Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૮-૧૦. મહાદિટ્ઠિસુત્તાદિવણ્ણના
8-10. Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā
૨૧૩-૨૧૫. અકટાતિ અકતા. અકટવિધાતિ અકતવિધાના, ‘‘એવં કરોહી’’તિ કેનચિ કારિતાપિ ન હોન્તીતિ અત્થો. અનિમ્મિતાતિ ઇદ્ધિયાપિ ન નિમ્મિતા. અનિમ્માતાતિ અનિમ્માપિતા. ‘‘અનિમ્મિતબ્બા’’તિપિ પાઠો, ન નિમ્મિતબ્બાતિ અત્થો. વઞ્ઝાતિ વઞ્ઝપસુવઞ્ઝતાલાદયો વિય અફલા કસ્સચિ અજનકા. પબ્બતકૂટં વિય ઠિતાતિ કૂટટ્ઠા. એસિકટ્ઠાયિનો વિય હુત્વા ઠિતાતિ એસિકટ્ઠાયિટ્ઠિતા, યથા સુનિખાતો એસિકત્થમ્ભો નિચ્ચલો તિટ્ઠતિ, એવં ઠિતાતિ અત્થો. ન ઇઞ્જન્તીતિ એસિકત્થમ્ભો વિય ઠિતત્તા ન ચલન્તિ. ન વિપરિણમન્તીતિ પકતિં ન વિજહન્તિ. ન અઞ્ઞમઞ્ઞં બ્યાબાધેન્તીતિ અઞ્ઞમઞ્ઞં ન ઉપહનન્તિ. નાલન્તિ ન સમત્થા. પથવીકાયોતિઆદીસુ પથવીયેવ પથવીકાયો, પથવીસમૂહો વા. સત્તન્નંત્વેવ કાયાનન્તિ યથા મુગ્ગરાસિઆદીસુ પહટં સત્થં મુગ્ગરાસિઆદીનં અન્તરેનેવ પવિસતિ, એવં સત્તન્નં કાયાનં અન્તરેન છિદ્દેન વિવરેન સત્થં પવિસતિ. તત્થ ‘‘અહં ઇમં જીવિતા વોરોપેમી’’તિ કેવલં સઞ્ઞામત્તમેવ હોતીતિ દસ્સેન્તિ.
213-215.Akaṭāti akatā. Akaṭavidhāti akatavidhānā, ‘‘evaṃ karohī’’ti kenaci kāritāpi na hontīti attho. Animmitāti iddhiyāpi na nimmitā. Animmātāti animmāpitā. ‘‘Animmitabbā’’tipi pāṭho, na nimmitabbāti attho. Vañjhāti vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalā kassaci ajanakā. Pabbatakūṭaṃ viya ṭhitāti kūṭaṭṭhā. Esikaṭṭhāyino viya hutvā ṭhitāti esikaṭṭhāyiṭṭhitā, yathā sunikhāto esikatthambho niccalo tiṭṭhati, evaṃ ṭhitāti attho. Naiñjantīti esikatthambho viya ṭhitattā na calanti. Na vipariṇamantīti pakatiṃ na vijahanti. Na aññamaññaṃ byābādhentīti aññamaññaṃ na upahananti. Nālanti na samatthā. Pathavīkāyotiādīsu pathavīyeva pathavīkāyo, pathavīsamūho vā. Sattannaṃtveva kāyānanti yathā muggarāsiādīsu pahaṭaṃ satthaṃ muggarāsiādīnaṃ antareneva pavisati, evaṃ sattannaṃ kāyānaṃ antarena chiddena vivarena satthaṃ pavisati. Tattha ‘‘ahaṃ imaṃ jīvitā voropemī’’ti kevalaṃ saññāmattameva hotīti dassenti.
યોનિપમુખસતસહસ્સાનીતિ પમુખયોનીનં ઉત્તમયોનીનં ચુદ્દસસતસહસ્સાનિ અઞ્ઞાનિ ચ સટ્ઠિસતાનિ અઞ્ઞાનિ ચ છસતાનિ પઞ્ચ ચ કમ્મુનો સતાનીતિ પઞ્ચકમ્મસતાનિ ચાતિ કેવલં તક્કમત્તકેન નિરત્થકદિટ્ઠિં દીપેન્તિ. પઞ્ચ ચ કમ્માનિ તીણિ ચ કમ્માનીતિઆદીસુપિ એસેવ નયો. કેચિ પનાહુ ‘‘પઞ્ચ કમ્માનીતિ પઞ્ચિન્દ્રિયવસેન ગણ્હન્તિ, તીણીતિ કાયકમ્માદિવસેના’’તિ. કમ્મે ચ અડ્ઢકમ્મે ચાતિ એત્થ પનસ્સ કાયકમ્મવચીકમ્માનિ કમ્મન્તિ લદ્ધિ, મનોકમ્મં ઉપડ્ઢકમ્મન્તિ. દ્વટ્ઠિપટિપદાતિ દ્વાસટ્ઠિપટિપદાતિ વદન્તિ. દ્વટ્ઠન્તરકપ્પાતિ એકસ્મિં કપ્પે ચતુસટ્ઠિ અન્તરકપ્પા નામ હોન્તિ, અયં પન અઞ્ઞે દ્વે અજાનન્તો એવમાહ.
Yonipamukhasatasahassānīti pamukhayonīnaṃ uttamayonīnaṃ cuddasasatasahassāni aññāni ca saṭṭhisatāni aññāni ca chasatāni pañca ca kammuno satānīti pañcakammasatāni cāti kevalaṃ takkamattakena niratthakadiṭṭhiṃ dīpenti. Pañca ca kammāni tīṇi ca kammānītiādīsupi eseva nayo. Keci panāhu ‘‘pañca kammānīti pañcindriyavasena gaṇhanti, tīṇīti kāyakammādivasenā’’ti. Kamme ca aḍḍhakamme cāti ettha panassa kāyakammavacīkammāni kammanti laddhi, manokammaṃ upaḍḍhakammanti. Dvaṭṭhipaṭipadāti dvāsaṭṭhipaṭipadāti vadanti. Dvaṭṭhantarakappāti ekasmiṃ kappe catusaṭṭhi antarakappā nāma honti, ayaṃ pana aññe dve ajānanto evamāha.
છળાભિજાતિયોતિ કણ્હાભિજાતિ નીલાભિજાતિ લોહિતાભિજાતિ હલિદ્દાભિજાતિ સુક્કાભિજાતિ પરમસુક્કાભિજાતીતિ ઇમા છ અભિજાતિયો વદન્તિ. તત્થ ઓરબ્ભિકા સૂકરિકા સાકુણિકા માગવિકા લુદ્દા મચ્છઘાતકા ચોરા ચોરઘાતકા બન્ધનાગારિકા, યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ કુરૂરકમ્મન્તા, અયં કણ્હાભિજાતીતિ વદન્તિ. ભિક્ખૂ નીલાભિજાતીતિ વદન્તિ. તે કિર ચતૂસુ પચ્ચયેસુ કણ્ટકે પક્ખિપિત્વા ખાદન્તિ, ‘‘ભિક્ખૂ ચ કણ્ટકવુત્તિકા’’તિ (અ॰ નિ॰ ૬.૫૭) અયં હિસ્સ પાળિ એવ. અથ વા કણ્ટકવુત્તિકા એવ નામ એકે પબ્બજિતાતિ વદન્તિ. લોહિતાભિજાતિ નામ નિગણ્ઠા એકસાટકાતિ વદન્તિ. ઇમે કિર પુરિમેહિ દ્વીહિ પણ્ડરતરા. ગિહી ઓદાતવસના અચેલકસાવકા હલિદ્દાભિજાતીતિ વદન્તિ. એવં અત્તનો પચ્ચયદાયકે નિગણ્ઠેહિપિ જેટ્ઠકતરે કરોન્તિ. આજીવકા આજીવિનિયો અયં સુક્કાભિજાતીતિ વદન્તિ. તે કિર પુરિમેહિ ચતૂહિ પણ્ડરતરા . નન્દો વચ્છો, કિસો સંકિચ્ચો, મક્ખલિ ગોસાલો પરમસુક્કાભિજાતીતિ વદન્તિ. તે કિર સબ્બેહિ પણ્ડરતરા.
Chaḷābhijātiyoti kaṇhābhijāti nīlābhijāti lohitābhijāti haliddābhijāti sukkābhijāti paramasukkābhijātīti imā cha abhijātiyo vadanti. Tattha orabbhikā sūkarikā sākuṇikā māgavikā luddā macchaghātakā corā coraghātakā bandhanāgārikā, ye vā panaññepi keci kurūrakammantā, ayaṃ kaṇhābhijātīti vadanti. Bhikkhū nīlābhijātīti vadanti. Te kira catūsu paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādanti, ‘‘bhikkhū ca kaṇṭakavuttikā’’ti (a. ni. 6.57) ayaṃ hissa pāḷi eva. Atha vā kaṇṭakavuttikā eva nāma eke pabbajitāti vadanti. Lohitābhijāti nāma nigaṇṭhā ekasāṭakāti vadanti. Ime kira purimehi dvīhi paṇḍaratarā. Gihī odātavasanā acelakasāvakā haliddābhijātīti vadanti. Evaṃ attano paccayadāyake nigaṇṭhehipi jeṭṭhakatare karonti. Ājīvakā ājīviniyo ayaṃ sukkābhijātīti vadanti. Te kira purimehi catūhi paṇḍaratarā . Nando vaccho, kiso saṃkicco, makkhali gosālo paramasukkābhijātīti vadanti. Te kira sabbehi paṇḍaratarā.
અટ્ઠ પુરિસભૂમિયોતિ મન્દભૂમિ ખિડ્ડાભૂમિ વીમંસકભૂમિ ઉજુગતભૂમિ સેખભૂમિ સમણભૂમિ જાનનભૂમિ પન્નભૂમીતિ ઇમા અટ્ઠ પુરિસભૂમિયોતિ વદન્તિ. તત્થ જાતદિવસતો પટ્ઠાય સત્ત દિવસે સમ્બાધટ્ઠાનતો નિક્ખન્તત્તા સત્તા મન્દા હોન્તિ મોમૂહા, અયં મન્દભૂમીતિ વદન્તિ. યે પન દુગ્ગતિતો આગતા હોન્તિ, તે અભિણ્હં રોદન્તિ ચેવ વિરવન્તિ ચ, સુગતિતો આગતા તં અનુસ્સરિત્વા અનુસ્સરિત્વા હસન્તિ, અયં ખિડ્ડાભૂમિ નામ. માતાપિતૂનં હત્થં વા પાદં વા મઞ્ચં વા પીઠં વા ગહેત્વા ભૂમિયં પદનિક્ખિપનં વીમંસકભૂમિ નામ. પદસા ગન્તું સમત્થકાલો ઉજુગતભૂમિ નામ. સિપ્પાનિ સિક્ખનકાલો સેખભૂમિ નામ. ઘરા નિક્ખમ્મ પબ્બજનકાલો સમણભૂમિ નામ. આચરિયં સેવિત્વા જાનનકાલો જાનનભૂમિ નામ. ‘‘ભિક્ખુ ચ પન્નકો જિનો ન કિઞ્ચિ આહા’’તિ એવં અલાભિં સમણં પન્નભૂમીતિ વદન્તિ.
Aṭṭhapurisabhūmiyoti mandabhūmi khiḍḍābhūmi vīmaṃsakabhūmi ujugatabhūmi sekhabhūmi samaṇabhūmi jānanabhūmi pannabhūmīti imā aṭṭha purisabhūmiyoti vadanti. Tattha jātadivasato paṭṭhāya satta divase sambādhaṭṭhānato nikkhantattā sattā mandā honti momūhā, ayaṃ mandabhūmīti vadanti. Ye pana duggatito āgatā honti, te abhiṇhaṃ rodanti ceva viravanti ca, sugatito āgatā taṃ anussaritvā anussaritvā hasanti, ayaṃ khiḍḍābhūmi nāma. Mātāpitūnaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā gahetvā bhūmiyaṃ padanikkhipanaṃ vīmaṃsakabhūmi nāma. Padasā gantuṃ samatthakālo ujugatabhūmi nāma. Sippāni sikkhanakālo sekhabhūmi nāma. Gharā nikkhamma pabbajanakālo samaṇabhūmi nāma. Ācariyaṃ sevitvā jānanakālo jānanabhūmi nāma. ‘‘Bhikkhu ca pannako jino na kiñci āhā’’ti evaṃ alābhiṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadanti.
એકૂનપઞ્ઞાસ આજીવકસતેતિ એકૂનપઞ્ઞાસ આજીવવુત્તિસતાનિ. પરિબ્બાજકસતેતિ પરિબ્બાજકપબ્બજ્જાસતાનિ. નાગવાસસતેતિ નાગમણ્ડલસતાનિ. વીસે ઇન્દ્રિયસતેતિ વીસ ઇન્દ્રિયસતાનિ. તિંસે નિરયસતેતિ તિંસ નિરયસતાનિ. રજોધાતુયોતિ રજઓકિરણટ્ઠાનાનિ. હત્થપિટ્ઠિપાદપિટ્ઠાદીનિ સન્ધાય વદતિ. સત્ત સઞ્ઞીગબ્ભાતિ ઓટ્ઠગોણગદ્રભઅજપસુમિગમહિંસે સન્ધાય વદતિ. સત્ત અસઞ્ઞીગબ્ભાતિ સાલિયવગોધુમમુગ્ગકઙ્ગુવરકકુદ્રૂસકે સન્ધાય વદતિ. નિગણ્ઠિગબ્ભાતિ ગણ્ઠિમ્હિ જાતગબ્ભા, ઉચ્છુવેળુનળાદયો સન્ધાય વદતિ. સત્ત દેવાતિ બહૂ દેવા, સો પન સત્તાતિ વદતિ. મનુસ્સાપિ અનન્તા, સો સત્તાતિ વદતિ. સત્ત પેસાચાતિ પિસાચા મહન્તમહન્તા, સત્તાતિ વદતિ. સરાતિ મહાસરા. કણ્ણમુણ્ડ-રથકાર-અનોતત્ત-સીહપ્પપાત-છદ્દન્ત-મુચલિન્દ-કુણાલદહે ગહેત્વા વદતિ.
Ekūnapaññāsaājīvakasateti ekūnapaññāsa ājīvavuttisatāni. Paribbājakasateti paribbājakapabbajjāsatāni. Nāgavāsasateti nāgamaṇḍalasatāni. Vīse indriyasateti vīsa indriyasatāni. Tiṃse nirayasateti tiṃsa nirayasatāni. Rajodhātuyoti rajaokiraṇaṭṭhānāni. Hatthapiṭṭhipādapiṭṭhādīni sandhāya vadati. Satta saññīgabbhāti oṭṭhagoṇagadrabhaajapasumigamahiṃse sandhāya vadati. Satta asaññīgabbhāti sāliyavagodhumamuggakaṅguvarakakudrūsake sandhāya vadati. Nigaṇṭhigabbhāti gaṇṭhimhi jātagabbhā, ucchuveḷunaḷādayo sandhāya vadati. Satta devāti bahū devā, so pana sattāti vadati. Manussāpi anantā, so sattāti vadati. Satta pesācāti pisācā mahantamahantā, sattāti vadati. Sarāti mahāsarā. Kaṇṇamuṇḍa-rathakāra-anotatta-sīhappapāta-chaddanta-mucalinda-kuṇāladahe gahetvā vadati.
પવુટાતિ ગણ્ઠિકા. પપાતાતિ મહાપપાતા. પપાતસતાનીતિ ખુદ્દકપપાતસતાનિ. સુપિનાતિ મહાસુપિના. સુપિનસતાનીતિ ખુદ્દકસુપિનસતાનિ. મહાકપ્પિનોતિ મહાકપ્પાનં. એત્થ એકમ્હા મહાસરા વસ્સસતે વસ્સસતે કુસગ્ગેન એકં ઉદકબિન્દું નીહરિત્વા સત્તક્ખત્તું તમ્હિ સરે નિરુદકે કતે એકો મહાકપ્પોતિ વદતિ. એવરૂપાનં મહાકપ્પાનં ચતુરાસીતિસતસહસ્સાનિ ખેપેત્વા બાલે ચ પણ્ડિતે ચ દુક્ખસ્સન્તં કરોન્તીતિ અયમસ્સ લદ્ધિ. પણ્ડિતોપિ કિર અન્તરાવિસુજ્ઝિતું ન સક્કોતિ, બાલોપિ તતો ઉદ્ધં ન ગચ્છતિ.
Pavuṭāti gaṇṭhikā. Papātāti mahāpapātā. Papātasatānīti khuddakapapātasatāni. Supināti mahāsupinā. Supinasatānīti khuddakasupinasatāni. Mahākappinoti mahākappānaṃ. Ettha ekamhā mahāsarā vassasate vassasate kusaggena ekaṃ udakabinduṃ nīharitvā sattakkhattuṃ tamhi sare nirudake kate eko mahākappoti vadati. Evarūpānaṃ mahākappānaṃ caturāsītisatasahassāni khepetvā bāle ca paṇḍite ca dukkhassantaṃ karontīti ayamassa laddhi. Paṇḍitopi kira antarāvisujjhituṃ na sakkoti, bālopi tato uddhaṃ na gacchati.
સીલેન વાતિ અચેલકસીલેન વા અઞ્ઞેન વા યેન કેનચિ. વતેનાતિ તાદિસેનેવ વતેન. તપેનાતિ તપોકમ્મેન. અપરિપક્કં પરિપાચેતિ નામ યો ‘‘અહં પણ્ડિતો’’તિ અન્તરા વિસુજ્ઝતિ. પરિપક્કં ફુસ્સ ફુસ્સ બ્યન્તીકરોતિ નામ યો ‘‘અહં બાલો’’તિ વુત્તપરિમાણકાલં અતિક્કમિત્વા યાતિ. હેવં નત્થીતિ એવં નત્થિ. તઞ્હિ ઉભયમ્પિ ન સક્કા કાતુન્તિ દીપેતિ. દોણમિતેતિ દોણેન મિતં વિય. સુખદુક્ખેતિ સુખદુક્ખં. પરિયન્તકતેતિ વુત્તપરિમાણેન કાલેન કતપરિયન્તો. નત્થિ હાયનવડ્ઢનેતિ નત્થિ હાયનવડ્ઢનાનિ, ન સંસારો પણ્ડિતસ્સ હાયતિ, ન બાલસ્સ વડ્ઢતીતિ અત્થો. ઉક્કંસાવકંસેતિ ઉક્કંસાવકંસા. હાયનવડ્ઢનાનમેવેતં વેવચનં. ઇદાનિ તમત્થં ઉપમાય સાધેન્તો સેય્યથાપિ નામાતિઆદિમાહ. તત્થ સુત્તગુળેતિ વેઠેત્વા કતસુત્તગુળે. નિબ્બેઠિયમાનમેવ પલેતીતિ પબ્બતે વા રુક્ખગ્ગે વા ઠત્વા ખિત્તં સુત્તપ્પમાણેન નિબ્બેઠિયમાનમેવ ગચ્છતિ, સુત્તે ખીણે તત્થેવ તિટ્ઠતિ, ન ગચ્છતિ એવમેવ બાલા ચ પણ્ડિતા ચ કાલવસેન નિબ્બેઠિયમાના સુખદુક્ખં પલેન્તિ, યથાવુત્તેન કાલેન અતિક્કમન્તીતિ દસ્સેતિ.
Sīlenavāti acelakasīlena vā aññena vā yena kenaci. Vatenāti tādiseneva vatena. Tapenāti tapokammena. Aparipakkaṃ paripāceti nāma yo ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti antarā visujjhati. Paripakkaṃ phussa phussa byantīkaroti nāma yo ‘‘ahaṃ bālo’’ti vuttaparimāṇakālaṃ atikkamitvā yāti. Hevaṃ natthīti evaṃ natthi. Tañhi ubhayampi na sakkā kātunti dīpeti. Doṇamiteti doṇena mitaṃ viya. Sukhadukkheti sukhadukkhaṃ. Pariyantakateti vuttaparimāṇena kālena katapariyanto. Natthi hāyanavaḍḍhaneti natthi hāyanavaḍḍhanāni, na saṃsāro paṇḍitassa hāyati, na bālassa vaḍḍhatīti attho. Ukkaṃsāvakaṃseti ukkaṃsāvakaṃsā. Hāyanavaḍḍhanānamevetaṃ vevacanaṃ. Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpi nāmātiādimāha. Tattha suttaguḷeti veṭhetvā katasuttaguḷe. Nibbeṭhiyamānameva paletīti pabbate vā rukkhagge vā ṭhatvā khittaṃ suttappamāṇena nibbeṭhiyamānameva gacchati, sutte khīṇe tattheva tiṭṭhati, na gacchati evameva bālā ca paṇḍitā ca kālavasena nibbeṭhiyamānā sukhadukkhaṃ palenti, yathāvuttena kālena atikkamantīti dasseti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya
૮. મહાદિટ્ઠિસુત્તં • 8. Mahādiṭṭhisuttaṃ
૯. સસ્સતદિટ્ઠિસુત્તં • 9. Sassatadiṭṭhisuttaṃ
૧૦. અસસ્સતદિટ્ઠિસુત્તં • 10. Asassatadiṭṭhisuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૮-૧૦. મહાદિટ્ઠિસુત્તાદિવણ્ણના • 8-10. Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā