| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૨. મચ્છરિસુત્તવણ્ણના
2. Maccharisuttavaṇṇanā
૩૨. પમજ્જનાકારેન પવત્તા અનુપલદ્ધિ પમાદો. તેન એકન્તતો સતિરહિતા હોન્તીતિ વુત્તં ‘‘સતિવિપ્પવાસલક્ખણેના’’તિ. દિટ્ઠિવિચિકિચ્છાદયો ચેત્થ પમાદેનેવ સઙ્ગહિતા. ઇદાનિ યથા મચ્છરિયનિમિત્તઞ્ચ પમાદનિમિત્તઞ્ચ દાનં ન દીયતિ, તં દસ્સેતું ‘‘એકચ્ચો હી’’તિઆદિ વુત્તં. પરિક્ખયં ગમિસ્સતીતિ ભોગપરિહાનિં ગમિસ્સતિ. ખિડ્ડાદીતિ આદિ-સદ્દેન મણ્ડનવિભૂસનછણનક્ખત્તકિચ્ચબ્યસનાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. યસદાયકન્તિ કિત્તિયસસ્સ પરિવારયસસ્સ ચ દાયકં. સિરીદાયકન્તિ સોભગ્ગદાયકં. સમ્પત્તિદાયકન્તિ કુલભોગરૂપભોગસમ્પદાહિ સમ્પત્તિદાયકં. પુઞ્ઞન્તિ વા ઇધ પુઞ્ઞફલં દટ્ઠબ્બં ‘‘એવમિદં પુઞ્ઞં પવડ્ઢતી’’તિઆદીસુ (દી॰ નિ॰ ૩.૮૦) વિય. અત્થિ દાનસ્સ ફલન્તિ એત્થ દેય્યધમ્મસ્સ અનવટ્ઠિતતં બહુલસાધારણતં, તં પહાય ગમનીયતં , તબ્બિસયાય પીતિયા સાવજ્જતં, દાનધમ્મસ્સ અનઞ્ઞસાધારણતં અનુગામિકતં, તબ્બિસયાય પીતિયા અનવજ્જતં, લોભાદિપાપધમ્માનં વિનોદનં, સેસપુઞ્ઞાનં ઉપનિસ્સયઞ્ચ જાનન્તેનાતિ વત્તબ્બં.
32. Pamajjanākārena pavattā anupaladdhi pamādo. Tena ekantato satirahitā hontīti vuttaṃ ‘‘sativippavāsalakkhaṇenā’’ti. Diṭṭhivicikicchādayo cettha pamādeneva saṅgahitā. Idāni yathā macchariyanimittañca pamādanimittañca dānaṃ na dīyati, taṃ dassetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ. Parikkhayaṃ gamissatīti bhogaparihāniṃ gamissati. Khiḍḍādīti ādi-saddena maṇḍanavibhūsanachaṇanakkhattakiccabyasanādiṃ saṅgaṇhāti. Yasadāyakanti kittiyasassa parivārayasassa ca dāyakaṃ. Sirīdāyakanti sobhaggadāyakaṃ. Sampattidāyakanti kulabhogarūpabhogasampadāhi sampattidāyakaṃ. Puññanti vā idha puññaphalaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80) viya. Atthi dānassa phalanti ettha deyyadhammassa anavaṭṭhitataṃ bahulasādhāraṇataṃ, taṃ pahāya gamanīyataṃ , tabbisayāya pītiyā sāvajjataṃ, dānadhammassa anaññasādhāraṇataṃ anugāmikataṃ, tabbisayāya pītiyā anavajjataṃ, lobhādipāpadhammānaṃ vinodanaṃ, sesapuññānaṃ upanissayañca jānantenāti vattabbaṃ.
તંયેવ બાલન્તિ યો મચ્છરી, તમેવ. અદાનસીલા બાલા. એકચ્ચો ધનસ્સ પરિભોગપરિક્ખયભયેન અત્તનાપિ ન પરિભુઞ્જતિ અતિલોભસેટ્ઠિ વિયાતિ આહ ‘‘ઇધલોકપરલોકેસૂ’’તિ.
Taṃyeva bālanti yo maccharī, tameva. Adānasīlā bālā. Ekacco dhanassa paribhogaparikkhayabhayena attanāpi na paribhuñjati atilobhaseṭṭhi viyāti āha ‘‘idhalokaparalokesū’’ti.
યસ્મા એકચ્ચો અદાનસીલો પુરિસો અદ્ધિકે દિસ્વા પસ્સન્તોપિ ન પસ્સતિ, તેસં કથં સુણન્તોપિ ન સુણોતિ, સયં કિઞ્ચિ ન કથેતિ, અદાતુકમ્યતાથમ્ભે બદ્ધો હોતિ, તસ્મા તત્થ મતલિઙ્ગાનિ ઉપલબ્ભન્તિયેવાતિ આહ ‘‘અદાનસીલતાય મરણેન મતેસૂ’’તિ. અટ્ઠકથાયં પન દાનમત્તમેવ ગહેત્વા મતેનસ્સ સમતં દસ્સેતું ‘‘યથા હી’’તિઆદિ વુત્તં. દાનસીલસ્સ પન અમતલિઙ્ગાનિ વુત્તવિપરિયાયતો વેદિતબ્બાનિ. વજન્તિ પુથુત્તે એકવચનં, તસ્મા વચનવિપલ્લાસેન વુત્તન્તિ આહ ‘‘સહ વજન્તા’’તિ. દાનસીલાદિધમ્મો પુરાતનો, ન અજ્જતનોતિ સનન્તનો, સો એતેસુ અત્થીતિ સનન્તના, પણ્ડિતા, તેસં ધમ્માતિ તેસં વસેનપિ ધમ્મો સનન્તનોતિ આહ ‘‘સનન્તનાનં વા પણ્ડિતાનં એસ ધમ્મો’’તિ. અપ્પસ્મિમ્પિ દેય્યધમ્મે સતિ એકે દાનં દદન્તિ, એકે ન દદન્તિ મચ્છરિભાવા. સહસ્સદાનસદિસાતિ એકાપિ દક્ખિણા પરિચ્ચાગચેતનાય ઉળારભાવતો સહસ્સદાનસદિસા હોતિ.
Yasmā ekacco adānasīlo puriso addhike disvā passantopi na passati, tesaṃ kathaṃ suṇantopi na suṇoti, sayaṃ kiñci na katheti, adātukamyatāthambhe baddho hoti, tasmā tattha mataliṅgāni upalabbhantiyevāti āha ‘‘adānasīlatāya maraṇena matesū’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana dānamattameva gahetvā matenassa samataṃ dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Dānasīlassa pana amataliṅgāni vuttavipariyāyato veditabbāni. Vajanti puthutte ekavacanaṃ, tasmā vacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘saha vajantā’’ti. Dānasīlādidhammo purātano, na ajjatanoti sanantano, so etesu atthīti sanantanā, paṇḍitā, tesaṃ dhammāti tesaṃ vasenapi dhammo sanantanoti āha ‘‘sanantanānaṃ vā paṇḍitānaṃ esa dhammo’’ti. Appasmimpi deyyadhamme sati eke dānaṃ dadanti, eke na dadanti maccharibhāvā. Sahassadānasadisāti ekāpi dakkhiṇā pariccāgacetanāya uḷārabhāvato sahassadānasadisā hoti.
દુરનુગમનોતિ અસમઙ્ગિના અનુગન્તું દુક્કરો. અનનુગમનઞ્ચસ્સ ધમ્મસ્સ અપૂરણમેવાતિ આહ ‘‘દુપ્પૂરો’’તિ. ‘‘ધમ્મં ચરે’’તિ અયં ધમ્મચરિયા ગહટ્ઠસ્સ વસેન આરદ્ધાતિ આહ ‘‘દસકુસલકમ્મપથધમ્મં ચરતી’’તિ. તેનાહ ‘‘દારઞ્ચ પોસ’’ન્તિ. સમુઞ્જકન્તિ કસ્સકેહિ અત્તના કાતબ્બં કત્વા વિસટ્ઠધઞ્ઞકરણતો ખલે ઉઞ્છાચરિયવસેન સમુઞ્જનિઆદિના છડ્ડિતધઞ્ઞસંહરણં. તેનાહ ‘‘યો અપિ…પે॰… સમુઞ્જકં ચરતી’’તિ. એતેનાતિ સતસહસ્સસહસ્સયાગિગ્ગહણેન દસન્નમ્પિ ભિક્ખુકોટીનં પિણ્ડપાતો દસ્સિતો હોતિ. ‘‘દિન્નો’’તિ પદં આનેત્વા યોજના. દસન્નં વા કહાપણકોટીનં પિણ્ડપાતોતિ દસન્નં કહાપણકોટીનં વિનિયુઞ્જનવસેન સમ્પાદિતપિણ્ડપાતો. તયિદં સતસહસ્સં સહસ્સયાગીનં દાનં એત્તકં હોતીતિ કત્વા વુત્તં. સમુઞ્જકં ચરન્તોપીતિ સમુઞ્જકં ચરિત્વાપિ, સમુઞ્જકચરણહેતૂતિ અત્થો. સેસપદદ્વયેપિ એસેવ નયો. દારં પોસેન્તોપિ ધમ્મં ચરતિ, અપ્પકસ્મિં દદન્તોપિ ધમ્મં ચરતીતિ યોજના. તથાવિધસ્સાતિ તાદિસસ્સ તથાધમ્મચારિનો યા ધમ્મચરિયા, તસ્સા કલમ્પિ નગ્ઘન્તિ એતે સહસ્સયાગિનો અત્તનો સહસ્સયાગિતાય. યં તેન દલિદ્દેનાતિઆદિ તસ્સેવત્થસ્સ વિવરણં. સબ્બેસમ્પિ તેસન્તિ ‘‘સતંસહસ્સાનં સહસ્સયાગિન’’ન્તિ વુત્તાનં તેસં સબ્બેસમ્પિ. ઇતરેસન્તિ ‘‘તથાવિધસ્સા’’તિ વુત્તપુરિસતો અઞ્ઞેસં. દસકોટિસહસ્સદાનન્તિ દસકોટિસઙ્ખાતં તતો અનેકસહસ્સભેદતાય સહસ્સદાનં.
Duranugamanoti asamaṅginā anugantuṃ dukkaro. Ananugamanañcassa dhammassa apūraṇamevāti āha ‘‘duppūro’’ti. ‘‘Dhammaṃ care’’ti ayaṃ dhammacariyā gahaṭṭhassa vasena āraddhāti āha ‘‘dasakusalakammapathadhammaṃ caratī’’ti. Tenāha ‘‘dārañca posa’’nti. Samuñjakanti kassakehi attanā kātabbaṃ katvā visaṭṭhadhaññakaraṇato khale uñchācariyavasena samuñjaniādinā chaḍḍitadhaññasaṃharaṇaṃ. Tenāha ‘‘yo api…pe… samuñjakaṃ caratī’’ti. Etenāti satasahassasahassayāgiggahaṇena dasannampi bhikkhukoṭīnaṃ piṇḍapāto dassito hoti. ‘‘Dinno’’ti padaṃ ānetvā yojanā. Dasannaṃ vā kahāpaṇakoṭīnaṃ piṇḍapātoti dasannaṃ kahāpaṇakoṭīnaṃ viniyuñjanavasena sampāditapiṇḍapāto. Tayidaṃ satasahassaṃ sahassayāgīnaṃ dānaṃ ettakaṃ hotīti katvā vuttaṃ. Samuñjakaṃ carantopīti samuñjakaṃ caritvāpi, samuñjakacaraṇahetūti attho. Sesapadadvayepi eseva nayo. Dāraṃ posentopi dhammaṃ carati, appakasmiṃ dadantopi dhammaṃ caratīti yojanā. Tathāvidhassāti tādisassa tathādhammacārino yā dhammacariyā, tassā kalampi nagghanti ete sahassayāgino attano sahassayāgitāya. Yaṃ tena daliddenātiādi tassevatthassa vivaraṇaṃ. Sabbesampi tesanti ‘‘sataṃsahassānaṃ sahassayāgina’’nti vuttānaṃ tesaṃ sabbesampi. Itaresanti ‘‘tathāvidhassā’’ti vuttapurisato aññesaṃ. Dasakoṭisahassadānanti dasakoṭisaṅkhātaṃ tato anekasahassabhedatāya sahassadānaṃ.
‘‘કલં નગ્ઘતી’’તિ ઇદં તેસં દાનતો ઇમસ્સ દાનસ્સ ઉળારતરભાવેન વિપુલતરભાવેન વિપુલતરફલતાય વુત્તન્તિ આહ ‘‘કથં નુ ખો એતં મહપ્ફલતરન્તિ જાનનત્થ’’ન્તિ. પચ્ચયવિસેસેન મહત્તં ગતોતિ મહગ્ગતો, ઉળારોતિ અત્થો. તેનાહ ‘‘વિપુલસ્સેતં વેવચન’’ન્તિ. સમેનાતિ ઞાયેન, ધમ્મેનાતિ અત્થો. વિસમેતિ ન સમે મચ્છરિયલક્ખણપ્પત્તે. છેત્વાતિ પીળેત્વા. તં પન પીળનં પોથનન્તિ દસ્સેન્તો ‘‘પોથેત્વા’’તિ આહ. અસ્સુમુખાતિ તિન્તઅસ્સુમુખસમ્મિસ્સા પરં રોદાપેત્વા. મહાદાનન્તિ યથાવુત્તં બહુદેય્યધમ્મસ્સ પરિચ્ચજનેન મહન્તદાનં. ઉપ્પત્તિયા અપરિસુદ્ધતાયાતિ અજ્ઝાસયસ્સ દેય્યધમ્મગવેસનાય ચ સુદ્ધતાય મલીનત્તા. ઇતરં ધમ્મચરિયાય નિબ્બત્તિતદાનં. પરિત્તદાનન્તિ પરિત્તસ્સ દેય્યધમ્મસ્સ વસેન પરિત્તદાનં. અત્તનો ઉપ્પત્તિયા પરિસુદ્ધતાયાતિ અજ્ઝાસયસ્સ દેય્યધમ્મગવેસનાય ચ વિસુદ્ધતાય. એવન્તિઆદિમાહાતિ ‘‘એવં સહસ્સાનં સહસ્સયાગિન’’ન્તિ અવોચ. તત્થ સહસ્સાનન્તિ સતંસહસ્સાનં. ગાથાબન્ધસુખત્થં સતગ્ગહણં ન કતં. સેસં વુત્તનયમેવ.
‘‘Kalaṃ nagghatī’’ti idaṃ tesaṃ dānato imassa dānassa uḷāratarabhāvena vipulatarabhāvena vipulataraphalatāya vuttanti āha ‘‘kathaṃ nu kho etaṃ mahapphalataranti jānanattha’’nti. Paccayavisesena mahattaṃ gatoti mahaggato, uḷāroti attho. Tenāha ‘‘vipulassetaṃ vevacana’’nti. Samenāti ñāyena, dhammenāti attho. Visameti na same macchariyalakkhaṇappatte. Chetvāti pīḷetvā. Taṃ pana pīḷanaṃ pothananti dassento ‘‘pothetvā’’ti āha. Assumukhāti tintaassumukhasammissā paraṃ rodāpetvā. Mahādānanti yathāvuttaṃ bahudeyyadhammassa pariccajanena mahantadānaṃ. Uppattiyā aparisuddhatāyāti ajjhāsayassa deyyadhammagavesanāya ca suddhatāya malīnattā. Itaraṃ dhammacariyāya nibbattitadānaṃ. Parittadānanti parittassa deyyadhammassa vasena parittadānaṃ. Attano uppattiyā parisuddhatāyāti ajjhāsayassa deyyadhammagavesanāya ca visuddhatāya. Evantiādimāhāti ‘‘evaṃ sahassānaṃ sahassayāgina’’nti avoca. Tattha sahassānanti sataṃsahassānaṃ. Gāthābandhasukhatthaṃ sataggahaṇaṃ na kataṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
મચ્છરિસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Maccharisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૨. મચ્છરિસુત્તં • 2. Maccharisuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૨. મચ્છરિસુત્તવણ્ણના • 2. Maccharisuttavaṇṇanā
