Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૪૯૧] ૮. મહામોરજાતકવણ્ણના

    [491] 8. Mahāmorajātakavaṇṇanā

    સચે હિ ત્યાહં ધનહેતુ ગાહિતોતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો એકં ઉક્કણ્ઠિતભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. તઞ્હિ ભિક્ખું સત્થા ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં ઉક્કણ્ઠિતોસી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સચ્ચં, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘ભિક્ખુ અયં નન્દીરાગો તાદિસં કિં નામ નાલોલેસ્સતિ, ન હિ સિનેરુઉબ્બાહનકવાતો સામન્તે પુરાણપણ્ણસ્સ લજ્જતિ, પુબ્બે સત્ત વસ્સસતાનિ અન્તોકિલેસસમુદાચારં વારેત્વા વિહરન્તે વિસુદ્ધસત્તેપેસ આલોલેસિયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Sacehi tyāhaṃ dhanahetu gāhitoti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi bhikkhuṃ satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘bhikkhu ayaṃ nandīrāgo tādisaṃ kiṃ nāma nālolessati, na hi sineruubbāhanakavāto sāmante purāṇapaṇṇassa lajjati, pubbe satta vassasatāni antokilesasamudācāraṃ vāretvā viharante visuddhasattepesa ālolesiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો પચ્ચન્તપદેસે મોરસકુણિયા કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં અગ્ગહેસિ. ગબ્ભે પરિપાકગતે માતા ગોચરભૂમિયં અણ્ડં પાતેત્વા પક્કામિ. અણ્ડઞ્ચ નામ માતુ અરોગભાવે સતિ અઞ્ઞસ્મિં દીઘજાતિકાદિપરિપન્થે ચ અવિજ્જમાને ન નસ્સતિ. તસ્મા તં અણ્ડં કણિકારમકુલં વિય સુવણ્ણવણ્ણં હુત્વા પરિણતકાલે અત્તનો ધમ્મતાય ભિજ્જિ, સુવણ્ણવણ્ણો મોરચ્છાપો નિક્ખમિ. તસ્સ દ્વે અક્ખીનિ જિઞ્જુકાફલસદિસાનિ, તુણ્ડં પવાળવણ્ણં, તિસ્સો રત્તરાજિયો ગીવં પરિક્ખિપિત્વા પિટ્ઠિમજ્ઝેન અગમંસુ. સો વયપ્પત્તો ભણ્ડસકટમત્તસરીરો અભિરૂપો અહોસિ. તં સબ્બે નીલમોરા સન્નિપતિત્વા રાજાનં કત્વા પરિવારયિંસુ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto paccantapadese morasakuṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesi. Gabbhe paripākagate mātā gocarabhūmiyaṃ aṇḍaṃ pātetvā pakkāmi. Aṇḍañca nāma mātu arogabhāve sati aññasmiṃ dīghajātikādiparipanthe ca avijjamāne na nassati. Tasmā taṃ aṇḍaṃ kaṇikāramakulaṃ viya suvaṇṇavaṇṇaṃ hutvā pariṇatakāle attano dhammatāya bhijji, suvaṇṇavaṇṇo moracchāpo nikkhami. Tassa dve akkhīni jiñjukāphalasadisāni, tuṇḍaṃ pavāḷavaṇṇaṃ, tisso rattarājiyo gīvaṃ parikkhipitvā piṭṭhimajjhena agamaṃsu. So vayappatto bhaṇḍasakaṭamattasarīro abhirūpo ahosi. Taṃ sabbe nīlamorā sannipatitvā rājānaṃ katvā parivārayiṃsu.

    સો એકદિવસં ઉદકસોણ્ડિયં પાનીયં પિવન્તો અત્તનો રૂપસમ્પત્તિં દિસ્વા ચિન્તેસિ ‘‘અહં સબ્બમોરેહિ અતિરેકરૂપસોભો, સચાહં ઇમેહિ સદ્ધિં મનુસ્સપથે વસિસ્સામિ, પરિપન્થો મે ઉપ્પજ્જિસ્સતિ, હિમવન્તં ગન્ત્વા એકકોવ ફાસુકટ્ઠાને વસિસ્સામી’’તિ. સો રત્તિભાગે મોરેસુ પટિસલ્લીનેસુ કઞ્ચિ અજાનાપેત્વા ઉપ્પતિત્વા હિમવન્તં પવિસિત્વા તિસ્સો પબ્બતરાજિયો અતિક્કમ્મ ચતુત્થાય પબ્બતરાજિયા એકસ્મિં અરઞ્ઞે પદુમસઞ્છન્નો જાતસ્સરો અત્થિ, તસ્સ અવિદૂરે એકં પબ્બતં નિસ્સાય ઠિતો મહાનિગ્રોધરુક્ખો અત્થિ, તસ્સ સાખાય નિલીયિ. તસ્સ પન પબ્બતસ્સ વેમજ્ઝે મનાપા ગુહા અત્થિ. સો તત્થ વસિતુકામો હુત્વા તસ્સા પમુખે પબ્બતતલે નિલીયિ. તં પન ઠાનં નેવ હેટ્ઠાભાગેન અભિરુહિતું, ન ઉપરિભાગેન ઓતરિતું સક્કા, બિળાલદીઘજાતિકમનુસ્સભયેહિ વિમુત્તં. સો ‘‘ઇદં મે ફાસુકટ્ઠાન’’ન્તિ તં દિવસં તત્થેવ વસિત્વા પુનદિવસે પબ્બતગુહાતો ઉટ્ઠાય પબ્બતમત્થકે પુરત્થાભિમુખો નિસિન્નો ઉદેન્તં સૂરિયમણ્ડલં દિસ્વા અત્તનો દિવારક્ખાવરણત્થાય ‘‘ઉદેતયં ચક્ખુમા એકરાજા’’તિ પરિત્તં કત્વા ગોચરભૂમિયં ઓતરિત્વા ગોચરં ગહેત્વા સાયં આગન્ત્વા પબ્બતમત્થકે પચ્છાભિમુખો નિસિન્નો અત્થઙ્ગતં સૂરિયમણ્ડલં દિસ્વા અત્તનો રત્તિરક્ખાવરણત્થાય ‘‘અપેતયં ચક્ખુમા એકરાજા’’તિ પરિત્તં કત્વા એતેનુપાયેન વસતિ.

    So ekadivasaṃ udakasoṇḍiyaṃ pānīyaṃ pivanto attano rūpasampattiṃ disvā cintesi ‘‘ahaṃ sabbamorehi atirekarūpasobho, sacāhaṃ imehi saddhiṃ manussapathe vasissāmi, paripantho me uppajjissati, himavantaṃ gantvā ekakova phāsukaṭṭhāne vasissāmī’’ti. So rattibhāge moresu paṭisallīnesu kañci ajānāpetvā uppatitvā himavantaṃ pavisitvā tisso pabbatarājiyo atikkamma catutthāya pabbatarājiyā ekasmiṃ araññe padumasañchanno jātassaro atthi, tassa avidūre ekaṃ pabbataṃ nissāya ṭhito mahānigrodharukkho atthi, tassa sākhāya nilīyi. Tassa pana pabbatassa vemajjhe manāpā guhā atthi. So tattha vasitukāmo hutvā tassā pamukhe pabbatatale nilīyi. Taṃ pana ṭhānaṃ neva heṭṭhābhāgena abhiruhituṃ, na uparibhāgena otarituṃ sakkā, biḷāladīghajātikamanussabhayehi vimuttaṃ. So ‘‘idaṃ me phāsukaṭṭhāna’’nti taṃ divasaṃ tattheva vasitvā punadivase pabbataguhāto uṭṭhāya pabbatamatthake puratthābhimukho nisinno udentaṃ sūriyamaṇḍalaṃ disvā attano divārakkhāvaraṇatthāya ‘‘udetayaṃ cakkhumā ekarājā’’ti parittaṃ katvā gocarabhūmiyaṃ otaritvā gocaraṃ gahetvā sāyaṃ āgantvā pabbatamatthake pacchābhimukho nisinno atthaṅgataṃ sūriyamaṇḍalaṃ disvā attano rattirakkhāvaraṇatthāya ‘‘apetayaṃ cakkhumā ekarājā’’ti parittaṃ katvā etenupāyena vasati.

    અથ નં એકદિવસં એકો લુદ્દપુત્તો અરઞ્ઞે વિચરન્તો પબ્બતમત્થકે નિસિન્નં મોરં દિસ્વા અત્તનો નિવેસનં આગન્ત્વા મરણાસન્નકાલે પુત્તં આહ – ‘‘તાત, ચતુત્થાય પબ્બતરાજિયા અરઞ્ઞે સુવણ્ણવણ્ણો મોરો અત્થિ, સચે રાજા પુચ્છતિ, આચિક્ખેય્યાસી’’તિ. અથેકસ્મિં દિવસે બારાણસિરઞ્ઞો ખેમા નામ અગ્ગમહેસી પચ્ચૂસકાલે સુપિનં પસ્સિ. એવરૂપો સુપિનો અહોસિ – ‘‘સુવણ્ણવણ્ણો મોરો ધમ્મં દેસેતિ, સા સાધુકારં દત્વા ધમ્મં સુણાતિ, મોરો ધમ્મં દેસેત્વા ઉટ્ઠાય પક્કામિ’’. સા ‘‘મોરરાજા ગચ્છતિ, ગણ્હથ ન’’ન્તિ વદન્તીયેવ પબુજ્ઝિ, પબુજ્ઝિત્વા ચ પન સુપિનભાવં ઞત્વા ‘‘સુપિનોતિ વુત્તે રાજા ન આદરં કરિસ્સતિ, ‘દોહળો મે’તિ વુત્તે કરિસ્સતી’’તિ ચિન્તેત્વા દોહળિની વિય હુત્વા નિપજ્જિ. અથ નં રાજા ઉપસઙ્કમિત્વા પુચ્છિ ‘‘ભદ્દે, કિં તે અફાસુક’’ન્તિ. ‘‘દોહળો મે ઉપ્પન્નો’’તિ. ‘‘કિં ઇચ્છસિ ભદ્દે’’તિ? ‘‘સુવણ્ણવણ્ણસ્સ મોરસ્સ ધમ્મં સોતું દેવા’’તિ. ‘‘ભદ્દે, કુતો એવરૂપં મોરં લચ્છામી’’તિ? ‘‘દેવ, સચે ન લભામિ, જીવિતં મે નત્થી’’તિ. ‘‘ભદ્દે, મા ચિન્તયિ, સચે કત્થચિ અત્થિ, લભિસ્સસી’’તિ રાજા નં અસ્સાસેત્વા ગન્ત્વા રાજાસને નિસિન્નો અમચ્ચે પુચ્છિ ‘‘અમ્ભો, દેવી સુવણ્ણવણ્ણસ્સ મોરસ્સ ધમ્મં સોતુકામા, મોરા નામ સુવણ્ણવણ્ણા હોન્તી’’તિ? ‘‘બ્રાહ્મણા જાનિસ્સન્તિ દેવા’’તિ.

    Atha naṃ ekadivasaṃ eko luddaputto araññe vicaranto pabbatamatthake nisinnaṃ moraṃ disvā attano nivesanaṃ āgantvā maraṇāsannakāle puttaṃ āha – ‘‘tāta, catutthāya pabbatarājiyā araññe suvaṇṇavaṇṇo moro atthi, sace rājā pucchati, ācikkheyyāsī’’ti. Athekasmiṃ divase bārāṇasirañño khemā nāma aggamahesī paccūsakāle supinaṃ passi. Evarūpo supino ahosi – ‘‘suvaṇṇavaṇṇo moro dhammaṃ deseti, sā sādhukāraṃ datvā dhammaṃ suṇāti, moro dhammaṃ desetvā uṭṭhāya pakkāmi’’. Sā ‘‘morarājā gacchati, gaṇhatha na’’nti vadantīyeva pabujjhi, pabujjhitvā ca pana supinabhāvaṃ ñatvā ‘‘supinoti vutte rājā na ādaraṃ karissati, ‘dohaḷo me’ti vutte karissatī’’ti cintetvā dohaḷinī viya hutvā nipajji. Atha naṃ rājā upasaṅkamitvā pucchi ‘‘bhadde, kiṃ te aphāsuka’’nti. ‘‘Dohaḷo me uppanno’’ti. ‘‘Kiṃ icchasi bhadde’’ti? ‘‘Suvaṇṇavaṇṇassa morassa dhammaṃ sotuṃ devā’’ti. ‘‘Bhadde, kuto evarūpaṃ moraṃ lacchāmī’’ti? ‘‘Deva, sace na labhāmi, jīvitaṃ me natthī’’ti. ‘‘Bhadde, mā cintayi, sace katthaci atthi, labhissasī’’ti rājā naṃ assāsetvā gantvā rājāsane nisinno amacce pucchi ‘‘ambho, devī suvaṇṇavaṇṇassa morassa dhammaṃ sotukāmā, morā nāma suvaṇṇavaṇṇā hontī’’ti? ‘‘Brāhmaṇā jānissanti devā’’ti.

    રાજા બ્રાહ્મણે પક્કોસાપેત્વા પુચ્છિ. બ્રાહ્મણા એવમાહંસુ ‘‘મહારાજ જલજેસુ મચ્છકચ્છપકક્કટકા, થલજેસુ મિગા હંસા મોરા તિત્તિરા એતે તિરચ્છાનગતા ચ મનુસ્સા ચ સુવણ્ણવણ્ણા હોન્તીતિ અમ્હાકં લક્ખણમન્તેસુ આગત’’ન્તિ. રાજા અત્તનો વિજિતે લુદ્દપુત્તે સન્નિપાતેત્વા ‘‘સુવણ્ણવણ્ણો મોરો વો દિટ્ઠપુબ્બો’’તિ પુચ્છિ. સેસા ‘‘ન દિટ્ઠપુબ્બો’’તિ આહંસુ. યસ્સ પન પિતરા આચિક્ખિતં, સો આહ – ‘‘મયાપિ ન દિટ્ઠપુબ્બો, પિતા પન મે ‘અસુકટ્ઠાને નામ સુવણ્ણવણ્ણો મોરો અત્થી’તિ કથેસી’’તિ. અથ નં રાજા ‘‘સમ્મ, મય્હઞ્ચ દેવિયા ચ જીવિતં દિન્નં ભવિસ્સતિ, ગન્ત્વા તં બન્ધિત્વા આનેહી’’તિ બહું ધનં દત્વા ઉય્યોજેસિ. સો પુત્તદારસ્સ ધનં દત્વા તત્થ ગન્ત્વા મહાસત્તં દિસ્વા પાસે ઓડ્ડેત્વા ‘‘અજ્જ બજ્ઝિસ્સતિ, અજ્જ બજ્ઝિસ્સતી’’તિ અબજ્ઝિત્વાવ મતો, દેવીપિ પત્થનં અલભન્તી મતા. રાજા ‘‘તં મોરં નિસ્સાય પિયભરિયા મે મતા’’તિ કુજ્ઝિત્વા કોધવસિકો હુત્વા ‘‘હિમવન્તે ચતુત્થાય પબ્બતરાજિયા સુવણ્ણવણ્ણો મોરો ચરતિ, તસ્સ મંસં ખાદિત્વા અજરા અમરા હોન્તી’’તિ સુવણ્ણપટ્ટે લિખાપેત્વા તં પટ્ટં સારમઞ્જૂસાયં ઠપેત્વા કાલમકાસિ.

