Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૮૯] ૯. કુહકજાતકવણ્ણના
[89] 9. Kuhakajātakavaṇṇanā
વાચાવ કિર તે આસીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં કુહકભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. કુહકવત્થુ ઉદ્દાલકજાતકે આવિ ભવિસ્સતિ.
Vācāvakira te āsīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Kuhakavatthu uddālakajātake āvi bhavissati.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે એકં ગામકં ઉપનિસ્સાય એકો કૂટજટિલો કુહકતાપસો વસતિ. એકો કુટુમ્બિકો તસ્સ અરઞ્ઞે પણ્ણસાલં કારેત્વા તત્થ નં વાસેન્તો અત્તનો ગેહે પણીતાહારેન પટિજગ્ગતિ. સો તં કૂટજટિલં ‘‘સીલવા એસો’’તિ સદ્દહિત્વા ચોરભયેન સુવણ્ણનિક્ખસતં તસ્સ પણ્ણસાલં નેત્વા ભૂમિગતં કત્વા ‘‘ઇદં ઓલોકેય્યાસિ, ભન્તે’’તિ આહ. અથ નં તાપસો ‘‘પબ્બજિતાનં નામ, આવુસો, એવરૂપં કથેતું, ન વટ્ટતિ, અમ્હાકં પન પરસન્તકે લોભો નામ નત્થી’’તિ આહ. સો ‘‘સાધુ, ભન્તે’’તિ તસ્સ વચનં સદ્દહિત્વા પક્કામિ. દુટ્ઠતાપસો ‘‘સક્કા એત્તકેન જીવિતુ’’ન્તિ કતિપાહં અતિક્કમિત્વા તં સુવણ્ણં ગહેત્વા અન્તરામગ્ગે એકસ્મિં ઠાને ઠપેત્વા આગન્ત્વા પણ્ણસાલાયમેવ વસિત્વા પુનદિવસે તસ્સ ગેહે ભત્તકિચ્ચં કત્વા એવમાહ ‘‘આવુસો, મયં તુમ્હે નિસ્સાય ચિરં વસિમ્હ, અતિચિરં એકસ્મિં ઠાને વસન્તાનં મનુસ્સેહિ સદ્ધિં સંસગ્ગો હોતિ, સંસગ્ગો ચ નામ પબ્બજિતાનં મલં, તસ્મા ગચ્છામહ’’ન્તિ વત્વા તેન પુનપ્પુનં યાચિયમાનોપિ નિવત્તિતું ન ઇચ્છિ. અથ નં સો ‘‘એવં સન્તે ગચ્છથ, ભન્તે’’તિ યાવ ગામદ્વારં અનુગન્ત્વા નિવત્તિ. તાપસોપિ થોકં ગન્ત્વાવ ‘‘ઇમં કુટુમ્બિકં મયા વઞ્ચેતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા જટાનં અન્તરે તિણં ઠપેત્વા પટિનિવત્તિ. કુટુમ્બિકો ‘‘કિં, ભન્તે, નિવત્તિત્થા’’તિ પુચ્છિ. આવુસો તુમ્હાકં ગેહચ્છદનતો મે જટાસુ એકતિણં લગ્ગં, અદિન્નાદાનઞ્ચ નામ પબ્બજિતાનં ન વટ્ટતિ, તં આદાય આગતોમ્હીતિ. કુટુમ્બિકો ‘‘છડ્ડેત્વા ગચ્છથ, ભન્તે’’તિ વત્વા ‘‘તિણસલાકમ્પિ નામ પરસન્તકં ન ગણ્હાતિ, અહો કુક્કુચ્ચકો મે અય્યો’’તિ પસીદિત્વા વન્દિત્વા ઉય્યોજેસિ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente ekaṃ gāmakaṃ upanissāya eko kūṭajaṭilo kuhakatāpaso vasati. Eko kuṭumbiko tassa araññe paṇṇasālaṃ kāretvā tattha naṃ vāsento attano gehe paṇītāhārena paṭijaggati. So taṃ kūṭajaṭilaṃ ‘‘sīlavā eso’’ti saddahitvā corabhayena suvaṇṇanikkhasataṃ tassa paṇṇasālaṃ netvā bhūmigataṃ katvā ‘‘idaṃ olokeyyāsi, bhante’’ti āha. Atha naṃ tāpaso ‘‘pabbajitānaṃ nāma, āvuso, evarūpaṃ kathetuṃ, na vaṭṭati, amhākaṃ pana parasantake lobho nāma natthī’’ti āha. So ‘‘sādhu, bhante’’ti tassa vacanaṃ saddahitvā pakkāmi. Duṭṭhatāpaso ‘‘sakkā ettakena jīvitu’’nti katipāhaṃ atikkamitvā taṃ suvaṇṇaṃ gahetvā antarāmagge ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā āgantvā paṇṇasālāyameva vasitvā punadivase tassa gehe bhattakiccaṃ katvā evamāha ‘‘āvuso, mayaṃ tumhe nissāya ciraṃ vasimha, aticiraṃ ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ manussehi saddhiṃ saṃsaggo hoti, saṃsaggo ca nāma pabbajitānaṃ malaṃ, tasmā gacchāmaha’’nti vatvā tena punappunaṃ yāciyamānopi nivattituṃ na icchi. Atha naṃ so ‘‘evaṃ sante gacchatha, bhante’’ti yāva gāmadvāraṃ anugantvā nivatti. Tāpasopi thokaṃ gantvāva ‘‘imaṃ kuṭumbikaṃ mayā vañcetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā jaṭānaṃ antare tiṇaṃ ṭhapetvā paṭinivatti. Kuṭumbiko ‘‘kiṃ, bhante, nivattitthā’’ti pucchi. Āvuso tumhākaṃ gehacchadanato me jaṭāsu ekatiṇaṃ laggaṃ, adinnādānañca nāma pabbajitānaṃ na vaṭṭati, taṃ ādāya āgatomhīti. Kuṭumbiko ‘‘chaḍḍetvā gacchatha, bhante’’ti vatvā ‘‘tiṇasalākampi nāma parasantakaṃ na gaṇhāti, aho kukkuccako me ayyo’’ti pasīditvā vanditvā uyyojesi.
તદા પન બોધિસત્તેન ભણ્ડત્થાય પચ્ચન્તં ગચ્છન્તેન તસ્મિં નિવેસને નિવાસો ગહિતો હોતિ. સો તાપસસ્સ વચનં સુત્વાવ ‘‘અદ્ધા ઇમિના દુટ્ઠતાપસેન ઇમસ્સ કિઞ્ચિ ગહિતં ભવિસ્સતી’’તિ કુટુમ્બિકં પુચ્છિ ‘‘અત્થિ પન તે, સમ્મ, કિઞ્ચિ એતસ્સ તાપસસ્સ સન્તિકે નિક્ખિત્ત’’ન્તિ? ‘‘અત્થિ, સમ્મ, સુવણ્ણનિક્ખસત’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ ગચ્છ, તં ઉપધારેહી’’તિ . સો પણ્ણસાલં ગન્ત્વા તં અદિસ્વા વેગેનાગન્ત્વા ‘‘નત્થિ, સમ્મા’’તિ આહ. ‘‘ન તે સુવણ્ણં અઞ્ઞેન ગહિતં, તેનેવ કુહકતાપસેન ગહિતં, એહિ, તં અનુબન્ધિત્વા ગણ્હામા’’તિ વેગેન ગન્ત્વા કૂટતાપસં ગણ્હિત્વા હત્થેહિ ચ પાદેહિ ચ પોથેત્વા સુવણ્ણં આહરાપેત્વા ગણ્હિંસુ. બોધિસત્તો સુવણ્ણં દિસ્વા ‘‘નિક્ખસતં હરમાનો અસજ્જિત્વા તિણમત્તે સત્તોસી’’તિ વત્વા તં ગરહન્તો ઇમં ગાથમાહ –
Tadā pana bodhisattena bhaṇḍatthāya paccantaṃ gacchantena tasmiṃ nivesane nivāso gahito hoti. So tāpasassa vacanaṃ sutvāva ‘‘addhā iminā duṭṭhatāpasena imassa kiñci gahitaṃ bhavissatī’’ti kuṭumbikaṃ pucchi ‘‘atthi pana te, samma, kiñci etassa tāpasassa santike nikkhitta’’nti? ‘‘Atthi, samma, suvaṇṇanikkhasata’’nti. ‘‘Tena hi gaccha, taṃ upadhārehī’’ti . So paṇṇasālaṃ gantvā taṃ adisvā vegenāgantvā ‘‘natthi, sammā’’ti āha. ‘‘Na te suvaṇṇaṃ aññena gahitaṃ, teneva kuhakatāpasena gahitaṃ, ehi, taṃ anubandhitvā gaṇhāmā’’ti vegena gantvā kūṭatāpasaṃ gaṇhitvā hatthehi ca pādehi ca pothetvā suvaṇṇaṃ āharāpetvā gaṇhiṃsu. Bodhisatto suvaṇṇaṃ disvā ‘‘nikkhasataṃ haramāno asajjitvā tiṇamatte sattosī’’ti vatvā taṃ garahanto imaṃ gāthamāha –
૮૯.
89.
‘‘વાચાવ કિર તે આસિ, સણ્હા સખિલભાણિનો;
‘‘Vācāva kira te āsi, saṇhā sakhilabhāṇino;
તિણમત્તે અસજ્જિત્થો, નો ચ નિક્ખસતં હર’’ન્તિ.
Tiṇamatte asajjittho, no ca nikkhasataṃ hara’’nti.
તત્થ વાચાવ કિર તે આસિ, સણ્હા સખિલભાણિનોતિ ‘‘પબ્બજિતાનં તિણમત્તમ્પિ અદિન્નં આદાતું ન વટ્ટતી’’તિ એવં સખિલં મુદુવચનં વદન્તસ્સ વાચા એવ કિર તે સણ્હા આસિ, વચનમત્તમેવ મટ્ઠં અહોસીતિ અત્થો. તિણમત્તે અસજ્જિત્થોતિ કૂટજટિલ એકિસ્સા તિણસલાકાય કુક્કુચ્ચં કુરુમાનો ત્વં સત્તો આસત્તો લગ્ગો અહોસિ. નો ચ નિક્ખસતં હરન્તિ ઇમં પન નિક્ખસતં હરન્તો અસત્તો નિલ્લગ્ગોવ જાતોસીતિ.
Tattha vācāva kira te āsi, saṇhā sakhilabhāṇinoti ‘‘pabbajitānaṃ tiṇamattampi adinnaṃ ādātuṃ na vaṭṭatī’’ti evaṃ sakhilaṃ muduvacanaṃ vadantassa vācā eva kira te saṇhā āsi, vacanamattameva maṭṭhaṃ ahosīti attho. Tiṇamatte asajjitthoti kūṭajaṭila ekissā tiṇasalākāya kukkuccaṃ kurumāno tvaṃ satto āsatto laggo ahosi. No ca nikkhasataṃ haranti imaṃ pana nikkhasataṃ haranto asatto nillaggova jātosīti.
એવં બોધિસત્તો તં ગરહિત્વા ‘‘મા પુન, કૂટજટિલ, એવરૂપમકાસી’’તિ ઓવાદં દત્વા યથાકમ્મં ગતો.
Evaṃ bodhisatto taṃ garahitvā ‘‘mā puna, kūṭajaṭila, evarūpamakāsī’’ti ovādaṃ datvā yathākammaṃ gato.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવેસ ભિક્ખુ કુહકો, પુબ્બેપિ કુહકોયેવા’’તિ વત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા કૂટતાપસો કુહકભિક્ખુ અહોસિ, પણ્ડિતપુરિસો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idānevesa bhikkhu kuhako, pubbepi kuhakoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kūṭatāpaso kuhakabhikkhu ahosi, paṇḍitapuriso pana ahameva ahosi’’nti.
કુહકજાતકવણ્ણના નવમા.
Kuhakajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૮૯. કુહકજાતકં • 89. Kuhakajātakaṃ