Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૫. પઞ્ચમવગ્ગો
5. Pañcamavaggo
૧. કુમારકસ્સપત્થેરગાથાવણ્ણના
1. Kumārakassapattheragāthāvaṇṇanā
અહો બુદ્ધા અહો ધમ્માતિ આયસ્મતો કુમારકસ્સપત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પાપુણિ. ‘‘કુલગેહે’’તિ પન અઙ્ગુત્તરટ્ઠકથાયં (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૨૧૭) વુત્તં. સો સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણન્તો સત્થારં એકં ભિક્ખું ચિત્તકથિકાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં આકઙ્ખન્તો પણિધાનં કત્વા તદનુરૂપાનિ પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે સમણધમ્મં કત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે સેટ્ઠિધીતાય કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગણ્હિ. સા કિર કુમારિકાકાલેયેવ પબ્બજિતુકામા હુત્વા માતાપિતરો યાચિત્વા પબ્બજ્જં અલભમાના કુલઘરં ગતાપિ ગબ્ભસણ્ઠિતમ્પિ અજાનન્તી સામિકં આરાધેત્વા તેન અનુઞ્ઞાતા ભિક્ખુનીસુ પબ્બજિતા. તસ્સા ગબ્ભિનિભાવં દિસ્વા ભિક્ખુનિયો દેવદત્તં પુચ્છિંસુ. સો ‘‘અસ્સમણી’’તિ આહ. પુન દસબલં પુચ્છિંસુ. સત્થા ઉપાલિત્થેરં પટિચ્છાપેસિ. થેરો સાવત્થિનગરવાસીનિ કુલાનિ વિસાખઞ્ચ ઉપાસિકં પક્કોસાપેત્વા સરાજિકાય પરિસાય વિનિચ્છિનન્તો ‘‘પુરે લદ્ધો ગબ્ભો, પબ્બજ્જા અરોગા’’તિ આહ. સત્થા ‘‘સુવિનિચ્છિતં અધિકરણ’’ન્તિ થેરસ્સ સાધુકારં અદાસિ.
Ahobuddhā aho dhammāti āyasmato kumārakassapattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ pāpuṇi. ‘‘Kulagehe’’ti pana aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) vuttaṃ. So satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tadanurūpāni puññāni karonto kassapassa bhagavato kāle samaṇadhammaṃ katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe seṭṭhidhītāya kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā kira kumārikākāleyeva pabbajitukāmā hutvā mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatāpi gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā. Tassā gabbhinibhāvaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu. So ‘‘assamaṇī’’ti āha. Puna dasabalaṃ pucchiṃsu. Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sarājikāya parisāya vinicchinanto ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi.
સા ભિક્ખુની સુવણ્ણબિમ્બસદિસં પુત્તં વિજાયિ. તં રાજા પસેનદિકોસલો પોસેસિ. ‘‘કસ્સપો’’તિ ચસ્સ નામં અકંસુ. અપરભાગે અલઙ્કરિત્વા સત્થુ સન્તિકં નેત્વા પબ્બાજેસિ. કુમારકાલે પબ્બજિતત્તા ભગવતા ‘‘કસ્સપં પક્કોસથ, ઇદં ફલં વા ખાદનીયં વા કસ્સપસ્સ દેથા’’તિ વુત્તે ‘‘કતરકસ્સપસ્સા’’તિ. ‘‘કુમારકસ્સપસ્સા’’તિ. એવં ગહિતનામત્તા રઞ્ઞો પોસાવનિકપુત્તત્તા ચ વુડ્ઢકાલેપિ કુમારકસ્સપોત્વેવ પઞ્ઞાયિત્થ.
Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ rājā pasenadikosalo posesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Kumārakāle pabbajitattā bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassā’’ti. ‘‘Kumārakassapassā’’ti. Evaṃ gahitanāmattā rañño posāvanikaputtattā ca vuḍḍhakālepi kumārakassapotveva paññāyittha.
સો પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય વિપસ્સનાય ચેવ કમ્મં કરોતિ, બુદ્ધવચનઞ્ચ ઉગ્ગણ્હાતિ. અથ તેન સદ્ધિં પબ્બતમત્થકે સમણધમ્મં કત્વા અનાગામી હુત્વા સુદ્ધાવાસે નિબ્બત્તો મહાબ્રહ્મા ‘‘વિપસ્સનાય મુખં દસ્સેત્વા મગ્ગફલપ્પત્તિયા ઉપાયં કરિસ્સામી’’તિ પઞ્ચદસ પઞ્હે અભિસઙ્ખરિત્વા અન્ધવને વસન્તસ્સ થેરસ્સ ‘‘ઇમે પઞ્હે સત્થારં પુચ્છેય્યાસી’’તિ આચિક્ખિત્વા ગતો. સો તે પઞ્હે ભગવન્તં પુચ્છિ. ભગવાપિસ્સ બ્યાકાસિ. થેરો સત્થારા કથિતનિયામેનેવ તે ઉગ્ગણ્હિત્વા વિપસ્સનં ગબ્ભં ગણ્હાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૫૪.૧૫૦-૧૭૭) –
So pabbajitakālato paṭṭhāya vipassanāya ceva kammaṃ karoti, buddhavacanañca uggaṇhāti. Atha tena saddhiṃ pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā anāgāmī hutvā suddhāvāse nibbatto mahābrahmā ‘‘vipassanāya mukhaṃ dassetvā maggaphalappattiyā upāyaṃ karissāmī’’ti pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā andhavane vasantassa therassa ‘‘ime pañhe satthāraṃ puccheyyāsī’’ti ācikkhitvā gato. So te pañhe bhagavantaṃ pucchi. Bhagavāpissa byākāsi. Thero satthārā kathitaniyāmeneva te uggaṇhitvā vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.150-177) –
‘‘ઇતો સતસહસ્સમ્હિ, કપ્પે ઉપ્પજ્જિ નાયકો;
‘‘Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako;
સબ્બલોકહિતો વીરો, પદુમુત્તરનામકો.
Sabbalokahito vīro, padumuttaranāmako.
‘‘તદાહં બ્રાહ્મણો હુત્વા, વિસ્સુતો વેદપારગૂ;
‘‘Tadāhaṃ brāhmaṇo hutvā, vissuto vedapāragū;
દિવાવિહારં વિચરં, અદ્દસં લોકનાયકં.
Divāvihāraṃ vicaraṃ, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ચતુસચ્ચં પકાસેન્તં, બોધયન્તં સદેવકં;
‘‘Catusaccaṃ pakāsentaṃ, bodhayantaṃ sadevakaṃ;
વિચિત્તકથિકાનગ્ગં, વણ્ણયન્તં મહાજને.
Vicittakathikānaggaṃ, vaṇṇayantaṃ mahājane.
‘‘તદા મુદિતચિત્તોહં, નિમન્તેત્વા તથાગતં;
‘‘Tadā muditacittohaṃ, nimantetvā tathāgataṃ;
નાનારત્તેહિ વત્થેહિ, અલઙ્કરિત્વાન મણ્ડપં.
Nānārattehi vatthehi, alaṅkaritvāna maṇḍapaṃ.
‘‘નાનારતનપજ્જોતં, સસઙ્ઘં ભોજયિં તહિં;
‘‘Nānāratanapajjotaṃ, sasaṅghaṃ bhojayiṃ tahiṃ;
ભોજયિત્વાન સત્તાહં, નાનગ્ગરસભોજનં.
Bhojayitvāna sattāhaṃ, nānaggarasabhojanaṃ.
‘‘નાનાચિત્તેહિ પુપ્ફેહિ, પૂજયિત્વા સસાવકં;
‘‘Nānācittehi pupphehi, pūjayitvā sasāvakaṃ;
નિપચ્ચ પાદમૂલમ્હિ, તં ઠાન પત્થયિં અહં.
Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhāna patthayiṃ ahaṃ.
‘‘તદા મુનિવરો આહ, કરુણેકરસાસયો;
‘‘Tadā munivaro āha, karuṇekarasāsayo;
પસ્સથેતં દિજવરં, પદુમાનનલોચનં.
Passathetaṃ dijavaraṃ, padumānanalocanaṃ.
‘‘પીતિપામોજ્જબહુલં , સમુગ્ગતતનૂરુહં;
‘‘Pītipāmojjabahulaṃ , samuggatatanūruhaṃ;
હાસમ્હિતવિસાલક્ખં, મમ સાસનલાલસં.
Hāsamhitavisālakkhaṃ, mama sāsanalālasaṃ.
‘‘પતિતં પાદમૂલે મે, એકાવત્થસુમાનસં;
‘‘Patitaṃ pādamūle me, ekāvatthasumānasaṃ;
એસ પત્થેતિ તં ઠાનં, વિચિત્તકથિકત્તનં.
Esa pattheti taṃ ṭhānaṃ, vicittakathikattanaṃ.
‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘તસ્સ ધમ્મેસુ દાયાદો, ઓરસો ધમ્મનિમ્મિતો;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
કુમારકસ્સપો નામ, હેસ્સતિ સત્થુ સાવકો.
Kumārakassapo nāma, hessati satthu sāvako.
‘‘વિચિત્તપુપ્ફદુસ્સાનં, રતનાનઞ્ચ વાહસા;
‘‘Vicittapupphadussānaṃ, ratanānañca vāhasā;
વિચિત્તકથિકાનં સો, અગ્ગતં પાપુણિસ્સતિ.
Vicittakathikānaṃ so, aggataṃ pāpuṇissati.
‘‘તેન કમ્મેન સુકતેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘પરિબ્ભમં ભવાભવે, રઙ્ગમજ્ઝે યથા નટો;
‘‘Paribbhamaṃ bhavābhave, raṅgamajjhe yathā naṭo;
સાખમિગત્રજો હુત્વા, મિગિયા કુચ્છિમોક્કમિં.
Sākhamigatrajo hutvā, migiyā kucchimokkamiṃ.
‘‘તદા મયિ કુચ્છિગતે, વજ્ઝવારો ઉપટ્ઠિતો;
‘‘Tadā mayi kucchigate, vajjhavāro upaṭṭhito;
સાખેન ચત્તા મે માતા, નિગ્રોધં સરણં ગતા.
Sākhena cattā me mātā, nigrodhaṃ saraṇaṃ gatā.
‘‘તેન સા મિગરાજેન, મરણા પરિમોચિતા;
‘‘Tena sā migarājena, maraṇā parimocitā;
પરિચ્ચજિત્વા સપાણં, મમેવં ઓવદી તદા.
Pariccajitvā sapāṇaṃ, mamevaṃ ovadī tadā.
‘‘નિગ્રોધમેવ સેવેય્ય, ન સાખમુપસંવસે;
‘‘Nigrodhameva seveyya, na sākhamupasaṃvase;
નિગ્રોધસ્મિં મતં સેય્યો, યઞ્ચે સાખમ્હિ જીવિતં.
Nigrodhasmiṃ mataṃ seyyo, yañce sākhamhi jīvitaṃ.
‘‘તેનાનુસિટ્ઠા મિગયૂથપેન, અહઞ્ચ માતા ચ તથેતરે ચ;
‘‘Tenānusiṭṭhā migayūthapena, ahañca mātā ca tathetare ca;
આગમ્મ રમ્મં તુસિતાધિવાસં, ગતા પવાસં સઘરં યથેવ.
Āgamma rammaṃ tusitādhivāsaṃ, gatā pavāsaṃ sagharaṃ yatheva.
‘‘પુનો કસ્સપવીરસ્સ, અત્થમેન્તમ્હિ સાસને;
‘‘Puno kassapavīrassa, atthamentamhi sāsane;
આરુય્હ સેલસિખરં, યુઞ્જિત્વા જિનસાસનં.
Āruyha selasikharaṃ, yuñjitvā jinasāsanaṃ.
‘‘ઇદાનાહં રાજગહે, જાતો સેટ્ઠિકુલે અહું;
‘‘Idānāhaṃ rājagahe, jāto seṭṭhikule ahuṃ;
આપન્નસત્તા મે માતા, પબ્બજિ અનગારિયં.
Āpannasattā me mātā, pabbaji anagāriyaṃ.
‘‘સગબ્ભં તં વિદિત્વાન, દેવદત્તમુપાનયું;
‘‘Sagabbhaṃ taṃ viditvāna, devadattamupānayuṃ;
સો અવોચ વિનાસેથ, પાપિકં ભિક્ખુનિં ઇમં.
So avoca vināsetha, pāpikaṃ bhikkhuniṃ imaṃ.
‘‘ઇદાનિપિ મુનિન્દેન, જિનેન અનુકમ્પિતા;
‘‘Idānipi munindena, jinena anukampitā;
સુખિની અજની મય્હં, માતા ભિક્ખુનુપસ્સયે.
Sukhinī ajanī mayhaṃ, mātā bhikkhunupassaye.
‘‘તં વિદિત્વા મહીપાલો, કોસલો મં અપોસયિ;
‘‘Taṃ viditvā mahīpālo, kosalo maṃ aposayi;
કુમારપરિહાનેન, નામેનાહઞ્ચ કસ્સપો.
Kumāraparihānena, nāmenāhañca kassapo.
‘‘મહાકસ્સપમાગમ્મ, અહં કુમારકસ્સપો;
‘‘Mahākassapamāgamma, ahaṃ kumārakassapo;
વમ્મિકસદિસં કાયં, સુત્વા બુદ્ધેન દેસિતં.
Vammikasadisaṃ kāyaṃ, sutvā buddhena desitaṃ.
‘‘તતો ચિત્તં વિમુચ્ચિ મે, અનુપાદાય સબ્બસો;
‘‘Tato cittaṃ vimucci me, anupādāya sabbaso;
પાયાસિં દમયિત્વાહં, એતદગ્ગમપાપુણિં.
Pāyāsiṃ damayitvāhaṃ, etadaggamapāpuṇiṃ.
‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
અરહત્તં પન પત્વા ચિત્તકથિકભાવેન સત્થારા એતદગ્ગે ઠપિતો અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા રતનત્તયગુણવિભાવનમુખેન અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો –
Arahattaṃ pana patvā cittakathikabhāvena satthārā etadagge ṭhapito attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā ratanattayaguṇavibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto –
૨૦૧.
201.
‘‘અહો બુદ્ધા અહો ધમ્મા, અહો નો સત્થુ સમ્પદા;
‘‘Aho buddhā aho dhammā, aho no satthu sampadā;
યત્થ એતાદિસં ધમ્મં, સાવકો સચ્છિકાહિતિ.
Yattha etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhiti.
૨૦૨.
202.
‘‘અસઙ્ખેય્યેસુ કપ્પેસુ, સક્કાયાધિગતા અહૂ;
‘‘Asaṅkheyyesu kappesu, sakkāyādhigatā ahū;
તેસમયં પચ્છિમકો, ચરિમોયં સમુસ્સયો;
Tesamayaṃ pacchimako, carimoyaṃ samussayo;
જાતિમરણસંસારો, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ. – ગાથાદ્વયં અભાસિ;
Jātimaraṇasaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
તત્થ અહોતિ અચ્છરિયત્થે નિપાતો. બુદ્ધાતિ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધા, ગારવવસેન બહુવચનં, અહો અચ્છરિયા સમ્બુદ્ધાતિ અત્થો. ધમ્માતિ પરિયત્તિધમ્મેન સદ્ધિં નવ લોકુત્તરધમ્મા. અહો નો સત્થુ સમ્પદાતિ અમ્હાકં સત્થુ દસબલસ્સ અહો સમ્પત્તિયો. યત્થાતિ યસ્મિં સત્થરિ બ્રહ્મચરિયવાસેન. એતાદિસં ધમ્મં, સાવકો સચ્છિકાહિતીતિ એતાદિસં એવરૂપં સુવિસુદ્ધજ્ઝાનાભિઞ્ઞાપરિવારં અનવસેસકિલેસક્ખયાવહં સન્તં પણીતં અનુત્તરં ધમ્મં સાવકોપિ નામ સચ્છિકરિસ્સતિ, તસ્મા એવંવિધગુણવિસેસાધિગમહેતુભૂતા અહો અચ્છરિયા બુદ્ધા ભગવન્તો, અચ્છરિયા ધમ્મગુણા, અચ્છરિયા અમ્હાકં સત્થુ સમ્પત્તિયોતિ રતનત્તયસ્સ ગુણાધિમુત્તિં પવેદેસીતિ. ધમ્મસમ્પત્તિકિત્તનેનેવ હિ સઙ્ઘસુપ્પટિપત્તિ કિત્તિતા હોતીતિ.
Tattha ahoti acchariyatthe nipāto. Buddhāti sabbaññubuddhā, gāravavasena bahuvacanaṃ, aho acchariyā sambuddhāti attho. Dhammāti pariyattidhammena saddhiṃ nava lokuttaradhammā. Aho no satthu sampadāti amhākaṃ satthu dasabalassa aho sampattiyo. Yatthāti yasmiṃ satthari brahmacariyavāsena. Etādisaṃ dhammaṃ, sāvako sacchikāhitīti etādisaṃ evarūpaṃ suvisuddhajjhānābhiññāparivāraṃ anavasesakilesakkhayāvahaṃ santaṃ paṇītaṃ anuttaraṃ dhammaṃ sāvakopi nāma sacchikarissati, tasmā evaṃvidhaguṇavisesādhigamahetubhūtā aho acchariyā buddhā bhagavanto, acchariyā dhammaguṇā, acchariyā amhākaṃ satthu sampattiyoti ratanattayassa guṇādhimuttiṃ pavedesīti. Dhammasampattikittaneneva hi saṅghasuppaṭipatti kittitā hotīti.
એવં સાધારણવસેન દસ્સિતં ધમ્મસ્સ સચ્છિકિરિયં ઇદાનિ અત્તુપનાયિકં કત્વા દસ્સેન્તો ‘‘અસઙ્ખેય્યેસૂ’’તિ ગાથમાહ. તત્થ અસઙ્ખેય્યેસૂતિ ગણનપથં વીતિવત્તેસુ મહાકપ્પેસુ. સક્કાયાતિ પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધા. તે હિ પરમત્થતો વિજ્જમાનધમ્મસમૂહતાય ‘‘સક્કાયા’’તિ વુચ્ચન્તિ. અહૂતિ નિવત્તનૂપાયસ્સ અનધિગતત્તા અનપગતા અહેસું. તેસમયં પચ્છિમકો ચરિમોયં સમુસ્સયોતિ યસ્મા અયં સબ્બપચ્છિમકો, તતો એવ ચરિમો, તસ્મા જાતિમરણસહિતો ખન્ધાદિપટિપાટિસઞ્ઞિતો સંસારો ઇદાનિ આયતિં પુનબ્ભવાભાવતો પુનબ્ભવો નત્થિ, અયમન્તિમા જાતીતિ અત્થો.
Evaṃ sādhāraṇavasena dassitaṃ dhammassa sacchikiriyaṃ idāni attupanāyikaṃ katvā dassento ‘‘asaṅkheyyesū’’ti gāthamāha. Tattha asaṅkheyyesūti gaṇanapathaṃ vītivattesu mahākappesu. Sakkāyāti pañcupādānakkhandhā. Te hi paramatthato vijjamānadhammasamūhatāya ‘‘sakkāyā’’ti vuccanti. Ahūti nivattanūpāyassa anadhigatattā anapagatā ahesuṃ. Tesamayaṃ pacchimako carimoyaṃ samussayoti yasmā ayaṃ sabbapacchimako, tato eva carimo, tasmā jātimaraṇasahito khandhādipaṭipāṭisaññito saṃsāro idāni āyatiṃ punabbhavābhāvato punabbhavo natthi, ayamantimā jātīti attho.
કુમારકસ્સપત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kumārakassapattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧. કુમારકસ્સપત્થેરગાથા • 1. Kumārakassapattheragāthā