Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya

    ૧૦. અબ્યાકતસંયુત્તં

    10. Abyākatasaṃyuttaṃ

    ૧. ખેમાસુત્તં

    1. Khemāsuttaṃ

    ૪૧૦. એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ખેમા ભિક્ખુની કોસલેસુ ચારિકં ચરમાના અન્તરા ચ સાવત્થિં અન્તરા ચ સાકેતં તોરણવત્થુસ્મિં વાસં ઉપગતા હોતિ. અથ ખો રાજા પસેનદિ કોસલો સાકેતા સાવત્થિં ગચ્છન્તો, અન્તરા ચ સાકેતં અન્તરા ચ સાવત્થિં તોરણવત્થુસ્મિં એકરત્તિવાસં ઉપગચ્છિ. અથ ખો રાજા પસેનદિ કોસલો અઞ્ઞતરં પુરિસં આમન્તેસિ – ‘‘એહિ ત્વં, અમ્ભો પુરિસ, તોરણવત્થુસ્મિં તથારૂપં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા જાન યમહં અજ્જ પયિરુપાસેય્ય’’ન્તિ.

    410. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena khemā bhikkhunī kosalesu cārikaṃ caramānā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca sāketaṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagatā hoti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sāketā sāvatthiṃ gacchanto, antarā ca sāketaṃ antarā ca sāvatthiṃ toraṇavatthusmiṃ ekarattivāsaṃ upagacchi. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, toraṇavatthusmiṃ tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā jāna yamahaṃ ajja payirupāseyya’’nti.

    ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો સો પુરિસો રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ પટિસ્સુત્વા કેવલકપ્પં તોરણવત્થું આહિણ્ડન્તો 1 નાદ્દસ તથારૂપં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા યં રાજા પસેનદિ કોસલો પયિરુપાસેય્ય. અદ્દસા ખો સો પુરિસો ખેમં ભિક્ખુનિં તોરણવત્થુસ્મિં વાસં ઉપગતં. દિસ્વાન યેન રાજા પસેનદિ કોસલો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા રાજાનં પસેનદિં કોસલં એતદવોચ –

    ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā kevalakappaṃ toraṇavatthuṃ āhiṇḍanto 2 nāddasa tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā yaṃ rājā pasenadi kosalo payirupāseyya. Addasā kho so puriso khemaṃ bhikkhuniṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagataṃ. Disvāna yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca –

    ‘‘નત્થિ ખો, દેવ, તોરણવત્થુસ્મિં તથારૂપો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા યં દેવો પયિરુપાસેય્ય. અત્થિ ચ ખો, દેવ, ખેમા નામ ભિક્ખુની, તસ્સ ભગવતો સાવિકા અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. તસ્સા ખો પન અય્યાય એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘પણ્ડિતા, વિયત્તા મેધાવિની બહુસ્સુતા ચિત્તકથા કલ્યાણપટિભાના’તિ. તં દેવો પયિરુપાસતૂ’’તિ.

    ‘‘Natthi kho, deva, toraṇavatthusmiṃ tathārūpo samaṇo vā brāhmaṇo vā yaṃ devo payirupāseyya. Atthi ca kho, deva, khemā nāma bhikkhunī, tassa bhagavato sāvikā arahato sammāsambuddhassa. Tassā kho pana ayyāya evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍitā, viyattā medhāvinī bahussutā cittakathā kalyāṇapaṭibhānā’ti. Taṃ devo payirupāsatū’’ti.

    અથ ખો રાજા પસેનદિ કોસલો યેન ખેમા ભિક્ખુની તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ખેમં ભિક્ખુનિં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો રાજા પસેનદિ કોસલો ખેમં ભિક્ખુનિં એતદવોચ – ‘‘કિં નુ ખો, અય્યે, હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ? ‘‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, ભગવતા – ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં પનય્યે, ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ? ‘‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં ભગવતા – ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં નુ ખો, અય્યે, હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ? ‘‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, ભગવતા – ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં પનય્યે, નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ. ‘‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં ભગવતા – ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ.

    Atha kho rājā pasenadi kosalo yena khemā bhikkhunī tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo khemaṃ bhikkhuniṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti. ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti.

    ‘‘‘કિં નુ ખો, અય્યે, હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ, ઇતિ પુટ્ઠા સમાના – ‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, ભગવતા – હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ વદેસિ. ‘કિં પનય્યે, ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ ઇતિ પુટ્ઠા સમાના – ‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં ભગવતા – ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ વદેસિ. ‘કિં નુ ખો, અય્યે, હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ ઇતિ પુટ્ઠા સમાના – ‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, ભગવતા – હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ વદેસિ. ‘કિં પનય્યે, નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ ઇતિ પુટ્ઠા સમાના – ‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં ભગવતા – નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ વદેસિ. ‘કો નુ ખો , અય્યે, હેતુ, કો પચ્ચયો યેનેતં અબ્યાકતં ભગવતા’’’તિ?

    ‘‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti, iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Ko nu kho , ayye, hetu, ko paccayo yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’’ti?

    ‘‘તેન હિ, મહારાજ, તઞ્ઞેવેત્થ પટિપુચ્છિસ્સામિ. યથા તે ખમેય્ય તથા નં બ્યાકરેય્યાસિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, મહારાજ, અત્થિ તે કોચિ ગણકો વા મુદ્દિકો વા સઙ્ખાયકો વા યો પહોતિ ગઙ્ગાય વાલુકં 3 ગણેતું – એત્તકા 4 વાલુકા ઇતિ વા, એત્તકાનિ વાલુકસતાનિ ઇતિ વા, એત્તકાનિ વાલુકસહસ્સાનિ ઇતિ વા, એત્તકાનિ વાલુકસતસહસ્સાનિ ઇતિ વા’’તિ? ‘‘નો હેતં, અય્યે’’. ‘‘અત્થિ પન તે કોચિ ગણકો વા મુદ્દિકો વા સઙ્ખાયકો વા યો પહોતિ મહાસમુદ્દે ઉદકં ગણેતું – એત્તકાનિ ઉદકાળ્હકાનિ ઇતિ વા, એત્તકાનિ ઉદકાળ્હકસતાનિ ઇતિ વા, એત્તકાનિ ઉદકાળ્હકસહસ્સાનિ ઇતિ વા, એત્તકાનિ ઉદકાળ્હકસતસહસ્સાનિ ઇતિ વા’’તિ? ‘‘નો હેતં, અય્યે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘મહાય્યે, સમુદ્દો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, યેન રૂપે તથાગતં પઞ્ઞાપયમાનો પઞ્ઞાપેય્ય તં રૂપં તથાગતસ્સ પહીનં ઉચ્છિન્નમૂલં તાલાવત્થુકતં અનભાવઙ્કતં આયતિં અનુપ્પાદધમ્મં. રૂપસઙ્ખાયવિમુત્તો ખો, મહારાજ, તથાગતો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો – સેય્યથાપિ મહાસમુદ્દો. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ.

    ‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ 5 gaṇetuṃ – ettakā 6 vālukā iti vā, ettakāni vālukasatāni iti vā, ettakāni vālukasahassāni iti vā, ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasahassāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahāyye, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yena rūpe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.

    ‘‘યાય વેદનાય તથાગતં પઞ્ઞાપયમાનો પઞ્ઞાપેય્ય, સા વેદના તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવઙ્કતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. વેદનાસઙ્ખાયવિમુત્તો, મહારાજ, તથાગતો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો – સેય્યથાપિ મહાસમુદ્દો. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ.

    ‘‘Yāya vedanāya tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, sā vedanā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Vedanāsaṅkhāyavimutto, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.

    ‘‘યાય સઞ્ઞા તથાગતં…પે॰… યેહિ સઙ્ખારેહિ તથાગતં પઞ્ઞાપયમાનો પઞ્ઞાપેય્ય, તે સઙ્ખારા તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવઙ્કતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. સઙ્ખારસઙ્ખાયવિમુત્તો ખો, મહારાજ, તથાગતો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો – સેય્યથાપિ મહાસમુદ્દો. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ , ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ.

    ‘‘Yāya saññā tathāgataṃ…pe… yehi saṅkhārehi tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, te saṅkhārā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Saṅkhārasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti , ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.

    ‘‘યેન વિઞ્ઞાણે તથાગતં પઞ્ઞાપયમાનો પઞ્ઞાપેય્ય તં વિઞ્ઞાણં તથાગતસ્સ પહીનં ઉચ્છિન્નમૂલં તાલાવત્થુકતં અનભાવઙ્કતં આયતિં અનુપ્પાદધમ્મં. વિઞ્ઞાણસઙ્ખાયવિમુત્તો ખો, મહારાજ, તથાગતો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો – સેય્યથાપિ મહાસમુદ્દો. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતી’’તિ. અથ ખો રાજા પસેનદિ કોસલો ખેમાય ભિક્ખુનિયા ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ખેમં ભિક્ખુનિં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.

    ‘‘Yena viññāṇe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo khemāya bhikkhuniyā bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

    અથ ખો રાજા પસેનદિ કોસલો અપરેન સમયેન યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો રાજા પસેનદિ કોસલો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કિં નુ ખો, ભન્તે, હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ? ‘‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, મયા – ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં પન, ભન્તે, ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ? ‘‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં મયા – ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં નુ ખો, ભન્તે, હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ ? ‘‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, મયા – ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં પન, ભન્તે, નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ? ‘‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં મયા – ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’’તિ. ‘‘કિં નુ ખો, ભન્તે, હોતિ તથાગતો પરં મરણા’’તિ ઇતિ પુટ્ઠો સમાનો – ‘અબ્યાકતં ખો એતં, મહારાજ, મયા – હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ વદેસિ…પે॰…. ‘‘‘કિં પન, ભન્તે, નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ ઇતિ પુટ્ઠો સમાનો – ‘‘‘એતમ્પિ ખો, મહારાજ, અબ્યાકતં મયા – નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ વદેસિ. કો નુ ખો, ભન્તે, હેતુ, કો પચ્ચયો, યેનેતં અબ્યાકતં ભગવતા’’તિ?

    Atha kho rājā pasenadi kosalo aparena samayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti ? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti iti puṭṭho samāno – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi…pe…. ‘‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭho samāno – ‘‘‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’ti?

    ‘‘તેન હિ, મહારાજ, તઞ્ઞેવેત્થ પટિપુચ્છિસ્સામિ. યથા તે ખમેય્ય તથા નં બ્યાકરેય્યાસિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, મહારાજ, અત્થિ તે કોચિ ગણકો વા મુદ્દિકો વા સઙ્ખાયકો વા યો પહોતિ ગઙ્ગાય વાલુકં ગણેતું – એત્તકા વાલુકા ઇતિ વા…પે॰… એત્તકાનિ વાલુકસતસહસ્સાનિ ઇતિ વા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘અત્થિ પન તે કોચિ ગણકો વા મુદ્દિકો વા સઙ્ખાયકો વા યો પહોતિ મહાસમુદ્દે ઉદકં ગણેતું – એત્તકાનિ ઉદકાળ્હકાનિ ઇતિ વા…પે॰… એત્તકાનિ ઉદકાળ્હકસતસહસ્સાનિ ઇતિ વા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘મહા, ભન્તે, સમુદ્દો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો. એવમેવ ખો, મહારાજ, યેન રૂપેન તથાગતં પઞ્ઞાપયમાનો પઞ્ઞાપેય્ય, તં રૂપં તથાગતસ્સ પહીનં ઉચ્છિન્નમૂલં તાલાવત્થુકતં અનભાવઙ્કતં આયતિં અનુપ્પાદધમ્મં. રૂપસઙ્ખાયવિમુત્તો ખો, મહારાજ, તથાગતો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો – સેય્યથાપિ મહાસમુદ્દો. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ…પે॰… ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ. યાય વેદનાય…પે॰… યાય સઞ્ઞાય…પે॰… યેહિ સઙ્ખારેહિ…પે॰…’’.

    ‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ gaṇetuṃ – ettakā vālukā iti vā…pe… ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā…pe… ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahā, bhante, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho. Evameva kho, mahārāja, yena rūpena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti. Yāya vedanāya…pe… yāya saññāya…pe… yehi saṅkhārehi…pe…’’.

    ‘‘યેન વિઞ્ઞાણેન તથાગતં પઞ્ઞાપયમાનો પઞ્ઞાપેય્ય, તં વિઞ્ઞાણં તથાગતસ્સ પહીનં ઉચ્છિન્નમૂલં તાલાવત્થુકતં અનભાવઙ્કતં આયતિં અનુપ્પાદધમ્મં. વિઞ્ઞાણસઙ્ખાયવિમુત્તો ખો, મહારાજ, તથાગતો ગમ્ભીરો અપ્પમેય્યો દુપ્પરિયોગાહો – સેય્યથાપિ મહાસમુદ્દો. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતિ, ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિપિ ન ઉપેતી’’તિ.

    ‘‘Yena viññāṇena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti.

    ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે! યત્ર હિ નામ સત્થુ ચેવ 7 સાવિકાય ચ અત્થેન અત્થો બ્યઞ્જનેન બ્યઞ્જનં સંસન્દિસ્સતિ , સમેસ્સતિ, ન વિરોધયિસ્સતિ 8 યદિદં અગ્ગપદસ્મિં. એકમિદાહં, ભન્તે, સમયં ખેમં ભિક્ખુનિં ઉપસઙ્કમિત્વા એતમત્થં અપુચ્છિં. સાપિ મે અય્યા એતેહિ પદેહિ એતેહિ બ્યઞ્જનેહિ એતમત્થં બ્યાકાસિ, સેય્યથાપિ ભગવા. અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે! યત્ર હિ નામ સત્થુ ચેવ સાવિકાય ચ અત્થેન અત્થો બ્યઞ્જનેન બ્યઞ્જનં સંસન્દિસ્સતિ, સમેસ્સતિ, ન વિરોધયિસ્સતિ યદિદં અગ્ગપદસ્મિં. હન્દ દાનિ મયં, ભન્તે, ગચ્છામ. બહુકિચ્ચા મયં બહુકરણીયા’’તિ. ‘‘યસ્સ દાનિ ત્વં, મહારાજ, કાલં મઞ્ઞસી’’તિ. અથ ખો રાજા પસેનદિ કોસલો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામીતિ. પઠમં.

    ‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva 9 sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati , samessati, na virodhayissati 10 yadidaṃ aggapadasmiṃ. Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ khemaṃ bhikkhuniṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ apucchiṃ. Sāpi me ayyā etehi padehi etehi byañjanehi etamatthaṃ byākāsi, seyyathāpi bhagavā. Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati, samessati, na virodhayissati yadidaṃ aggapadasmiṃ. Handa dāni mayaṃ, bhante, gacchāma. Bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassa dāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti. Paṭhamaṃ.







    Footnotes:
    1. અન્વાહિણ્ડન્તો (સી॰)
    2. anvāhiṇḍanto (sī.)
    3. વાલિકં (સી॰ સ્યા॰ કં॰)
    4. એત્તિકા (સી॰)
    5. vālikaṃ (sī. syā. kaṃ.)
    6. ettikā (sī.)
    7. સત્થુનો ચેવ (સી॰)
    8. વિહાયિસ્સતિ (સી॰ સ્યા॰ કં॰), વિગાયિસ્સતિ (ક॰)
    9. satthuno ceva (sī.)
    10. vihāyissati (sī. syā. kaṃ.), vigāyissati (ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧. ખેમાસુત્તવણ્ણના • 1. Khemāsuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૧. ખેમાસુત્તવણ્ણના • 1. Khemāsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact