Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / દીઘનિકાય (ટીકા) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
૫. કૂટદન્તસુત્તવણ્ણના
5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
૩૨૩. પુરિમસુત્તદ્વયેતિ અમ્બટ્ઠસોણદણ્ડસુત્તદ્વયે. વુત્તનયમેવાતિ યં તત્થ આગતસદિસં ઇધાગતં તં અત્થવણ્ણનતો વુત્તનયમેવ, તત્થ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બન્તિ અત્થો. ‘‘તરુણો અમ્બરુક્ખો અમ્બલટ્ઠિકા’’તિ (દી॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૨) બ્રહ્મજાલસુત્તવણ્ણનાયં વુત્તન્તિ આહ ‘‘અમ્બલટ્ઠિકા બ્રહ્મજાલે વુત્તસદિસાવા’’તિ.
323.Purimasuttadvayeti ambaṭṭhasoṇadaṇḍasuttadvaye. Vuttanayamevāti yaṃ tattha āgatasadisaṃ idhāgataṃ taṃ atthavaṇṇanato vuttanayameva, tattha vuttanayeneva veditabbanti attho. ‘‘Taruṇo ambarukkho ambalaṭṭhikā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.2) brahmajālasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanti āha ‘‘ambalaṭṭhikā brahmajāle vuttasadisāvā’’ti.
યઞ્ઞાવાટં સમ્પાદેત્વા મહાયઞ્ઞં ઉદ્દિસ્સ સવિઞ્ઞાણકાનિ, અવિઞ્ઞાણકાનિ ચ યઞ્ઞૂપકરણાનિ ઉપટ્ઠપિતાનીતિ વુત્તં પાળિયં ‘‘મહાયઞ્ઞો ઉપક્ખટો’’તિ, તં ઉપક્ખરણં તેસં તથાસજ્જનન્તિ આહ ‘‘ઉપક્ખટોતિ સજ્જિતો’’તિ. વચ્છતરસતાનીતિ યુવભાવપ્પત્તાનિ બલવવચ્છસતાનિ, તે પન વચ્છા એવ હોન્તિ, ન દમ્મા બલિબદ્દા ચાતિ આહ ‘‘વચ્છસતાની’’તિ. એતેતિ ઉસભાદયો ઉરબ્ભપરિયોસાના. અનેકેસન્તિ અનેકજાતિકાનં. સઙ્ખ્યાવસેન અનેકતા સત્તસતગ્ગહણેનેવ પરિચ્છિન્ના. મિગપક્ખીનન્તિ મહિંસરુરુપસદકુરુઙ્ગગોકણ્ણમિગાનઞ્ચેવ મોરકપિઞ્જરતિત્તિરકપોતાદિપક્ખીનઞ્ચ.
Yaññāvāṭaṃ sampādetvā mahāyaññaṃ uddissa saviññāṇakāni, aviññāṇakāni ca yaññūpakaraṇāni upaṭṭhapitānīti vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘mahāyañño upakkhaṭo’’ti, taṃ upakkharaṇaṃ tesaṃ tathāsajjananti āha ‘‘upakkhaṭoti sajjito’’ti. Vacchatarasatānīti yuvabhāvappattāni balavavacchasatāni, te pana vacchā eva honti, na dammā balibaddā cāti āha ‘‘vacchasatānī’’ti. Eteti usabhādayo urabbhapariyosānā. Anekesanti anekajātikānaṃ. Saṅkhyāvasena anekatā sattasataggahaṇeneva paricchinnā. Migapakkhīnanti mahiṃsarurupasadakuruṅgagokaṇṇamigānañceva morakapiñjaratittirakapotādipakkhīnañca.
૩૨૮. યઞ્ઞસઙ્ખાતસ્સ પુઞ્ઞસ્સ યો સંકિલેસો, તસ્સ નિવારણતો નિસેધનતો વિધા વુચ્ચન્તિ વિપ્પટિસારવિનોદના. તતો એવ તા તં પુઞ્ઞાભિસન્દં અવિચ્છિન્દિત્વા ઠપેન્તીતિ ‘‘ઠપના’’તિ વુત્તા. તાસં પન યઞ્ઞસ્સ આદિમજ્ઝપરિયોસાનવસેન તીસુ કાલેસુ પવત્તિયા યઞ્ઞો તિટ્ઠપનોતિ આહ ‘‘તિટ્ઠપનન્તિ અત્થો’’તિ. પરિક્ખરોન્તિ અભિસઙ્ખરોન્તીતિ પરિક્ખારા, પરિવારાતિ વુત્તં. ‘‘સોળસપરિક્ખારન્તિ સોળસપરિવાર’’ન્તિ.
328. Yaññasaṅkhātassa puññassa yo saṃkileso, tassa nivāraṇato nisedhanato vidhā vuccanti vippaṭisāravinodanā. Tato eva tā taṃ puññābhisandaṃ avicchinditvā ṭhapentīti ‘‘ṭhapanā’’ti vuttā. Tāsaṃ pana yaññassa ādimajjhapariyosānavasena tīsu kālesu pavattiyā yañño tiṭṭhapanoti āha ‘‘tiṭṭhapananti attho’’ti. Parikkharonti abhisaṅkharontīti parikkhārā, parivārāti vuttaṃ. ‘‘Soḷasaparikkhāranti soḷasaparivāra’’nti.
મહાવિજિતરાજયઞ્ઞકથાવણ્ણના
Mahāvijitarājayaññakathāvaṇṇanā
૩૩૬. પુબ્બચરિતન્તિ અત્તનો પુરિમજાતિસમ્ભૂતં બોધિસમ્ભારભૂતં પુઞ્ઞચરિયં. તથા હિસ્સ અનુગામિનોવ નિધિસ્સ થાવરો નિધિ નિદસ્સિતો. અડ્ઢતા નામ વિભવસમ્પન્નતા, સા તં તં ઉપાદાયુપાદાય વુચ્ચતીતિ આહ ‘‘યો કોચિ અત્તનો સન્તકેન વિભવેન અડ્ઢો હોતી’’તિ . તથા મહદ્ધનતાપીતિ તં ઉક્કંસગતં દસ્સેતું ‘‘મહતા અપરિમાણસઙ્ખ્યેન ધનેન સમન્નાગતો’’તિ વુત્તં. ભુઞ્જિતબ્બતો પરિભુઞ્જિતબ્બતો વિસેસતો કામા ભોગો નામાતિ આહ ‘‘પઞ્ચકામગુણવસેના’’તિ. પિણ્ડપિણ્ડવસેનાતિ ભાજનાલઙ્કારાદિવિભાગં અહુત્વા કેવલં ખણ્ડખણ્ડવસેન.
336.Pubbacaritanti attano purimajātisambhūtaṃ bodhisambhārabhūtaṃ puññacariyaṃ. Tathā hissa anugāminova nidhissa thāvaro nidhi nidassito. Aḍḍhatā nāma vibhavasampannatā, sā taṃ taṃ upādāyupādāya vuccatīti āha ‘‘yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hotī’’ti . Tathā mahaddhanatāpīti taṃ ukkaṃsagataṃ dassetuṃ ‘‘mahatā aparimāṇasaṅkhyena dhanena samannāgato’’ti vuttaṃ. Bhuñjitabbato paribhuñjitabbato visesato kāmā bhogo nāmāti āha ‘‘pañcakāmaguṇavasenā’’ti. Piṇḍapiṇḍavasenāti bhājanālaṅkārādivibhāgaṃ ahutvā kevalaṃ khaṇḍakhaṇḍavasena.
માસકાદીતિ આદિ-સદ્દેન થાલકાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. ભાજનાદીતિ આદિ-સદ્દેન વત્થસેય્યાવસથાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. સુવણ્ણરજતમણિમુત્તાવેળુરિયવજિરપવાળાનિ ‘‘સત્તરતનાની’’તિ વદન્તિ. સાલિવીહિઆદિ પુબ્બણ્ણં પુરક્ખતંસસ્સફલન્તિ કત્વા. તબ્બિપરિયાયતો મુગ્ગમાસાદિ અપરણ્ણં. દેવસિકં…પે॰… વસેનાતિ દિવસે દિવસે પરિભુઞ્જિતબ્બદાતબ્બવડ્ઢેતબ્બાદિવિધિના પરિવત્તનકધનધઞ્ઞવસેન.
Māsakādīti ādi-saddena thālakādiṃ saṅgaṇhāti. Bhājanādīti ādi-saddena vatthaseyyāvasathādiṃ saṅgaṇhāti. Suvaṇṇarajatamaṇimuttāveḷuriyavajirapavāḷāni ‘‘sattaratanānī’’ti vadanti. Sālivīhiādi pubbaṇṇaṃ purakkhataṃsassaphalanti katvā. Tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Devasikaṃ…pe… vasenāti divase divase paribhuñjitabbadātabbavaḍḍhetabbādividhinā parivattanakadhanadhaññavasena.
કોટ્ઠં વુચ્ચતિ ધઞ્ઞસ્સ આઠપનટ્ઠાનં, કોટ્ઠભૂતં અગારં કોટ્ઠાગારં તેનાહ ‘‘ધઞ્ઞેન…પે॰… ગારો ચા’’તિ. એવં સારગબ્ભં ‘‘કોસો’’તિ, ધઞ્ઞસ્સ આઠપનટ્ઠાનઞ્ચ ‘‘કોટ્ઠાગાર’’ન્તિ દસ્સેત્વા ઇદાનિ તતો અઞ્ઞથા તં દસ્સેતું ‘‘અથ વા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ યથા અસિનો તિક્ખભાવપરિહારતો પરિચ્છદો ‘‘કોસો’’તિ વુચ્ચતિ, એવં રઞ્ઞો તિક્ખભાવપરિહરણત્તા ચતુરઙ્ગિની સેના ‘‘કોસો’’તિ આહ ‘‘ચતુબ્બિધો કોસો હત્થી અસ્સા રથા પત્તી’’તિ. ‘‘વત્થકોટ્ઠાગારગ્ગહણેનેવ સબ્બસ્સાપિ ભણ્ડટ્ઠપનટ્ઠાનસ્સ ગહિતત્તા તિવિધં કોટ્ઠાગારન્તિ વુત્તં. ‘‘ઇદં એવં બહુ’’ન્તિઆદિ રાજા તમત્થં જાનન્તોવ ભણ્ડાગારિકેન કથાપેત્વા પરિસાય નિસ્સદ્દભાવાપાદનત્થઞ્ચ આહ એવં મે પકતિક્ખોભો ન ભવિસ્સતીતિ.
Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āṭhapanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ tenāha ‘‘dhaññena…pe… gāro cā’’ti. Evaṃ sāragabbhaṃ ‘‘koso’’ti, dhaññassa āṭhapanaṭṭhānañca ‘‘koṭṭhāgāra’’nti dassetvā idāni tato aññathā taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathā asino tikkhabhāvaparihārato paricchado ‘‘koso’’ti vuccati, evaṃ rañño tikkhabhāvapariharaṇattā caturaṅginī senā ‘‘koso’’ti āha ‘‘catubbidho koso hatthī assā rathā pattī’’ti. ‘‘Vatthakoṭṭhāgāraggahaṇeneva sabbassāpi bhaṇḍaṭṭhapanaṭṭhānassa gahitattā tividhaṃ koṭṭhāgāranti vuttaṃ. ‘‘Idaṃ evaṃ bahu’’ntiādi rājā tamatthaṃ jānantova bhaṇḍāgārikena kathāpetvā parisāya nissaddabhāvāpādanatthañca āha evaṃ me pakatikkhobho na bhavissatīti.
૩૩૭-૮. બ્રાહ્મણો ચિન્તેસિ જનપદસ્સ અનુપદ્દવત્થઞ્ચેવ યઞ્ઞસ્સ ચ ચિરાનુપવત્તનત્થઞ્ચ, તેનાહ ‘‘અયં રાજા’’તિઆદિ.
337-8.Brāhmaṇo cintesi janapadassa anupaddavatthañceva yaññassa ca cirānupavattanatthañca, tenāha ‘‘ayaṃ rājā’’tiādi.
સત્તાનં હિતસ્સ સુખસ્સ ચ વિદૂસનતો અહિતસ્સ દુક્ખસ્સ ચ આવહનતો ચોરા એવ કણ્ટકા, તેહિ ચોરકણ્ટકેહિ. યથા ગામવાસીનં ઘાતા ગામઘાતા, એવં પન્થિકાનં દુહના વિબાધના પન્થદુહના. અધમ્મકારીતિ ધમ્મતો અપેતસ્સ અયુત્તસ્સ કરણસીલો, અત્તનો વિજિતે જનપદાદીનં તતો અનત્થતો તાયનેન ખત્તિયો યો ખત્તધમ્મો, તસ્સ વા અકરણસીલોતિ અત્થો. દસ્સવો એવ ખીલસદિસત્તા દસ્સુખીલં. યથા હિ ખેત્તે ખીલં કસનાદીનં સુખપ્પવત્તિં , મૂલસન્તાનેન સસ્સસ્સ બુદ્ધિઞ્ચ વિબન્ધતિ, એવં દસ્સવો રજ્જે રાજાણાય સુખપ્પવત્તિં, મૂલવિરુળ્હિયા જનપદાનં પરિબુદ્ધિઞ્ચ વિબન્ધન્તિ. તેન વુત્તં ‘‘દસ્સવો એવ ખીલસદિસત્તા દસ્સુખીલ’’ન્તિ. વધ-સદ્દો હિંસનત્થોપિ હોતીતિ વુત્તં ‘‘મારણેન વા કોટ્ટનેન વા’’તિ. અદ્દુબન્ધનાદિનાતિ આદિ-સદ્દેન રજ્જુબન્ધનસઙ્ખલિકબન્ધનાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. જાનિયાતિ ધનજાનિયા, તેનાહ ‘‘સતં ગણ્હથા’’તિઆદિ. પઞ્ચસિખમુણ્ડકરણન્તિ કાકપક્ખકરણં. ગોમયસિઞ્ચનન્તિ સીસે છકણોદકાવસેચનં. કુદણ્ડકબન્ધનન્તિ ગદ્દુલબન્ધનં. એવમાદીનીતિ આદિ-સદ્દેન ખુરમુણ્ડં કરિત્વા ભસ્મપુટપોથનાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. ઊહનિસ્સામીતિ ઉદ્ધરિસ્સામિ, અપનેસ્સામીતિ અત્થો. ઉસ્સહન્તીતિ પુબ્બે તત્થ કતપરિચયતાય ઉસ્સાહં કાતું સક્કોન્તિ. અનુપ્પદેતૂતિ અનુ અનુ પદેતુ, તેનાહ ‘‘દિન્ને અપ્પહોન્તે’’તિઆદિ. સક્ખિકરણપણ્ણારોપનાનિ વડ્ઢિયા સહ વા વિના વા પુન ગહેતુકામસ્સ, ઇધ પન તં નત્થીતિ આહ ‘‘સક્ખિં અકત્વા’’તિઆદિ, તેનાહ ‘‘મૂલચ્છેજ્જવસેના’’તિ. પકારતો ભણ્ડાનિ આભરતિ સમ્ભરતિ પરિચયતિ એતેનાતિ પાભતં, ભણ્ડમૂલં.
Sattānaṃ hitassa sukhassa ca vidūsanato ahitassa dukkhassa ca āvahanato corā eva kaṇṭakā, tehi corakaṇṭakehi. Yathā gāmavāsīnaṃ ghātā gāmaghātā, evaṃ panthikānaṃ duhanā vibādhanā panthaduhanā. Adhammakārīti dhammato apetassa ayuttassa karaṇasīlo, attano vijite janapadādīnaṃ tato anatthato tāyanena khattiyo yo khattadhammo, tassa vā akaraṇasīloti attho. Dassavo eva khīlasadisattā dassukhīlaṃ. Yathā hi khette khīlaṃ kasanādīnaṃ sukhappavattiṃ , mūlasantānena sassassa buddhiñca vibandhati, evaṃ dassavo rajje rājāṇāya sukhappavattiṃ, mūlaviruḷhiyā janapadānaṃ paribuddhiñca vibandhanti. Tena vuttaṃ ‘‘dassavo eva khīlasadisattā dassukhīla’’nti. Vadha-saddo hiṃsanatthopi hotīti vuttaṃ ‘‘māraṇena vā koṭṭanena vā’’ti. Addubandhanādināti ādi-saddena rajjubandhanasaṅkhalikabandhanādiṃ saṅgaṇhāti. Jāniyāti dhanajāniyā, tenāha ‘‘sataṃ gaṇhathā’’tiādi. Pañcasikhamuṇḍakaraṇanti kākapakkhakaraṇaṃ. Gomayasiñcananti sīse chakaṇodakāvasecanaṃ. Kudaṇḍakabandhananti gaddulabandhanaṃ. Evamādīnīti ādi-saddena khuramuṇḍaṃ karitvā bhasmapuṭapothanādiṃ saṅgaṇhāti. Ūhanissāmīti uddharissāmi, apanessāmīti attho. Ussahantīti pubbe tattha kataparicayatāya ussāhaṃ kātuṃ sakkonti. Anuppadetūti anu anu padetu, tenāha ‘‘dinne appahonte’’tiādi. Sakkhikaraṇapaṇṇāropanāni vaḍḍhiyā saha vā vinā vā puna gahetukāmassa, idha pana taṃ natthīti āha ‘‘sakkhiṃ akatvā’’tiādi, tenāha ‘‘mūlacchejjavasenā’’ti. Pakārato bhaṇḍāni ābharati sambharati paricayati etenāti pābhataṃ, bhaṇḍamūlaṃ.
દિવસે દિવસે દાતબ્બભત્તં દેવસિકભત્તં. ‘‘અનુમાસં, અનુપોસથ’’ન્તિઆદિના દાતબ્બં વેતનં માસિકાદિપરિબ્બયં. તસ્સ તસ્સ કુલાનુરૂપેન કમ્માનુરૂપેન સૂરભાવાનુરૂપેનાતિ પચ્ચેકં અનુરૂપ-સદ્દો યોજેતબ્બો. સેનાપચ્ચાદિ ઠાનન્તરં. સકકમ્મપસુતત્તા , અનુપદ્દવત્તા ચ ધનધઞ્ઞાનં રાસિકો રાસિકારભૂતો. ખેમેન ઠિતાતિ અનુપદ્દવેન પવત્તા, તેનાહ ‘‘અભયા’’તિ, કુતોચિપિ ભયરહિતાતિ અત્થો.
Divase divase dātabbabhattaṃ devasikabhattaṃ. ‘‘Anumāsaṃ, anuposatha’’ntiādinā dātabbaṃ vetanaṃ māsikādiparibbayaṃ. Tassa tassa kulānurūpena kammānurūpena sūrabhāvānurūpenāti paccekaṃ anurūpa-saddo yojetabbo. Senāpaccādi ṭhānantaraṃ. Sakakammapasutattā , anupaddavattā ca dhanadhaññānaṃ rāsiko rāsikārabhūto. Khemena ṭhitāti anupaddavena pavattā, tenāha ‘‘abhayā’’ti, kutocipi bhayarahitāti attho.
ચતુપરિક્ખારવણ્ણના
Catuparikkhāravaṇṇanā
૩૩૯. તસ્મિં તસ્મિં કિચ્ચે અનુયન્તિ અનુવત્તન્તીતિ અનુયન્તા, અનુયન્તા એવ આનુયન્તા યથા ‘‘અનુભાવો એવ આનુભાવો’’તિ. અસ્સાતિ રઞ્ઞો. તેતિ આનુયન્તખત્તિયાદયો. અત્તમના ન ભવિસ્સન્તિ ‘‘અમ્હે એત્થ બહિ કરોતી’’તિ. નિબન્ધવિપુલાગમો ગામો નિગમો, વિવડ્ઢિતમહાઆયો મહાગામોતિ અત્થો. જનપદ-સદ્દો હેટ્ઠા વુત્તત્થો એવ. છન્નં પકતીનં વસેન રઞ્ઞો હિતસુખાભિબુદ્ધિ, તદેકદેસા ચ આનુયન્તાદયોતિ વુત્તં ‘‘યં તુમ્હાકં અનુજાનનં મમ ભવેય્ય દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’’તિ.
339. Tasmiṃ tasmiṃ kicce anuyanti anuvattantīti anuyantā, anuyantā eva ānuyantā yathā ‘‘anubhāvo eva ānubhāvo’’ti. Assāti rañño. Teti ānuyantakhattiyādayo. Attamanā na bhavissanti ‘‘amhe ettha bahi karotī’’ti. Nibandhavipulāgamo gāmo nigamo, vivaḍḍhitamahāāyo mahāgāmoti attho. Janapada-saddo heṭṭhā vuttattho eva. Channaṃ pakatīnaṃ vasena rañño hitasukhābhibuddhi, tadekadesā ca ānuyantādayoti vuttaṃ ‘‘yaṃ tumhākaṃ anujānanaṃ mama bhaveyya dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
અમા સહ ભવન્તિ કિચ્ચેસૂતિ અમચ્ચા, રજ્જકિચ્ચવોસાસનકા. તે પન રઞ્ઞો પિયા, સહપવત્તનકા ચ હોન્તીતિ આહ ‘‘પિયસહાયકા’’તિ. રઞ્ઞો પરિસતિ ભવાતિ પારિસજ્જા , તે પન કેતિ આહ ‘‘સેસા આણત્તિકરા’’તિ, યથાવુત્તઆનુયન્તખત્તિયાદી હિ અવસેસા રઞ્ઞો આણાકરાતિ અત્થો. સતિપિ દેય્યધમ્મે આનુભાવસમ્પત્તિયા, પરિવારસમ્પત્તિયા ચ અભાવે તાદિસં દાતું ન સક્કા, વુડ્ઢકાલે ચ તાદિસાનમ્પિ રાજૂનં તદુભયં હાયતેવાતિ આહ ‘‘મહલ્લકકાલે…પે॰… ન સક્કા’’તિ. અનુમતિયાતિ અનુજાનનેન, પક્ખાતિ સપક્ખા યઞ્ઞસ્સ અઙ્ગભૂતા. પરિક્ખરોન્તીતિ પરિક્ખારા, સમ્ભારા. ઇમે તસ્સ યઞ્ઞસ્સ અઙ્ગભૂતા પરિવારા વિય હોન્તીતિ આહ ‘‘પરિવારા ભવન્તી’’તિ.
Amā saha bhavanti kiccesūti amaccā, rajjakiccavosāsanakā. Te pana rañño piyā, sahapavattanakā ca hontīti āha ‘‘piyasahāyakā’’ti. Rañño parisati bhavāti pārisajjā, te pana keti āha ‘‘sesā āṇattikarā’’ti, yathāvuttaānuyantakhattiyādī hi avasesā rañño āṇākarāti attho. Satipi deyyadhamme ānubhāvasampattiyā, parivārasampattiyā ca abhāve tādisaṃ dātuṃ na sakkā, vuḍḍhakāle ca tādisānampi rājūnaṃ tadubhayaṃ hāyatevāti āha ‘‘mahallakakāle…pe… na sakkā’’ti. Anumatiyāti anujānanena, pakkhāti sapakkhā yaññassa aṅgabhūtā. Parikkharontīti parikkhārā, sambhārā. Ime tassa yaññassa aṅgabhūtā parivārā viya hontīti āha ‘‘parivārā bhavantī’’ti.
અટ્ઠપરિક્ખારવણ્ણના
Aṭṭhaparikkhāravaṇṇanā
૩૪૦. યસસાતિ આનુભાવેન, તેનાહ ‘‘આણાઠપનસમત્થતાયા’’તિ. સદ્દહતીતિ ‘‘દાતા દાનસ્સ ફલં પચ્ચનુભોતી’’તિ પત્તિયાયતિ. દાને સૂરોતિ દાનસૂરો દેય્યધમ્મે ઈસકમ્પિ સઙ્ગં અકત્વા મુત્તચાગો. સ્વાયમત્થો કમ્મસ્સકતઞ્ઞાણસ્સ તિક્ખવિસદભાવેન વેદિતબ્બો, તેનાહ ‘‘ન સદ્ધામત્તકેનેવા’’તિઆદિ. યસ્સ હિ કમ્મસ્સકતા પચ્ચક્ખતો વિય ઉપટ્ઠાતિ, સો એવં વુત્તો. યં દાનં દેતીતિ યં દેય્યધમ્મં પરસ્સ દેતિ. તસ્સ પતિ હુત્વાતિ તબ્બિસયં લોભં સુટ્ઠુ અભિભવન્તો તસ્સ અધિપતિ હુત્વા દેતિ અનધિભવનીયત્તા. ‘‘ન દાસો, ન સહાયો’’તિ વત્વા તદુભયં અન્વયતો, બ્યતિરેકતો ચ દસ્સેતું ‘‘યો હી’’તિઆદિ વુત્તં. દાસો હુત્વા દેતિ તણ્હાય દાનસ્સ દાસબ્યતં ઉપગતત્તા. સહાયો હુત્વા દેતિ તસ્સ પિયભાવાનિસ્સજ્જનતો. સામી હુત્વા દેતિ તત્થ તણ્હાદાસબ્યતો અત્તાનં મોચેત્વા અભિભુય્ય પવત્તનતો. સામિપરિભોગસદિસા હેતસ્સાયં પવત્તતીતિ.
340.Yasasāti ānubhāvena, tenāha ‘‘āṇāṭhapanasamatthatāyā’’ti. Saddahatīti ‘‘dātā dānassa phalaṃ paccanubhotī’’ti pattiyāyati. Dāne sūroti dānasūro deyyadhamme īsakampi saṅgaṃ akatvā muttacāgo. Svāyamattho kammassakataññāṇassa tikkhavisadabhāvena veditabbo, tenāha ‘‘na saddhāmattakenevā’’tiādi. Yassa hi kammassakatā paccakkhato viya upaṭṭhāti, so evaṃ vutto. Yaṃ dānaṃ detīti yaṃ deyyadhammaṃ parassa deti. Tassa pati hutvāti tabbisayaṃ lobhaṃ suṭṭhu abhibhavanto tassa adhipati hutvā deti anadhibhavanīyattā. ‘‘Na dāso, na sahāyo’’ti vatvā tadubhayaṃ anvayato, byatirekato ca dassetuṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ. Dāso hutvā deti taṇhāya dānassa dāsabyataṃ upagatattā. Sahāyo hutvā deti tassa piyabhāvānissajjanato. Sāmī hutvā deti tattha taṇhādāsabyato attānaṃ mocetvā abhibhuyya pavattanato. Sāmiparibhogasadisā hetassāyaṃ pavattatīti.
સમિતપાપા સમણા, બાહિતપાપા બ્રાહ્મણા ઉક્કટ્ઠનિદ્દેસેન, પબ્બજ્જામત્તસમણા જાતિમત્તબ્રાહ્મણા પન કપણાદિગ્ગહણેનેવેત્થ ગહિતાતિ અધિપ્પાયો. દુગ્ગતાતિ દુક્કરજીવિકં ઉપગતા કસિરવુત્તિકા, તેનાહ ‘‘દલિદ્દમનુસ્સા’’તિ. અદ્ધિકાતિ અદ્ધાનમગ્ગગામિનો. વણિબ્બકાતિ દાયકાનં ગુણકિત્તનવસેન, કમ્મફલકિત્તનમુખેન ચ યાચનકા સેય્યથાપિ નગ્ગચરિયાદયો, તેનાહ ‘‘ઇટ્ઠં દિન્ન’’ન્તિઆદિ. ‘‘પસતમત્ત’’ન્તિ વીહિતણ્ડુલાદિવસેન વુત્તં, ‘‘સરાવમત્ત’’ન્તિ યાગુભત્તાદિવસેન. ઓપાનં વુચ્ચતિ ઓગાહેત્વા પાતબ્બતો નદિતળાકાદીનં સબ્બસાધારણતિત્થં ઓપાનં વિય ભૂતોતિ ઓપાનભૂતો, તેનાહ ‘‘ઉદપાનભૂતો’’તિઆદિ. સુતમેવ સુતજાતન્તિ જાત-સદ્દસ્સ અનત્થન્તરવાચકતમાહ યથા ‘‘કોસજાત’’ન્તિ.
Samitapāpāsamaṇā, bāhitapāpā brāhmaṇā ukkaṭṭhaniddesena, pabbajjāmattasamaṇā jātimattabrāhmaṇā pana kapaṇādiggahaṇenevettha gahitāti adhippāyo. Duggatāti dukkarajīvikaṃ upagatā kasiravuttikā, tenāha ‘‘daliddamanussā’’ti. Addhikāti addhānamaggagāmino. Vaṇibbakāti dāyakānaṃ guṇakittanavasena, kammaphalakittanamukhena ca yācanakā seyyathāpi naggacariyādayo, tenāha ‘‘iṭṭhaṃ dinna’’ntiādi. ‘‘Pasatamatta’’nti vīhitaṇḍulādivasena vuttaṃ, ‘‘sarāvamatta’’nti yāgubhattādivasena. Opānaṃ vuccati ogāhetvā pātabbato naditaḷākādīnaṃ sabbasādhāraṇatitthaṃ opānaṃ viya bhūtoti opānabhūto, tenāha ‘‘udapānabhūto’’tiādi. Sutameva sutajātanti jāta-saddassa anatthantaravācakatamāha yathā ‘‘kosajāta’’nti.
અતીતાદિઅત્થચિન્તનસમત્થતા નામસ્સ રઞ્ઞો અનુમાનવસેન, ઇતિકત્તબ્બતાવસેન ચ વેદિતબ્બા , ન બુદ્ધાનં વિય તત્થ પચ્ચક્ખદસ્સિતાયાતિ દસ્સેતું ‘‘અતીતે’’તિઆદિ વુત્તં. અડ્ઢતાદયો તાવ યઞ્ઞસ્સ પરિક્ખારા હોન્તુ તેહિ વિના તસ્સ અસિજ્ઝનતો, સુજાતતા સુરૂપતા પન કથન્તિ આહ ‘‘એતેહિ કિરા’’તિઆદિ. એત્થ ચ કેચિ ‘‘યથા અડ્ઢતાદયો યઞ્ઞસ્સ એકંસતો અઙ્ગાનિ, ન એવમભિજાતતા, અભિરૂપતા ચાતિ દસ્સેતું કિરસદ્દગ્ગહણ’’ન્તિ વદન્તિ ‘‘અયં દુજ્જાતો’’તિઆદિ વચનસ્સ અનેકન્તિકતં મઞ્ઞમાના, તયિદં અસારં, સબ્બસાધારણવસેન હેસ યઞ્ઞારમ્ભો તત્થ સિયા કેસઞ્ચિ તથાપરિવિતક્કોતિ તસ્સાપિ અવકાસાભાવાદસ્સનત્થં તથા વુત્તત્તા. કિર-સદ્દો પન તદા બ્રાહ્મણેન ચિન્તિતાકારસૂચનત્થો દટ્ઠબ્બો. એવમાદીનીતિ આદિ-સદ્દેન ‘‘અયં વિરૂપો દલિદ્દો અપ્પેસક્ખો અસ્સદ્ધો અપ્પસ્સુતો અનત્થઞ્ઞૂ ન મેધાવી’’તિ એતેસં સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો.
Atītādiatthacintanasamatthatā nāmassa rañño anumānavasena, itikattabbatāvasena ca veditabbā , na buddhānaṃ viya tattha paccakkhadassitāyāti dassetuṃ ‘‘atīte’’tiādi vuttaṃ. Aḍḍhatādayo tāva yaññassa parikkhārā hontu tehi vinā tassa asijjhanato, sujātatā surūpatā pana kathanti āha ‘‘etehi kirā’’tiādi. Ettha ca keci ‘‘yathā aḍḍhatādayo yaññassa ekaṃsato aṅgāni, na evamabhijātatā, abhirūpatā cāti dassetuṃ kirasaddaggahaṇa’’nti vadanti ‘‘ayaṃ dujjāto’’tiādi vacanassa anekantikataṃ maññamānā, tayidaṃ asāraṃ, sabbasādhāraṇavasena hesa yaññārambho tattha siyā kesañci tathāparivitakkoti tassāpi avakāsābhāvādassanatthaṃ tathā vuttattā. Kira-saddo pana tadā brāhmaṇena cintitākārasūcanattho daṭṭhabbo. Evamādīnīti ādi-saddena ‘‘ayaṃ virūpo daliddo appesakkho assaddho appassuto anatthaññū na medhāvī’’ti etesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
ચતુપરિક્ખારાદિવણ્ણના
Catuparikkhārādivaṇṇanā
૩૪૧. ‘‘સુજં પગ્ગણ્હન્તાન’’ન્તિ પુરોહિતસ્સ સયમેવ કટચ્છુગ્ગહણજોતનેન એવં સહત્થા, સક્કચ્ચઞ્ચ દાને યુત્તતા ઇચ્છિતબ્બાતિ દસ્સેતિ . એવં દુજ્જાતસ્સાતિ એત્થાપિ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ અત્થો વેદિતબ્બો.
341.‘‘Sujaṃ paggaṇhantāna’’nti purohitassa sayameva kaṭacchuggahaṇajotanena evaṃ sahatthā, sakkaccañca dāne yuttatā icchitabbāti dasseti . Evaṃ dujjātassāti etthāpi heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabbo.
૩૪૨. તિણ્ણં ઠાનાનન્તિ દાનસ્સ આદિમજ્ઝપરિયોસાનભૂતાસુ તીસુ ભૂમીસુ, અવત્થાસૂતિ અત્થો. ચલન્તીતિ કમ્પન્તિ પુરિમાકારેન ન તિટ્ઠન્તિ. કરણત્થેતિ તતિયાવિભત્તિઅત્થે. કત્તરિ હેતં સામિવચનં કરણીયસદ્દાપેક્ખાય. ‘‘પચ્ચાનુતાપો ન કત્તબ્બો’’તિ વત્વા તસ્સ અકરણૂપાયં દસ્સેતું ‘‘પુબ્બચેતના પન અચલા પતિટ્ઠપેતબ્બા’’તિ વુત્તં. તત્થ અચલાતિ દળ્હા કેનચિ અસંહીરા. પતિટ્ઠપેતબ્બાતિ સુપતિટ્ઠિતા કાતબ્બા. એવં કરણેન હિ યથા તં દાનં સમ્પતિ યથાધિપ્પાયં નિપ્પજ્જતિ, એવં આયતિમ્પિ વિપુલફલતાયાતિ આહ ‘‘એવઞ્હિ દાનં મહપ્ફલં હોતીતિ દસ્સેતી’’તિ, વિપ્પટિસારેન અનુપક્કિલિટ્ઠભાવતો. મુઞ્ચચેતનાતિ પરિચ્ચાગચેતના. તસ્સા નિચ્ચલભાવો નામ મુત્તચાગતા પુબ્બાભિસઙ્ખારવસેન ઉળારભાવો, સમનુસ્સરણચેતનાય પન નિચ્ચલભાવો ‘‘અહો મયા દાનં દિન્નં સાધુ સુટ્ઠૂ’’તિ તસ્સ સક્કચ્ચં પચ્ચવેક્ખણાવસેન વેદિતબ્બો. તથા અકરોન્તસ્સાતિ મુઞ્ચચેતનં, તત્થ પચ્ચાસમનુસ્સરણચેતનઞ્ચ વુત્તનયેન નિચ્ચલં અકરોન્તસ્સ વિપ્પટિસારં ઉપ્પાદેન્તસ્સ. ખેત્તવિસેસે પરિચ્ચાગસ્સ કતત્તા લદ્ધેસુપિ ઉળારેસુ ભોગેસુ ચિત્તં નાપિ નમતિ. યથા કથન્તિ આહ ‘‘મહારોરુવં ઉપપન્નસ્સ સેટ્ઠિગહપતિનો વિયા’’તિ.
342.Tiṇṇaṃ ṭhānānanti dānassa ādimajjhapariyosānabhūtāsu tīsu bhūmīsu, avatthāsūti attho. Calantīti kampanti purimākārena na tiṭṭhanti. Karaṇattheti tatiyāvibhattiatthe. Kattari hetaṃ sāmivacanaṃ karaṇīyasaddāpekkhāya. ‘‘Paccānutāpo na kattabbo’’ti vatvā tassa akaraṇūpāyaṃ dassetuṃ ‘‘pubbacetanā pana acalā patiṭṭhapetabbā’’ti vuttaṃ. Tattha acalāti daḷhā kenaci asaṃhīrā. Patiṭṭhapetabbāti supatiṭṭhitā kātabbā. Evaṃ karaṇena hi yathā taṃ dānaṃ sampati yathādhippāyaṃ nippajjati, evaṃ āyatimpi vipulaphalatāyāti āha ‘‘evañhi dānaṃ mahapphalaṃ hotīti dassetī’’ti, vippaṭisārena anupakkiliṭṭhabhāvato. Muñcacetanāti pariccāgacetanā. Tassā niccalabhāvo nāma muttacāgatā pubbābhisaṅkhāravasena uḷārabhāvo, samanussaraṇacetanāya pana niccalabhāvo ‘‘aho mayā dānaṃ dinnaṃ sādhu suṭṭhū’’ti tassa sakkaccaṃ paccavekkhaṇāvasena veditabbo. Tathā akarontassāti muñcacetanaṃ, tattha paccāsamanussaraṇacetanañca vuttanayena niccalaṃ akarontassa vippaṭisāraṃ uppādentassa. Khettavisese pariccāgassa katattā laddhesupi uḷāresubhogesu cittaṃ nāpi namati. Yathā kathanti āha ‘‘mahāroruvaṃ upapannassa seṭṭhigahapatino viyā’’ti.
સો કિર તગરસિખિં પચ્ચેકબુદ્ધં અત્તનો ગેહદ્વારે પિણ્ડાય ઠિતં દિસ્વા ‘‘ઇમસ્સ સમણસ્સ પિણ્ડપાતં દેહી’’તિ ભરિયં આણાપેત્વા રાજુપટ્ઠાનત્થં પક્કામિ. સેટ્ઠિભરિયા સપ્પઞ્ઞજાતિકા, સા ચિન્તેસિ ‘‘મયા એત્તકેન કાલેન ‘ઇમસ્સ દેથા’તિ વચનમત્તં પિસ્સ ન સુતપુબ્બં, અયઞ્ચ મઞ્ઞે અહોસિ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો, યથા તથા અદત્વા પણીતં પિણ્ડપાતં દસ્સામી’’તિ ઉપગન્ત્વા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધં પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન વન્દિત્વા પત્તં આદાય અન્તોનિવેસને પઞ્ઞત્તાસને નિસીદાપેત્વા પરિસુદ્ધેહિ સાલિતણ્ડુલેહિ ભત્તં સમ્પાદેત્વા તદનુરૂપં ખાદનીયં, બ્યઞ્જનં, સૂપેય્યઞ્ચ અભિસઙ્ખરિત્વા બહિ ગન્ધેહિ અલઙ્કરિત્વા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ હત્થેસુ પતિટ્ઠપેત્વા વન્દિ. પચ્ચેકબુદ્ધો ‘‘અઞ્ઞેસમ્પિ પચ્ચેકબુદ્ધાનં સઙ્ગહં કરિસ્સામી’’તિ અપરિભુઞ્જિત્વાવ અનુમોદનં કત્વા પક્કામિ. સોપિ ખો સેટ્ઠિ રાજુપટ્ઠાનં કત્વા આગચ્છન્તો પચ્ચેકબુદ્ધં દિસ્વા અહં ‘‘તુમ્હાકં પિણ્ડપાતં દેથા’’તિ વત્વા પક્કન્તો, અપિ વો લદ્ધો પિણ્ડપાતોતિ. આમ સેટ્ઠિ લદ્ધોતિ. ‘‘પસ્સામા’’તિ ગીવં ઉક્ખિપિત્વા ઓલોકેસિ. અથસ્સ પિણ્ડપાતગન્ધો ઉટ્ઠહિત્વા નાસપુટં પૂરેસિ. સો ‘‘મહા વત મે ધનબ્યયો જાતો’’તિ ચિત્તં સન્ધારેતું અસક્કોન્તો પચ્છા વિપ્પટિસારી અહોસિ. વિપ્પટિસારસ્સ પન ઉપ્પન્નાકારો ‘‘વરમેત’’ન્તિઆદિના (સં॰ નિ॰ ૧.૧૩૧) પાળિયં આગતોયેવ. ભાતુ પનાયં એકં પુત્તકં સાપતેય્યકારણા જીવિતા વોરોપેસિ, તેન મહારોરુવં ઉપપન્નો. પિણ્ડપાતદાનેન પનેસ સત્તક્ખત્તું સુગ્ગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપન્નો, સત્તક્ખત્તુમેવ ચ સેટ્ઠિકુલે નિબ્બત્તો, ન ચાસ્સ ઉળારેસુ ભોગેસુ ચિત્તં નમિ, તેન વુત્તં ‘‘નાપિ ઉળારેસુ ભોગેસુ ચિત્તં નમતી’’તિ.
So kira tagarasikhiṃ paccekabuddhaṃ attano gehadvāre piṇḍāya ṭhitaṃ disvā ‘‘imassa samaṇassa piṇḍapātaṃ dehī’’ti bhariyaṃ āṇāpetvā rājupaṭṭhānatthaṃ pakkāmi. Seṭṭhibhariyā sappaññajātikā, sā cintesi ‘‘mayā ettakena kālena ‘imassa dethā’ti vacanamattaṃ pissa na sutapubbaṃ, ayañca maññe ahosi paccekasambuddho, yathā tathā adatvā paṇītaṃ piṇḍapātaṃ dassāmī’’ti upagantvā paccekasambuddhaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā pattaṃ ādāya antonivesane paññattāsane nisīdāpetvā parisuddhehi sālitaṇḍulehi bhattaṃ sampādetvā tadanurūpaṃ khādanīyaṃ, byañjanaṃ, sūpeyyañca abhisaṅkharitvā bahi gandhehi alaṅkaritvā paccekasambuddhassa hatthesu patiṭṭhapetvā vandi. Paccekabuddho ‘‘aññesampi paccekabuddhānaṃ saṅgahaṃ karissāmī’’ti aparibhuñjitvāva anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sopi kho seṭṭhi rājupaṭṭhānaṃ katvā āgacchanto paccekabuddhaṃ disvā ahaṃ ‘‘tumhākaṃ piṇḍapātaṃ dethā’’ti vatvā pakkanto, api vo laddho piṇḍapātoti. Āma seṭṭhi laddhoti. ‘‘Passāmā’’ti gīvaṃ ukkhipitvā olokesi. Athassa piṇḍapātagandho uṭṭhahitvā nāsapuṭaṃ pūresi. So ‘‘mahā vata me dhanabyayo jāto’’ti cittaṃ sandhāretuṃ asakkonto pacchā vippaṭisārī ahosi. Vippaṭisārassa pana uppannākāro ‘‘varameta’’ntiādinā (saṃ. ni. 1.131) pāḷiyaṃ āgatoyeva. Bhātu panāyaṃ ekaṃ puttakaṃ sāpateyyakāraṇā jīvitā voropesi, tena mahāroruvaṃ upapanno. Piṇḍapātadānena panesa sattakkhattuṃ suggatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno, sattakkhattumeva ca seṭṭhikule nibbatto, na cāssa uḷāresu bhogesu cittaṃ nami, tena vuttaṃ ‘‘nāpi uḷāresu bhogesu cittaṃ namatī’’ti.
૩૪૩. આકરોતિ અત્તનો અનુરૂપતાય સમરિયાદં સપરિચ્છેદં ફલં નિબ્બત્તેતીતિ આકારો, કારણન્તિ આહ ‘‘દસહિ આકારેહીતિ દસહિ કારણેહી’’તિ. પટિગ્ગાહકતો વાતિ બલવતરો હુત્વા ઉપ્પજ્જમાનો પટિગ્ગાહકતોવ ઉપ્પજ્જતિ, ઇતરો પન દેય્યધમ્મતો, પરિવારજનતોપિ ઉપ્પજ્જેય્યેવ. ઉપ્પજ્જિતું યુત્તન્તિ ઉપ્પજ્જનારહં. તેસંયેવ પાણાતિપાતીનં. યજનં નામેત્થ દાનં અધિપ્પેતં, ન અગ્ગિજુહનન્તિ આહ ‘‘યજતં ભવન્તિ દેતુ ભવ’’ન્તિ. વિસ્સજ્જતૂતિ મુત્તચાગવસેન વિસ્સજ્જતુ. અબ્ભન્તરન્તિ અજ્ઝત્તં, સકસન્તાનેતિ અત્થો.
343. Ākaroti attano anurūpatāya samariyādaṃ saparicchedaṃ phalaṃ nibbattetīti ākāro, kāraṇanti āha ‘‘dasahi ākārehīti dasahi kāraṇehī’’ti. Paṭiggāhakato vāti balavataro hutvā uppajjamāno paṭiggāhakatova uppajjati, itaro pana deyyadhammato, parivārajanatopi uppajjeyyeva. Uppajjituṃ yuttanti uppajjanārahaṃ. Tesaṃyeva pāṇātipātīnaṃ. Yajanaṃ nāmettha dānaṃ adhippetaṃ, na aggijuhananti āha ‘‘yajataṃ bhavanti detu bhava’’nti. Vissajjatūti muttacāgavasena vissajjatu. Abbhantaranti ajjhattaṃ, sakasantāneti attho.
૩૪૪. હેટ્ઠા સોળસ પરિક્ખારા વુત્તા યઞ્ઞસ્સ તે વત્થું કત્વા, ઇધ પન સન્દસ્સનાદિવસેન અનુમોદનાય આરદ્ધત્તા વુત્તં ‘‘સોળસહિ આકારેહી’’તિ. દસ્સેત્વા અત્તનો દેસનાનુભાવેન પચ્ચક્ખતો વિય ફલં દસ્સેત્વા, અનેકવારં પન કથનતો ચ આમેડિતવચનં. તમત્થન્તિ યથાવુત્તં દાનફલવસેન કમ્મફલસમ્બન્ધં. સમાદપેત્વાતિ સુતમત્તમેવ અકત્વા યથા રાજા તમત્થં સમ્મદેવ આદિયતિ ચિત્તે કરોન્તો સુગ્ગહિતં કત્વા ગણ્હાતિ, તથા સક્કચ્ચં આદાપેત્વા. આમેડિતકારણં હેટ્ઠા વુત્તમેવ.
344. Heṭṭhā soḷasa parikkhārā vuttā yaññassa te vatthuṃ katvā, idha pana sandassanādivasena anumodanāya āraddhattā vuttaṃ ‘‘soḷasahi ākārehī’’ti. Dassetvā attano desanānubhāvena paccakkhato viya phalaṃ dassetvā, anekavāraṃ pana kathanato ca āmeḍitavacanaṃ. Tamatthanti yathāvuttaṃ dānaphalavasena kammaphalasambandhaṃ. Samādapetvāti sutamattameva akatvā yathā rājā tamatthaṃ sammadeva ādiyati citte karonto suggahitaṃ katvā gaṇhāti, tathā sakkaccaṃ ādāpetvā. Āmeḍitakāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
‘‘વિપ્પટિસારવિનોદનેના’’તિ ઇદં નિદસ્સનમત્તં લોભદોસમોહઇસ્સામચ્છરિયમાનાદયોપિ હિ દાનચિત્તસ્સ ઉપક્કિલેસા, તેસં વિનોદનેનપિ તં સમુત્તેજિતં નામ હોતિ તિક્ખવિસદભાવપ્પત્તિતો. આસન્નતરભાવતો વા વિપ્પટિસારસ્સ તબ્બિનોદનમેવ ગહિતં, પવત્તિતેપિ હિ દાને તસ્સ સમ્ભવતો. યાથાવતો વિજ્જમાનેહિ ગુણેહિ તુટ્ઠપહટ્ઠભાવાપાદનં સમ્પહંસનન્તિ આહ ‘‘સુન્દરં તે…પે॰… થુતિં કત્વા કથેસી’’તિ. ધમ્મતોતિ સચ્ચતો. સચ્ચઞ્હિ ધમ્મતો અનપેતત્તા ધમ્મં, ઉપસમચરિયાભાવતો સમં, યુત્તભાવેન કારણન્તિ ચ વુચ્ચતીતિ.
‘‘Vippaṭisāravinodanenā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ lobhadosamohaissāmacchariyamānādayopi hi dānacittassa upakkilesā, tesaṃ vinodanenapi taṃ samuttejitaṃ nāma hoti tikkhavisadabhāvappattito. Āsannatarabhāvato vā vippaṭisārassa tabbinodanameva gahitaṃ, pavattitepi hi dāne tassa sambhavato. Yāthāvato vijjamānehi guṇehi tuṭṭhapahaṭṭhabhāvāpādanaṃ sampahaṃsananti āha ‘‘sundaraṃ te…pe… thutiṃ katvā kathesī’’ti. Dhammatoti saccato. Saccañhi dhammato anapetattā dhammaṃ, upasamacariyābhāvato samaṃ, yuttabhāvena kāraṇanti ca vuccatīti.
૩૪૫. તસ્મિં યઞ્ઞે રુક્ખતિણચ્છેદોપિ નામ નાહોસિ, કુતો પાણવધોતિ પાણવધાભાવસ્સેવ દળ્હીકરણત્થં સબ્બસો વિપરીતગાહાવિદૂસિતઞ્ચસ્સ દસ્સેતું પાળિયં ‘‘નેવ ગાવો હઞ્ઞિંસૂ’’તિ આદિં વત્વાપિ ‘‘ન રુક્ખા છિજ્જિંસૂ’’તિઆદિ વુત્તં, તેનાહ ‘‘કિં પન ગાવો’’તિઆદિ. બરિહિસત્થાયાતિ પરિચ્છેદનત્થાય. વનમાલાસઙ્ખેપેનાતિ વનપુપ્ફેહિ ગન્થિતમાલાનિયામેન. ભૂમિયં વા પત્થરન્તીતિ વેદિભૂમિં પરિક્ખિપન્તા તત્થ પન્થરન્તિ. અન્તોગેહદાસાદયોતિ અન્તોજાતધનક્કીતકરમરાનીતસયંદાસા. પુબ્બમેવાતિ ભતિકરણતો પગેવ. ગહેત્વા કરોન્તીતિ દિવસે દિવસે ગહેત્વા કરોન્તિ. તજ્જિતાતિ ગજ્જિતા. પિયસમુદાચારેનેવાતિ ઇટ્ઠવચનેનેવ. ફાણિતેન ચેવાતિ એત્થ ચ-સદ્દો અવુત્તસમુચ્ચયત્થો, તેન પણીતપણીતાનં નાનપ્પકારાનં ખાદનીયભોજનીયાદીનઞ્ચેવ વત્થમાલાગન્ધવિલેપનયાનસેય્યાદીનઞ્ચ સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો, તેનાહ ‘‘પણીતેહિ સપ્પિતેલાદિસમ્મિસ્સેહેવા’’તિઆદિ.
345. Tasmiṃ yaññe rukkhatiṇacchedopi nāma nāhosi, kuto pāṇavadhoti pāṇavadhābhāvasseva daḷhīkaraṇatthaṃ sabbaso viparītagāhāvidūsitañcassa dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘neva gāvo haññiṃsū’’ti ādiṃ vatvāpi ‘‘na rukkhā chijjiṃsū’’tiādi vuttaṃ, tenāha ‘‘kiṃ pana gāvo’’tiādi. Barihisatthāyāti paricchedanatthāya. Vanamālāsaṅkhepenāti vanapupphehi ganthitamālāniyāmena. Bhūmiyaṃ vā pattharantīti vedibhūmiṃ parikkhipantā tattha pantharanti. Antogehadāsādayoti antojātadhanakkītakaramarānītasayaṃdāsā. Pubbamevāti bhatikaraṇato pageva. Gahetvā karontīti divase divase gahetvā karonti. Tajjitāti gajjitā. Piyasamudācārenevāti iṭṭhavacaneneva. Phāṇitena cevāti ettha ca-saddo avuttasamuccayattho, tena paṇītapaṇītānaṃ nānappakārānaṃ khādanīyabhojanīyādīnañceva vatthamālāgandhavilepanayānaseyyādīnañca saṅgaho daṭṭhabbo, tenāha ‘‘paṇītehi sappitelādisammissehevā’’tiādi.
૩૪૬. સં નામ ધનં, તસ્સ પતીતિ સપતિ, ધનવા. દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકહિતાવહત્તા તસ્સ હિતન્તિ સાપતેય્યં, તદેવ ધનં. તેનાહ ‘‘પહૂતં સાપતેય્યં આદાયાતિ બહું ધનં ગહેત્વા’’તિ. ગામભાગેનાતિ સઙ્કિત્તનવસેન ગામે વા ગહેતબ્બભાગેન.
346. Saṃ nāma dhanaṃ, tassa patīti sapati, dhanavā. Diṭṭhadhammikasamparāyikahitāvahattā tassa hitanti sāpateyyaṃ, tadeva dhanaṃ. Tenāha ‘‘pahūtaṃ sāpateyyaṃ ādāyāti bahuṃ dhanaṃ gahetvā’’ti. Gāmabhāgenāti saṅkittanavasena gāme vā gahetabbabhāgena.
૩૪૭. ‘‘યાગું પિવિત્વા’’તિ યાગુસીસેન પાતરાસભોજનમાહ. પુરત્થિમેન યઞ્ઞવાટસ્સાતિ રઞ્ઞો દાનસાલાય નાતિદૂરે પુરત્થિમદિસાભાગેતિ અત્થો, યતો તત્થ પાતરાસં ભુઞ્જિત્વા અકિલન્તરૂપાયેવ સાયન્હે સાલં પાપુણન્તિ ‘‘દક્ખિણેન યઞ્ઞવાટસ્સા’’તિ આદીસુપિ એસેવ નયો.
347.‘‘Yāguṃ pivitvā’’ti yāgusīsena pātarāsabhojanamāha. Puratthimena yaññavāṭassāti rañño dānasālāya nātidūre puratthimadisābhāgeti attho, yato tattha pātarāsaṃ bhuñjitvā akilantarūpāyeva sāyanhe sālaṃ pāpuṇanti ‘‘dakkhiṇena yaññavāṭassā’’ti ādīsupi eseva nayo.
૩૪૮. પરિહારેનાતિ ભગવન્તં ગરું કત્વા અગારવપરિહારેન.
348.Parihārenāti bhagavantaṃ garuṃ katvā agāravaparihārena.
નિચ્ચદાનઅનુકુલયઞ્ઞવણ્ણના
Niccadānaanukulayaññavaṇṇanā
૩૪૯. ઉટ્ઠાય સમુટ્ઠાયાતિ દાને ઉટ્ઠાનવીરિયં સક્કચ્ચં કત્વા. અપ્પસમ્ભારતરોતિ અતિવિય પરિત્તસમ્ભારો. સમારભીયતિ યઞ્ઞો એતેહીતિ સમારમ્ભા, સમ્ભારસમ્ભરણવસેન પવત્તસત્તપીળા. અપ્પટ્ઠતરોતિ પન અતિવિય અપ્પકિચ્ચોતિ અત્થો. વિપાકસઞ્ઞિતં અતિસયેન મહન્તં સદિસફલં એતસ્સાતિ મહપ્ફલતરો. ઉદયસઞ્ઞિતં અતિસયેન મહન્તં નિસ્સન્દાદિફલં એતસ્સાતિ મહાનિસંસતરો. ધુવદાનાનીતિ ધુવાનિ થિરાનિ અચ્છિન્નાનિ કત્વા દાતબ્બદાનાનિ. અનુકુલયઞ્ઞાનીતિ અનુકુલં કુલાનુક્કમં ઉપાદાય દાતબ્બદાનાનિ, તેનાહ ‘‘અમ્હાક’’ન્તિઆદિ. નિબદ્ધદાનાનીતિ નિબન્ધેત્વા નિયમેત્વા પવેણીવસેન પવત્તિતદાનાનિ.
349.Uṭṭhāya samuṭṭhāyāti dāne uṭṭhānavīriyaṃ sakkaccaṃ katvā. Appasambhārataroti ativiya parittasambhāro. Samārabhīyati yañño etehīti samārambhā, sambhārasambharaṇavasena pavattasattapīḷā. Appaṭṭhataroti pana ativiya appakiccoti attho. Vipākasaññitaṃ atisayena mahantaṃ sadisaphalaṃ etassāti mahapphalataro. Udayasaññitaṃ atisayena mahantaṃ nissandādiphalaṃ etassāti mahānisaṃsataro. Dhuvadānānīti dhuvāni thirāni acchinnāni katvā dātabbadānāni. Anukulayaññānīti anukulaṃ kulānukkamaṃ upādāya dātabbadānāni, tenāha ‘‘amhāka’’ntiādi. Nibaddhadānānīti nibandhetvā niyametvā paveṇīvasena pavattitadānāni.
હત્થિદન્તેન પવત્તિતા દન્તમયસલાકા, યત્થ દાયકાનં નામં અઙ્કન્તિ. રઞ્ઞોતિ સેતવાહનરઞ્ઞો.
Hatthidantena pavattitā dantamayasalākā, yattha dāyakānaṃ nāmaṃ aṅkanti. Raññoti setavāhanarañño.
આદીનીતિ આદિ-સદ્દેન ‘‘સેનો વિય મંસપેસિં કસ્મા ઓક્ખન્દિત્વા ગણ્હાસી’’તિ એવમાદીનં સઙ્ગહો. પુબ્બચેતનામુઞ્ચચેતનાઅપરચેતનાસમ્પત્તિયા દાયકસ્સ વસેન તીણિ અઙ્ગાનિ, વીતરાગતાવીતદોસતાવીતમોહતાપટિપત્તિયા દક્ખિણેય્યસ્સ વસેન તીણીતિ એવં છળઙ્ગસમન્નાગતાય દક્ખિણાય. અપરાપરં ઉપ્પજ્જનકચેતનાવસેન મહાનદી વિય, મહોઘો વિય ચ ઇતો ચિતો ચ અભિસન્દિત્વા ઓક્ખન્દિત્વા પવત્તિયા પુઞ્ઞમેવ પુઞ્ઞાભિસન્દો.
Ādīnīti ādi-saddena ‘‘seno viya maṃsapesiṃ kasmā okkhanditvā gaṇhāsī’’ti evamādīnaṃ saṅgaho. Pubbacetanāmuñcacetanāaparacetanāsampattiyā dāyakassa vasena tīṇi aṅgāni, vītarāgatāvītadosatāvītamohatāpaṭipattiyā dakkhiṇeyyassa vasena tīṇīti evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya dakkhiṇāya. Aparāparaṃ uppajjanakacetanāvasena mahānadī viya, mahogho viya ca ito cito ca abhisanditvā okkhanditvā pavattiyā puññameva puññābhisando.
૩૫૦. કિચ્ચપરિયોસાનં નત્થિ દિવસે દિવસે દાયકસ્સ બ્યાપારાપજ્જનતો, તેનાહ ‘‘એકેના’’તિઆદિ. કિચ્ચપરિયોસાનં અત્થિ યથારદ્ધસ્સ આવાસસ્સ કતિપયેનાપિ કાલેન પરિસમાપેતબ્બતો, તેનાહ ‘‘પણ્ણસાલ’’ન્તિઆદિ. સુત્તન્તપરિયાયેનાતિ સુત્તન્તપાળિનયેન. (મ॰ નિ॰ ૧.૧૨, ૧૩; અ॰ નિ॰ ૨.૫૮) નવ આનિસંસાતિ સીતપટિઘાતાદયો પટિસલ્લાનારામપરિયોસાના નવ ઉદયા. અપ્પમત્તતાય ચેતે વુત્તા.
350.Kiccapariyosānaṃ natthi divase divase dāyakassa byāpārāpajjanato, tenāha ‘‘ekenā’’tiādi. Kiccapariyosānaṃ atthi yathāraddhassa āvāsassa katipayenāpi kālena parisamāpetabbato, tenāha ‘‘paṇṇasāla’’ntiādi. Suttantapariyāyenāti suttantapāḷinayena. (Ma. ni. 1.12, 13; a. ni. 2.58) nava ānisaṃsāti sītapaṭighātādayo paṭisallānārāmapariyosānā nava udayā. Appamattatāya cete vuttā.
યસ્મા આવાસં દેન્તેન નામ સબ્બમ્પિ પચ્ચયજાતં દિન્નમેવ હોતિ. દ્વે તયો ગામે પિણ્ડાય ચરિત્વા કિઞ્ચિ અલદ્ધા આગતસ્સપિ છાયૂદકસમ્પન્નં આરામં પવિસિત્વા ન્હાયિત્વા પતિસ્સયે મુહુત્તં નિપજ્જિત્વા વુટ્ઠાય નિસિન્નસ્સ કાયે બલં આહરિત્વા પક્ખિત્તં વિય હોતિ . બહિ વિચરન્તસ્સ ચ કાયે વણ્ણધાતુ વાતાતપેહિ કિલમતિ, પતિસ્સયં પવિસિત્વા દ્વારં પિધાય મુહુત્તં નિપન્નસ્સ વિસભાગસન્તતિ વૂપસમ્મતિ, સભાગસન્તતિ પતિટ્ઠાતિ, વણ્ણધાતુ આહરિત્વા પક્ખિત્તા વિય હોતિ. બહિ વિચરન્તસ્સ ચ પાદે કણ્ટકો વિજ્ઝતિ, ખાણુ પહરતિ, સરીસપાદિપરિસ્સયા ચેવ ચોરભયઞ્ચ ઉપ્પજ્જતિ, પતિસ્સયં પવિસિત્વા દ્વારં પિધાય નિપન્નસ્સ સબ્બે તે પરિસ્સયા ન હોન્તિ, સજ્ઝાયન્તસ્સ ધમ્મપીતિસુખં, કમ્મટ્ઠાનં મનસિ કરોન્તસ્સ ઉપસમસુખઞ્ચ ઉપ્પજ્જતિ બહિદ્ધા વિક્ખેપાભાવતો. બહિ વિચરન્તસ્સ ચ કાયે સેદા મુચ્ચન્તિ, અક્ખીનિ ફન્દન્તિ, સેનાસનં પવિસનક્ખણે મઞ્ચપીઠાદીનિ ન પઞ્ઞાયન્તિ, મુહુત્તં નિસિન્નસ્સ પન અક્ખીનં પસાદો આહરિત્વા પક્ખિત્તો વિય હોતિ, દ્વારવાતપાનમઞ્ચપીઠાદીનિ પઞ્ઞાયન્તિ. એતસ્મિઞ્ચ આવાસે વસન્તં દિસ્વા મનુસ્સા ચતૂહિ પચ્ચયેહિ સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠહન્તિ. તેન વુત્તં ‘‘આવાસં દેન્તેન નામ સબ્બમ્પિ પચ્ચયજાતં દિન્નમેવ હોતી’’તિ, તસ્મા એતે યથાવુત્તા સબ્બેપિ આનિસંસા વેદિતબ્બા. તેન વુત્તં ‘‘અપ્પમત્તતાય ચેતે વુત્તા’’તિ.
Yasmā āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hoti. Dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā patissaye muhuttaṃ nipajjitvā vuṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti . Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nipannassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti. Bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭako vijjhati, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, patissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nipannassa sabbe te parissayā na honti, sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasi karontassa upasamasukhañca uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato. Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhīnaṃ pasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti. Tena vuttaṃ ‘‘āvāsaṃ dentena nāma sabbampi paccayajātaṃ dinnameva hotī’’ti, tasmā ete yathāvuttā sabbepi ānisaṃsā veditabbā. Tena vuttaṃ ‘‘appamattatāya cete vuttā’’ti.
સીતન્તિ અજ્ઝત્તં ધાતુક્ખોભવસેન વા બહિદ્ધા ઉતુવિપરિણામવસેન વા ઉપ્પજ્જનકસીતં. ઉણ્હન્તિ અગ્ગિસન્તાપં, તસ્સ વનડાહાદીસુ (વનદાહાદીસુ વા સારત્થ॰ ટી॰ ચૂળવગ્ગ ૩.૨૯૫) સમ્ભવો વેદિતબ્બો. પટિહન્તીતિ પટિબાહતિ, યથા તદુભયવસેન કાયચિત્તાનં બાધનં ન હોતિ, એવં કરોતિ. સીતુણ્હબ્ભાહતે હિ સરીરે વિક્ખિત્તચિત્તો ભિક્ખુ યોનિસો પદહિતું ન સક્કોતિ. વાળમિગાનીતિ સીહબ્યગ્ઘાદિચણ્ડમિગે. ગુત્તસેનાસનઞ્હિ આરઞ્ઞકમ્પિ પવિસિત્વા દ્વારં પિધાય નિસિન્નસ્સ તે પરિસ્સયા ન હોન્તીતિ. સરીસપેતિ યે કેચિ સરન્તે ગચ્છન્તે દીઘજાતિકે સપ્પાદિકે. મકસેતિ નિદસ્સનમત્તમેતં, ડંસાદીનમ્પિ એતેસ્વેવ (એતનેવ સારત્થ॰ ટી॰ ચૂળવગ્ગ ૩.૨૯૫) સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો. સિસિરેતિ સિસિરકાલવસેન, સત્તાહવદ્દલિકાદિવસેન ચ ઉપ્પન્ને સિસિરસમ્ફસ્સે. વુટ્ઠિયોતિ યદા તદા ઉપ્પન્ના વસ્સવુટ્ઠિયો પટિહનતીતિ યોજના.
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ. Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa vanaḍāhādīsu (vanadāhādīsu vā sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.295) sambhavo veditabbo. Paṭihantīti paṭibāhati, yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ bādhanaṃ na hoti, evaṃ karoti. Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti. Vāḷamigānīti sīhabyagghādicaṇḍamige. Guttasenāsanañhi āraññakampi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na hontīti. Sarīsapeti ye keci sarante gacchante dīghajātike sappādike. Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnampi etesveva (etaneva sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.295) saṅgaho daṭṭhabbo. Sisireti sisirakālavasena, sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse. Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
વાતાતપો ઘોરોતિ રુક્ખગચ્છાદીનં ઉમ્મૂલભઞ્જનાદિવસેન પવત્તિયા ઘોરો સરજઅરજાદિભેદો વાતો ચેવ ગિમ્હપરિળાહસમયેસુ ઉપ્પત્તિયા ઘોરો સૂરિયાતપો ચ. પટિહઞ્ઞતીતિ પટિબાહીયતિ. લેણત્થન્તિ નાનારમ્મણતો ચિત્તં નિવત્તેત્વા પટિસલ્લાનારામત્થં. સુખત્થન્તિ વુત્તપરિસ્સયાભાવેન ફાસુવિહારત્થં. ઝાયિતુન્તિ અટ્ઠતિંસાય આરમ્મણેસુ યત્થ કત્થચિ ચિત્તં ઉપનિબન્ધિત્વા ઉપનિજ્ઝાયિતું. વિપસ્સિતુન્તિ અનિચ્ચાદિતો સઙ્ખારે સમ્મસિતું.
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ummūlabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca. Paṭihaññatīti paṭibāhīyati. Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattetvā paṭisallānārāmatthaṃ. Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ. Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā upanijjhāyituṃ. Vipassitunti aniccādito saṅkhāre sammasituṃ.
વિહારેતિ પતિસ્સયે. કારયેતિ કારાપેય્ય. રમ્મેતિ મનોરમે નિવાસસુખે. વાસયેત્થ બહુસ્સુતેતિ કારેત્વા પન એત્થ વિહારેસુ બહુસ્સુતે સીલવન્તે કલ્યાણધમ્મે નિવાસેય્ય, તે નિવાસેન્તો પન તેસં બહુસ્સુતાનં યથા પચ્ચયેહિ કિલમથો ન હોતિ, એવં અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ વત્થસેનાસનાનિ ચ દદેય્ય ઉજુભૂતેસુ અજ્ઝાસયસમ્પન્નેસુ કમ્મકમ્મફલાનં, રતનત્તયગુણાનઞ્ચ સદ્દહનેન વિપ્પસન્નેન ચેતસા.
Vihāreti patissaye. Kārayeti kārāpeyya. Rammeti manorame nivāsasukhe. Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya, te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti, evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammakammaphalānaṃ, ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā.
ઇદાનિ ગહટ્ઠપબ્બજિતાનં અઞ્ઞમઞ્ઞૂપકારિતં દસ્સેતું ‘‘તે તસ્સા’’તિ ગાથમાહ. તત્થ તેતિ બહુસ્સુતા. તસ્સાતિ ઉપાસકસ્સ. ધમ્મં દેસેન્તીતિ સકલવટ્ટદુક્ખપનૂદનં સદ્ધમ્મં દેસેન્તિ. યં સો ધમ્મં ઇધઞ્ઞાયાતિ સો ઉપાસકો યં સદ્ધમ્મં ઇમસ્મિં સાસને સમ્માપટિપજ્જનેન જાનિત્વા અગ્ગમગ્ગાધિગમેન અનાસવો હુત્વા પરિનિબ્બાતિ એકાદસગ્ગિવૂપસમેન સીતિ ભવતિ.
Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakāritaṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha. Tattha teti bahussutā. Tassāti upāsakassa. Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ saddhammaṃ desenti. Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so upāsako yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāti ekādasaggivūpasamena sīti bhavati.
સીતપટિઘાતાદયો વિપસ્સનાવસાના તેરસ, અન્નાદિલાભો, ધમ્મસ્સવનં, ધમ્માવબોધો, પરિનિબ્બાનન્તિ એવં સત્તરસ.
Sītapaṭighātādayo vipassanāvasānā terasa, annādilābho, dhammassavanaṃ, dhammāvabodho, parinibbānanti evaṃ sattarasa.
૩૫૧. અત્તનો સન્તકાતિ અત્તનિયા. દુપ્પરિચ્ચજનં લોભં નિગ્ગણ્હિતું અસક્કોન્તસ્સ. સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા સન્તિકેતિ યોજના. તત્થાતિ યથાગહિતે સરણે. નત્થિ પુનપ્પુનં કત્તબ્બતા વિઞ્ઞૂજાતિકસ્સાતિ અધિપ્પાયો. ‘‘જીવિતપરિચ્ચાગમયં પુઞ્ઞ’’ન્તિ ‘‘સચે ત્વં ન યથાગહિતં સરણં ભિન્દિસ્સતિ, એવાહં તં મારેમી’’તિ યદિપિ કોચિ તિણ્હેન સત્થેન જીવિતા વોરોપેય્ય, તથાપિ ‘‘નેવાહં બુદ્ધં ન બુદ્ધોતિ, ધમ્મં ન ધમ્મોતિ, સઙ્ઘં ન સઙ્ઘોતિ વદામી’’તિ દળ્હતરં કત્વા ગહિતસરણસ્સ વસેન વુત્તં.
351.Attano santakāti attaniyā. Duppariccajanaṃ lobhaṃ niggaṇhituṃ asakkontassa. Saṅghassa vā gaṇassa vā santiketi yojanā. Tatthāti yathāgahite saraṇe. Natthi punappunaṃ kattabbatā viññūjātikassāti adhippāyo. ‘‘Jīvitapariccāgamayaṃ puñña’’nti ‘‘sace tvaṃ na yathāgahitaṃ saraṇaṃ bhindissati, evāhaṃ taṃ māremī’’ti yadipi koci tiṇhena satthena jīvitā voropeyya, tathāpi ‘‘nevāhaṃ buddhaṃ na buddhoti, dhammaṃ na dhammoti, saṅghaṃ na saṅghoti vadāmī’’ti daḷhataraṃ katvā gahitasaraṇassa vasena vuttaṃ.
૩૫૨. સરણં ઉપગતેન કાયવાચાચિત્તેહિ સક્કચ્ચં વત્થુત્તયપૂજા કાતબ્બા, તત્થ ચ સંકિલેસો પરિહનિતબ્બો, સિક્ખાપદાનિ પન સમાદાનમત્તં, સમ્પત્તવત્થુતો વિરમણમત્તઞ્ચાતિ સરણગમનતો સીલસ્સ અપ્પટ્ઠતરતા, અપ્પસમારમ્ભતરતા ચ વેદિતબ્બા. સબ્બેસં સત્તાનં જીવિતદાનાદિના દણ્ડનિધાનતો, સકલલોકિયલોકુત્તરગુણાધિટ્ઠાનતો ચસ્સ મહપ્ફલમહાનિસંસતરતા દટ્ઠબ્બા.
352. Saraṇaṃ upagatena kāyavācācittehi sakkaccaṃ vatthuttayapūjā kātabbā, tattha ca saṃkileso parihanitabbo, sikkhāpadāni pana samādānamattaṃ, sampattavatthuto viramaṇamattañcāti saraṇagamanato sīlassa appaṭṭhataratā, appasamārambhataratā ca veditabbā. Sabbesaṃ sattānaṃ jīvitadānādinā daṇḍanidhānato, sakalalokiyalokuttaraguṇādhiṭṭhānato cassa mahapphalamahānisaṃsataratā daṭṭhabbā.
વક્ખમાનનયેન ચ વેરહેતુતાય વેરં વુચ્ચતિ પાણાતિપાતાદિપાપધમ્મો, તં મણતિ ‘‘મયિ ઇધ ઠિતાય કથં આગચ્છસી’’તિ તજ્જેન્તી વિય નીહરતીતિ વેરમણી, તતો વા પાપધમ્મતો વિરમતિ એતાયાતિ ‘‘વિરમણી’’તિ વત્તબ્બે નિરુત્તિનયેન ઇકારસ્સ એકારં કત્વા ‘‘વેરમણી’’તિ વુત્તા. અસમાદિન્નસીલસ્સ સમ્પત્તતો યથાઉપટ્ઠિતવીતિક્કમિતબ્બવત્થુતો વિરતિ સમ્પત્તવિરતિ. સમાદાનવસેન ઉપ્પન્ના વિરતિ સમાદાનવિરતિ. સેતુ વુચ્ચતિ અરિયમગ્ગો, તપ્પરિયાપન્ના હુત્વા પાપધમ્માનં સમુચ્છેદવસેન ઘાતનવિરતિ સેતુઘાતવિરતિ. ઇદાનિ તિસ્સો વિરતિયો સરૂપતો દસ્સેતું ‘‘તત્થા’’તિઆદિ વુત્તં. પરિહરતીતિ અવીતિક્કમવસેન પરિવજ્જેતિ. ન હનામીતિ એત્થ ઇતિ-સદ્દો આદિઅત્થો, તેન ‘‘અદિન્નં નાદિયામી’’તિ એવં આદીનં સઙ્ગહો, વા-સદ્દેન વા, તેનાહ ‘‘સિક્ખાપદાનિ ગણ્હન્તસ્સા’’તિ.
Vakkhamānanayena ca verahetutāya veraṃ vuccati pāṇātipātādipāpadhammo, taṃ maṇati ‘‘mayi idha ṭhitāya kathaṃ āgacchasī’’ti tajjentī viya nīharatīti veramaṇī, tato vā pāpadhammato viramati etāyāti ‘‘viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena ikārassa ekāraṃ katvā ‘‘veramaṇī’’ti vuttā. Asamādinnasīlassa sampattato yathāupaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati. Samādānavasena uppannā virati samādānavirati. Setu vuccati ariyamaggo, tappariyāpannā hutvā pāpadhammānaṃ samucchedavasena ghātanavirati setughātavirati. Idāni tisso viratiyo sarūpato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Pariharatīti avītikkamavasena parivajjeti. Na hanāmīti ettha iti-saddo ādiattho, tena ‘‘adinnaṃ nādiyāmī’’ti evaṃ ādīnaṃ saṅgaho, vā-saddena vā, tenāha ‘‘sikkhāpadāni gaṇhantassā’’ti.
મગ્ગસમ્પયુત્તાતિ સમ્માદિટ્ઠિયાદિમગ્ગસમ્પયુત્તા. ઇદાનિ તાસં વિરતીનં આરમ્મણતો વિભાગં દસ્સેતું ‘‘તત્થા’’તિઆદિ વુત્તં. પુરિમા દ્વેતિ સમ્પત્તસમાદાનવિરતિયો. પચ્છિમાતિ સેતુઘાતવિરતિ. સબ્બાનિપિ ભિન્નાનિ હોન્તિ એકજ્ઝં સમાદિન્નત્તા. તદેવ ભિજ્જતિ વિસું વિસું સમાદિન્નત્તા . ગહટ્ઠવસેન ચેતં વુત્તં. ભેદો નામ નત્થિ પટિપક્ખસમુચ્છિન્દનેન અકુપ્પસભાવત્તા, તેનાહ ‘‘ભવન્તરેપી’’તિ. યોનિસિદ્ધન્તિ મનુસ્સતિરચ્છાનાનં ઉદ્ધં તિરિયમેવ દીઘતા વિય જાતિસિદ્ધન્તિ અત્થો. બોધિસત્તે કુચ્છિગતે બોધિસત્તમાતુસીલં વિય ધમ્મતાય સભાવેનેવ સિદ્ધં ધમ્મતાસિદ્ધં, મગ્ગધમ્મતાય વા અરિયમગ્ગાનુભાવેન સિદ્ધં ધમ્મતાસિદ્ધં. દિટ્ઠિઉજુકરણં નામ ભારિયં દુક્ખં, તસ્મા સરણગમનં સિક્ખાપદસમાદાનતો મહટ્ઠતરમેવ, ન અપ્પટ્ઠતરન્તિ અધિપ્પાયો. યથા તથા વા ગણ્હન્તસ્સાપીતિ આદરગારવં અકત્વા સમાદિયન્તસ્સાપિ. સાધુકં ગણ્હન્તસ્સાપીતિ સક્કચ્ચં સીલાનિ સમાદિયન્તસ્સાપિ, ન દિગુણં, તિગુણં વા ઉસ્સાહો કરણીયો.
Maggasampayuttāti sammādiṭṭhiyādimaggasampayuttā. Idāni tāsaṃ viratīnaṃ ārammaṇato vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Purimā dveti sampattasamādānaviratiyo. Pacchimāti setughātavirati. Sabbānipi bhinnāni honti ekajjhaṃ samādinnattā. Tadeva bhijjati visuṃ visuṃ samādinnattā . Gahaṭṭhavasena cetaṃ vuttaṃ. Bhedo nāma natthi paṭipakkhasamucchindanena akuppasabhāvattā, tenāha ‘‘bhavantarepī’’ti. Yonisiddhanti manussatiracchānānaṃ uddhaṃ tiriyameva dīghatā viya jātisiddhanti attho. Bodhisatte kucchigate bodhisattamātusīlaṃ viya dhammatāya sabhāveneva siddhaṃ dhammatāsiddhaṃ, maggadhammatāya vā ariyamaggānubhāvena siddhaṃ dhammatāsiddhaṃ. Diṭṭhiujukaraṇaṃnāma bhāriyaṃ dukkhaṃ, tasmā saraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānato mahaṭṭhatarameva, na appaṭṭhataranti adhippāyo. Yathā tathā vā gaṇhantassāpīti ādaragāravaṃ akatvā samādiyantassāpi. Sādhukaṃ gaṇhantassāpīti sakkaccaṃ sīlāni samādiyantassāpi, na diguṇaṃ, tiguṇaṃ vā ussāho karaṇīyo.
અભયદાનતાય સીલસ્સ દાનભાવો, અનવસેસં વા સત્તનિકાયં દયતિ તેન રક્ખતીતિ દાનં, સીલં. ‘‘અગ્ગાની’’તિ ઞાતત્તા અગ્ગઞ્ઞાનિ. ચિરરત્તતાય ઞાતત્તા રત્તઞ્ઞાનિ. ‘‘અરિયાનં સાધૂનં વંસાની’’તિ ઞાતત્તા વંસઞ્ઞાનિ. ‘‘પોરાણાની’’તિઆદીસુ પુરિમાનં એતાનિ પોરાણાનિ. સબ્બસો કેનચિપિ પકારેન સાધૂહિ ન કિણ્ણાનિ ન ખિત્તાનિ ન છડ્ડિતાનીતિ અસઙ્કિણ્ણાનિ. અયઞ્ચ નયો નેસં યથા અતીતે, એવં એતરહિ, અનાગતે ચાતિ આહ ‘‘અસઙ્કિણ્ણપુબ્બાનિ ન સઙ્કિયન્તિ ન સઙ્કિયિસ્સન્તી’’તિ. તતો એવ અપ્પપિકુટ્ઠાનિ ન પટિક્ખિત્તાનિ. ન હિ કદાચિપિ વિઞ્ઞૂ સમણબ્રાહ્મણા હિંસાદિપાપધમ્મં અનુજાનન્તિ. અપરિમાણાનં સત્તાનં અભયં દેતીતિ સબ્બેસુ ભૂતેસુ નિહિતદણ્ડત્તા સકલસ્સપિ સત્તનિકાયસ્સ ભયાભાવં દેતિ. ન હિ અરિયસાવકતો કસ્સચિ ભયં હોતિ. અવેરન્તિ વેરાભાવં. અબ્યાપજ્ઝન્તિ નિદ્દુક્ખતં.
Abhayadānatāya sīlassa dānabhāvo, anavasesaṃ vā sattanikāyaṃ dayati tena rakkhatīti dānaṃ, sīlaṃ. ‘‘Aggānī’’ti ñātattā aggaññāni. Cirarattatāya ñātattā rattaññāni. ‘‘Ariyānaṃ sādhūnaṃ vaṃsānī’’ti ñātattā vaṃsaññāni.‘‘Porāṇānī’’tiādīsu purimānaṃ etāni porāṇāni. Sabbaso kenacipi pakārena sādhūhi na kiṇṇāni na khittāni na chaḍḍitānīti asaṅkiṇṇāni. Ayañca nayo nesaṃ yathā atīte, evaṃ etarahi, anāgate cāti āha ‘‘asaṅkiṇṇapubbāni na saṅkiyanti na saṅkiyissantī’’ti. Tato eva appapikuṭṭhāni na paṭikkhittāni. Na hi kadācipi viññū samaṇabrāhmaṇā hiṃsādipāpadhammaṃ anujānanti. Aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ detīti sabbesu bhūtesu nihitadaṇḍattā sakalassapi sattanikāyassa bhayābhāvaṃ deti. Na hi ariyasāvakato kassaci bhayaṃ hoti. Averanti verābhāvaṃ. Abyāpajjhanti niddukkhataṃ.
નનુ ચ પઞ્ચસીલં સબ્બકાલિકં, ન ચ એકન્તતો વિમુત્તાયતનં, સરણગમનં પન બુદ્ધુપ્પાદહેતુકં, એકન્તવિમુત્તાયતનઞ્ચ, તત્થ કથં સરણાગમનતો પઞ્ચસીલસ્સ મહપ્ફલતાતિ આહ ‘‘કિઞ્ચાપી’’તિઆદિ. જેટ્ઠકન્તિ ઉત્તમં. ‘‘સરણગમનેયેવ પતિટ્ઠાયા’’તિ ઇમિના તસ્સ સીલસ્સ સરણગમનેન અભિસઙ્ખતતમાહ.
Nanu ca pañcasīlaṃ sabbakālikaṃ, na ca ekantato vimuttāyatanaṃ, saraṇagamanaṃ pana buddhuppādahetukaṃ, ekantavimuttāyatanañca, tattha kathaṃ saraṇāgamanato pañcasīlassa mahapphalatāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Jeṭṭhakanti uttamaṃ. ‘‘Saraṇagamaneyeva patiṭṭhāyā’’ti iminā tassa sīlassa saraṇagamanena abhisaṅkhatatamāha.
૩૫૩. ઈદિસમેવાતિ એવં સંકિલેસં પટિપક્ખમેવ હુત્વા. હેટ્ઠા વુત્તેહિ ગુણેહીતિ એત્થ હેટ્ઠા વુત્તગુણા નામ સરણગમનં, સીલસમ્પદા, ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારતાતિ એવં આદયો. પઠમજ્ઝાનં નિબ્બત્તેન્તો ન કિલમતીતિ યોજના. તાનીતિ પઠમજ્ઝાનાદીનિ. ‘‘પઠમજ્ઝાન’’ન્તિ ઉક્કટ્ઠનિદ્દેસો અયન્તિ આહ ‘‘એકં કપ્પ’’ન્તિ, એકં મહાકપ્પન્તિ અત્થો. હીનં પન પઠમજ્ઝાનં, મજ્ઝિમઞ્ચ અસઙ્ખ્યેય્યકપ્પસ્સ તતિયં ભાગં, ઉપડ્ઢકપ્પઞ્ચ આયું દેતિ. ‘‘દુતિયં અટ્ઠકપ્પે’’તિ આદીસુપિ ઇમિના નયેન અત્થો વેદિતબ્બો, મહાકપ્પવસેનેવ ચ ગહેતબ્બં. યસ્મા વા પણીતાનિયેવેત્થ ઝાનાનિ અધિપ્પેતાનિ મહપ્ફલતરભાવદસ્સનપરત્તા દેસનાય, તસ્મા ‘‘પઠમજ્ઝાનં એકં કપ્પ’’ન્તિઆદિ વુત્તં. તદેવાતિ ચતુત્થજ્ઝાનમેવ. યદિ એવં કથં આરુપ્પતાતિ આહ ‘‘આકાસાનઞ્ચાયતનાદી’’તિઆદિ.
353.Īdisamevāti evaṃ saṃkilesaṃ paṭipakkhameva hutvā. Heṭṭhā vuttehi guṇehīti ettha heṭṭhā vuttaguṇā nāma saraṇagamanaṃ, sīlasampadā, indriyesu guttadvāratāti evaṃ ādayo. Paṭhamajjhānaṃ nibbattento na kilamatīti yojanā. Tānīti paṭhamajjhānādīni. ‘‘Paṭhamajjhāna’’nti ukkaṭṭhaniddeso ayanti āha ‘‘ekaṃ kappa’’nti, ekaṃ mahākappanti attho. Hīnaṃ pana paṭhamajjhānaṃ, majjhimañca asaṅkhyeyyakappassa tatiyaṃ bhāgaṃ, upaḍḍhakappañca āyuṃ deti. ‘‘Dutiyaṃ aṭṭhakappe’’ti ādīsupi iminā nayena attho veditabbo, mahākappavaseneva ca gahetabbaṃ. Yasmā vā paṇītāniyevettha jhānāni adhippetāni mahapphalatarabhāvadassanaparattā desanāya, tasmā ‘‘paṭhamajjhānaṃ ekaṃ kappa’’ntiādi vuttaṃ. Tadevāti catutthajjhānameva. Yadi evaṃ kathaṃ āruppatāti āha ‘‘ākāsānañcāyatanādī’’tiādi.
સમ્મદેવ નિચ્ચસઞ્ઞાદિપટિપક્ખવિધમનવસેન પવત્તમાના પુબ્બભાગિયે એવ બોધિપક્ખિયધમ્મે સમ્માનેન્તી વિપસ્સના વિપસ્સકસ્સ અનપ્પકં પીતિસોમનસ્સં સમાવહતીતિ આહ ‘‘વિપસ્સના…પે॰… અભાવા’’તિ. તેનાહ ભગવા –
Sammadeva niccasaññādipaṭipakkhavidhamanavasena pavattamānā pubbabhāgiye eva bodhipakkhiyadhamme sammānentī vipassanā vipassakassa anappakaṃ pītisomanassaṃ samāvahatīti āha ‘‘vipassanā…pe… abhāvā’’ti. Tenāha bhagavā –
‘‘યતો યતો સમ્મસતિ, ખન્ધાનં ઉદયબ્બયં;
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
લભતી પીતિપામોજ્જં, અમતં તં વિજાનત’’ન્તિ. (ધ॰ પ॰ ૩૭૪);
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
યસ્મા અયં દેસના ઇમિના અનુક્કમેન ઇમાનિ ઞાણાનિ નિબ્બત્તેન્તસ્સ વસેન પવત્તિતા, તસ્મા ‘‘વિપસ્સનાઞાણે પતિટ્ઠાય નિબ્બત્તેન્તો’’તિ હેટ્ઠિમં હેટ્ઠિમં ઉપરિમસ્સ ઉપરિમસ્સ પતિટ્ઠાભૂતં કત્વા વુત્તં. સમાનરૂપનિમ્માનં નામ મનોમયિદ્ધિયા અઞ્ઞેહિ અસાધારણકિચ્ચન્તિ આહ ‘‘અત્તનો…પે॰… મહપ્ફલા’’તિ. વિકુબ્બનદસ્સનસમત્થતાયાતિ હત્થિઅસ્સાદિવિવિધરૂપકરણં વિકુબ્બનં, તસ્સ દસ્સનસમત્થભાવેન. ઇચ્છિતિચ્છિતટ્ઠાનં નામ પુરિમજાતીસુ ઇચ્છિતિચ્છિતો ખન્ધપ્પદેસો. સમાપેન્તોતિ પરિયોસાપેન્તો.
Yasmā ayaṃ desanā iminā anukkamena imāni ñāṇāni nibbattentassa vasena pavattitā, tasmā ‘‘vipassanāñāṇe patiṭṭhāya nibbattento’’ti heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ uparimassa uparimassa patiṭṭhābhūtaṃ katvā vuttaṃ. Samānarūpanimmānaṃ nāma manomayiddhiyā aññehi asādhāraṇakiccanti āha ‘‘attano…pe… mahapphalā’’ti. Vikubbanadassanasamatthatāyāti hatthiassādivividharūpakaraṇaṃ vikubbanaṃ, tassa dassanasamatthabhāvena. Icchiticchitaṭṭhānaṃ nāma purimajātīsu icchiticchito khandhappadeso. Samāpentoti pariyosāpento.
કૂટદન્તઉપાસકત્તપટિવેદનાકથાવણ્ણના
Kūṭadantaupāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
૩૫૪-૮. સબ્બે તે પાણયોતિ ‘‘સત્ત ચ ઉસભસતાની’’તિઆદિના વુત્તે સબ્બે પાણિનો. આકુલભાવોતિ ભગવતો સન્તિકે ધમ્મસ્સ સુતત્તા પાણીસુ અનુદ્દયં ઉપટ્ઠપેત્વા ઠિતસ્સ ‘‘કથઞ્હિ નામ મયા તાવ બહૂ પાણિનો મારણત્થાય બન્ધાપિતા’’તિ ચિત્તે પરિબ્યાકુલભાવો ઉદપાદિ. સુત્વાતિ ‘‘બન્ધનતો મોચિતા’’તિ સુત્વા. કામચ્છન્દવિગમેન કલ્લચિત્તતા અરોગચિત્તતા, બ્યાપાદવિગમેન મેત્તાવસેન મુદુચિત્તતા અકથિનચિત્તતા, ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચપ્પહાનેન વિક્ખેપવિગમનતો વિનીવરણચિત્તતા તેહિ ન પિહિતચિત્તતા, થિનમિદ્ધવિગમેન ઉદગ્ગચિત્તતા સંપગ્ગણ્હનવસેન અલીનચિત્તતા, વિચિકિચ્છાવિગમેન સમ્માપટિપત્તિયા અધિમુત્તતાય પસન્નચિત્તતા ચ હોતીતિ આહ ‘‘કલ્લચિત્તન્તિઆદિ અનુપુબ્બિકથાનુભાવેન વિક્ખમ્ભિતનીવરણતં સન્ધાય વુત્ત’’ન્તિ. યં પનેત્થ અત્થતો અવિભત્તં, તં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
354-8.Sabbete pāṇayoti ‘‘satta ca usabhasatānī’’tiādinā vutte sabbe pāṇino. Ākulabhāvoti bhagavato santike dhammassa sutattā pāṇīsu anuddayaṃ upaṭṭhapetvā ṭhitassa ‘‘kathañhi nāma mayā tāva bahū pāṇino māraṇatthāya bandhāpitā’’ti citte paribyākulabhāvo udapādi. Sutvāti ‘‘bandhanato mocitā’’ti sutvā. Kāmacchandavigamena kallacittatā arogacittatā, byāpādavigamena mettāvasena muducittatā akathinacittatā, uddhaccakukkuccappahānena vikkhepavigamanato vinīvaraṇacittatā tehi na pihitacittatā, thinamiddhavigamena udaggacittatā saṃpaggaṇhanavasena alīnacittatā, vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyā adhimuttatāya pasannacittatā ca hotīti āha ‘‘kallacittantiādi anupubbikathānubhāvena vikkhambhitanīvaraṇataṃ sandhāya vutta’’nti. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
કૂટદન્તસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના.
Kūṭadantasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / દીઘનિકાય • Dīghanikāya / ૫. કૂટદન્તસુત્તં • 5. Kūṭadantasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / દીઘ નિકાય (અટ્ઠકથા) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ૫. કૂટદન્તસુત્તવણ્ણના • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā