| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળવગ્ગપાળિ • Cūḷavaggapāḷi |
૨. ખુદ્દાનુખુદ્દકસિક્ખાપદકથા
2. Khuddānukhuddakasikkhāpadakathā
૪૪૧. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો થેરે ભિક્ખૂ એતદવોચ – ‘‘ભગવા મં, ભન્તે, પરિનિબ્બાનકાલે એવમાહ – ‘આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, સઙ્ઘો મમચ્ચયેન ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાનિ સમૂહનેય્યા’’’તિ. ‘‘પુચ્છિ પન ત્વં, આવુસો આનન્દ, ભગવન્તં – ‘કતમાનિ પન, ભન્તે, ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’’તિ? ‘‘ન ખોહં, ભન્તે, ભગવન્તં પુચ્છિં – ‘કતમાનિ પન, ભન્તે, ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ. એકચ્ચે થેરા એવમાહંસુ – ‘‘ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઠપેત્વા, અવસેસાનિ ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ. એકચ્ચે થેરા એવમાહંસુ – ‘‘ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઠપેત્વા , તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઠપેત્વા, અવસેસાનિ ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ. એકચ્ચે થેરા એવમાહંસુ – ‘‘ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઠપેત્વા, તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઠપેત્વા, દ્વે અનિયતે ઠપેત્વા, અવસેસાનિ ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ. એકચ્ચે થેરા એવમાહંસુ – ‘‘ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઠપેત્વા, તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઠપેત્વા, દ્વે અનિયતે ઠપેત્વા, તિંસ નિસ્સગ્ગિયે પાચિત્તિયે ઠપેત્વા, અવસેસાનિ ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ. એકચ્ચે થેરા એવમાહંસુ – ‘‘ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઠપેત્વા, તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઠપેત્વા, દ્વે અનિયતે ઠપેત્વા, તિંસ નિસ્સગ્ગિયે પાચિત્તિયે ઠપેત્વા, દ્વેનવુતિ પાચિત્તિયે ઠપેત્વા, અવસેસાનિ ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ. એકચ્ચે થેરા એવમાહંસુ – ‘‘ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઠપેત્વા, તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઠપેત્વા, દ્વે અનિયતે ઠપેત્વા, તિંસ નિસ્સગ્ગિયે પાચિત્તિયે ઠપેત્વા, દ્વેનવુતિ પાચિત્તિયે ઠપેત્વા, ચત્તારો પાટિદેસનીયે ઠપેત્વા, અવસેસાનિ ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’’તિ.
441. Atha kho āyasmā ānando there bhikkhū etadavoca – ‘‘bhagavā maṃ, bhante, parinibbānakāle evamāha – ‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhaneyyā’’’ti. ‘‘Pucchi pana tvaṃ, āvuso ānanda, bhagavantaṃ – ‘katamāni pana, bhante, khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’’ti? ‘‘Na khohaṃ, bhante, bhagavantaṃ pucchiṃ – ‘katamāni pana, bhante, khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti. Ekacce therā evamāhaṃsu – ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā, avasesāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti. Ekacce therā evamāhaṃsu – ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā , terasa saṅghādisese ṭhapetvā, avasesāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti. Ekacce therā evamāhaṃsu – ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā, terasa saṅghādisese ṭhapetvā, dve aniyate ṭhapetvā, avasesāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti. Ekacce therā evamāhaṃsu – ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā, terasa saṅghādisese ṭhapetvā, dve aniyate ṭhapetvā, tiṃsa nissaggiye pācittiye ṭhapetvā, avasesāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti. Ekacce therā evamāhaṃsu – ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā, terasa saṅghādisese ṭhapetvā, dve aniyate ṭhapetvā, tiṃsa nissaggiye pācittiye ṭhapetvā, dvenavuti pācittiye ṭhapetvā, avasesāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti. Ekacce therā evamāhaṃsu – ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā, terasa saṅghādisese ṭhapetvā, dve aniyate ṭhapetvā, tiṃsa nissaggiye pācittiye ṭhapetvā, dvenavuti pācittiye ṭhapetvā, cattāro pāṭidesanīye ṭhapetvā, avasesāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’’ti.
૪૪૨. અથ ખો આયસ્મા મહાકસ્સપો સઙ્ઘં ઞાપેસિ –
442. Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesi –
‘‘સુણાતુ મે, આવુસો, સઙ્ઘો. સન્તમ્હાકં સિક્ખાપદાનિ ગિહિગતાનિ. ગિહિનોપિ જાનન્તિ – ‘ઇદં વો સમણાનં સક્યપુત્તિયાનં કપ્પતિ, ઇદં વો ન કપ્પતી’તિ. સચે મયં ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાનિ સમૂહનિસ્સામ, ભવિસ્સન્તિ વત્તારો – ‘ધૂમકાલિકં સમણેન ગોતમેન સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં. યાવિમેસં સત્થા અટ્ઠાસિ તાવિમે સિક્ખાપદેસુ સિક્ખિંસુ. યતો ઇમેસં સત્થા પરિનિબ્બુતો, ન દાનિમે સિક્ખાપદેસુ સિક્ખન્તી’તિ. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો અપ્પઞ્ઞત્તં નપ્પઞ્ઞપેય્ય, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દેય્ય, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તેય્ય. એસા ઞત્તિ.
‘‘Suṇātu me, āvuso, saṅgho. Santamhākaṃ sikkhāpadāni gihigatāni. Gihinopi jānanti – ‘idaṃ vo samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kappati, idaṃ vo na kappatī’ti. Sace mayaṃ khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanissāma, bhavissanti vattāro – ‘dhūmakālikaṃ samaṇena gotamena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ. Yāvimesaṃ satthā aṭṭhāsi tāvime sikkhāpadesu sikkhiṃsu. Yato imesaṃ satthā parinibbuto, na dānime sikkhāpadesu sikkhantī’ti. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho appaññattaṃ nappaññapeyya, paññattaṃ na samucchindeyya, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vatteyya. Esā ñatti.
‘‘સુણાતુ મે, આવુસો, સઙ્ઘો. સન્તમ્હાકં સિક્ખાપદાનિ ગિહિગતાનિ. ગિહિનોપિ જાનન્તિ – ‘ઇદં વો સમણાનં સક્યપુત્તિયાનં કપ્પતિ, ઇદં વો ન કપ્પતી’તિ. સચે મયં ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાનિ સમૂહનિસ્સામ, ભવિસ્સન્તિ વત્તારો – ‘ધૂમકાલિકં સમણેન ગોતમેન સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં . યાવિમેસં સત્થા અટ્ઠાસિ તાવિમે સિક્ખાપદેસુ સિક્ખિંસુ. યતો ઇમેસં સત્થા પરિનિબ્બુતો, ન દાનિમે સિક્ખાપદેસુ સિક્ખન્તી’તિ. સઙ્ઘો અપ્પઞ્ઞત્તં નપ્પઞ્ઞપેતિ, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દતિ, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તતિ. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ અપ્પઞ્ઞત્તસ્સ અપ્પઞ્ઞાપના, પઞ્ઞત્તસ્સ અસમુચ્છેદો, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તના, સો તુણ્હસ્સ; યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય.
‘‘Suṇātu me, āvuso, saṅgho. Santamhākaṃ sikkhāpadāni gihigatāni. Gihinopi jānanti – ‘idaṃ vo samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kappati, idaṃ vo na kappatī’ti. Sace mayaṃ khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanissāma, bhavissanti vattāro – ‘dhūmakālikaṃ samaṇena gotamena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ . Yāvimesaṃ satthā aṭṭhāsi tāvime sikkhāpadesu sikkhiṃsu. Yato imesaṃ satthā parinibbuto, na dānime sikkhāpadesu sikkhantī’ti. Saṅgho appaññattaṃ nappaññapeti, paññattaṃ na samucchindati, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattati. Yassāyasmato khamati appaññattassa appaññāpanā, paññattassa asamucchedo, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattanā, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘સઙ્ઘો અપ્પઞ્ઞત્તં નપ્પઞ્ઞપેતિ, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દતિ, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તતિ. ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ.
‘‘Saṅgho appaññattaṃ nappaññapeti, paññattaṃ na samucchindati, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattati. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.
૪૪૩. અથ ખો થેરા ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચું – ‘‘ઇદં તે, આવુસો આનન્દ, દુક્કટં, યં ત્વં ભગવન્તં ન પુચ્છિ – ‘કતમાનિ પન, ભન્તે, ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’તિ. દેસેહિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘અહં ખો, ભન્તે, અસ્સતિયા ભગવન્તં ન પુચ્છિં – ‘કતમાનિ પન, ભન્તે, ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાની’તિ. નાહં તં દુક્કટં પસ્સામિ, અપિ ચાયસ્મન્તાનં સદ્ધાય દેસેમિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘ઇદમ્પિ તે, આવુસો આનન્દ, દુક્કટં, યં ત્વં ભગવતો વસ્સિકસાટિકં અક્કમિત્વા સિબ્બેસિ. દેસેહિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘અહં ખો, ભન્તે, ન અગારવેન ભગવતો વસ્સિકસાટિકં અક્કમિત્વા સિબ્બેસિં. નાહં તં દુક્કટં પસ્સામિ, અપિ ચાયસ્મન્તાનં સદ્ધાય દેસેમિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘ઇદમ્પિ તે, આવુસો આનન્દ, દુક્કટં, યં ત્વં માતુગામેહિ ભગવતો સરીરં પઠમં વન્દાપેસિ, તાસં રોદન્તીનં ભગવતો સરીરં અસ્સુકેન મક્ખિતં. દેસેહિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. અહં ખો, ભન્તે – માયિમાસં 1 વિકાલે અહેસુન્તિ – માતુગામેહિ ભગવતો સરીરં પઠમં વન્દાપેસિં. નાહં તં દુક્કટં પસ્સામિ, અપિ ચાયસ્મન્તાનં સદ્ધાય દેસેમિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘ઇદમ્પિ તે, આવુસો આનન્દ, દુક્કટં, યં ત્વં ભગવતા ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને, ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને, ન ભગવન્તં યાચિ – ‘તિટ્ઠતુ ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં, બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’ન્તિ. દેસેહિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘અહં ખો, ભન્તે, મારેન પરિયુટ્ઠિતચિત્તો ન ભગવન્તં યાચિં – ‘તિટ્ઠતુ ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં, બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’ન્તિ. નાહં તં દુક્કટં પસ્સામિ, અપિ ચાયસ્મન્તાનં સદ્ધાય દેસેમિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘ઇદમ્પિ તે, આવુસો આનન્દ, દુક્કટં યં ત્વં માતુગામસ્સ તથાગતપ્પવેદિતે ધમ્મવિનયે પબ્બજ્જં ઉસ્સુક્કં અકાસિ. દેસેહિ તં દુક્કટ’’ન્તિ. ‘‘અહં ખો, ભન્તે, અયં મહાપજાપતિ ગોતમી ભગવતો માતુચ્છા આપાદિકા પોસિકા ખીરસ્સ દાયિકા ભગવન્તં જનેત્તિયા કાલઙ્કતાય થઞ્ઞં પાયેસીતિ માતુગામસ્સ તથાગતપ્પવેદિતે ધમ્મવિનયે પબ્બજ્જં ઉસ્સુક્કં અકાસિં. નાહં તં દુક્કટં પસ્સામિ, અપિ ચાયસ્મન્તાનં સદ્ધાય દેસેમિ તં દુક્કટ’’ન્તિ.
443. Atha kho therā bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ – ‘‘idaṃ te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ, yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ na pucchi – ‘katamāni pana, bhante, khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’ti. Desehi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Ahaṃ kho, bhante, assatiyā bhagavantaṃ na pucchiṃ – ‘katamāni pana, bhante, khuddānukhuddakāni sikkhāpadānī’ti. Nāhaṃ taṃ dukkaṭaṃ passāmi, api cāyasmantānaṃ saddhāya desemi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Idampi te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ, yaṃ tvaṃ bhagavato vassikasāṭikaṃ akkamitvā sibbesi. Desehi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Ahaṃ kho, bhante, na agāravena bhagavato vassikasāṭikaṃ akkamitvā sibbesiṃ. Nāhaṃ taṃ dukkaṭaṃ passāmi, api cāyasmantānaṃ saddhāya desemi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Idampi te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ, yaṃ tvaṃ mātugāmehi bhagavato sarīraṃ paṭhamaṃ vandāpesi, tāsaṃ rodantīnaṃ bhagavato sarīraṃ assukena makkhitaṃ. Desehi taṃ dukkaṭa’’nti. Ahaṃ kho, bhante – māyimāsaṃ 2 vikāle ahesunti – mātugāmehi bhagavato sarīraṃ paṭhamaṃ vandāpesiṃ. Nāhaṃ taṃ dukkaṭaṃ passāmi, api cāyasmantānaṃ saddhāya desemi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Idampi te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ, yaṃ tvaṃ bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne, oḷārike obhāse kayiramāne, na bhagavantaṃ yāci – ‘tiṭṭhatu bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ, bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Desehi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Ahaṃ kho, bhante, mārena pariyuṭṭhitacitto na bhagavantaṃ yāciṃ – ‘tiṭṭhatu bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ, bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Nāhaṃ taṃ dukkaṭaṃ passāmi, api cāyasmantānaṃ saddhāya desemi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Idampi te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ yaṃ tvaṃ mātugāmassa tathāgatappavedite dhammavinaye pabbajjaṃ ussukkaṃ akāsi. Desehi taṃ dukkaṭa’’nti. ‘‘Ahaṃ kho, bhante, ayaṃ mahāpajāpati gotamī bhagavato mātucchā āpādikā posikā khīrassa dāyikā bhagavantaṃ janettiyā kālaṅkatāya thaññaṃ pāyesīti mātugāmassa tathāgatappavedite dhammavinaye pabbajjaṃ ussukkaṃ akāsiṃ. Nāhaṃ taṃ dukkaṭaṃ passāmi, api cāyasmantānaṃ saddhāya desemi taṃ dukkaṭa’’nti.
૪૪૪. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા પુરાણો દક્ખિણાગિરિસ્મિં ચારિકં ચરતિ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. અથ ખો આયસ્મા પુરાણો થેરેહિ ભિક્ખૂહિ ધમ્મે ચ વિનયે ચ સઙ્ગીતે દક્ખિણાગિરિસ્મિં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા યેન રાજગહં યેન વેળુવનં કલન્દકનિવાપો યેન થેરા ભિક્ખૂ તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા થેરેહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં પટિસમ્મોદિત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો આયસ્મન્તં પુરાણં થેરા ભિક્ખૂ એતદવોચું – ‘‘થેરેહિ, આવુસો પુરાણ, ધમ્મો ચ વિનયો ચ સઙ્ગીતો. ઉપેહિ તં સઙ્ગીતિ’’ન્તિ. ‘‘સુસઙ્ગીતાવુસો, થેરેહિ ધમ્મો ચ વિનયો ચ. અપિચ યથેવ મયા ભગવતો સમ્મુખા સુતં, સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં, તથેવાહં ધારેસ્સામી’’તિ.
444. Tena kho pana samayena āyasmā purāṇo dakkhiṇāgirismiṃ cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Atha kho āyasmā purāṇo therehi bhikkhūhi dhamme ca vinaye ca saṅgīte dakkhiṇāgirismiṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena rājagahaṃ yena veḷuvanaṃ kalandakanivāpo yena therā bhikkhū tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā therehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammoditvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ purāṇaṃ therā bhikkhū etadavocuṃ – ‘‘therehi, āvuso purāṇa, dhammo ca vinayo ca saṅgīto. Upehi taṃ saṅgīti’’nti. ‘‘Susaṅgītāvuso, therehi dhammo ca vinayo ca. Apica yatheva mayā bhagavato sammukhā sutaṃ, sammukhā paṭiggahitaṃ, tathevāhaṃ dhāressāmī’’ti.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ચૂળવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ખુદ્દાનુખુદ્દકસિક્ખાપદકથા • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ખુદ્દાનુખુદ્દકસિક્ખાપદકથાવણ્ણના • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ખુદ્દાનુખુદ્દકકથાવણ્ણના • Khuddānukhuddakakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ખુદ્દાનુખુદ્દકસિક્ખાપદકથાવણ્ણના • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧. ખુદ્દાનુખુદ્દકસિક્ખાપદકથા • 1. Khuddānukhuddakasikkhāpadakathā
