Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૫૪] ૪. કિંફલજાતકવણ્ણના

    [54] 4. Kiṃphalajātakavaṇṇanā

    નાયં રુક્ખો દુરારુહાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં ફલકુસલં ઉપાસકં આરબ્ભ કથેસિ. એકો કિર સાવત્થિવાસી કુટુમ્બિકો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં નિમન્તેત્વા અત્તનો આરામે નિસીદાપેત્વા યાગુખજ્જકં દત્વા ઉય્યાનપાલં આણાપેસિ ‘‘ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં ઉય્યાને વિચરિત્વા અય્યાનં અમ્બાદીનિ નાનાફલાનિ દેહી’’તિ. સો ‘‘સાધૂ’’તિ પટિસ્સુણિત્વા ભિક્ખૂસઙ્ઘમાદાય ઉય્યાને વિચરન્તો રુક્ખં ઉલ્લોકેત્વાવ ‘‘એતં ફલં આમં, એતં ન સુપક્કં, એતં સુપક્ક’’ન્તિ જાનાતિ. યં સો વદતિ, તં તથેવ હોતિ. ભિક્ખૂ ગન્ત્વા તથાગતસ્સ આરોચેસું ‘‘ભન્તે, અયં ઉય્યાનપાલો ફલકુસલો ભૂમિયં ઠિતોવ રુક્ખં ઉલ્લોકેત્વા ‘એતં ફલં આમં, એતં ન સુપક્કં, એતં સુપક્ક’ન્તિ જાનાતિ. યં સો વદતિ, તં તથેવ હોતી’’તિ. સત્થા ‘‘ન, ભિક્ખવે, અયમેવ ઉય્યાનપાલો ફલકુસલો, પુબ્બે પણ્ડિતાપિ ફલકુસલાયેવ અહેસુ’’ન્તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Nāyaṃrukkho durāruhāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ phalakusalaṃ upāsakaṃ ārabbha kathesi. Eko kira sāvatthivāsī kuṭumbiko buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā attano ārāme nisīdāpetvā yāgukhajjakaṃ datvā uyyānapālaṃ āṇāpesi ‘‘bhikkhūhi saddhiṃ uyyāne vicaritvā ayyānaṃ ambādīni nānāphalāni dehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā bhikkhūsaṅghamādāya uyyāne vicaranto rukkhaṃ ulloketvāva ‘‘etaṃ phalaṃ āmaṃ, etaṃ na supakkaṃ, etaṃ supakka’’nti jānāti. Yaṃ so vadati, taṃ tatheva hoti. Bhikkhū gantvā tathāgatassa ārocesuṃ ‘‘bhante, ayaṃ uyyānapālo phalakusalo bhūmiyaṃ ṭhitova rukkhaṃ ulloketvā ‘etaṃ phalaṃ āmaṃ, etaṃ na supakkaṃ, etaṃ supakka’nti jānāti. Yaṃ so vadati, taṃ tatheva hotī’’ti. Satthā ‘‘na, bhikkhave, ayameva uyyānapālo phalakusalo, pubbe paṇḍitāpi phalakusalāyeva ahesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો સત્થવાહકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો પઞ્ચહિ સકટસતેહિ વણિજ્જં કરોન્તો એકસ્મિં કાલે મહાવત્તનિઅટવિં પત્વા અટવિમુખે ઠત્વા સબ્બે મનુસ્સે સન્નિપાતાપેત્વા ‘‘ઇમિસ્સા અટવિયા વિસરુક્ખા નામ હોન્તિ, વિસપત્તાનિ, વિસપુપ્ફાનિ, વિસફલાનિ, વિસમધૂનિ હોન્તિયેવ, પુબ્બે તુમ્હેહિ અપરિભુત્તં, યં કિઞ્ચિ પત્તં વા પુપ્ફં વા ફલં વા પલ્લવં વા મં અપરિપુચ્છિત્વા મા ખાદથા’’તિ આહ. તે ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા અટવિં ઓતરિંસુ. અટવિમુખે ચ એકસ્મિં ગામદ્વારે કિંફલરુક્ખો નામ અત્થિ, તસ્સ ખન્ધસાખાપલાસપુપ્ફફલાનિ સબ્બાનિ અમ્બસદિસાનેવ હોન્તિ. ન કેવલં વણ્ણસણ્ઠાનતોવ, ગન્ધરસેહિપિસ્સ આમપક્કાનિ ફલાનિ અમ્બફલસદિસાનેવ, ખાદિતાનિ પન હલાહલવિસં વિય તઙ્ખણઞ્ઞેવ જીવિતક્ખયં પાપેન્તિ. પુરતો ગચ્છન્તા એકચ્ચે લોલપુરિસા ‘‘અમ્બુરુક્ખો અય’’ન્તિ સઞ્ઞાય ફલાનિ ખાદિંસુ, એકચ્ચે ‘‘સત્થવાહં પુચ્છિત્વાવ ખાદિસ્સામા’’તિ હત્થેન ગહેત્વા અટ્ઠંસુ. તે સત્થવાહે આગતે ‘‘અય્ય, ઇમાનિ અમ્બફલાનિ ખાદામા’’તિ પુચ્છિંસુ. બોધિસત્તો ‘‘નાયં અમ્બરુક્ખો’’તિ ઞત્વા ‘‘કિં ફલરુક્ખો નામેસ, નાયં અમ્બરુક્ખો, મા ખાદિત્થા’’તિ વારેત્વા યે ખાદિંસુ. તેપિ વમાપેત્વા ચતુમધુરં પાયેત્વા નિરોગે અકાસિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto satthavāhakule nibbattitvā vayappatto pañcahi sakaṭasatehi vaṇijjaṃ karonto ekasmiṃ kāle mahāvattaniaṭaviṃ patvā aṭavimukhe ṭhatvā sabbe manusse sannipātāpetvā ‘‘imissā aṭaviyā visarukkhā nāma honti, visapattāni, visapupphāni, visaphalāni, visamadhūni hontiyeva, pubbe tumhehi aparibhuttaṃ, yaṃ kiñci pattaṃ vā pupphaṃ vā phalaṃ vā pallavaṃ vā maṃ aparipucchitvā mā khādathā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā aṭaviṃ otariṃsu. Aṭavimukhe ca ekasmiṃ gāmadvāre kiṃphalarukkho nāma atthi, tassa khandhasākhāpalāsapupphaphalāni sabbāni ambasadisāneva honti. Na kevalaṃ vaṇṇasaṇṭhānatova, gandharasehipissa āmapakkāni phalāni ambaphalasadisāneva, khāditāni pana halāhalavisaṃ viya taṅkhaṇaññeva jīvitakkhayaṃ pāpenti. Purato gacchantā ekacce lolapurisā ‘‘amburukkho aya’’nti saññāya phalāni khādiṃsu, ekacce ‘‘satthavāhaṃ pucchitvāva khādissāmā’’ti hatthena gahetvā aṭṭhaṃsu. Te satthavāhe āgate ‘‘ayya, imāni ambaphalāni khādāmā’’ti pucchiṃsu. Bodhisatto ‘‘nāyaṃ ambarukkho’’ti ñatvā ‘‘kiṃ phalarukkho nāmesa, nāyaṃ ambarukkho, mā khāditthā’’ti vāretvā ye khādiṃsu. Tepi vamāpetvā catumadhuraṃ pāyetvā niroge akāsi.

    પુબ્બે પન ઇમસ્મિં રુક્ખમૂલે મનુસ્સા નિવાસં કપ્પેત્વા ‘‘અમ્બફલાની’’તિ સઞ્ઞાય ઇમાનિ વિસફલાનિ ખાદિત્વા જીવિતક્ખયં પાપુણન્તિ. પુનદિવસે ગામવાસિનો નિક્ખમિત્વા મતમનુસ્સે દિસ્વા પાદે ગણ્હિત્વા પટિચ્છન્નટ્ઠાને છડ્ડેત્વા સકટેહિ સદ્ધિંયેવ સબ્બં તેસં સન્તકં ગહેત્વા ગચ્છન્તિ. તે તં દિવસમ્પિ અરુણુગ્ગમનકાલેયેવ ‘‘મય્હં બલિબદ્દો ભવિસ્સતિ, મય્હં સકટં, મય્હં ભણ્ડ’’ન્તિ વેગેન તં રુક્ખમૂલં ગન્ત્વા મનુસ્સે નિરોગે દિસ્વા ‘‘કથં તુમ્હે ઇમં રુક્ખં ‘નાયં અમ્બરુક્ખો’તિ જાનિત્થા’’તિ પુચ્છિંસુ. તે ‘‘મયં ન જાનામ, સત્થવાહજેટ્ઠકો નો જાનાતી’’તિ આહંસુ. મનુસ્સા બોધિસત્તં પુચ્છિંસુ ‘‘પણ્ડિત, કિન્તિ કત્વા ત્વં ઇમસ્સ રુક્ખસ્સ અનમ્બરુક્ખભાવં અઞ્ઞાસી’’તિ? સો ‘‘દ્વીહિ કારણેહિ અઞ્ઞાસિ’’ન્તિ વત્વા ઇમં ગાથમાહ –

    Pubbe pana imasmiṃ rukkhamūle manussā nivāsaṃ kappetvā ‘‘ambaphalānī’’ti saññāya imāni visaphalāni khāditvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇanti. Punadivase gāmavāsino nikkhamitvā matamanusse disvā pāde gaṇhitvā paṭicchannaṭṭhāne chaḍḍetvā sakaṭehi saddhiṃyeva sabbaṃ tesaṃ santakaṃ gahetvā gacchanti. Te taṃ divasampi aruṇuggamanakāleyeva ‘‘mayhaṃ balibaddo bhavissati, mayhaṃ sakaṭaṃ, mayhaṃ bhaṇḍa’’nti vegena taṃ rukkhamūlaṃ gantvā manusse niroge disvā ‘‘kathaṃ tumhe imaṃ rukkhaṃ ‘nāyaṃ ambarukkho’ti jānitthā’’ti pucchiṃsu. Te ‘‘mayaṃ na jānāma, satthavāhajeṭṭhako no jānātī’’ti āhaṃsu. Manussā bodhisattaṃ pucchiṃsu ‘‘paṇḍita, kinti katvā tvaṃ imassa rukkhassa anambarukkhabhāvaṃ aññāsī’’ti? So ‘‘dvīhi kāraṇehi aññāsi’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ૫૪.

    54.

    ‘‘નાયં રુક્ખો દુરારુહો, નપિ ગામતો આરકા;

    ‘‘Nāyaṃ rukkho durāruho, napi gāmato ārakā;

    આકારણેન જાનામિ, નાયં સાદુફલો દુમો’’તિ.

    Ākāraṇena jānāmi, nāyaṃ sāduphalo dumo’’ti.

    તત્થ નાયં રુક્ખો દુરારુહોતિ અયં વિસરુક્ખો ન દુક્ખારુહો, ઉક્ખિપિત્વા ઠપિતનિસ્સેણી વિય સુખેનારોહિતું સક્કાતિ વદતિ. નપિ ગામતો આરકાતિ ગામતો દૂરે ઠિતોપિ ન હોતિ, ગામદ્વારે ઠિતોયેવાતિ દીપેતિ. આકારણેન જાનામીતિ ઇમિના દુવિધેન કારણેનાહં ઇમં રુક્ખં જાનામિ. કિન્તિ? નાયં સાદુફલો દુમોતિ. સચે હિ અયં મધુરફલો અમ્બરુક્ખો અભવિસ્સ, એવં સુખારુળ્હે અવિદૂરે ઠિતે એતસ્મિં એકમ્પિ ફલં ન તિટ્ઠેય્ય, ફલખાદકમનુસ્સેહિ નિચ્ચં પરિવુતોવ અસ્સ. એવં અહં અત્તનો ઞાણેન પરિચ્છિન્દિત્વા ઇમસ્સ વિસરુક્ખભાવં અઞ્ઞાસિન્તિ મહાજનસ્સ ધમ્મં દેસેત્વા સોત્થિગમનં ગતો.

    Tattha nāyaṃ rukkho durāruhoti ayaṃ visarukkho na dukkhāruho, ukkhipitvā ṭhapitanisseṇī viya sukhenārohituṃ sakkāti vadati. Napi gāmato ārakāti gāmato dūre ṭhitopi na hoti, gāmadvāre ṭhitoyevāti dīpeti. Ākāraṇena jānāmīti iminā duvidhena kāraṇenāhaṃ imaṃ rukkhaṃ jānāmi. Kinti? Nāyaṃ sāduphalo dumoti. Sace hi ayaṃ madhuraphalo ambarukkho abhavissa, evaṃ sukhāruḷhe avidūre ṭhite etasmiṃ ekampi phalaṃ na tiṭṭheyya, phalakhādakamanussehi niccaṃ parivutova assa. Evaṃ ahaṃ attano ñāṇena paricchinditvā imassa visarukkhabhāvaṃ aññāsinti mahājanassa dhammaṃ desetvā sotthigamanaṃ gato.

    સત્થાપિ ‘‘એવં, ભિક્ખવે, પુબ્બે પણ્ડિતાપિ ફલકુસલા અહેસુ’’ન્તિ ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા પરિસા બુદ્ધપરિસા અહેસું, સત્થવાહો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthāpi ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbe paṇḍitāpi phalakusalā ahesu’’nti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā parisā buddhaparisā ahesuṃ, satthavāho pana ahameva ahosi’’nti.

    કિંફલજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.

    Kiṃphalajātakavaṇṇanā catutthā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૫૪. કિંફલજાતકં • 54. Kiṃphalajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact