Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૨. મહાકોટ્ઠિકત્થેરગાથાવણ્ણના

    2. Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā

    ઉપસન્તોતિ આયસ્મતો મહાકોટ્ઠિકત્થેરસ્સ ગાથા. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ થેરો પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે મહાભોગકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો માતાપિતૂનં અચ્ચયેન કુટુમ્બં સણ્ઠપેત્વા ઘરાવાસં વસન્તો એકદિવસં પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો ધમ્મદેસનાકાલે હંસવતીનગરવાસિકે ગન્ધમાલાદિહત્થે યેન બુદ્ધો યેન ધમ્મો યેન સઙ્ઘો, તન્નિન્ને તપ્પોણે તપ્પબ્ભારે ગચ્છન્તે દિસ્વા મહાજનેન સદ્ધિં ઉપગતો સત્થારં એકં ભિક્ખું પટિસમ્ભિદાપત્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા ‘‘અયં કિર ઇમસ્મિં સાસને પટિસમ્ભિદાપત્તાનં અગ્ગો, અહો વતાહમ્પિ એકસ્સ બુદ્ધસ્સ સાસને અયં વિય પટિસમ્ભિદાપત્તાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ ચિન્તેત્વા સત્થુ દેસનાપરિયોસાને વુટ્ઠિતાય પરિસાય ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા, ‘‘ભન્તે, સ્વે મય્હં ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ નિમન્તેસિ. સત્થા અધિવાસેસિ. સો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા સકનિવેસનં ગન્ત્વા સબ્બરત્તિં બુદ્ધસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ નિસજ્જટ્ઠાનં ગન્ધદામમાલાદામાદીહિ અલઙ્કરિત્વા પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે નિવેસને ભિક્ખુસતસહસ્સપરિવારં ભગવન્તં વિવિધયાગુખજ્જકપરિવારં નાનારસસૂપબ્યઞ્જનં ગન્ધસાલિભોજનં ભોજેત્વા ભત્તકિચ્ચપરિયોસાને ચિન્તેસિ – ‘‘મહન્તં, ખો, અહં ઠાનન્તરં પત્થેમિ ન ખો પન મય્હં યુત્તં એકદિવસમેવ દાનં દત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેતું, અનુપટિપાટિયા સત્ત દિવસે દાનં દત્વા પત્થેસ્સામી’’તિ . સો તેનેવ નિયામેન સત્ત દિવસે મહાદાનાનિ દત્વા ભત્તકિચ્ચપરિયોસાને દુસ્સકોટ્ઠાગારં વિવરાપેત્વા ઉત્તમં તિચીવરપ્પહોનકં સુખુમવત્થં બુદ્ધસ્સ પાદમૂલે ઠપેત્વા ભિક્ખુસતસહસ્સસ્સ ચ તિચીવરં દત્વા તથાગતં ઉપસઙ્કમિત્વા, ‘‘ભન્તે, યો સો ભિક્ખુ તુમ્હેહિ ઇતો સત્તમદિવસમત્થકે એતદગ્ગે ઠપિતો, અહમ્પિ સો ભિક્ખુ વિય અનાગતે ઉપ્પજ્જનકબુદ્ધસ્સ સાસને પબ્બજિત્વા પટિસમ્ભિદાપત્તાનં અગ્ગો ભવેય્ય’’ન્તિ વત્વા સત્થુ પાદમૂલે નિપજ્જિત્વા પત્થનં અકાસિ. સત્થા તસ્સ પત્થનાય સમિજ્ઝનભાવં દિસ્વા ‘‘અનાગતે ઇતો કપ્પસતસહસ્સમત્થકે ગોતમો નામ બુદ્ધો લોકે ઉપ્પજ્જિસ્સતિ, તસ્સ સાસને તવ પત્થના સમિજ્ઝિસ્સતી’’તિ બ્યાકાસિ. વુત્તમ્પિ ચેતં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૫૪.૨૨૧-૨૫૦) –

    Upasantoti āyasmato mahākoṭṭhikattherassa gāthā. Tassa kā uppatti? Ayampi thero padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto mātāpitūnaṃ accayena kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsike gandhamālādihatthe yena buddho yena dhammo yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā mahājanena saddhiṃ upagato satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘ayaṃ kira imasmiṃ sāsane paṭisambhidāpattānaṃ aggo, aho vatāhampi ekassa buddhassa sāsane ayaṃ viya paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti cintetvā satthu desanāpariyosāne vuṭṭhitāya parisāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi. So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhassa bhikkhusaṅghassa ca nisajjaṭṭhānaṃ gandhadāmamālādāmādīhi alaṅkaritvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sake nivesane bhikkhusatasahassaparivāraṃ bhagavantaṃ vividhayāgukhajjakaparivāraṃ nānārasasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ bhojetvā bhattakiccapariyosāne cintesi – ‘‘mahantaṃ, kho, ahaṃ ṭhānantaraṃ patthemi na kho pana mayhaṃ yuttaṃ ekadivasameva dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetuṃ, anupaṭipāṭiyā satta divase dānaṃ datvā patthessāmī’’ti . So teneva niyāmena satta divase mahādānāni datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamaṃ ticīvarappahonakaṃ sukhumavatthaṃ buddhassa pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassassa ca ticīvaraṃ datvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake etadagge ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane pabbajitvā paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti vatvā satthu pādamūle nipajjitvā patthanaṃ akāsi. Satthā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate ito kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tassa sāsane tava patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54.221-250) –

    ‘‘પદુમુત્તરો નામ જિનો, સબ્બલોકવિદૂ મુનિ;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;

    ઇતો સતસહસ્સમ્હિ, કપ્પે ઉપ્પજ્જિ ચક્ખુમા.

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.

    ‘‘ઓવાદકો વિઞ્ઞાપકો, તારકો સબ્બપાણિનં;

    ‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;

    દેસનાકુસલો બુદ્ધો, તારેસિ જનતં બહું.

    Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘અનુકમ્પકો કારુણિકો, હિતેસી સબ્બપાણિનં;

    ‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;

    સમ્પત્તે તિત્થિયે સબ્બે, પઞ્ચસીલે પતિટ્ઠપિ.

    Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.

    ‘‘એવં નિરાકુલં આસિ, સુઞ્ઞતં તિત્થિયેહિ ચ;

    ‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;

    વિચિત્તં અરહન્તેહિ, વસીભૂતેહિ તાદિભિ.

    Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.

    ‘‘રતનાનટ્ઠપઞ્ઞાસં, ઉગ્ગતો સો મહામુનિ;

    ‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;

    કઞ્ચનગ્ઘિયસઙ્કાસો, બાત્તિંસવરલક્ખણો.

    Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.

    ‘‘વસ્સસતસહસ્સાનિ, આયુ વિજ્જતિ તાવદે;

    ‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;

    તાવતા તિટ્ઠમાનો સો, તારેસિ જનતં બહું.

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘તદાહં હંસવતિયં, બ્રાહ્મણો વેદપારગૂ;

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;

    ઉપેચ્ચ સબ્બલોકગ્ગં, અસ્સોસિં ધમ્મદેસનં.

    Upecca sabbalokaggaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.

    ‘‘તદા સો સાવકં વીરો, પભિન્નમતિગોચરં;

    ‘‘Tadā so sāvakaṃ vīro, pabhinnamatigocaraṃ;

    અત્થે ધમ્મે નિરુત્તે ચ, પટિભાને ચ કોવિદં.

    Atthe dhamme nirutte ca, paṭibhāne ca kovidaṃ.

    ‘‘ઠપેસિ એતદગ્ગમ્હિ, તં સુત્વા મુદિતો અહં;

    ‘‘Ṭhapesi etadaggamhi, taṃ sutvā mudito ahaṃ;

    સસાવકં જિનવરં, સત્તાહં ભોજયિં તદા.

    Sasāvakaṃ jinavaraṃ, sattāhaṃ bhojayiṃ tadā.

    ‘‘દુસ્સેહચ્છાદયિત્વાન, સસિસ્સં બુદ્ધિસાગરં;

    ‘‘Dussehacchādayitvāna, sasissaṃ buddhisāgaraṃ;

    નિપચ્ચ પાદમૂલમ્હિ, તં ઠાનં પત્થયિં અહં.

    Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānaṃ patthayiṃ ahaṃ.

    ‘‘તતો અવોચ લોકગ્ગો, પસ્સથેતં દિજુત્તમં;

    ‘‘Tato avoca lokaggo, passathetaṃ dijuttamaṃ;

    વિનતં પાદમૂલે મે, કમલોદરસપ્પભં.

    Vinataṃ pādamūle me, kamalodarasappabhaṃ.

    ‘‘બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ ભિક્ખુસ્સ, ઠાનં પત્થયતે અયં;

    ‘‘Buddhaseṭṭhassa bhikkhussa, ṭhānaṃ patthayate ayaṃ;

    તાય સદ્ધાય ચાગેન, સદ્ધમ્મસ્સવનેન ચ.

    Tāya saddhāya cāgena, saddhammassavanena ca.

    ‘‘સબ્બત્થ સુખિતો હુત્વા, સંસરિત્વા ભવાભવે;

    ‘‘Sabbattha sukhito hutvā, saṃsaritvā bhavābhave;

    અનાગતમ્હિ અદ્ધાને, લચ્છસેતં મનોરથં.

    Anāgatamhi addhāne, lacchasetaṃ manorathaṃ.

    ‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘તસ્સ ધમ્મેસુ દાયાદો, ઓરસો ધમ્મનિમ્મિતો;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    કોટ્ઠિકો નામ નામેન, હેસ્સતિ સત્થુ સાવકો.

    Koṭṭhiko nāma nāmena, hessati satthu sāvako.

    ‘‘તં સુત્વા મુદિતો હુત્વા, યાવજીવં તદા જિનં;

    ‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    મેત્તચિત્તો પરિચરિં, સતો પઞ્ઞા સમાહિતો.

    Mettacitto paricariṃ, sato paññā samāhito.

    ‘‘તેન કમ્મવિપાકેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;

    ‘‘Tena kammavipākena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘સતાનં તીણિક્ખત્તુઞ્ચ, દેવરજ્જમકારયિં;

    ‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;

    સતાનં પઞ્ચક્ખત્તુઞ્ચ, ચક્કવત્તી અહોસહં.

    Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘પદેસરજ્જં વિપુલં, ગણનાતો અસઙ્ખિયં;

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    સબ્બત્થ સુખિતો આસિં, તસ્સ કમ્મસ્સ વાહસા.

    Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.

    ‘‘દુવે ભવે સંસરામિ, દેવત્તે અથ માનુસે;

    ‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;

    અઞ્ઞં ગતિં ન ગચ્છામિ, સુચિણ્ણસ્સ ઇદં ફલં.

    Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘દુવે કુલે પજાયામિ, ખત્તિયે અથ બ્રાહ્મણે;

    ‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;

    નીચે કુલે ન જાયામિ, સુચિણ્ણસ્સ ઇદં ફલં.

    Nīce kule na jāyāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘પચ્છિમે ભવે સમ્પત્તે, બ્રહ્મબન્ધુ અહોસહં;

    ‘‘Pacchime bhave sampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;

    સાવત્થિયં વિપ્પકુલે, પચ્ચાજાતો મહદ્ધને.

    Sāvatthiyaṃ vippakule, paccājāto mahaddhane.

    ‘‘માતા ચન્દવતી નામ, પિતા મે અસ્સલાયનો;

    ‘‘Mātā candavatī nāma, pitā me assalāyano;

    યદા મે પિતરં બુદ્ધો, વિનયી સબ્બસુદ્ધિયા.

    Yadā me pitaraṃ buddho, vinayī sabbasuddhiyā.

    ‘‘તદા પસન્નો સુગતે, પબ્બજિં અનગારિયં;

    ‘‘Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    મોગ્ગલ્લાનો આચરિયો, ઉપજ્ઝા સારિસમ્ભવો.

    Moggallāno ācariyo, upajjhā sārisambhavo.

    ‘‘કેસેસુ છિજ્જમાનેસુ, દિટ્ઠિ છિન્ના સમૂલિકા;

    ‘‘Kesesu chijjamānesu, diṭṭhi chinnā samūlikā;

    નિવાસેન્તો ચ કાસાવં, અરહત્તમપાપુણિં.

    Nivāsento ca kāsāvaṃ, arahattamapāpuṇiṃ.

    ‘‘અત્થધમ્મનિરુત્તીસુ, પટિભાને ચ મે મતિ;

    ‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne ca me mati;

    પભિન્ના તેન લોકગ્ગો, એતદગ્ગે ઠપેસિ મં.

    Pabhinnā tena lokaggo, etadagge ṭhapesi maṃ.

    ‘‘અસન્દિટ્ઠં વિયાકાસિં, ઉપતિસ્સેન પુચ્છિતો;

    ‘‘Asandiṭṭhaṃ viyākāsiṃ, upatissena pucchito;

    પટિસમ્ભિદાસુ તેનાહં, અગ્ગો સમ્બુદ્ધસાસને.

    Paṭisambhidāsu tenāhaṃ, aggo sambuddhasāsane.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં, ભવા સબ્બે સમૂહતા;

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    નાગોવ બન્ધનં છેત્વા, વિહરામિ અનાસવો.

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘સ્વાગતં વત મે આસિ, મમ બુદ્ધસ્સ સન્તિકે;

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;

    તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘પટિસમ્ભિદા ચતસ્સો, વિમોક્ખાપિ ચ અટ્ઠિમે;

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    છળભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    એવં સો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞઞાણસમ્ભારં સમ્ભરન્તો અપરાપરં દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણમહાસાલકુલે નિબ્બત્તિ. કોટ્ઠિકોતિસ્સ નામં અકંસુ. સો વયપ્પત્તો તયો વેદે ઉગ્ગહેત્વા બ્રાહ્મણસિપ્પે નિપ્ફત્તિં ગતો એકદિવસં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા ઉપસમ્પન્નકાલતો પટ્ઠાય વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પત્વા પટિસમ્ભિદાસુ ચિણ્ણવસી હુત્વા અભિઞ્ઞાતે અભિઞ્ઞાતે મહાથેરે ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્હં પુચ્છન્તોપિ દસબલં ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્હં પુચ્છન્તોપિ પટિસમ્ભિદાસુયેવ પઞ્હં પુચ્છિ. એવમયં થેરો તત્થ કતાધિકારતાય ચિણ્ણવસીભાવેન ચ પટિસમ્ભિદાપત્તાનં અગ્ગો જાતો. અથ નં સત્થા મહાવેદલ્લસુત્તં (મ॰ નિ॰ ૧.૪૪૯ આદયો) અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા પટિસમ્ભિદાપત્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ – ‘‘એતદગ્ગં, ભિક્ખવે, મમ સાવકાનં ભિક્ખૂનં પટિસમ્ભિદાપત્તાનં યદિદં મહાકોટ્ઠિકો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧.૨૦૯, ૨૧૮). સો અપરેન સમયેન વિમુત્તિસુખં પટિસંવેદેન્તો ઉદાનવસેન –

    Evaṃ so tattha tattha bhave puññañāṇasambhāraṃ sambharanto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Koṭṭhikotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ gato ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā abhiññāte abhiññāte mahāthere upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchi. Evamayaṃ thero tattha katādhikāratāya ciṇṇavasībhāvena ca paṭisambhidāpattānaṃ aggo jāto. Atha naṃ satthā mahāvedallasuttaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisambhidāpattānaṃ yadidaṃ mahākoṭṭhiko’’ti (a. ni. 1.209, 218). So aparena samayena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento udānavasena –

    .

    2.

    ‘‘ઉપસન્તો ઉપરતો, મન્તભાણી અનુદ્ધતો;

    ‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;

    ધુનાતિ પાપકે ધમ્મે, દુમપત્તંવ માલુતો’’તિ. –

    Dhunāti pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto’’ti. –

    ઇત્થં સુદં આયસ્મા મહાકોટ્ઠિકત્થેરો ગાથં અભાસિ.

    Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhikatthero gāthaṃ abhāsi.

    તત્થ ઉપસન્તોતિ મનચ્છટ્ઠાનં ઇન્દ્રિયાનં ઉપસમનેન નિબ્બિસેવનભાવકરણેન ઉપસન્તો. ઉપરતોતિ સબ્બસ્મા પાપકરણતો ઓરતો વિરતો. મન્તભાણીતિ મન્તા વુચ્ચતિ પઞ્ઞા, તાય પન ઉપપરિક્ખિત્વા ભણતીતિ મન્તભાણી, કાલવાદીઆદિભાવં અવિસ્સજ્જેન્તોયેવ ભણતીતિ અત્થો. મન્તભણનવસેન વા ભણતીતિ મન્તભાણી, દુબ્ભાસિતતો વિના અત્તનો ભાસનવસેન ચતુરઙ્ગસમન્નાગતં સુભાસિતંયેવ ભણતીતિ અત્થો. જાતિઆદિવસેન અત્તનો અનુક્કંસનતો ન ઉદ્ધતોતિ અનુદ્ધતો અથ વા તિણ્ણં કાયદુચ્ચરિતાનં વૂપસમનેન તતો પટિવિરતિયા ઉપસન્તો, તિણ્ણં મનોદુચ્ચરિતાનં ઉપરમણેન પજહનેન ઉપરતો, ચતુન્નં વચીદુચ્ચરિતાનં અપ્પવત્તિયા પરિમિતભાણિતાય મન્તભાણી, તિવિધદુચ્ચરિતનિમિત્તઉપ્પજ્જનકસ્સ ઉદ્ધચ્ચસ્સ અભાવતો અનુદ્ધતો. એવં પન તિવિધદુચ્ચરિતપ્પહાનેન સુદ્ધે સીલે પતિટ્ઠિતો, ઉદ્ધચ્ચપ્પહાનેન સમાહિતો, તમેવ સમાધિં પદટ્ઠાનં કત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા મગ્ગપટિપાટિયા ધુનાતિ પાપકે ધમ્મે લામકટ્ઠેન પાપકે સબ્બેપિ સંકિલેસધમ્મે નિદ્ધુનાતિ, સમુચ્છેદવસેન પજહતિ . યથા કિં? દુમપત્તંવ માલુતો, યથા નામ દુમસ્સ રુક્ખસ્સ પત્તં પણ્ડુપલાસં માલુતો વાતો ધુનાતિ, બન્ધનતો વિયોજેન્તો નીહરતિ, એવં યથાવુત્તપટિપત્તિયં ઠિતો પાપધમ્મે અત્તનો સન્તાનતો નીહરતિ, એવમયં થેરસ્સ અઞ્ઞાપદેસેન અઞ્ઞાબ્યાકરણગાથાપિ હોતીતિ વેદિતબ્બા.

    Tattha upasantoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ upasamanena nibbisevanabhāvakaraṇena upasanto. Uparatoti sabbasmā pāpakaraṇato orato virato. Mantabhāṇīti mantā vuccati paññā, tāya pana upaparikkhitvā bhaṇatīti mantabhāṇī, kālavādīādibhāvaṃ avissajjentoyeva bhaṇatīti attho. Mantabhaṇanavasena vā bhaṇatīti mantabhāṇī, dubbhāsitato vinā attano bhāsanavasena caturaṅgasamannāgataṃ subhāsitaṃyeva bhaṇatīti attho. Jātiādivasena attano anukkaṃsanato na uddhatoti anuddhato atha vā tiṇṇaṃ kāyaduccaritānaṃ vūpasamanena tato paṭiviratiyā upasanto, tiṇṇaṃ manoduccaritānaṃ uparamaṇena pajahanena uparato, catunnaṃ vacīduccaritānaṃ appavattiyā parimitabhāṇitāya mantabhāṇī, tividhaduccaritanimittauppajjanakassa uddhaccassa abhāvato anuddhato. Evaṃ pana tividhaduccaritappahānena suddhe sīle patiṭṭhito, uddhaccappahānena samāhito, tameva samādhiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā dhunāti pāpake dhamme lāmakaṭṭhena pāpake sabbepi saṃkilesadhamme niddhunāti, samucchedavasena pajahati . Yathā kiṃ? Dumapattaṃva māluto, yathā nāma dumassa rukkhassa pattaṃ paṇḍupalāsaṃ māluto vāto dhunāti, bandhanato viyojento nīharati, evaṃ yathāvuttapaṭipattiyaṃ ṭhito pāpadhamme attano santānato nīharati, evamayaṃ therassa aññāpadesena aññābyākaraṇagāthāpi hotīti veditabbā.

    એત્થ ચ કાયવચીદુચ્ચરિતપ્પહાનવચનેન પયોગસુદ્ધિં દસ્સેતિ, મનોદુચ્ચરિતપ્પહાનવચનેન આસયસુદ્ધિં. એવં પયોગાસયસુદ્ધસ્સ ‘‘અનુદ્ધતો’’તિ ઇમિના ઉદ્ધચ્ચાભાવવચનેન તદેકટ્ઠતાય નીવરણપ્પહાનં દસ્સેતિ. તેસુ પયોગસુદ્ધિયા સીલસમ્પત્તિ વિભાવિતા, આસયસુદ્ધિયા સમથભાવનાય ઉપકારકધમ્મપરિગ્ગહો, નીવરણપ્પહાનેન સમાધિભાવના, ‘‘ધુનાતિ પાપકે ધમ્મે’’તિ ઇમિના પઞ્ઞાભાવના વિભાવિતા હોતિ. એવં અધિસીલસિક્ખાદયો તિસ્સો સિક્ખા, તિવિધકલ્યાણં સાસનં, તદઙ્ગપ્પહાનાદીનિ તીણિ પહાનાનિ, અન્તદ્વયપરિવજ્જનેન સદ્ધિં મજ્ઝિમાય પટિપત્તિયા પટિપજ્જનં, અપાયભવાદીનં સમતિક્કમનૂપાયો ચ યથારહં નિદ્ધારેત્વા યોજેતબ્બા. ઇમિના નયેન સેસગાથાસુપિ યથારહં અત્થયોજના વેદિતબ્બા. અત્થમત્તમેવ પન તત્થ તત્થ અપુબ્બં વણ્ણયિસ્સામ. ‘‘ઇત્થં સુદં આયસ્મા મહાકોટ્ઠિકો’’તિ ઇદં પૂજાવચનં, યથા તં મહામોગ્ગલ્લાનોતિ.

    Ettha ca kāyavacīduccaritappahānavacanena payogasuddhiṃ dasseti, manoduccaritappahānavacanena āsayasuddhiṃ. Evaṃ payogāsayasuddhassa ‘‘anuddhato’’ti iminā uddhaccābhāvavacanena tadekaṭṭhatāya nīvaraṇappahānaṃ dasseti. Tesu payogasuddhiyā sīlasampatti vibhāvitā, āsayasuddhiyā samathabhāvanāya upakārakadhammapariggaho, nīvaraṇappahānena samādhibhāvanā, ‘‘dhunāti pāpake dhamme’’ti iminā paññābhāvanā vibhāvitā hoti. Evaṃ adhisīlasikkhādayo tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tadaṅgappahānādīni tīṇi pahānāni, antadvayaparivajjanena saddhiṃ majjhimāya paṭipattiyā paṭipajjanaṃ, apāyabhavādīnaṃ samatikkamanūpāyo ca yathārahaṃ niddhāretvā yojetabbā. Iminā nayena sesagāthāsupi yathārahaṃ atthayojanā veditabbā. Atthamattameva pana tattha tattha apubbaṃ vaṇṇayissāma. ‘‘Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhiko’’ti idaṃ pūjāvacanaṃ, yathā taṃ mahāmoggallānoti.

    મહાકોટ્ઠિકત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૨. મહાકોટ્ઠિકત્થેરગાથા • 2. Mahākoṭṭhikattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact