Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    ૨. સીલવગ્ગો

    2. Sīlavaggo

    [૧૧] ૧. લક્ખણમિગજાતકવણ્ણના

    [11] 1. Lakkhaṇamigajātakavaṇṇanā

    હોતિ સીલવતં અત્થોતિ ઇદં સત્થા રાજગહં ઉપનિસ્સાય વેળુવને વિહરન્તો દેવદત્તં આરબ્ભ કથેસિ. દેવદત્તસ્સ વત્થુ યાવ અભિમારપ્પયોજના ખણ્ડહાલજાતકે આવિભવિસ્સતિ, યાવ ધનપાલકવિસ્સજ્જના પન ચૂળહંસજાતકે આવિભવિસ્સતિ, યાવ પથવિપ્પવેસના દ્વાદસનિપાતે સમુદ્દવાણિજજાતકે આવિભવિસ્સતિ.

    Hotisīlavataṃ atthoti idaṃ satthā rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Devadattassa vatthu yāva abhimārappayojanā khaṇḍahālajātake āvibhavissati, yāva dhanapālakavissajjanā pana cūḷahaṃsajātake āvibhavissati, yāva pathavippavesanā dvādasanipāte samuddavāṇijajātake āvibhavissati.

    એકસ્મિઞ્હિ સમયે દેવદત્તો પઞ્ચ વત્થૂનિ યાચિત્વા અલભન્તો સઙ્ઘં ભિન્દિત્વા પઞ્ચ ભિક્ખુસતાનિ આદાય ગયાસીસે વિહરતિ. અથ તેસં ભિક્ખૂનં ઞાણં પરિપાકં અગમાસિ. તં ઞત્વા સત્થા દ્વે અગ્ગસાવકે આમન્તેસિ ‘‘સારિપુત્તા, તુમ્હાકં નિસ્સિતકા પઞ્ચસતા ભિક્ખૂ દેવદત્તસ્સ લદ્ધિં રોચેત્વા તેન સદ્ધિં ગતા, ઇદાનિ પન તેસં ઞાણં પરિપાકં ગતં, તુમ્હે બહૂહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં તત્થ ગન્ત્વા તેસં ધમ્મં દેસેત્વા તે ભિક્ખૂ મગ્ગફલેહિ પબોધેત્વા ગહેત્વા આગચ્છથા’’તિ. તે તથેવ ગન્ત્વા તેસં ધમ્મં દેસેત્વા મગ્ગફલેહિ પબોધેત્વા પુનદિવસે અરુણુગ્ગમનવેલાય તે ભિક્ખૂ આદાય વેળુવનમેવ આગમંસુ. આગન્ત્વા ચ પન સારિપુત્તત્થેરસ્સ ભગવન્તં વન્દિત્વા ઠિતકાલે ભિક્ખૂ થેરં પસંસિત્વા ભગવન્તં આહંસુ – ‘‘ભન્તે, અમ્હાકં જેટ્ઠભાતિકો ધમ્મસેનાપતિ પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ પરિવુતો આગચ્છન્તો અતિવિય સોભતિ, દેવદત્તો પન પરિહીનપરિવારો જાતો’’તિ. ન, ભિક્ખવે, સારિપુત્તો ઇદાનેવ ઞાતિસઙ્ઘપરિવુતો આગચ્છન્તો સોભતિ, પુબ્બેપિ સોભિયેવ. દેવદત્તોપિ ન ઇદાનેવ ગણતો પરિહીનો, પુબ્બેપિ પરિહીનોયેવાતિ. ભિક્ખૂ તસ્સત્થસ્સાવિભાવત્થાય ભગવન્તં યાચિંસુ, ભગવા ભવન્તરેન પટિચ્છન્નં કારણં પાકટં અકાસિ.

    Ekasmiñhi samaye devadatto pañca vatthūni yācitvā alabhanto saṅghaṃ bhinditvā pañca bhikkhusatāni ādāya gayāsīse viharati. Atha tesaṃ bhikkhūnaṃ ñāṇaṃ paripākaṃ agamāsi. Taṃ ñatvā satthā dve aggasāvake āmantesi ‘‘sāriputtā, tumhākaṃ nissitakā pañcasatā bhikkhū devadattassa laddhiṃ rocetvā tena saddhiṃ gatā, idāni pana tesaṃ ñāṇaṃ paripākaṃ gataṃ, tumhe bahūhi bhikkhūhi saddhiṃ tattha gantvā tesaṃ dhammaṃ desetvā te bhikkhū maggaphalehi pabodhetvā gahetvā āgacchathā’’ti. Te tatheva gantvā tesaṃ dhammaṃ desetvā maggaphalehi pabodhetvā punadivase aruṇuggamanavelāya te bhikkhū ādāya veḷuvanameva āgamaṃsu. Āgantvā ca pana sāriputtattherassa bhagavantaṃ vanditvā ṭhitakāle bhikkhū theraṃ pasaṃsitvā bhagavantaṃ āhaṃsu – ‘‘bhante, amhākaṃ jeṭṭhabhātiko dhammasenāpati pañcahi bhikkhusatehi parivuto āgacchanto ativiya sobhati, devadatto pana parihīnaparivāro jāto’’ti. Na, bhikkhave, sāriputto idāneva ñātisaṅghaparivuto āgacchanto sobhati, pubbepi sobhiyeva. Devadattopi na idāneva gaṇato parihīno, pubbepi parihīnoyevāti. Bhikkhū tassatthassāvibhāvatthāya bhagavantaṃ yāciṃsu, bhagavā bhavantarena paṭicchannaṃ kāraṇaṃ pākaṭaṃ akāsi.

    અતીતે મગધરટ્ઠે રાજગહનગરે એકો મગધરાજા રજ્જં કારેસિ. તદા બોધિસત્તો મિગયોનિયં પટિસન્ધિં ગહેત્વા વુદ્ધિપ્પત્તો મિગસહસ્સપરિવારો અરઞ્ઞે વસતિ. તસ્સ લક્ખણો ચ કાળો ચાતિ દ્વે પુત્તા અહેસું. સો અત્તનો મહલ્લકકાલે ‘‘તાતા, અહં ઇદાનિ મહલ્લકો, તુમ્હે ઇમં ગણં પરિહરથા’’તિ પઞ્ચ પઞ્ચ મિગસતાનિ એકેકં પુત્તં પટિચ્છાપેસિ . તતો પટ્ઠાય તે દ્વે જના મિગગણં પરિહરન્તિ. મગધરટ્ઠસ્મિઞ્ચ સસ્સપાકસમયે કિટ્ઠસમ્બાધે અરઞ્ઞે મિગાનં પરિપન્થો હોતિ. મનુસ્સા સસ્સખાદકાનં મિગાનં મારણત્થાય તત્થ તત્થ ઓપાતં ખણન્તિ, સૂલાનિ રોપેન્તિ, પાસાણયન્તાનિ સજ્જેન્તિ, કૂટપાસાદયો પાસે ઓડ્ડેન્તિ, બહૂ મિગા વિનાસં આપજ્જન્તિ. બોધિસત્તો કિટ્ઠસમ્બાધસમયં ઞત્વા દ્વે પુત્તે પક્કોસાપેત્વા આહ – ‘‘તાતા, અયં કિટ્ઠસમ્બાધસમયો, બહૂ મિગા વિનાસં પાપુણન્તિ, મયં મહલ્લકા યેન કેનચિ ઉપાયેન એકસ્મિં ઠાને વીતિનામેસ્સામ, તુમ્હે તુમ્હાકં મિગગણે ગહેત્વા અરઞ્ઞે પબ્બતપાદં પવિસિત્વા સસ્સાનં ઉદ્ધટકાલે આગચ્છેય્યાથા’’તિ. તે ‘‘સાધૂ’’તિ પિતુ વચનં સુત્વા સપરિવારા નિક્ખમિંસુ. તેસં પન ગમનમગ્ગં મનુસ્સા જાનન્તિ ‘‘ઇમસ્મિં કાલે મિગા પબ્બતમારોહન્તિ, ઇમસ્મિં કાલે ઓરોહન્તી’’તિ. તે તત્થ તત્થ પટિચ્છન્નટ્ઠાને નિલીના બહૂ મિગે વિજ્ઝિત્વા મારેન્તિ.

    Atīte magadharaṭṭhe rājagahanagare eko magadharājā rajjaṃ kāresi. Tadā bodhisatto migayoniyaṃ paṭisandhiṃ gahetvā vuddhippatto migasahassaparivāro araññe vasati. Tassa lakkhaṇo ca kāḷo cāti dve puttā ahesuṃ. So attano mahallakakāle ‘‘tātā, ahaṃ idāni mahallako, tumhe imaṃ gaṇaṃ pariharathā’’ti pañca pañca migasatāni ekekaṃ puttaṃ paṭicchāpesi . Tato paṭṭhāya te dve janā migagaṇaṃ pariharanti. Magadharaṭṭhasmiñca sassapākasamaye kiṭṭhasambādhe araññe migānaṃ paripantho hoti. Manussā sassakhādakānaṃ migānaṃ māraṇatthāya tattha tattha opātaṃ khaṇanti, sūlāni ropenti, pāsāṇayantāni sajjenti, kūṭapāsādayo pāse oḍḍenti, bahū migā vināsaṃ āpajjanti. Bodhisatto kiṭṭhasambādhasamayaṃ ñatvā dve putte pakkosāpetvā āha – ‘‘tātā, ayaṃ kiṭṭhasambādhasamayo, bahū migā vināsaṃ pāpuṇanti, mayaṃ mahallakā yena kenaci upāyena ekasmiṃ ṭhāne vītināmessāma, tumhe tumhākaṃ migagaṇe gahetvā araññe pabbatapādaṃ pavisitvā sassānaṃ uddhaṭakāle āgaccheyyāthā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti pitu vacanaṃ sutvā saparivārā nikkhamiṃsu. Tesaṃ pana gamanamaggaṃ manussā jānanti ‘‘imasmiṃ kāle migā pabbatamārohanti, imasmiṃ kāle orohantī’’ti. Te tattha tattha paṭicchannaṭṭhāne nilīnā bahū mige vijjhitvā mārenti.

    કાળમિગો અત્તનો દન્ધતાય ‘‘ઇમાય નામ વેલાય ગન્તબ્બં, ઇમાય વેલાય ન ગન્તબ્બ’’ન્તિ અજાનન્તો મિગગણં આદાય પુબ્બણ્હેપિ સાયન્હેપિ પદોસેપિ પચ્ચૂસેપિ ગામદ્વારેન ગચ્છતિ. મનુસ્સા તત્થ તત્થ પકતિયા ઠિતા ચ નિલીના ચ બહૂ મિગે વિનાસં પાપેન્તિ. એવં સો અત્તનો દન્ધતાય બહૂ મિગે વિનાસં પાપેત્વા અપ્પકેહેવ મિગેહિ અરઞ્ઞં પાવિસિ. લક્ખણમિગો પન પણ્ડિતો બ્યત્તો ઉપાયકુસલો ‘‘ઇમાય વેલાય ગન્તબ્બં, ઇમાય વેલાય ન ગન્તબ્બ’’ન્તિ જાનાતિ. સો ગામદ્વારેનપિ ન ગચ્છતિ , દિવાપિ ન ગચ્છતિ, પદોસેપિ ન ગચ્છતિ, પચ્ચૂસેપિ ન ગચ્છતિ, મિગગણં આદાય અડ્ઢરત્તસમયેયેવ ગચ્છતિ. તસ્મા એકમ્પિ મિગં અવિનાસેત્વા અરઞ્ઞં પાવિસિ. તે તત્થ ચત્તારો માસે વસિત્વા સસ્સેસુ ઉદ્ધટેસુ પબ્બતા ઓતરિંસુ.

    Kāḷamigo attano dandhatāya ‘‘imāya nāma velāya gantabbaṃ, imāya velāya na gantabba’’nti ajānanto migagaṇaṃ ādāya pubbaṇhepi sāyanhepi padosepi paccūsepi gāmadvārena gacchati. Manussā tattha tattha pakatiyā ṭhitā ca nilīnā ca bahū mige vināsaṃ pāpenti. Evaṃ so attano dandhatāya bahū mige vināsaṃ pāpetvā appakeheva migehi araññaṃ pāvisi. Lakkhaṇamigo pana paṇḍito byatto upāyakusalo ‘‘imāya velāya gantabbaṃ, imāya velāya na gantabba’’nti jānāti. So gāmadvārenapi na gacchati , divāpi na gacchati, padosepi na gacchati, paccūsepi na gacchati, migagaṇaṃ ādāya aḍḍharattasamayeyeva gacchati. Tasmā ekampi migaṃ avināsetvā araññaṃ pāvisi. Te tattha cattāro māse vasitvā sassesu uddhaṭesu pabbatā otariṃsu.

    કાળો પચ્ચાગચ્છન્તોપિ પુરિમનયેનેવ અવસેસમિગે વિનાસં પાપેન્તો એકકોવ આગમિ. લક્ખણો પન એકમિગમ્પિ અવિનાસેત્વા પઞ્ચહિ મિગસતેહિ પરિવુતો માતાપિતૂનં સન્તિકં આગમિ. બોધિસત્તો દ્વેપિ પુત્તે આગચ્છન્તે દિસ્વા મિગગણેન સદ્ધિં મન્તેન્તો ઇમં ગાથં સમુટ્ઠાપેસિ –

    Kāḷo paccāgacchantopi purimanayeneva avasesamige vināsaṃ pāpento ekakova āgami. Lakkhaṇo pana ekamigampi avināsetvā pañcahi migasatehi parivuto mātāpitūnaṃ santikaṃ āgami. Bodhisatto dvepi putte āgacchante disvā migagaṇena saddhiṃ mantento imaṃ gāthaṃ samuṭṭhāpesi –

    ૧૧.

    11.

    ‘‘હોતિ સીલવતં અત્થો, પટિસન્થારવુત્તિનં;

    ‘‘Hoti sīlavataṃ attho, paṭisanthāravuttinaṃ;

    લક્ખણં પસ્સ આયન્તં, ઞાતિસઙ્ઘપુરક્ખતં;

    Lakkhaṇaṃ passa āyantaṃ, ñātisaṅghapurakkhataṃ;

    અથ પસ્સસિમં કાળં, સુવિહીનંવ ઞાતિભી’’તિ.

    Atha passasimaṃ kāḷaṃ, suvihīnaṃva ñātibhī’’ti.

    તત્થ સીલવતન્તિ સુખસીલતાય સીલવન્તાનં આચારસમ્પન્નાનં. અત્થોતિ વુડ્ઢિ. પટિસન્થારવુત્તિનન્તિ ધમ્મપટિસન્થારો ચ આમિસપટિસન્થારો ચ એતેસં વુત્તીતિ પટિસન્થારવુત્તિનો, તેસં પટિસન્થારવુત્તિનં. એત્થ ચ પાપનિવારણઓવાદાનુસાસનિવસેન ધમ્મપટિસન્થારો ચ, ગોચરલાભાપનગિલાનુપટ્ઠાનધમ્મિકરક્ખાવસેન આમિસપટિસન્થારો ચ વેદિતબ્બો. ઇદં વુત્તં હોતિ – ઇમેસુ દ્વીસુ પટિસન્થારેસુ ઠિતાનં આચારસમ્પન્નાનં પણ્ડિતાનં વુડ્ઢિ નામ હોતીતિ. ઇદાનિ તં વુડ્ઢિં દસ્સેતું પુત્તમાતરં આલપન્તો વિય ‘‘લક્ખણં પસ્સા’’તિઆદિમાહ. તત્રાયં સઙ્ખેપત્થો – આચારપટિસન્થારસમ્પન્નં અત્તનો પુત્તં એકમિગમ્પિ અવિનાસેત્વા ઞાતિસઙ્ઘેન પુરક્ખતં પરિવારિતં આગચ્છન્તં પસ્સ. તાય પન આચારપટિસન્થારસમ્પદાય વિહીનં દન્ધપઞ્ઞં અથ પસ્સસિમં કાળં એકમ્પિ ઞાતિં અનવસેસેત્વા સુવિહીનમેવ ઞાતીહિ એકકં આગચ્છન્તન્તિ. એવં પુત્તં અભિનન્દિત્વા પન બોધિસત્તો યાવતાયુકં ઠત્વા યથાકમ્મં ગતો.

    Tattha sīlavatanti sukhasīlatāya sīlavantānaṃ ācārasampannānaṃ. Atthoti vuḍḍhi. Paṭisanthāravuttinanti dhammapaṭisanthāro ca āmisapaṭisanthāro ca etesaṃ vuttīti paṭisanthāravuttino, tesaṃ paṭisanthāravuttinaṃ. Ettha ca pāpanivāraṇaovādānusāsanivasena dhammapaṭisanthāro ca, gocaralābhāpanagilānupaṭṭhānadhammikarakkhāvasena āmisapaṭisanthāro ca veditabbo. Idaṃ vuttaṃ hoti – imesu dvīsu paṭisanthāresu ṭhitānaṃ ācārasampannānaṃ paṇḍitānaṃ vuḍḍhi nāma hotīti. Idāni taṃ vuḍḍhiṃ dassetuṃ puttamātaraṃ ālapanto viya ‘‘lakkhaṇaṃ passā’’tiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – ācārapaṭisanthārasampannaṃ attano puttaṃ ekamigampi avināsetvā ñātisaṅghena purakkhataṃ parivāritaṃ āgacchantaṃ passa. Tāya pana ācārapaṭisanthārasampadāya vihīnaṃ dandhapaññaṃ atha passasimaṃ kāḷaṃ ekampi ñātiṃ anavasesetvā suvihīnameva ñātīhi ekakaṃ āgacchantanti. Evaṃ puttaṃ abhinanditvā pana bodhisatto yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gato.

    સત્થાપિ ‘‘ન, ભિક્ખવે, સારિપુત્તો ઇદાનેવ ઞાતિસઙ્ઘપરિવારિતો સોભતિ, પુબ્બેપિ સોભતિયેવ. ન ચ દેવદત્તો એતરહિયેવ ગણમ્હા પરિહીનો, પુબ્બેપિ પરિહીનોયેવા’’તિ ઇમં ધમ્મદેસનં દસ્સેત્વા દ્વે વત્થૂનિ કથેત્વા અનુસન્ધિં ઘટેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા કાળો દેવદત્તો અહોસિ, પરિસાપિસ્સ દેવદત્તપરિસાવ, લક્ખણો સારિપુત્તો, પરિસા પનસ્સ બુદ્ધપરિસા, માતા રાહુલમાતા, પિતા પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthāpi ‘‘na, bhikkhave, sāriputto idāneva ñātisaṅghaparivārito sobhati, pubbepi sobhatiyeva. Na ca devadatto etarahiyeva gaṇamhā parihīno, pubbepi parihīnoyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ dassetvā dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kāḷo devadatto ahosi, parisāpissa devadattaparisāva, lakkhaṇo sāriputto, parisā panassa buddhaparisā, mātā rāhulamātā, pitā pana ahameva ahosi’’nti.

    લક્ખણમિગજાતકવણ્ણના પઠમા.

    Lakkhaṇamigajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૧૧. લક્ખણમિગજાતકં • 11. Lakkhaṇamigajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact