Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૯. કટ્ઠોપમસુત્તં
9. Kaṭṭhopamasuttaṃ
૫૦૯. ‘‘પઞ્ચિમાનિ, ભિક્ખવે, ઇન્દ્રિયાનિ. કતમાનિ પઞ્ચ? સુખિન્દ્રિયં, દુક્ખિન્દ્રિયં, સોમનસ્સિન્દ્રિયં, દોમનસ્સિન્દ્રિયં, ઉપેક્ખિન્દ્રિયં. સુખવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખિન્દ્રિયં. સો સુખિતોવ સમાનો ‘સુખિતોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ સુખવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં સુખવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નં સુખિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ, તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’.
509. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Sukhindriyaṃ, dukkhindriyaṃ, somanassindriyaṃ, domanassindriyaṃ, upekkhindriyaṃ. Sukhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ. So sukhitova samāno ‘sukhitosmī’ti pajānāti. Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ sukhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘દુક્ખવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ દુક્ખિન્દ્રિયં. સો દુક્ખિતોવ સમાનો ‘દુક્ખિતોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ દુક્ખવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં દુક્ખવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નં દુક્ખિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ, તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’.
‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhindriyaṃ. So dukkhitova samāno ‘dukkhitosmī’ti pajānāti. Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ dukkhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘સોમનસ્સવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સોમનસ્સિન્દ્રિયં. સો સુમનોવ સમાનો ‘સુમનોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ સોમનસ્સવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં સોમનસ્સવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નં સોમનસ્સિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ, તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’.
‘‘Somanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati somanassindriyaṃ. So sumanova samāno ‘sumanosmī’ti pajānāti. Tasseva somanassavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ somanassavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ somanassindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘દોમનસ્સવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ દોમનસ્સિન્દ્રિયં. સો દુમ્મનોવ સમાનો ‘દુમ્મનોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ દોમનસ્સવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં દોમનસ્સવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નં દોમનસ્સિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ, તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’.
‘‘Domanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati domanassindriyaṃ. So dummanova samāno ‘dummanosmī’ti pajānāti. Tasseva domanassavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ domanassavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ domanassindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘ઉપેક્ખાવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ ઉપેક્ખિન્દ્રિયં. સો ઉપેક્ખકોવ સમાનો ‘ઉપેક્ખકોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ ઉપેક્ખાવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં ઉપેક્ખાવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નં ઉપેક્ખિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ, તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’.
‘‘Upekkhāvedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ. So upekkhakova samāno ‘upekkhakosmī’ti pajānāti. Tasseva upekkhāvedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ upekkhāvedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ upekkhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, દ્વિન્નં કટ્ઠાનં સઙ્ઘટ્ટનસમોધાના 1 ઉસ્મા જાયતિ, તેજો અભિનિબ્બત્તતિ; તેસંયેવ કટ્ઠાનં નાનાભાવાવિનિક્ખેપા યા 2 તજ્જા ઉસ્મા સા નિરુજ્ઝતિ સા વૂપસમ્મતિ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, સુખવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખિન્દ્રિયં. સો સુખિતોવ સમાનો ‘સુખિતોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ સુખવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં સુખવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ , તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ saṅghaṭṭanasamodhānā 3 usmā jāyati, tejo abhinibbattati; tesaṃyeva kaṭṭhānaṃ nānābhāvāvinikkhepā yā 4 tajjā usmā sā nirujjhati sā vūpasammati; evameva kho, bhikkhave, sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ. So sukhitova samāno ‘sukhitosmī’ti pajānāti. Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ taṃ nirujjhati , taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘દુક્ખવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ…પે॰… સોમનસ્સવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ…પે॰… દોમનસ્સવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ…પે॰… ઉપેક્ખાવેદનિયં, ભિક્ખવે, ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ ઉપેક્ખિન્દ્રિયં. સો ઉપેક્ખકોવ સમાનો ‘ઉપેક્ખકોસ્મી’તિ પજાનાતિ. તસ્સેવ ઉપેક્ખાવેદનિયસ્સ ફસ્સસ્સ નિરોધા ‘યં તજ્જં વેદયિતં ઉપેક્ખાવેદનિયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ ઉપેક્ખિન્દ્રિયં તં નિરુજ્ઝતિ, તં વૂપસમ્મતી’તિ પજાનાતિ’’. નવમં.
‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca…pe… somanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca…pe… domanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca…pe… upekkhāvedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ. So upekkhakova samāno ‘upekkhakosmī’ti pajānāti. Tasseva upekkhāvedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ upekkhāvedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’. Navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. કટ્ઠોપમસુત્તવણ્ણના • 9. Kaṭṭhopamasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૯. કટ્ઠોપમસુત્તવણ્ણના • 9. Kaṭṭhopamasuttavaṇṇanā