Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૨૭૬] ૬. કુરુધમ્મજાતકવણ્ણના

    [276] 6. Kurudhammajātakavaṇṇanā

    તવ સદ્ધઞ્ચ સીલઞ્ચાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં હંસઘાતકભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. સાવત્થિવાસિનો દ્વે સહાયકા ભિક્ખૂ પબ્બજિત્વા લદ્ધૂપસમ્પદા યેભુય્યેન એકતો વિચરન્તિ. તે એકદિવસં અચિરવતિં ગન્ત્વા ન્હત્વા વાલુકપુલિને આતપં તપ્પમાના સારણીયકથં કથેન્તા અટ્ઠંસુ, તસ્મિં ખણે દ્વે હંસા આકાસેન ગચ્છન્તિ. અથેકો દહરભિક્ખુ સક્ખરં ગહેત્વા ‘‘એકસ્સ હંસપોતકસ્સ અક્ખિં પહરિસ્સામી’’તિ આહ, ઇતરો ‘‘ન સક્ખિસ્સસી’’તિ આહ. ‘‘તિટ્ઠતુ ઇમસ્મિં પસ્સે અક્ખિ, પરપસ્સે અક્ખિં પહરિસ્સામી’’તિ. ‘‘ઇદમ્પિ ન સક્ખિસ્સસિયેવા’’તિ. ‘‘તેન હિ ઉપધારેહી’’તિ તિયંસં સક્ખરં ગહેત્વા હંસસ્સ પચ્છાભાગે ખિપિ. હંસો સક્ખરસદ્દં સુત્વા નિવત્તિત્વા ઓલોકેસિ, અથ નં ઇતરો વટ્ટસક્ખરં ગહેત્વા પરપસ્સે અક્ખિમ્હિ પહરિત્વા ઓરિમક્ખિના નિક્ખમાપેસિ. હંસો વિરવન્તો પરિવત્તિત્વા તેસં પાદમૂલેયેવ પતિ. તત્થ તત્થ ઠિતા ભિક્ખૂ દિસ્વા આગન્ત્વા ‘‘આવુસો, એવરૂપે નિય્યાનિકસાસને પબ્બજિત્વા અનનુચ્છવિકં વો કતં પાણાતિપાતં કરોન્તેહી’’તિ વત્વા તે આદાય તથાગતસ્સ દસ્સેસું. સત્થા ‘‘સચ્ચં, કિર તયા ભિક્ખુ પાણાતિપાતો કતો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સચ્ચં, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘ભિક્ખુ, કસ્મા એવરૂપે નિય્યાનિકસાસને પબ્બજિત્વા એવમકાસિ, પોરાણકપણ્ડિતા અનુપ્પન્ને બુદ્ધે અગારમજ્ઝે સંકિલિટ્ઠવાસં વસમાના અપ્પમત્તકેસુપિ ઠાનેસુ કુક્કુચ્ચં કરિંસુ, ત્વં પન એવરૂપે નિય્યાનિકસાસને પબ્બજિત્વા કુક્કુચ્ચમત્તમ્પિ ન અકાસિ, નનુ નામ ભિક્ખુના કાયવાચાચિત્તેહિ સઞ્ઞતેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Tava saddhañca sīlañcāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ haṃsaghātakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Sāvatthivāsino dve sahāyakā bhikkhū pabbajitvā laddhūpasampadā yebhuyyena ekato vicaranti. Te ekadivasaṃ aciravatiṃ gantvā nhatvā vālukapuline ātapaṃ tappamānā sāraṇīyakathaṃ kathentā aṭṭhaṃsu, tasmiṃ khaṇe dve haṃsā ākāsena gacchanti. Atheko daharabhikkhu sakkharaṃ gahetvā ‘‘ekassa haṃsapotakassa akkhiṃ paharissāmī’’ti āha, itaro ‘‘na sakkhissasī’’ti āha. ‘‘Tiṭṭhatu imasmiṃ passe akkhi, parapasse akkhiṃ paharissāmī’’ti. ‘‘Idampi na sakkhissasiyevā’’ti. ‘‘Tena hi upadhārehī’’ti tiyaṃsaṃ sakkharaṃ gahetvā haṃsassa pacchābhāge khipi. Haṃso sakkharasaddaṃ sutvā nivattitvā olokesi, atha naṃ itaro vaṭṭasakkharaṃ gahetvā parapasse akkhimhi paharitvā orimakkhinā nikkhamāpesi. Haṃso viravanto parivattitvā tesaṃ pādamūleyeva pati. Tattha tattha ṭhitā bhikkhū disvā āgantvā ‘‘āvuso, evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ananucchavikaṃ vo kataṃ pāṇātipātaṃ karontehī’’ti vatvā te ādāya tathāgatassa dassesuṃ. Satthā ‘‘saccaṃ, kira tayā bhikkhu pāṇātipāto kato’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘bhikkhu, kasmā evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā evamakāsi, porāṇakapaṇḍitā anuppanne buddhe agāramajjhe saṃkiliṭṭhavāsaṃ vasamānā appamattakesupi ṭhānesu kukkuccaṃ kariṃsu, tvaṃ pana evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā kukkuccamattampi na akāsi, nanu nāma bhikkhunā kāyavācācittehi saññatena bhavitabba’’nti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે કુરુરટ્ઠે ઇન્દપત્થનગરે ધનઞ્ચયે કોરબ્યે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો તસ્સ અગ્ગમહેસિયા કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગહેત્વા અનુપુબ્બેન વિઞ્ઞુતં પત્તો તક્કસિલાયં સબ્બસિપ્પાનિ ઉગ્ગણ્હિત્વા પિતરા ઓપરજ્જે પતિટ્ઠાપિતો અપરભાગે પિતુ અચ્ચયેન રજ્જં પત્વા દસ રાજધમ્મે અકોપેન્તો કુરુધમ્મે વત્તિત્થ. કુરુધમ્મો નામ પઞ્ચ સીલાનિ, તાનિ બોધિસત્તો પરિસુદ્ધાનિ કત્વા રક્ખિ. યથા ચ બોધિસત્તો, એવમસ્સ માતા અગ્ગમહેસી કનિટ્ઠભાતા ઉપરાજા પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રજ્જુગાહકો અમચ્ચો સારથિ સેટ્ઠિ દોણમાપકો મહામત્તો દોવારિકો નગરસોભિની વણ્ણદાસીતિ એવમેતે.

    Atīte kururaṭṭhe indapatthanagare dhanañcaye korabye rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gahetvā anupubbena viññutaṃ patto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā pitarā oparajje patiṭṭhāpito aparabhāge pitu accayena rajjaṃ patvā dasa rājadhamme akopento kurudhamme vattittha. Kurudhammo nāma pañca sīlāni, tāni bodhisatto parisuddhāni katvā rakkhi. Yathā ca bodhisatto, evamassa mātā aggamahesī kaniṭṭhabhātā uparājā purohito brāhmaṇo rajjugāhako amacco sārathi seṭṭhi doṇamāpako mahāmatto dovāriko nagarasobhinī vaṇṇadāsīti evamete.

    ‘‘રાજા માતા મહેસી ચ, ઉપરાજા પુરોહિતો;

    ‘‘Rājā mātā mahesī ca, uparājā purohito;

    રજ્જુકો સારથિ સેટ્ઠિ, દોણો દોવારિકો તથા;

    Rajjuko sārathi seṭṭhi, doṇo dovāriko tathā;

    ગણિકેકાદસ જના, કુરુધમ્મે પતિટ્ઠિતા’’તિ.

    Gaṇikekādasa janā, kurudhamme patiṭṭhitā’’ti.

    ઇતિ ઇમે સબ્બેપિ પરિસુદ્ધાનિ કત્વા પઞ્ચ સીલાનિ રક્ખિંસુ. રાજા ચતૂસુ નગરદ્વારેસુ ચ નગરમજ્ઝે ચ નિવેસનદ્વારે ચાતિ છ દાનસાલાયો કારેત્વા દેવસિકં છસતસહસ્સં ધનં વિસ્સજ્જેન્તો સકલજમ્બુદીપં ઉન્નઙ્ગલં કત્વા દાનં અદાસિ, તસ્સ પન દાનજ્ઝાસયતા દાનાભિરતતા સકલજમ્બુદીપં અજ્ઝોત્થરિ. તસ્મિં કાલે કાલિઙ્ગરટ્ઠે દન્તપુરનગરે કાલિઙ્ગરાજા રજ્જં કારેસિ. તસ્સ રટ્ઠે દેવો ન વસ્સિ, તસ્મિં અવસ્સન્તે સકલરટ્ઠે છાતકં જાતં, આહારવિપત્તિયા ચ મનુસ્સાનં રોગો ઉદપાદિ, દુબ્બુટ્ઠિભયં છાતકભયં રોગભયન્તિ તીણિ ભયાનિ ઉપ્પજ્જિંસુ. મનુસ્સા નિગ્ગહણા દારકે હત્થેસુ ગહેત્વા તત્થ તત્થ વિચરન્તિ.

    Iti ime sabbepi parisuddhāni katvā pañca sīlāni rakkhiṃsu. Rājā catūsu nagaradvāresu ca nagaramajjhe ca nivesanadvāre cāti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ chasatasahassaṃ dhanaṃ vissajjento sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā dānaṃ adāsi, tassa pana dānajjhāsayatā dānābhiratatā sakalajambudīpaṃ ajjhotthari. Tasmiṃ kāle kāliṅgaraṭṭhe dantapuranagare kāliṅgarājā rajjaṃ kāresi. Tassa raṭṭhe devo na vassi, tasmiṃ avassante sakalaraṭṭhe chātakaṃ jātaṃ, āhāravipattiyā ca manussānaṃ rogo udapādi, dubbuṭṭhibhayaṃ chātakabhayaṃ rogabhayanti tīṇi bhayāni uppajjiṃsu. Manussā niggahaṇā dārake hatthesu gahetvā tattha tattha vicaranti.

    સકલરટ્ઠવાસિનો એકતો હુત્વા દન્તપુરં ગન્ત્વા રાજદ્વારે ઉક્કુટ્ઠિમકંસુ. રાજા વાતપાનં નિસ્સાય ઠિતો તં સદ્દં સુત્વા ‘‘કિં કારણા એતે વિરવન્તી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘મહારાજ , સકલરટ્ઠે તીણિ ભયાનિ ઉપ્પન્નાનિ, દેવો ન વસ્સતિ, સસ્સાનિ ન વિપન્નાનિ, છાતકં જાતં. મનુસ્સા દુબ્ભોજના રોગાભિભૂતા નિગ્ગહણા પુત્તે હત્થેસુ ગહેત્વા વિચરન્તિ, દેવં વસ્સાપેહિ મહારાજા’’તિ. ‘‘પોરાણકરાજાનો દેવે અવસ્સન્તે કિં કરોન્તી’’તિ? ‘‘પોરાણકરાજાનો, મહારાજ, દેવે અવસ્સન્તે દાનં દત્વા ઉપોસથં અધિટ્ઠાય સમાદિન્નસીલા સિરિગબ્ભં પવિસિત્વા દબ્બસન્થરે સત્તાહં નિપજ્જન્તિ, તદા દેવો વસ્સતી’’તિ. રાજા ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા તથા અકાસિ. એવં સન્તેપિ દેવો ન વસ્સિ.

    Sakalaraṭṭhavāsino ekato hutvā dantapuraṃ gantvā rājadvāre ukkuṭṭhimakaṃsu. Rājā vātapānaṃ nissāya ṭhito taṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ kāraṇā ete viravantī’’ti pucchi. ‘‘Mahārāja , sakalaraṭṭhe tīṇi bhayāni uppannāni, devo na vassati, sassāni na vipannāni, chātakaṃ jātaṃ. Manussā dubbhojanā rogābhibhūtā niggahaṇā putte hatthesu gahetvā vicaranti, devaṃ vassāpehi mahārājā’’ti. ‘‘Porāṇakarājāno deve avassante kiṃ karontī’’ti? ‘‘Porāṇakarājāno, mahārāja, deve avassante dānaṃ datvā uposathaṃ adhiṭṭhāya samādinnasīlā sirigabbhaṃ pavisitvā dabbasanthare sattāhaṃ nipajjanti, tadā devo vassatī’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tathā akāsi. Evaṃ santepi devo na vassi.

    રાજા અમચ્ચે પુચ્છિ – ‘‘અહં કત્તબ્બકિચ્ચં અકાસિં, દેવો ન વસ્સતિ, કિન્તિ કરોમા’’તિ? ‘‘મહારાજ, ઇન્દપત્થનગરે ધનઞ્ચયસ્સ કોરબ્યરઞ્ઞો અઞ્જનવણ્ણો નામ મઙ્ગલહત્થી અત્થિ, તં આનેસ્સામ, એવં સન્તે દેવો વસ્સતી’’તિ. ‘‘સો રાજા બલવાહનસમ્પન્નો દુપ્પસહો, કથમસ્સ હત્થિં આનેસ્સામા’’તિ? ‘‘મહારાજ, તેન સદ્ધિં યુદ્ધકિચ્ચં નત્થિ, દાનજ્ઝાસયો રાજા દાનાભિરતો યાચિતો સમાનો અલઙ્કતસીસમ્પિ છિન્દિત્વા પસાદસમ્પન્નાનિ અક્ખીનિપિ ઉપ્પાટેત્વા સકલરજ્જમ્પિ નિય્યાદેત્વા દદેય્ય, હત્થિમ્હિ વત્તબ્બમેવ નત્થિ, અવસ્સં યાચિતો દસ્સતી’’તિ. ‘‘કે પન તં યાચિતું સમત્થા’’તિ? ‘‘બ્રાહ્મણા, મહારાજા’’તિ. રાજા બ્રાહ્મણગામતો અટ્ઠ બ્રાહ્મણે પક્કોસાપેત્વા સક્કારસમ્માનં કત્વા હત્થિં યાચનત્થાય પેસેસિ. તે પરિબ્બયં આદાય અદ્ધિકવેસં ગહેત્વા સબ્બત્થ એકરત્તિવાસેન તુરિતગમનં ગન્ત્વા કતિપાહં નગરદ્વારે દાનસાલાસુ ભુઞ્જિત્વા સરીરં સન્તપ્પેત્વા ‘‘કદા રાજા દાનગ્ગં આગચ્છિસ્સતી’’તિ પુચ્છિંસુ. મનુસ્સા ‘‘પક્ખસ્સ તયો દિવસે ચાતુદ્દસે પન્નરસે અટ્ઠમિયઞ્ચ આગચ્છતિ, સ્વે પન પુણ્ણમી, તસ્મા સ્વે આગચ્છિસ્સતી’’તિ વદિંસુ.

    Rājā amacce pucchi – ‘‘ahaṃ kattabbakiccaṃ akāsiṃ, devo na vassati, kinti karomā’’ti? ‘‘Mahārāja, indapatthanagare dhanañcayassa korabyarañño añjanavaṇṇo nāma maṅgalahatthī atthi, taṃ ānessāma, evaṃ sante devo vassatī’’ti. ‘‘So rājā balavāhanasampanno duppasaho, kathamassa hatthiṃ ānessāmā’’ti? ‘‘Mahārāja, tena saddhiṃ yuddhakiccaṃ natthi, dānajjhāsayo rājā dānābhirato yācito samāno alaṅkatasīsampi chinditvā pasādasampannāni akkhīnipi uppāṭetvā sakalarajjampi niyyādetvā dadeyya, hatthimhi vattabbameva natthi, avassaṃ yācito dassatī’’ti. ‘‘Ke pana taṃ yācituṃ samatthā’’ti? ‘‘Brāhmaṇā, mahārājā’’ti. Rājā brāhmaṇagāmato aṭṭha brāhmaṇe pakkosāpetvā sakkārasammānaṃ katvā hatthiṃ yācanatthāya pesesi. Te paribbayaṃ ādāya addhikavesaṃ gahetvā sabbattha ekarattivāsena turitagamanaṃ gantvā katipāhaṃ nagaradvāre dānasālāsu bhuñjitvā sarīraṃ santappetvā ‘‘kadā rājā dānaggaṃ āgacchissatī’’ti pucchiṃsu. Manussā ‘‘pakkhassa tayo divase cātuddase pannarase aṭṭhamiyañca āgacchati, sve pana puṇṇamī, tasmā sve āgacchissatī’’ti vadiṃsu.

    બ્રાહ્મણા પુનદિવસે પાતોવ ગન્ત્વા પાચીનદ્વારે અટ્ઠંસુ. બોધિસત્તો પાતોવ ન્હત્વા ગત્તાનુલિત્તો સબ્બાલઙ્કારપટિમણ્ડિતો અલઙ્કતહત્થિક્ખન્ધવરગતો મહન્તેન પરિવારેન પાચીનદ્વારેન દાનસાલં ગન્ત્વા ઓતરિત્વા સત્તટ્ઠજનાનં સહત્થા ભત્તં દત્વા ‘‘ઇમિનાવ નીહારેન દેથા’’તિ વત્વા હત્થિં અભિરુહિત્વા દક્ખિણદ્વારં અગમાસિ. બ્રાહ્મણા પાચીનદ્વારે આરક્ખસ્સ બલવતાય ઓકાસં અલભિત્વા દક્ખિણદ્વારમેવ ગન્ત્વા રાજાનં આગચ્છન્તં ઓલોકયમાના દ્વારતો નાતિદૂરે ઉન્નતટ્ઠાને ઠિતા સમ્પત્તં રાજાનં હત્થે ઉક્ખિપિત્વા ‘‘જયતુ ભવં, મહારાજા’’તિ જયાપેસું. રાજા વજિરઙ્કુસેન વારણં નિવત્તેત્વા તેસં સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘ભો બ્રાહ્મણા, કિં ઇચ્છથા’’તિ પુચ્છિ. બ્રાહ્મણા બોધિસત્તસ્સ ગુણં વણ્ણેન્તા પઠમં ગાથમાહંસુ –

    Brāhmaṇā punadivase pātova gantvā pācīnadvāre aṭṭhaṃsu. Bodhisatto pātova nhatvā gattānulitto sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito alaṅkatahatthikkhandhavaragato mahantena parivārena pācīnadvārena dānasālaṃ gantvā otaritvā sattaṭṭhajanānaṃ sahatthā bhattaṃ datvā ‘‘imināva nīhārena dethā’’ti vatvā hatthiṃ abhiruhitvā dakkhiṇadvāraṃ agamāsi. Brāhmaṇā pācīnadvāre ārakkhassa balavatāya okāsaṃ alabhitvā dakkhiṇadvārameva gantvā rājānaṃ āgacchantaṃ olokayamānā dvārato nātidūre unnataṭṭhāne ṭhitā sampattaṃ rājānaṃ hatthe ukkhipitvā ‘‘jayatu bhavaṃ, mahārājā’’ti jayāpesuṃ. Rājā vajiraṅkusena vāraṇaṃ nivattetvā tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘bho brāhmaṇā, kiṃ icchathā’’ti pucchi. Brāhmaṇā bodhisattassa guṇaṃ vaṇṇentā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –

    ૭૬.

    76.

    ‘‘તવ સદ્ધઞ્ચ સીલઞ્ચ, વિદિત્વાન જનાધિપ;

    ‘‘Tava saddhañca sīlañca, viditvāna janādhipa;

    વણ્ણં અઞ્જનવણ્ણેન, કાલિઙ્ગસ્મિં નિમિમ્હસે’’તિ.

    Vaṇṇaṃ añjanavaṇṇena, kāliṅgasmiṃ nimimhase’’ti.

    તત્થ સદ્ધન્તિ કમ્મફલાનં સદ્દહનવસેન ઓકપ્પનિયસદ્ધં. સીલન્તિ સંવરસીલં અવીતિક્કમસીલં. વણ્ણન્તિ તદા તસ્મિં દેસે સુવણ્ણં વુચ્ચતિ, દેસનાસીસમેવ ચેતં. ઇમિના પન પદેન સબ્બમ્પિ હિરઞ્ઞસુવણ્ણાદિધનધઞ્ઞં સઙ્ગહિતં. અઞ્જનવણ્ણેનાતિ અઞ્જનપુઞ્જસમાનવણ્ણેન ઇમિના તવ નાગેન, કાલિઙ્ગસ્મિન્તિ કાલિઙ્ગરઞ્ઞો સન્તિકે. નિમિમ્હસેતિ વિનિમયવસેન ગણ્હિમ્હ, પરિભોગવસેન વા ઉદરે પક્ખિપિમ્હાતિ અત્થો. સેતિ નિપાતમત્તં. ઇદં વુત્તં હોતિ – મયઞ્હિ, જનાધિપ, તવ સદ્ધઞ્ચ સીલઞ્ચ વિદિત્વાન ‘‘અદ્ધા નો એવં સદ્ધાસીલસમ્પન્નો રાજા યાચિતો અઞ્જનવણ્ણં નાગં દસ્સતી’’તિ ઇમિના અત્તનો સન્તકેન વિય અઞ્જનવણ્ણેન કાલિઙ્ગરઞ્ઞો સન્તિકે નાગં વો આહરિસ્સામાતિ વત્વા બહુધનધઞ્ઞં નિમિમ્હસે પરિવત્તયિમ્હ ચેવ ઉદરે ચ પક્ખિપિમ્હ. એવં તં મયં ધારયમાના ઇધાગતા. તત્થ કત્તબ્બં દેવો જાનાતૂતિ.

    Tattha saddhanti kammaphalānaṃ saddahanavasena okappaniyasaddhaṃ. Sīlanti saṃvarasīlaṃ avītikkamasīlaṃ. Vaṇṇanti tadā tasmiṃ dese suvaṇṇaṃ vuccati, desanāsīsameva cetaṃ. Iminā pana padena sabbampi hiraññasuvaṇṇādidhanadhaññaṃ saṅgahitaṃ. Añjanavaṇṇenāti añjanapuñjasamānavaṇṇena iminā tava nāgena, kāliṅgasminti kāliṅgarañño santike. Nimimhaseti vinimayavasena gaṇhimha, paribhogavasena vā udare pakkhipimhāti attho. Seti nipātamattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – mayañhi, janādhipa, tava saddhañca sīlañca viditvāna ‘‘addhā no evaṃ saddhāsīlasampanno rājā yācito añjanavaṇṇaṃ nāgaṃ dassatī’’ti iminā attano santakena viya añjanavaṇṇena kāliṅgarañño santike nāgaṃ vo āharissāmāti vatvā bahudhanadhaññaṃ nimimhase parivattayimha ceva udare ca pakkhipimha. Evaṃ taṃ mayaṃ dhārayamānā idhāgatā. Tattha kattabbaṃ devo jānātūti.

    અપરો નયો – તવ સદ્ધઞ્ચ સીલગુણસઙ્ખાતં વણ્ણઞ્ચ સુત્વા ‘‘ઉળારગુણો રાજા જીવિતમ્પિ યાચિતો દદેય્ય, પગેવ તિરચ્છાનગતં નાગ’’ન્તિ એવં કાલિઙ્ગસ્સ સન્તિકે ઇમિના અઞ્જનવણ્ણેન તવ વણ્ણં નિમિમ્હસે નિમિમ્હ તુલયિમ્હ, તેનમ્હા ઇધાગતાતિ.

    Aparo nayo – tava saddhañca sīlaguṇasaṅkhātaṃ vaṇṇañca sutvā ‘‘uḷāraguṇo rājā jīvitampi yācito dadeyya, pageva tiracchānagataṃ nāga’’nti evaṃ kāliṅgassa santike iminā añjanavaṇṇena tava vaṇṇaṃ nimimhase nimimha tulayimha, tenamhā idhāgatāti.

    તં સુત્વા બોધિસત્તો ‘‘સચે, વો બ્રાહ્મણા, ઇમં નાગં પરિવત્તેત્વા ધનં ખાદિતં સુખાદિતં મા ચિન્તયિત્થ, યથાલઙ્કતમેવ વો નાગં દસ્સામી’’તિ સમસ્સાસેત્વા ઇતરા દ્વે ગાથા અવોચ –

    Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘sace, vo brāhmaṇā, imaṃ nāgaṃ parivattetvā dhanaṃ khāditaṃ sukhāditaṃ mā cintayittha, yathālaṅkatameva vo nāgaṃ dassāmī’’ti samassāsetvā itarā dve gāthā avoca –

    ૭૭.

    77.

    ‘‘અન્નભચ્ચા ચભચ્ચા ચ, યોધ ઉદ્દિસ્સ ગચ્છતિ;

    ‘‘Annabhaccā cabhaccā ca, yodha uddissa gacchati;

    સબ્બે તે અપ્પટિક્ખિપ્પા, પુબ્બાચરિયવચો ઇદં.

    Sabbe te appaṭikkhippā, pubbācariyavaco idaṃ.

    ૭૮.

    78.

    ‘‘દદામિ વો બ્રાહ્મણા નાગમેતં, રાજારહં રાજભોગ્ગં યસસ્સિનં;

    ‘‘Dadāmi vo brāhmaṇā nāgametaṃ, rājārahaṃ rājabhoggaṃ yasassinaṃ;

    અલઙ્કતં હેમજાલાભિછન્નં, સસારથિં ગચ્છથ યેનકામ’’ન્તિ.

    Alaṅkataṃ hemajālābhichannaṃ, sasārathiṃ gacchatha yenakāma’’nti.

    તત્થ અન્નભચ્ચા ચભચ્ચા ચાતિ પુરિસં ઉપનિસ્સાય જીવમાના યાગુભત્તાદિના અન્નેન ભરિતબ્બાતિ અન્નભચ્ચા, ઇતરે તથા અભરિતબ્બત્તા અભચ્ચા. સન્ધિવસેન પનેત્થ અકારલોપો વેદિતબ્બો. એત્તાવતા અત્તાનં ઉપનિસ્સાય ચ અનુપનિસ્સાય ચ જીવમાનવસેન સબ્બેપિ સત્તા દ્વે કોટ્ઠાસે કત્વા દસ્સિતા હોન્તિ. યોધ ઉદ્દિસ્સ ગચ્છતીતિ તેસુ સત્તેસુ ઇધ જીવલોકે યો સત્તો યં પુરિસં કાયચિદેવ પચ્ચાસીસનાય ઉદ્દિસ્સ ગચ્છતિ. સબ્બે તે અપ્પટિક્ખિપ્પાતિ તથા ઉદ્દિસ્સ ગચ્છન્તા સચેપિ બહૂ હોન્તિ, તથાપિ તેન પુરિસેન સબ્બે તે અપ્પટિક્ખિપ્પા, ‘‘અપેથ, ન વો દસ્સામી’’તિ એવં ન પટિક્ખિપિતબ્બાતિ અત્થો. પુબ્બાચરિયવચો ઇદન્તિ પુબ્બાચરિયા વુચ્ચન્તિ માતાપિતરો, ઇદં તેસં વચનં. એવમહં માતાપિતૂહિ સિક્ખાપિતોતિ દીપેતિ.

    Tattha annabhaccā cabhaccā cāti purisaṃ upanissāya jīvamānā yāgubhattādinā annena bharitabbāti annabhaccā, itare tathā abharitabbattā abhaccā. Sandhivasena panettha akāralopo veditabbo. Ettāvatā attānaṃ upanissāya ca anupanissāya ca jīvamānavasena sabbepi sattā dve koṭṭhāse katvā dassitā honti. Yodha uddissa gacchatīti tesu sattesu idha jīvaloke yo satto yaṃ purisaṃ kāyacideva paccāsīsanāya uddissa gacchati. Sabbe te appaṭikkhippāti tathā uddissa gacchantā sacepi bahū honti, tathāpi tena purisena sabbe te appaṭikkhippā, ‘‘apetha, na vo dassāmī’’ti evaṃ na paṭikkhipitabbāti attho. Pubbācariyavaco idanti pubbācariyā vuccanti mātāpitaro, idaṃ tesaṃ vacanaṃ. Evamahaṃ mātāpitūhi sikkhāpitoti dīpeti.

    દદામિ વો બ્રાહ્મણા નાગમેતન્તિ યસ્મા ઇદં અમ્હાકં પુબ્બાચરિયવચો, તસ્માહં બ્રાહ્મણા તુમ્હાકં ઇમં નાગં દદામિ. રાજારહન્તિ રઞ્ઞો અનુચ્છવિકં. રાજભોગ્ગન્તિ રાજપરિભોગં. યસસ્સિનન્તિ પરિવારસમ્પન્નં, તં કિર હત્થિં નિસ્સાય હત્થિગોપકહત્થિવેજ્જાદીનિ પઞ્ચ કુલસતાનિ જીવન્તિ, તેહિ સદ્ધિઞ્ઞેવ વો દદામીતિ અત્થો. અલઙ્કતન્તિ નાનાવિધેહિ હત્થિઅલઙ્કારેહિ અલઙ્કતં. હેમજાલાભિછન્નન્તિ સુવણ્ણજાલેન અભિચ્છન્નં. સસારથિન્તિ યો પનસ્સ સારથિ હત્થિગોપકો આચરિયો, તેન સદ્ધિંયેવ દદામિ, તસ્મા સસારથિ હુત્વા તુમ્હે સપરિવારં ઇમં નાગં ગહેત્વા યેનકામં ગચ્છથાતિ.

    Dadāmi vo brāhmaṇā nāgametanti yasmā idaṃ amhākaṃ pubbācariyavaco, tasmāhaṃ brāhmaṇā tumhākaṃ imaṃ nāgaṃ dadāmi. Rājārahanti rañño anucchavikaṃ. Rājabhogganti rājaparibhogaṃ. Yasassinanti parivārasampannaṃ, taṃ kira hatthiṃ nissāya hatthigopakahatthivejjādīni pañca kulasatāni jīvanti, tehi saddhiññeva vo dadāmīti attho. Alaṅkatanti nānāvidhehi hatthialaṅkārehi alaṅkataṃ. Hemajālābhichannanti suvaṇṇajālena abhicchannaṃ. Sasārathinti yo panassa sārathi hatthigopako ācariyo, tena saddhiṃyeva dadāmi, tasmā sasārathi hutvā tumhe saparivāraṃ imaṃ nāgaṃ gahetvā yenakāmaṃ gacchathāti.

    એવં હત્થિક્ખન્ધવરગતોવ મહાસત્તો વાચાય દત્વા પુન હત્થિક્ખન્ધા ઓરુય્હ ‘‘સચે અનલઙ્કતટ્ઠાનં અત્થિ, અલઙ્કરિત્વા દસ્સામી’’તિ વત્વા તિક્ખત્તું પદક્ખિણં કરોન્તો ઉપધારેત્વા અનલઙ્કતટ્ઠાનં અદિસ્વા તસ્સ સોણ્ડં બ્રાહ્મણાનં હત્થેસુ ઠપેત્વા સુવણ્ણભિઙ્કારેન પુપ્ફગન્ધવાસિતં ઉદકં પાતેત્વા અદાસિ. બ્રાહ્મણા સપરિવારં નાગં સમ્પટિચ્છિત્વા હત્થિપિટ્ઠે નિસિન્ના દન્તપુરં ગન્ત્વા હત્થિં રઞ્ઞો અદંસુ, હત્થિમ્હિ આગતેપિ દેવો ન વસ્સતેવ. રાજા ‘‘કિં નુ ખો કારણ’’ન્તિ ઉત્તરિં પુચ્છન્તો ‘‘ધનઞ્ચયકોરબ્યરાજા કુરુધમ્મં રક્ખતિ, તેનસ્સ રટ્ઠે અન્વડ્ઢમાસં અનુદસાહં દેવો વસ્સતિ, રઞ્ઞો ગુણાનુભાવો ચેસ, ઇમસ્સ પન તિરચ્છાનગતસ્સ ગુણા હોન્તાપિ કિત્તકા ભવેય્યુ’’ન્તિ સુત્વા ‘‘તેન હિ યથાલઙ્કતમેવ સપરિવારં હત્થિં પતિનેત્વા રઞ્ઞો દત્વા યં સો કુરુધમ્મં રક્ખતિ, તં સુવણ્ણપટ્ટે લિખિત્વા આનેથા’’તિ બ્રાહ્મણે ચ અમચ્ચે ચ પેસેસિ. તે ગન્ત્વા રઞ્ઞો હત્થિં નિય્યાદેત્વા ‘‘દેવ, ઇમસ્મિં હત્થિમ્હિ ગતેપિ અમ્હાકં રટ્ઠે દેવો ન વસ્સતિ, તુમ્હે કિર કુરુધમ્મં નામ રક્ખથ, અમ્હાકમ્પિ રાજા તં રક્ખિતુકામો ઇમસ્મિં સુવણ્ણપટ્ટે લિખિત્વા આનેથા’’તિ પેસેસિ. ‘‘દેથ નો કુરુધમ્મ’’ન્તિ. ‘‘તાતા, સચ્ચાહં એતં કુરુધમ્મં રક્ખામિ, ઇદાનિ પન મે તત્થ કુક્કુચ્ચં અત્થિ, ન મે સો કુરુધમ્મો ચિત્તં આરાધેતિ, તસ્મા તુમ્હાકં દાતું ન સક્કા’’તિ.

    Evaṃ hatthikkhandhavaragatova mahāsatto vācāya datvā puna hatthikkhandhā oruyha ‘‘sace analaṅkataṭṭhānaṃ atthi, alaṅkaritvā dassāmī’’ti vatvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ karonto upadhāretvā analaṅkataṭṭhānaṃ adisvā tassa soṇḍaṃ brāhmaṇānaṃ hatthesu ṭhapetvā suvaṇṇabhiṅkārena pupphagandhavāsitaṃ udakaṃ pātetvā adāsi. Brāhmaṇā saparivāraṃ nāgaṃ sampaṭicchitvā hatthipiṭṭhe nisinnā dantapuraṃ gantvā hatthiṃ rañño adaṃsu, hatthimhi āgatepi devo na vassateva. Rājā ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti uttariṃ pucchanto ‘‘dhanañcayakorabyarājā kurudhammaṃ rakkhati, tenassa raṭṭhe anvaḍḍhamāsaṃ anudasāhaṃ devo vassati, rañño guṇānubhāvo cesa, imassa pana tiracchānagatassa guṇā hontāpi kittakā bhaveyyu’’nti sutvā ‘‘tena hi yathālaṅkatameva saparivāraṃ hatthiṃ patinetvā rañño datvā yaṃ so kurudhammaṃ rakkhati, taṃ suvaṇṇapaṭṭe likhitvā ānethā’’ti brāhmaṇe ca amacce ca pesesi. Te gantvā rañño hatthiṃ niyyādetvā ‘‘deva, imasmiṃ hatthimhi gatepi amhākaṃ raṭṭhe devo na vassati, tumhe kira kurudhammaṃ nāma rakkhatha, amhākampi rājā taṃ rakkhitukāmo imasmiṃ suvaṇṇapaṭṭe likhitvā ānethā’’ti pesesi. ‘‘Detha no kurudhamma’’nti. ‘‘Tātā, saccāhaṃ etaṃ kurudhammaṃ rakkhāmi, idāni pana me tattha kukkuccaṃ atthi, na me so kurudhammo cittaṃ ārādheti, tasmā tumhākaṃ dātuṃ na sakkā’’ti.

    કસ્મા પન તં સીલં રાજાનં ન આરાધેતીતિ? તદા કિર રાજૂનં તતિયે તતિયે સંવચ્છરે કત્તિકમાસે પવત્તો છણો નામ હોતિ, તં છણં કીળન્તા રાજાનો સબ્બાલઙ્કારપટિમણ્ડિતા દેવવેસં ગહેત્વા ચિત્તરાજસ્સ નામ યક્ખસ્સ સન્તિકે ઠત્વા ચતુદ્દિસા પુપ્ફપટિમણ્ડિતે ચિત્તસરે ખિપન્તિ. અયમ્પિ રાજા તં ખણં કીળન્તો એકિસ્સા તળાકપાળિયા ચિત્તરાજસ્સ યક્ખસ્સ સન્તિકે ઠત્વા ચતુદ્દિસા ચિત્તસરે ખિપિત્વા તેસુ સેસદિસાગતે તયો સરે દિસ્વા ઉદકપિટ્ઠે ખિત્તસરં ન અદ્દસ. રઞ્ઞો ‘‘કચ્ચિ નુ ખો મયા ખિત્તો સરો મચ્છસરીરે પતિતો’’તિ કુક્કુચ્ચં અહોસિ પાણાતિપાતકમ્મેન સીલભેદં આરબ્ભ, તસ્મા સીલં ન આરાધેતિ. સો એવમાહ – ‘‘તાતા, મય્હં કુરુધમ્મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, માતા પન મે સુરક્ખિતં રક્ખતિ, તસ્સા સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ. ‘‘મહારાજ, તુમ્હાકં ‘પાણં વધિસ્સામી’તિ ચેતના નત્થિ, તં વિના પાણાતિપાતો નામ ન હોતિ, દેથ નો અત્તના રક્ખિતં કુરુધમ્મ’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ લિખથા’’તિ સુવણ્ણપટ્ટે લિખાપેસિ – ‘‘પાણો ન હન્તબ્બો, અદિન્નં નાદાતબ્બં , કામેસુ મિચ્છા ન ચરિતબ્બં, મુસા ન ભણિતબ્બં , મજ્જં ન પાતબ્બ’’ન્તિ લિખાપેત્વા ચ પન ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, માતુ મે સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ આહ.

    Kasmā pana taṃ sīlaṃ rājānaṃ na ārādhetīti? Tadā kira rājūnaṃ tatiye tatiye saṃvacchare kattikamāse pavatto chaṇo nāma hoti, taṃ chaṇaṃ kīḷantā rājāno sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā devavesaṃ gahetvā cittarājassa nāma yakkhassa santike ṭhatvā catuddisā pupphapaṭimaṇḍite cittasare khipanti. Ayampi rājā taṃ khaṇaṃ kīḷanto ekissā taḷākapāḷiyā cittarājassa yakkhassa santike ṭhatvā catuddisā cittasare khipitvā tesu sesadisāgate tayo sare disvā udakapiṭṭhe khittasaraṃ na addasa. Rañño ‘‘kacci nu kho mayā khitto saro macchasarīre patito’’ti kukkuccaṃ ahosi pāṇātipātakammena sīlabhedaṃ ārabbha, tasmā sīlaṃ na ārādheti. So evamāha – ‘‘tātā, mayhaṃ kurudhamme kukkuccaṃ atthi, mātā pana me surakkhitaṃ rakkhati, tassā santike gaṇhathā’’ti. ‘‘Mahārāja, tumhākaṃ ‘pāṇaṃ vadhissāmī’ti cetanā natthi, taṃ vinā pāṇātipāto nāma na hoti, detha no attanā rakkhitaṃ kurudhamma’’nti. ‘‘Tena hi likhathā’’ti suvaṇṇapaṭṭe likhāpesi – ‘‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ nādātabbaṃ , kāmesu micchā na caritabbaṃ, musā na bhaṇitabbaṃ , majjaṃ na pātabba’’nti likhāpetvā ca pana ‘‘evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, mātu me santike gaṇhathā’’ti āha.

    દૂતા રાજાનં વન્દિત્વા તસ્સા સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘દેવિ, તુમ્હે કિર કુરુધમ્મં રક્ખથ, તં નો દેથા’’તિ વદિંસુ. ‘‘તાતા, સચ્ચાહં કુરુધમ્મં રક્ખામિ, ઇદાનિ પન મે તત્થ કુક્કુચ્ચં ઉપ્પન્નં, ન મે સો કુરુધમ્મો આરાધેતિ તેન વો દાતું ન સક્કા’’તિ. તસ્સા કિર દ્વે પુત્તા જેટ્ઠો રાજા, કનિટ્ઠો ઉપરાજા. અથેકો રાજા બોધિસત્તસ્સ સતસહસ્સગ્ઘનકં ચન્દનસારં સહસ્સગ્ઘનકં કઞ્ચનમાલં પેસેસિ. સો ‘‘માતરં પૂજેસ્સામી’’તિ તં સબ્બં માતુ પેસેસિ. સા ચિન્તેસિ – ‘‘અહં નેવ ચન્દનં વિલિમ્પામિ, ન માલં ધારેમિ, સુણિસાનં દસ્સામી’’તિ. અથસ્સા એતદહોસિ – ‘‘જેટ્ઠસુણિસા મે ઇસ્સરા, અગ્ગમહેસિટ્ઠાને ઠિતા, તસ્સા સુવણ્ણમાલં દસ્સામિ. કનિટ્ઠસુણિસા પન દુગ્ગતા, તસ્સા ચન્દનસારં દસ્સામી’’તિ. સા રઞ્ઞો દેવિયા સુવણ્ણમાલં દત્વા ઉપરાજભરિયાય ચન્દનસારં અદાસિ, દત્વા ચ પનસ્સા ‘‘અહં કુરુધમ્મં રક્ખામિ, એતાસં દુગ્ગતાદુગ્ગતભાવો મય્હં અપ્પમાણં, જેટ્ઠાપચાયિકકમ્મમેવ પન કાતું મય્હં અનુરૂપં, કચ્ચિ નુ ખો મે તસ્સ અકતત્તા સીલં ભિન્ન’’ન્તિ કુક્કુચ્ચં અહોસિ, તસ્મા એવમાહ. અથ નં દૂતા ‘‘અત્તનો સન્તકં નામ યથારુચિયા દીયતિ, તુમ્હે એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કુરુમાના કિં અઞ્ઞં પાપં કરિસ્સથ, સીલં નામ એવરૂપેન ન ભિજ્જતિ, દેથ નો કુરુધમ્મ’’ન્તિ વત્વા તસ્સાપિ સન્તિકે ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    Dūtā rājānaṃ vanditvā tassā santikaṃ gantvā ‘‘devi, tumhe kira kurudhammaṃ rakkhatha, taṃ no dethā’’ti vadiṃsu. ‘‘Tātā, saccāhaṃ kurudhammaṃ rakkhāmi, idāni pana me tattha kukkuccaṃ uppannaṃ, na me so kurudhammo ārādheti tena vo dātuṃ na sakkā’’ti. Tassā kira dve puttā jeṭṭho rājā, kaniṭṭho uparājā. Atheko rājā bodhisattassa satasahassagghanakaṃ candanasāraṃ sahassagghanakaṃ kañcanamālaṃ pesesi. So ‘‘mātaraṃ pūjessāmī’’ti taṃ sabbaṃ mātu pesesi. Sā cintesi – ‘‘ahaṃ neva candanaṃ vilimpāmi, na mālaṃ dhāremi, suṇisānaṃ dassāmī’’ti. Athassā etadahosi – ‘‘jeṭṭhasuṇisā me issarā, aggamahesiṭṭhāne ṭhitā, tassā suvaṇṇamālaṃ dassāmi. Kaniṭṭhasuṇisā pana duggatā, tassā candanasāraṃ dassāmī’’ti. Sā rañño deviyā suvaṇṇamālaṃ datvā uparājabhariyāya candanasāraṃ adāsi, datvā ca panassā ‘‘ahaṃ kurudhammaṃ rakkhāmi, etāsaṃ duggatāduggatabhāvo mayhaṃ appamāṇaṃ, jeṭṭhāpacāyikakammameva pana kātuṃ mayhaṃ anurūpaṃ, kacci nu kho me tassa akatattā sīlaṃ bhinna’’nti kukkuccaṃ ahosi, tasmā evamāha. Atha naṃ dūtā ‘‘attano santakaṃ nāma yathāruciyā dīyati, tumhe ettakenapi kukkuccaṃ kurumānā kiṃ aññaṃ pāpaṃ karissatha, sīlaṃ nāma evarūpena na bhijjati, detha no kurudhamma’’nti vatvā tassāpi santike gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘તાતા, એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, સુણિસા પન મે સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સા સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન અગ્ગમહેસિં ઉપસઙ્કમિત્વા પુરિમનયેનેવ કુરુધમ્મં યાચિંસુ. સાપિ પુરિમનયેનેવ વત્વા ‘‘ઇદાનિ મં સીલં નારાધેતિ, તેન વો દાતું ન સક્કા’’તિ આહ. સા કિર એકદિવસં સીહપઞ્જરે ઠિતા રઞ્ઞો નગરં પદક્ખિણં કરોન્તસ્સ પચ્છતો હત્થિપિટ્ઠે નિસિન્નં ઉપરાજં દિસ્વા લોભં ઉપ્પાદેત્વા ‘‘સચાહં ઇમિના સદ્ધિં સન્થવં કરેય્યં, ભાતુ અચ્ચયેન રજ્જે પતિટ્ઠિતો મં એસ સઙ્ગણ્હેય્યા’’તિ ચિન્તેસિ. અથસ્સા ‘‘અહં કુરુધમ્મં રક્ખમાના સસામિકા હુત્વા કિલેસવસેન અઞ્ઞં પુરિસં ઓલોકેસિં, સીલેન મે ભિન્નેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ કુક્કુચ્ચં અહોસિ, તસ્મા એવમાહ. અથ નં દૂતા ‘‘અતિચારો નામ અય્યે ચિત્તુપ્પાદમત્તેન ન હોતિ, તુમ્હે એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કુરુમાના વીતિક્કમં કિંકરિસ્સથ, ન એત્તકેન સીલં ભિજ્જતિ, દેથ નો કુરુધમ્મ’’ન્તિ વત્વા તસ્સાપિ સન્તિકે ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Tātā, evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, suṇisā pana me suṭṭhu rakkhati, tassā santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana aggamahesiṃ upasaṅkamitvā purimanayeneva kurudhammaṃ yāciṃsu. Sāpi purimanayeneva vatvā ‘‘idāni maṃ sīlaṃ nārādheti, tena vo dātuṃ na sakkā’’ti āha. Sā kira ekadivasaṃ sīhapañjare ṭhitā rañño nagaraṃ padakkhiṇaṃ karontassa pacchato hatthipiṭṭhe nisinnaṃ uparājaṃ disvā lobhaṃ uppādetvā ‘‘sacāhaṃ iminā saddhiṃ santhavaṃ kareyyaṃ, bhātu accayena rajje patiṭṭhito maṃ esa saṅgaṇheyyā’’ti cintesi. Athassā ‘‘ahaṃ kurudhammaṃ rakkhamānā sasāmikā hutvā kilesavasena aññaṃ purisaṃ olokesiṃ, sīlena me bhinnena bhavitabba’’nti kukkuccaṃ ahosi, tasmā evamāha. Atha naṃ dūtā ‘‘aticāro nāma ayye cittuppādamattena na hoti, tumhe ettakenapi kukkuccaṃ kurumānā vītikkamaṃ kiṃkarissatha, na ettakena sīlaṃ bhijjati, detha no kurudhamma’’nti vatvā tassāpi santike gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘તાતા, એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, ઉપરાજા પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન ઉપરાજાનં ઉપસઙ્કમિત્વા પુરિમનયેનેવ કુરુધમ્મં યાચિંસુ. સો પન સાયં રાજુપટ્ઠાનં ગચ્છન્તો રથેનેવ રાજઙ્ગણં પત્વા સચે રઞ્ઞો સન્તિકે ભુઞ્જિત્વા તત્થેવ સયિતુકામો હોતિ, રસ્મિયો ચ પતોદઞ્ચ અન્તોધુરે છડ્ડેતિ. તાય સઞ્ઞાય જનો પક્કમિત્વા પુનદિવસે પાતોવ ગન્ત્વા તસ્સ નિક્ખમનં ઓલોકેન્તોવ તિટ્ઠતિ. સારથિપિ રથં ગોપયિત્વા પુનદિવસે પાતોવ તં આદાય રાજદ્વારે તિટ્ઠતિ. સચે તઙ્ખણઞ્ઞેવ નિક્ખન્તુકામો હોતિ, રસ્મિયો ચ પતોદઞ્ચ અન્તોરથેયેવ ઠપેત્વા રાજુપટ્ઠાનં ગચ્છતિ. મહાજનો તાય સઞ્ઞાય ‘‘ઇદાનેવ નિક્ખમિસ્સતી’’તિ રાજદ્વારેયેવ તિટ્ઠતિ. સો એકદિવસં એવં કત્વા રાજનિવેસનં પાવિસિ, પવિટ્ઠમત્તસ્સયેવસ્સ દેવો પાવસ્સિ. રાજા ‘‘દેવો વસ્સતી’’તિ તસ્સ નિક્ખન્તું નાદાસિ, સો તત્થેવ ભુઞ્જિત્વા સયિ. મહાજનો ‘‘ઇદાનિ નિક્ખમિસ્સતી’’તિ સબ્બરત્તિં તેમેન્તો અટ્ઠાસિ. ઉપરાજા દુતિયદિવસે નિક્ખમિત્વા તેમેત્વા ઠિતં મહાજનં દિસ્વા ‘‘અહં કુરુધમ્મં રક્ખન્તો એત્તકં જનં કિલમેસિં, સીલેન મે ભિન્નેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ કુક્કુચ્ચં અહોસિ, તેન તેસં દૂતાનં ‘‘સચ્ચાહં કુરુધમ્મં રક્ખામિ, ઇદાનિ પન મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, તેન વો ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ વત્વા તમત્થં આરોચેસિ. અથ નં દૂતા ‘‘તુમ્હાકં, દેવ, ‘એતે કિલમન્તૂ’તિ ચિત્તં નત્થિ, અચેતનકં કમ્મં ન હોતિ, એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કરોન્તાનં કથં તુમ્હાકં વીતિક્કમો ભવિસ્સતી’’તિ વત્વા તસ્સપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Tātā, evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, uparājā pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana uparājānaṃ upasaṅkamitvā purimanayeneva kurudhammaṃ yāciṃsu. So pana sāyaṃ rājupaṭṭhānaṃ gacchanto ratheneva rājaṅgaṇaṃ patvā sace rañño santike bhuñjitvā tattheva sayitukāmo hoti, rasmiyo ca patodañca antodhure chaḍḍeti. Tāya saññāya jano pakkamitvā punadivase pātova gantvā tassa nikkhamanaṃ olokentova tiṭṭhati. Sārathipi rathaṃ gopayitvā punadivase pātova taṃ ādāya rājadvāre tiṭṭhati. Sace taṅkhaṇaññeva nikkhantukāmo hoti, rasmiyo ca patodañca antoratheyeva ṭhapetvā rājupaṭṭhānaṃ gacchati. Mahājano tāya saññāya ‘‘idāneva nikkhamissatī’’ti rājadvāreyeva tiṭṭhati. So ekadivasaṃ evaṃ katvā rājanivesanaṃ pāvisi, paviṭṭhamattassayevassa devo pāvassi. Rājā ‘‘devo vassatī’’ti tassa nikkhantuṃ nādāsi, so tattheva bhuñjitvā sayi. Mahājano ‘‘idāni nikkhamissatī’’ti sabbarattiṃ temento aṭṭhāsi. Uparājā dutiyadivase nikkhamitvā temetvā ṭhitaṃ mahājanaṃ disvā ‘‘ahaṃ kurudhammaṃ rakkhanto ettakaṃ janaṃ kilamesiṃ, sīlena me bhinnena bhavitabba’’nti kukkuccaṃ ahosi, tena tesaṃ dūtānaṃ ‘‘saccāhaṃ kurudhammaṃ rakkhāmi, idāni pana me kukkuccaṃ atthi, tena vo na sakkā dātu’’nti vatvā tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ dūtā ‘‘tumhākaṃ, deva, ‘ete kilamantū’ti cittaṃ natthi, acetanakaṃ kammaṃ na hoti, ettakenapi kukkuccaṃ karontānaṃ kathaṃ tumhākaṃ vītikkamo bhavissatī’’ti vatvā tassapi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, પુરોહિતો પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન પુરોહિતં ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સોપિ એકદિવસં રાજુપટ્ઠાનં ગચ્છન્તો એકેન રઞ્ઞા તસ્સ રઞ્ઞો પેસિતં તરુણરવિવણ્ણં રથં અન્તરામગ્ગે દિસ્વા ‘‘કસ્સાયં રથો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘રઞ્ઞો આભતો’’તિ સુત્વા ‘‘અહં મહલ્લકો, સચે મે રાજા ઇમં રથં દદેય્ય, સુખં ઇમં આરુય્હ વિચરેય્ય’’ન્તિ ચિન્તેત્વા રાજુપટ્ઠાનં ગતો. તસ્સ જયાપેત્વા ઠિતકાલે રઞ્ઞો રથં દસ્સેસું. રાજા દિસ્વા ‘‘અતિ વિય સુન્દરો અયં રથો, આચરિયસ્સ નં દેથા’’તિ આહ. પુરોહિતો ન ઇચ્છિ, પુનપ્પુનં વુચ્ચમાનોપિ ન ઇચ્છિયેવ. કિંકારણા? એવં કિરસ્સ અહોસિ – ‘‘અહં કુરુધમ્મં રક્ખન્તોવ પરસન્તકે લોભં અકાસિં, ભિન્નેન મે સીલેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ. સો એતમત્થં આચિક્ખિત્વા ‘‘તાતા, કુરુધમ્મે મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, ન મં સો ધમ્મો આરાધેતિ, તસ્મા ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં દૂતા ‘‘અય્ય, લોભુપ્પાદમત્તેન ન સીલં ભિજ્જતિ, તુમ્હે એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કરોન્તા કિં વીતિક્કમં કરિસ્સથા’’તિ વત્વા તસ્સપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, purohito pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana purohitaṃ upasaṅkamitvā yāciṃsu. Sopi ekadivasaṃ rājupaṭṭhānaṃ gacchanto ekena raññā tassa rañño pesitaṃ taruṇaravivaṇṇaṃ rathaṃ antarāmagge disvā ‘‘kassāyaṃ ratho’’ti pucchitvā ‘‘rañño ābhato’’ti sutvā ‘‘ahaṃ mahallako, sace me rājā imaṃ rathaṃ dadeyya, sukhaṃ imaṃ āruyha vicareyya’’nti cintetvā rājupaṭṭhānaṃ gato. Tassa jayāpetvā ṭhitakāle rañño rathaṃ dassesuṃ. Rājā disvā ‘‘ati viya sundaro ayaṃ ratho, ācariyassa naṃ dethā’’ti āha. Purohito na icchi, punappunaṃ vuccamānopi na icchiyeva. Kiṃkāraṇā? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ahaṃ kurudhammaṃ rakkhantova parasantake lobhaṃ akāsiṃ, bhinnena me sīlena bhavitabba’’nti. So etamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘tātā, kurudhamme me kukkuccaṃ atthi, na maṃ so dhammo ārādheti, tasmā na sakkā dātu’’nti āha. Atha naṃ dūtā ‘‘ayya, lobhuppādamattena na sīlaṃ bhijjati, tumhe ettakenapi kukkuccaṃ karontā kiṃ vītikkamaṃ karissathā’’ti vatvā tassapi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, રજ્જુગાહકો અમચ્ચો પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન તમ્પિ ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સોપિ એકદિવસં જનપદે ખેત્તં મિનન્તો રજ્જું દણ્ડકે બન્ધિત્વા એકં કોટિં ખેત્તસામિકેન ગણ્હાપેત્વા એકં અત્તના અગ્ગહેસિ, તેન ગહિતરજ્જુકોટિયા બદ્ધદણ્ડકો એકસ્સ કક્કટકસ્સ બિલમજ્ઝં પાપુણિ. સો ચિન્તેસિ – ‘‘સચે દણ્ડકં બિલે ઓતારેસ્સામિ, અન્તોબિલે કક્કટકો નસ્સિસ્સતિ. સચે પન પરતો કરિસ્સામિ, રઞ્ઞો સન્તકં નસ્સિસ્સતિ. સચે ઓરતો કરિસ્સામિ, કુટુમ્બિકસ્સ સન્તકં નસ્સિસ્સતિ, કિં નુ ખો કાતબ્બ’’ન્તિ? અથસ્સ એતદહોસિ – ‘‘બિલે કક્કટકેન ભવિતબ્બં, સચે ભવેય્ય, પઞ્ઞાયેય્ય, એત્થેવ નં ઓતારેસ્સામી’’તિ બિલે દણ્ડકં ઓતારેસિ, કક્કટકો ‘‘કિરી’’તિ સદ્દમકાસિ. અથસ્સ એતદહોસિ – ‘‘દણ્ડકો કક્કટકપિટ્ઠે ઓતિણ્ણો ભવિસ્સતિ, કક્કટકો મતો ભવિસ્સતિ, અહઞ્ચ કુરુધમ્મં રક્ખામિ, તેન મે સીલેન ભિન્નેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ . સો એતમત્થં આચિક્ખિત્વા ‘‘ઇમિના મે કારણેન કુરુધમ્મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, તેન વો ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં દૂતા ‘‘તુમ્હાકં ‘કક્કટકો મરતૂ’તિ ચિત્તં નત્થિ, અચેતનકં કમ્મં નામ ન હોતિ. તુમ્હે એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કરોન્તા કિં વીતિક્કમં કરિસ્સથા’’તિ વત્વા તસ્સપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, rajjugāhako amacco pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana tampi upasaṅkamitvā yāciṃsu. Sopi ekadivasaṃ janapade khettaṃ minanto rajjuṃ daṇḍake bandhitvā ekaṃ koṭiṃ khettasāmikena gaṇhāpetvā ekaṃ attanā aggahesi, tena gahitarajjukoṭiyā baddhadaṇḍako ekassa kakkaṭakassa bilamajjhaṃ pāpuṇi. So cintesi – ‘‘sace daṇḍakaṃ bile otāressāmi, antobile kakkaṭako nassissati. Sace pana parato karissāmi, rañño santakaṃ nassissati. Sace orato karissāmi, kuṭumbikassa santakaṃ nassissati, kiṃ nu kho kātabba’’nti? Athassa etadahosi – ‘‘bile kakkaṭakena bhavitabbaṃ, sace bhaveyya, paññāyeyya, ettheva naṃ otāressāmī’’ti bile daṇḍakaṃ otāresi, kakkaṭako ‘‘kirī’’ti saddamakāsi. Athassa etadahosi – ‘‘daṇḍako kakkaṭakapiṭṭhe otiṇṇo bhavissati, kakkaṭako mato bhavissati, ahañca kurudhammaṃ rakkhāmi, tena me sīlena bhinnena bhavitabba’’nti . So etamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘iminā me kāraṇena kurudhamme kukkuccaṃ atthi, tena vo na sakkā dātu’’nti āha. Atha naṃ dūtā ‘‘tumhākaṃ ‘kakkaṭako maratū’ti cittaṃ natthi, acetanakaṃ kammaṃ nāma na hoti. Tumhe ettakenapi kukkuccaṃ karontā kiṃ vītikkamaṃ karissathā’’ti vatvā tassapi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, સારથિ પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન તમ્પિ ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સો એકદિવસં રાજાનં રથેન ઉય્યાનં નેસિ. રાજા તત્થ દિવા કીળિત્વા સાયં નિક્ખમિત્વા રથં અભિરુહિ, તસ્સ નગરં અસમ્પત્તસ્સેવ સૂરિયત્થઙ્ગમનવેલાય મેઘો ઉટ્ઠહિ. સારથિ રઞ્ઞો તેમનભયેન સિન્ધવાનં પતોદસઞ્ઞમદાસિ. સિન્ધવા જવેન પક્ખન્દિંસુ. તતો પટ્ઠાય ચ પન તે ઉય્યાનં ગચ્છન્તાપિ તતો આગચ્છન્તાપિ તં ઠાનં પત્વા જવેન ગચ્છન્તિ આગચ્છન્તિ. કિં કારણા? તેસં કિર એતદહોસિ – ‘‘ઇમસ્મિં ઠાને પરિસ્સયેન ભવિતબ્બં, તેન નો સારથિ તદા પતોદસઞ્ઞં અદાસી’’તિ. સારથિસ્સપિ એતદહોસિ – ‘‘રઞ્ઞો તેમને વા અતેમને વા મય્હં દોસો નત્થિ, અહં પન અટ્ઠાને સુસિક્ખિતસિન્ધવાનં પતોદસઞ્ઞં અદાસિં, તેન ઇમે ઇદાનિ અપરાપરં જવન્તા કિલમન્તિ, અહઞ્ચ કુરુધમ્મં રક્ખામિ, તેન મે ભિન્નેન સીલેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ. સો એતમત્થં આચિક્ખિત્વા ‘‘ઇમિના કારણેન કુરુધમ્મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, તેન વો ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં દૂતા ‘‘તુમ્હાકં ‘સિન્ધવા કિલમન્તૂ’તિ ચિત્તં નત્થિ, અચેતનકં કમ્મં નામ ન હોતિ, એત્તકેનપિ ચ તુમ્હે કુક્કુચ્ચં કરોન્તા કિં વીતિક્કમં કરિસ્સથા’’તિ વત્વા તસ્સ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, sārathi pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana tampi upasaṅkamitvā yāciṃsu. So ekadivasaṃ rājānaṃ rathena uyyānaṃ nesi. Rājā tattha divā kīḷitvā sāyaṃ nikkhamitvā rathaṃ abhiruhi, tassa nagaraṃ asampattasseva sūriyatthaṅgamanavelāya megho uṭṭhahi. Sārathi rañño temanabhayena sindhavānaṃ patodasaññamadāsi. Sindhavā javena pakkhandiṃsu. Tato paṭṭhāya ca pana te uyyānaṃ gacchantāpi tato āgacchantāpi taṃ ṭhānaṃ patvā javena gacchanti āgacchanti. Kiṃ kāraṇā? Tesaṃ kira etadahosi – ‘‘imasmiṃ ṭhāne parissayena bhavitabbaṃ, tena no sārathi tadā patodasaññaṃ adāsī’’ti. Sārathissapi etadahosi – ‘‘rañño temane vā atemane vā mayhaṃ doso natthi, ahaṃ pana aṭṭhāne susikkhitasindhavānaṃ patodasaññaṃ adāsiṃ, tena ime idāni aparāparaṃ javantā kilamanti, ahañca kurudhammaṃ rakkhāmi, tena me bhinnena sīlena bhavitabba’’nti. So etamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘iminā kāraṇena kurudhamme kukkuccaṃ atthi, tena vo na sakkā dātu’’nti āha. Atha naṃ dūtā ‘‘tumhākaṃ ‘sindhavā kilamantū’ti cittaṃ natthi, acetanakaṃ kammaṃ nāma na hoti, ettakenapi ca tumhe kukkuccaṃ karontā kiṃ vītikkamaṃ karissathā’’ti vatvā tassa santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, સેટ્ઠિ પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન તમ્પિ ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સોપિ એકદિવસં ગબ્ભતો નિક્ખન્તસાલિસીસં અત્તનો સાલિખેત્તં ગન્ત્વા પચ્ચવેક્ખિત્વા નિવત્તમાનો ‘‘વીહિમાલં બન્ધાપેસ્સામી’’તિ એકં સાલિસીસમુટ્ઠિં ગાહાપેત્વા થૂણાય બન્ધાપેસિ. અથસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઇમમ્હા કેદારા મયા રઞ્ઞો ભાગો દાતબ્બો, અદિન્નભાગતોયેવ મે કેદારતો સાલિસીસમુટ્ઠિ ગાહાપિતો, અહઞ્ચ કુરુધમ્મં રક્ખામિ, તેન મે ભિન્નેન સીલેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ. સો એતમત્થં આચિક્ખિત્વા ‘‘ઇમિના મે કારણેન કુરુધમ્મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, તેન વો ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં દૂતા ‘‘તુમ્હાકં થેય્યચિત્તં નત્થિ, તેન વિના અદિન્નાદાનં નામ પઞ્ઞાપેતું ન સક્કા, એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કરોન્તા તુમ્હે પરસન્તકં નામ કિં ગણ્હિસ્સથા’’તિ વત્વા તસ્સપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, seṭṭhi pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana tampi upasaṅkamitvā yāciṃsu. Sopi ekadivasaṃ gabbhato nikkhantasālisīsaṃ attano sālikhettaṃ gantvā paccavekkhitvā nivattamāno ‘‘vīhimālaṃ bandhāpessāmī’’ti ekaṃ sālisīsamuṭṭhiṃ gāhāpetvā thūṇāya bandhāpesi. Athassa etadahosi – ‘‘imamhā kedārā mayā rañño bhāgo dātabbo, adinnabhāgatoyeva me kedārato sālisīsamuṭṭhi gāhāpito, ahañca kurudhammaṃ rakkhāmi, tena me bhinnena sīlena bhavitabba’’nti. So etamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘iminā me kāraṇena kurudhamme kukkuccaṃ atthi, tena vo na sakkā dātu’’nti āha. Atha naṃ dūtā ‘‘tumhākaṃ theyyacittaṃ natthi, tena vinā adinnādānaṃ nāma paññāpetuṃ na sakkā, ettakenapi kukkuccaṃ karontā tumhe parasantakaṃ nāma kiṃ gaṇhissathā’’ti vatvā tassapi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, દોણમાપકો પન મહામત્તો સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન તમ્પિ ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સો કિર એકદિવસં કોટ્ઠાગારદ્વારે નિસીદિત્વા રાજભાગે વીહિં મિનાપેન્તો અમિતવીહિરાસિતો વીહિં ગહેત્વા લક્ખં ઠપેસિ, તસ્મિં ખણે દેવો પાવસ્સિ. મહામત્તો લક્ખાનિ ગણેત્વા ‘‘મિતવીહી એત્તકા નામ હોન્તી’’તિ વત્વા લક્ખવીહિં સંકડ્ઢિત્વા મિતરાસિમ્હિ પક્ખિપિત્વા વેગેન ગન્ત્વા દ્વારકોટ્ઠકે ઠત્વા ચિન્તેસિ – ‘‘કિં નુ ખો મયા લક્ખવીહી મિતવીહિરાસિમ્હિ પક્ખિત્તા, ઉદાહુ અમિતરાસિમ્હી’’તિ. અથસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સચે મે મિતવીહિરાસિમ્હિ પક્ખિત્તા અકારણેનેવ રઞ્ઞો સન્તકં વડ્ઢિતં, ગહપતિકાનં સન્તકં નાસિતં, અહઞ્ચ કુરુધમ્મં રક્ખામિ, તેન મે ભિન્નેન સીલેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ. સો એતમત્થં આચિક્ખિત્વા ‘‘ઇમિના મે કારણેન કુરુધમ્મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, તેન વો ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં દૂતા ‘‘તુમ્હાકં થેય્યચિત્તં નત્થિ, તેન વિના અદિન્નાદાનં નામ પઞ્ઞાપેતું ન સક્કા, એત્તકેનપિ કુક્કુચ્ચં કરોન્તા કિં તુમ્હે પરસ્સ સન્તકં ગણ્હિસ્સથા’’તિ વત્વા તસ્સપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, doṇamāpako pana mahāmatto suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana tampi upasaṅkamitvā yāciṃsu. So kira ekadivasaṃ koṭṭhāgāradvāre nisīditvā rājabhāge vīhiṃ mināpento amitavīhirāsito vīhiṃ gahetvā lakkhaṃ ṭhapesi, tasmiṃ khaṇe devo pāvassi. Mahāmatto lakkhāni gaṇetvā ‘‘mitavīhī ettakā nāma hontī’’ti vatvā lakkhavīhiṃ saṃkaḍḍhitvā mitarāsimhi pakkhipitvā vegena gantvā dvārakoṭṭhake ṭhatvā cintesi – ‘‘kiṃ nu kho mayā lakkhavīhī mitavīhirāsimhi pakkhittā, udāhu amitarāsimhī’’ti. Athassa etadahosi – ‘‘sace me mitavīhirāsimhi pakkhittā akāraṇeneva rañño santakaṃ vaḍḍhitaṃ, gahapatikānaṃ santakaṃ nāsitaṃ, ahañca kurudhammaṃ rakkhāmi, tena me bhinnena sīlena bhavitabba’’nti. So etamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘iminā me kāraṇena kurudhamme kukkuccaṃ atthi, tena vo na sakkā dātu’’nti āha. Atha naṃ dūtā ‘‘tumhākaṃ theyyacittaṃ natthi, tena vinā adinnādānaṃ nāma paññāpetuṃ na sakkā, ettakenapi kukkuccaṃ karontā kiṃ tumhe parassa santakaṃ gaṇhissathā’’ti vatvā tassapi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, દોવારિકો પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન તમ્પિ ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સોપિ એકદિવસં નગરદ્વારં પિધાનવેલાય તિક્ખત્તું સદ્દમનુસ્સાવેસિ. અથેકો દલિદ્દમનુસ્સો અત્તનો કનિટ્ઠભગિનિયા સદ્ધિં દારુપણ્ણત્થાય અરઞ્ઞં ગન્ત્વા નિવત્તન્તો તસ્સ સદ્દં સુત્વા ભગિનિં આદાય વેગેન દ્વારં સમ્પાપુણિ. અથ નં દોવારિકો ‘‘ત્વં નગરે રઞ્ઞો અત્થિભાવં કિં ન જાનાસિ, ‘સકલસ્સેવ ઇમસ્સ નગરસ્સ દ્વારં પિધીયતી’તિ ન જાનાસિ, અત્તનો માતુગામં ગહેત્વા અરઞ્ઞે કામરતિકીળં કીળન્તો દિવસં વિચરસી’’તિ આહ. અથસ્સ ઇતરેન ‘‘ન મે, સામિ, ભરિયા, ભગિની મે એસા’’તિ વુત્તે એતદહોસિ – ‘‘અકારણં વત મે કતં ભગિનિં ભરિયાતિ કથેન્તેન, અહઞ્ચ કુરુધમ્મં રક્ખામિ, તેન મે ભિન્નેન સીલેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ. સો એતમત્થં આચિક્ખિત્વા ‘‘ઇમિના મે કારણેન કુરુધમ્મે કુક્કુચ્ચં અત્થિ, તેન વો ન સક્કા દાતુ’’ન્તિ આહ. અથ નં દૂતા ‘‘એતં તુમ્હેહિ તથાસઞ્ઞાય કથિતં, એત્થ વો સીલભેદો નત્થિ, એત્તકેનપિ ચ તુમ્હે કુક્કુચ્ચાયન્તા કુરુધમ્મે સમ્પજાનમુસાવાદં નામ કિં કરિસ્સથા’’તિ વત્વા તસ્સપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, dovāriko pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana tampi upasaṅkamitvā yāciṃsu. Sopi ekadivasaṃ nagaradvāraṃ pidhānavelāya tikkhattuṃ saddamanussāvesi. Atheko daliddamanusso attano kaniṭṭhabhaginiyā saddhiṃ dārupaṇṇatthāya araññaṃ gantvā nivattanto tassa saddaṃ sutvā bhaginiṃ ādāya vegena dvāraṃ sampāpuṇi. Atha naṃ dovāriko ‘‘tvaṃ nagare rañño atthibhāvaṃ kiṃ na jānāsi, ‘sakalasseva imassa nagarassa dvāraṃ pidhīyatī’ti na jānāsi, attano mātugāmaṃ gahetvā araññe kāmaratikīḷaṃ kīḷanto divasaṃ vicarasī’’ti āha. Athassa itarena ‘‘na me, sāmi, bhariyā, bhaginī me esā’’ti vutte etadahosi – ‘‘akāraṇaṃ vata me kataṃ bhaginiṃ bhariyāti kathentena, ahañca kurudhammaṃ rakkhāmi, tena me bhinnena sīlena bhavitabba’’nti. So etamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘iminā me kāraṇena kurudhamme kukkuccaṃ atthi, tena vo na sakkā dātu’’nti āha. Atha naṃ dūtā ‘‘etaṃ tumhehi tathāsaññāya kathitaṃ, ettha vo sīlabhedo natthi, ettakenapi ca tumhe kukkuccāyantā kurudhamme sampajānamusāvādaṃ nāma kiṃ karissathā’’ti vatvā tassapi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ‘‘એવં સન્તેપિ નેવ મં આરાધેતિ, વણ્ણદાસી પન સુટ્ઠુ રક્ખતિ, તસ્સ સન્તિકે ગણ્હથા’’તિ વુત્તા ચ પન તમ્પિ ઉપસઙ્કમિત્વા યાચિંસુ. સા પુરિમનયેનેવ પટિક્ખિપિ. કિંકારણા ? સક્કો કિર દેવાનમિન્દો ‘‘તસ્સા સીલં વીમંસિસ્સામી’’તિ માણવકવણ્ણેન આગન્ત્વા ‘‘અહં આગમિસ્સામી’’તિ વત્વા સહસ્સં દત્વા દેવલોકમેવ ગન્ત્વા તીણિ સંવચ્છરાનિ નાગચ્છિ. સા અત્તનો સીલભેદભયેન તીણિ સંવચ્છરાનિ અઞ્ઞસ્સ પુરિસસ્સ હત્થતો તમ્બૂલમત્તમ્પિ ન ગણ્હિ, સા અનુક્કમેન દુગ્ગતા હુત્વા ચિન્તેસિ – ‘‘મય્હં સહસ્સં દત્વા ગતપુરિસસ્સ તીણિ સંવચ્છરાનિ અનાગચ્છન્તસ્સ દુગ્ગતા જાતા, જીવિતવુત્તિં ઘટેતું ન સક્કોમિ, ઇતો દાનિ પટ્ઠાય મયા વિનિચ્છયમહામત્તાનં આરોચેત્વા પરિબ્બયં ગહેતું વટ્ટતી’’તિ. સા વિનિચ્છયં ગન્ત્વા ‘‘સામિ, પરિબ્બયં દત્વા ગતપુરિસસ્સ મે તીણિ સંવચ્છરાનિ, મતભાવમ્પિસ્સ ન જાનામિ, જીવિતં ઘટેતું ન સક્કોમિ, કિં કરોમિ, સામી’’તિ આહ. તીણિ સંવચ્છરાનિ અનાગચ્છન્તે કિં કરિસ્સસિ, ઇતો પટ્ઠાય પરિબ્બયં ગણ્હાતિ. તસ્સા લદ્ધવિનિચ્છયાય વિનિચ્છયતો નિક્ખમમાનાય એવ એકો પુરિસો સહસ્સભણ્ડિકં ઉપનામેસિ.

    ‘‘Evaṃ santepi neva maṃ ārādheti, vaṇṇadāsī pana suṭṭhu rakkhati, tassa santike gaṇhathā’’ti vuttā ca pana tampi upasaṅkamitvā yāciṃsu. Sā purimanayeneva paṭikkhipi. Kiṃkāraṇā ? Sakko kira devānamindo ‘‘tassā sīlaṃ vīmaṃsissāmī’’ti māṇavakavaṇṇena āgantvā ‘‘ahaṃ āgamissāmī’’ti vatvā sahassaṃ datvā devalokameva gantvā tīṇi saṃvaccharāni nāgacchi. Sā attano sīlabhedabhayena tīṇi saṃvaccharāni aññassa purisassa hatthato tambūlamattampi na gaṇhi, sā anukkamena duggatā hutvā cintesi – ‘‘mayhaṃ sahassaṃ datvā gatapurisassa tīṇi saṃvaccharāni anāgacchantassa duggatā jātā, jīvitavuttiṃ ghaṭetuṃ na sakkomi, ito dāni paṭṭhāya mayā vinicchayamahāmattānaṃ ārocetvā paribbayaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Sā vinicchayaṃ gantvā ‘‘sāmi, paribbayaṃ datvā gatapurisassa me tīṇi saṃvaccharāni, matabhāvampissa na jānāmi, jīvitaṃ ghaṭetuṃ na sakkomi, kiṃ karomi, sāmī’’ti āha. Tīṇi saṃvaccharāni anāgacchante kiṃ karissasi, ito paṭṭhāya paribbayaṃ gaṇhāti. Tassā laddhavinicchayāya vinicchayato nikkhamamānāya eva eko puriso sahassabhaṇḍikaṃ upanāmesi.

    તસ્સ ગહણત્થાય હત્થં પસારણકાલે સક્કો અત્તાનં દસ્સેસિ. સા દિસ્વાવ ‘‘મય્હં સંવચ્છરત્તયમત્થકે સહસ્સદાયકો પુરિસો આગતો, તાત, નત્થિ મે તવ કહાપણેહિ અત્થો’’તિ હત્થં સમિઞ્જેસિ. સક્કો અત્તનો સરીરઞ્ઞેવ અભિનિમ્મિનિત્વા તરુણસૂરિયો વિય જલન્તો આકાસે અટ્ઠાસિ, સકલનગરં સન્નિપતિ. સક્કો મહાજનમજ્ઝે ‘‘અહં એતિસ્સા વીમંસનવસેન સંવચ્છરત્તયમત્થકે સહસ્સં અદાસિં, સીલં રક્ખન્તા નામ એવરૂપા હુત્વા રક્ખથા’’તિ ઓવાદં દત્વા તસ્સા નિવેસનં સત્તરતનેહિ પૂરેત્વા ‘‘ઇતો પટ્ઠાય અપ્પમત્તા હોહી’’તિ તં અનુસાસિત્વા દેવલોકમેવ અગમાસિ. ઇમિના કારણેન સા ‘‘અહં ગહિતભતિં અજીરાપેત્વાવ અઞ્ઞેન દીયમાનાય ભતિયા હત્થં પસારેસિં, ઇમિના કારણેન મં સીલં નારાધેતિ, તેન વો દાતું ન સક્કા’’તિ પટિક્ખિપિ. અથ નં દૂતા ‘‘હત્થપ્પસારણમત્તેન સીલભેદો નત્થિ, સીલં નામ એતં પરમવિસુદ્ધિ હોતી’’તિ વત્વા તસ્સાપિ સન્તિકે સીલં ગહેત્વા સુવણ્ણપટ્ટે લિખિંસુ.

    Tassa gahaṇatthāya hatthaṃ pasāraṇakāle sakko attānaṃ dassesi. Sā disvāva ‘‘mayhaṃ saṃvaccharattayamatthake sahassadāyako puriso āgato, tāta, natthi me tava kahāpaṇehi attho’’ti hatthaṃ samiñjesi. Sakko attano sarīraññeva abhinimminitvā taruṇasūriyo viya jalanto ākāse aṭṭhāsi, sakalanagaraṃ sannipati. Sakko mahājanamajjhe ‘‘ahaṃ etissā vīmaṃsanavasena saṃvaccharattayamatthake sahassaṃ adāsiṃ, sīlaṃ rakkhantā nāma evarūpā hutvā rakkhathā’’ti ovādaṃ datvā tassā nivesanaṃ sattaratanehi pūretvā ‘‘ito paṭṭhāya appamattā hohī’’ti taṃ anusāsitvā devalokameva agamāsi. Iminā kāraṇena sā ‘‘ahaṃ gahitabhatiṃ ajīrāpetvāva aññena dīyamānāya bhatiyā hatthaṃ pasāresiṃ, iminā kāraṇena maṃ sīlaṃ nārādheti, tena vo dātuṃ na sakkā’’ti paṭikkhipi. Atha naṃ dūtā ‘‘hatthappasāraṇamattena sīlabhedo natthi, sīlaṃ nāma etaṃ paramavisuddhi hotī’’ti vatvā tassāpi santike sīlaṃ gahetvā suvaṇṇapaṭṭe likhiṃsu.

    ઇતિ ઇમેસં એકાદસન્નં જનાનં રક્ખણસીલં સુવણ્ણપટ્ટે લિખિત્વા દન્તપુરં ગન્ત્વા કાલિઙ્ગરઞ્ઞો સુવણ્ણપટ્ટં દત્વા તં પવત્તિં આરોચેસું. રાજા તસ્મિં કુરુધમ્મે વત્તમાનો પઞ્ચ સીલાનિ પૂરેસિ. તસ્મિં ખણે સકલકાલિઙ્ગરટ્ઠે દેવો વસ્સિ, તીણિ ભયાનિ વૂપસન્તાનિ, રટ્ઠં ખેમં સુભિક્ખં અહોસિ. બોધિસત્તો યાવજીવં દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા સપરિવારો સગ્ગપુરં પૂરેસિ.

    Iti imesaṃ ekādasannaṃ janānaṃ rakkhaṇasīlaṃ suvaṇṇapaṭṭe likhitvā dantapuraṃ gantvā kāliṅgarañño suvaṇṇapaṭṭaṃ datvā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Rājā tasmiṃ kurudhamme vattamāno pañca sīlāni pūresi. Tasmiṃ khaṇe sakalakāliṅgaraṭṭhe devo vassi, tīṇi bhayāni vūpasantāni, raṭṭhaṃ khemaṃ subhikkhaṃ ahosi. Bodhisatto yāvajīvaṃ dānādīni puññāni katvā saparivāro saggapuraṃ pūresi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ. ‘‘સચ્ચપરિયોસાને કેચિ સોતાપન્ના અહેસું, કેચિ સકદાગામિનો, કેચિ અનાગામિનો, કેચિ અરહન્તો’’તિ. જાતકસમોધાને પન –

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi. ‘‘Saccapariyosāne keci sotāpannā ahesuṃ, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto’’ti. Jātakasamodhāne pana –

    ‘‘ગણિકા ઉપ્પલવણ્ણા, પુણ્ણો દોવારિકો તદા;

    ‘‘Gaṇikā uppalavaṇṇā, puṇṇo dovāriko tadā;

    રજ્જુગાહો કચ્ચાયનો, મોગ્ગલ્લાનો દોણમાપકો.

    Rajjugāho kaccāyano, moggallāno doṇamāpako.

    ‘‘સારિપુત્તો તદા સેટ્ઠિ, અનુરુદ્ધો ચ સારથિ;

    ‘‘Sāriputto tadā seṭṭhi, anuruddho ca sārathi;

    બ્રાહ્મણો કસ્સપો થેરો, ઉપરાજા નન્દપણ્ડિતો.

    Brāhmaṇo kassapo thero, uparājā nandapaṇḍito.

    ‘‘મહેસી રાહુલમાતા, માયાદેવી જનેત્તિયા;

    ‘‘Mahesī rāhulamātā, māyādevī janettiyā;

    કુરુરાજા બોધિસત્તો, એવં ધારેથ જાતક’’ન્તિ.

    Kururājā bodhisatto, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.

    કુરુધમ્મજાતકવણ્ણના છટ્ઠા.

    Kurudhammajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૭૬. કુરુધમ્મજાતકં • 276. Kurudhammajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact