaṃ upagatānaṃ veneyyānaṃ ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādinayappavattaṃ (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) soḷasavatthukaṃ, ‘‘buddhe kaṅkhati dhamme kaṅkhatī’’tiādinayappavattaṃ (dha. sa. 1008) aṭṭhavatthukañca kaṅkhaṃ vicikicchaṃ vinayanti desanānubhāvena anavasesato vidhamanti viddhaṃsenti. Vinayakukkuccasaṅkhātā pana kaṅkhā tabbinayeneva vinītā hontīti.
અપરો નયો – યથા અગ્ગિ નિસીથે રત્તિભાગે પજ્જલિતો પટુતરજાલો સમુજ્જલં ઉચ્ચાસને ઠિતાનં ઓભાસદાનમત્તેન અન્ધકારં વિધમિત્વા સમવિસમં વિભાવેન્તો આલોકદદો હોતિ. અચ્ચાસન્ને પન ઠિતાનં તં સુપાકટં કરોન્તો ચક્ખુકિચ્ચકરણતો ચક્ખુદદો નામ હોતિ, એવમેવ તથાગતો અત્તનો ધમ્મકાયસ્સ દૂરે ઠિતાનં અકતાધિકારાનં પઞ્ઞાપજ્જોતેન મોહન્ધકારં વિધમિત્વા કાયવિસમાદિસમવિસમં વિભાવેન્તો આલોકદા ભવન્તિ, આસન્ને ઠિતાનં પન કતાધિકારાનં ધમ્મચક્ખું ઉપ્પાદેન્તો ચક્ખુદદા ભવન્તિ. યે એવંભૂતા અત્તનો વચીગોચરં આગતાનં માદિસાનમ્પિ કઙ્ખાબહુલાનં કઙ્ખં વિનયન્તિ અરિયમગ્ગસમુપ્પાદનેન વિધમન્તિ, તેસં તથાગતાનં પઞ્ઞં ઞાણાતિસયં પસ્સાતિ યોજના. એવમયં થેરસ્સ અત્તનો કઙ્ખાવિતરણપ્પકાસનેન અઞ્ઞાબ્યાકરણગાથાપિ હોતિ. અયઞ્હિ થેરો પુથુજ્જનકાલે કપ્પિયેપિ કુક્કુચ્ચકો હુત્વા કઙ્ખાબહુલતાય ‘‘કઙ્ખારેવતો’’તિ પઞ્ઞાતો, પચ્છા ખીણાસવકાલેપિ તથેવ વોહરયિત્થ. તેનાહ – ‘‘ઇત્થં સુદં આયસ્મા કઙ્ખારેવતો ગાથં અભાસિત્થા’’તિ. તં વુત્તત્થમેવ.
Aparo nayo – yathā aggi nisīthe rattibhāge pajjalito paṭutarajālo samujjalaṃ uccāsane ṭhitānaṃ obhāsadānamattena andhakāraṃ vidhamitvā samavisamaṃ vibhāvento ālokadado hoti. Accāsanne pana ṭhitānaṃ taṃ supākaṭaṃ karonto cakkhukiccakaraṇato cakkhudado nāma hoti, evameva tathāgato attano dhammakāyassa dūre ṭhitānaṃ akatādhikārānaṃ paññāpajjotena mohandhakāraṃ vidhamitvā kāyavisamādisamavisamaṃ vibhāvento ālokadā bhavanti, āsanne ṭhitānaṃ pana katādhikārānaṃ dhammacakkhuṃ uppādento cakkhudadā bhavanti. Ye evaṃbhūtā attano vacīgocaraṃ āgatānaṃ mādisānampi kaṅkhābahulānaṃ kaṅkhaṃ vinayanti ariyamaggasamuppādanena vidhamanti, tesaṃ tathāgatānaṃ paññaṃ ñāṇātisayaṃ passāti yojanā. Evamayaṃ therassa attano kaṅkhāvitaraṇappakāsanena aññābyākaraṇagāthāpi hoti. Ayañhi thero puthujjanakāle kappiyepi kukkuccako hutvā kaṅkhābahulatāya ‘‘kaṅkhārevato’’ti paññāto, pacchā khīṇāsavakālepi tatheva voharayittha. Tenāha – ‘‘itthaṃ sudaṃ āyasmā kaṅkhārevato gāthaṃ abhāsitthā’’ti. Taṃ vuttatthameva.
કઙ્ખારેવતત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kaṅkhārevatattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૩. કઙ્ખારેવતત્થેરગાથા • 3. Kaṅkhārevatattheragāthā