    Rājā brāhmaṇe pakkosāpetvā pucchi. Brāhmaṇā evamāhaṃsu ‘‘mahārāja jalajesu macchakacchapakakkaṭakā, thalajesu migā haṃsā morā tittirā ete tiracchānagatā ca manussā ca suvaṇṇavaṇṇā hontīti amhākaṃ lakkhaṇamantesu āgata’’nti. Rājā attano vijite luddaputte sannipātetvā ‘‘suvaṇṇavaṇṇo moro vo diṭṭhapubbo’’ti pucchi. Sesā ‘‘na diṭṭhapubbo’’ti āhaṃsu. Yassa pana pitarā ācikkhitaṃ, so āha – ‘‘mayāpi na diṭṭhapubbo, pitā pana me ‘asukaṭṭhāne nāma suvaṇṇavaṇṇo moro atthī’ti kathesī’’ti. Atha naṃ rājā ‘‘samma, mayhañca deviyā ca jīvitaṃ dinnaṃ bhavissati, gantvā taṃ bandhitvā ānehī’’ti bahuṃ dhanaṃ datvā uyyojesi. So puttadārassa dhanaṃ datvā tattha gantvā mahāsattaṃ disvā pāse oḍḍetvā ‘‘ajja bajjhissati, ajja bajjhissatī’’ti abajjhitvāva mato, devīpi patthanaṃ alabhantī matā. Rājā ‘‘taṃ moraṃ nissāya piyabhariyā me matā’’ti kujjhitvā kodhavasiko hutvā ‘‘himavante catutthāya pabbatarājiyā suvaṇṇavaṇṇo moro carati, tassa maṃsaṃ khāditvā ajarā amarā hontī’’ti suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā taṃ paṭṭaṃ sāramañjūsāyaṃ ṭhapetvā kālamakāsi.

    અથ અઞ્ઞો રાજા અહોસિ. સો સુવણ્ણપટ્ટે અક્ખરાનિ દિસ્વા ‘‘અજરો અમરો ભવિસ્સામી’’તિ તસ્સ ગહણત્થાય એકં લુદ્દપુત્તં પેસેસિ. સોપિ તત્થેવ મતો. એવં છ રાજપરિવટ્ટા ગતા, છ લુદ્દપુત્તા હિમવન્તેયેવ મતા. સત્તમેન પન રઞ્ઞા પેસિતો સત્તમો લુદ્દો ‘‘અજ્જ અજ્જેવા’’તિ સત્ત સંવચ્છરાનિ બજ્ઝિતું અસક્કોન્તો ચિન્તેસિ ‘‘કિં નુ ખો ઇમસ્સ મોરરાજસ્સ પાદે પાસસ્સ અસઞ્ચરણકારણ’’ન્તિ? અથ નં પરિગ્ગણ્હન્તો સાયંપાતં પરિત્તં કરોન્તં દિસ્વા ‘‘ઇમસ્મિં ઠાને અઞ્ઞો મોરો નત્થિ, ઇમિના બ્રહ્મચારિના ભવિતબ્બં, બ્રહ્મચરિયાનુભાવેન ચેવ પરિત્તાનુભાવેન ચસ્સ પાદો પાસે ન બજ્ઝતી’’તિ નયતો પરિગ્ગહેત્વા પચ્ચન્તજનપદં ગન્ત્વા એકં મોરિં બન્ધિત્વા યથા સા અચ્છરાય પહટાય વસ્સતિ, પાણિમ્હિ પહટે નચ્ચતિ, એવં સિક્ખાપેત્વા આદાય ગન્ત્વા બોધિસત્તસ્સ પરિત્તકરણતો પુરેતરમેવ પાસં ઓડ્ડેત્વા અચ્છરં પહરિત્વા મોરિં વસ્સાપેસિ. મોરો તસ્સા સદ્દં સુણિ, તાવદેવસ્સ સત્ત વસ્સસતાનિ સન્નિસિન્નકિલેસો ફણં કરિત્વા દણ્ડેન પહટાસીવિસો વિય ઉટ્ઠહિ. સો કિલેસાતુરો હુત્વા પરિત્તં કાતું અસક્કુણિત્વાવ વેગેન તસ્સા સન્તિકં ગન્ત્વા પાસે પાદં પવેસેન્તોયેવ આકાસા ઓતરિ. સત્ત વસ્સસતાનિ અસઞ્ચરણકપાસો તઙ્ખણઞ્ઞેવ સઞ્ચરિત્વા પાદં બન્ધિ.

    Atha añño rājā ahosi. So suvaṇṇapaṭṭe akkharāni disvā ‘‘ajaro amaro bhavissāmī’’ti tassa gahaṇatthāya ekaṃ luddaputtaṃ pesesi. Sopi tattheva mato. Evaṃ cha rājaparivaṭṭā gatā, cha luddaputtā himavanteyeva matā. Sattamena pana raññā pesito sattamo luddo ‘‘ajja ajjevā’’ti satta saṃvaccharāni bajjhituṃ asakkonto cintesi ‘‘kiṃ nu kho imassa morarājassa pāde pāsassa asañcaraṇakāraṇa’’nti? Atha naṃ pariggaṇhanto sāyaṃpātaṃ parittaṃ karontaṃ disvā ‘‘imasmiṃ ṭhāne añño moro natthi, iminā brahmacārinā bhavitabbaṃ, brahmacariyānubhāvena ceva parittānubhāvena cassa pādo pāse na bajjhatī’’ti nayato pariggahetvā paccantajanapadaṃ gantvā ekaṃ moriṃ bandhitvā yathā sā accharāya pahaṭāya vassati, pāṇimhi pahaṭe naccati, evaṃ sikkhāpetvā ādāya gantvā bodhisattassa parittakaraṇato puretarameva pāsaṃ oḍḍetvā accharaṃ paharitvā moriṃ vassāpesi. Moro tassā saddaṃ suṇi, tāvadevassa satta vassasatāni sannisinnakileso phaṇaṃ karitvā daṇḍena pahaṭāsīviso viya uṭṭhahi. So kilesāturo hutvā parittaṃ kātuṃ asakkuṇitvāva vegena tassā santikaṃ gantvā pāse pādaṃ pavesentoyeva ākāsā otari. Satta vassasatāni asañcaraṇakapāso taṅkhaṇaññeva sañcaritvā pādaṃ bandhi.

    અથ નં લુદ્દપુત્તો યટ્ઠિઅગ્ગે ઓલમ્બન્તં દિસ્વા ચિન્તેસિ ‘‘ઇમં મોરરાજં છ લુદ્દપુત્તા બન્ધિતું નાસક્ખિંસુ, અહમ્પિ સત્ત વસ્સાનિ નાસક્ખિં, અજ્જ પનેસ ઇમં મોરિં નિસ્સાય કિલેસાતુરો હુત્વા પરિત્તં કાતું અસક્કુણિત્વા આગમ્મ પાસે બદ્ધો હેટ્ઠાસીસકો ઓલમ્બતિ, એવરૂપો મે સીલવા કિલમિતો, એવરૂપં રઞ્ઞો પણ્ણાકારત્થાય નેતું અયુત્તં, કિં મે રઞ્ઞા દિન્નેન સક્કારેન, વિસ્સજ્જેસ્સામિ ન’’ન્તિ. પુન ચિન્તેસિ ‘‘અયં નાગબલો થામસમ્પન્નો મયિ ઉપસઙ્કમન્તે ‘એસ મં મારેતું આગચ્છતી’તિ મરણભયતજ્જિતો ફન્દમાનો પાદં વા પક્ખં વા ભિન્દેય્ય, અનુપગન્ત્વા પન પટિચ્છન્ને ઠત્વા ખુરપ્પેનસ્સ પાસં છિન્દિસ્સામિ, તતો સયમેવ યથારુચિયા ગમિસ્સતી’’તિ. સો પટિચ્છન્ને ઠત્વા ધનું આરોપેત્વા ખુરપ્પં સન્નય્હિત્વા આકડ્ઢિ. મોરોપિ ‘‘અયં લુદ્દકો મં કિલેસાતુરં કત્વા બદ્ધભાવં ઞત્વા નિરાસઙ્કો આગચ્છિસ્સતિ, કહં નુ ખો સો’’તિ ચિન્તેત્વા ઇતો ચિતો ચ વિલોકેત્વા ધનું આરોપેત્વા ઠિતં દિસ્વા ‘‘મારેત્વા મં આદાય ગન્તુકામો ભવિસ્સતી’’તિ મઞ્ઞમાનો મરણભયતજ્જિતો હુત્વા જીવિતં યાચન્તો પઠમં ગાથમાહ –

    Atha naṃ luddaputto yaṭṭhiagge olambantaṃ disvā cintesi ‘‘imaṃ morarājaṃ cha luddaputtā bandhituṃ nāsakkhiṃsu, ahampi satta vassāni nāsakkhiṃ, ajja panesa imaṃ moriṃ nissāya kilesāturo hutvā parittaṃ kātuṃ asakkuṇitvā āgamma pāse baddho heṭṭhāsīsako olambati, evarūpo me sīlavā kilamito, evarūpaṃ rañño paṇṇākāratthāya netuṃ ayuttaṃ, kiṃ me raññā dinnena sakkārena, vissajjessāmi na’’nti. Puna cintesi ‘‘ayaṃ nāgabalo thāmasampanno mayi upasaṅkamante ‘esa maṃ māretuṃ āgacchatī’ti maraṇabhayatajjito phandamāno pādaṃ vā pakkhaṃ vā bhindeyya, anupagantvā pana paṭicchanne ṭhatvā khurappenassa pāsaṃ chindissāmi, tato sayameva yathāruciyā gamissatī’’ti. So paṭicchanne ṭhatvā dhanuṃ āropetvā khurappaṃ sannayhitvā ākaḍḍhi. Moropi ‘‘ayaṃ luddako maṃ kilesāturaṃ katvā baddhabhāvaṃ ñatvā nirāsaṅko āgacchissati, kahaṃ nu kho so’’ti cintetvā ito cito ca viloketvā dhanuṃ āropetvā ṭhitaṃ disvā ‘‘māretvā maṃ ādāya gantukāmo bhavissatī’’ti maññamāno maraṇabhayatajjito hutvā jīvitaṃ yācanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૧૪૩.

    143.

    ‘‘સચે હિ ત્યાહં ધનહેતુ ગાહિતો, મા મં વધી જીવગાહં ગહેત્વા;

    ‘‘Sace hi tyāhaṃ dhanahetu gāhito, mā maṃ vadhī jīvagāhaṃ gahetvā;

    રઞ્ઞો ચ મં સમ્મ ઉપન્તિકં નેહિ, મઞ્ઞે ધનં લચ્છસિનપ્પરૂપ’’ન્તિ.

    Rañño ca maṃ samma upantikaṃ nehi, maññe dhanaṃ lacchasinapparūpa’’nti.

    તત્થ સચે હિ ત્યાહન્તિ સચે હિ તે અહં. ઉપન્તિકં નેહીતિ ઉપસન્તિકં નેહિ. લચ્છસિનપ્પરૂપન્તિ લચ્છસિ અનપ્પકરૂપં.

    Tattha sace hi tyāhanti sace hi te ahaṃ. Upantikaṃ nehīti upasantikaṃ nehi. Lacchasinapparūpanti lacchasi anappakarūpaṃ.

    તં સુત્વા લુદ્દપુત્તો ચિન્તેસિ – ‘‘મોરરાજા, ‘અયં મં વિજ્ઝિતુકામતાય ખુરપ્પં સન્નય્હી’તિ મઞ્ઞતિ, અસ્સાસેસ્સામિ ન’’ન્તિ. સો અસ્સાસેન્તો દુતિયં ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā luddaputto cintesi – ‘‘morarājā, ‘ayaṃ maṃ vijjhitukāmatāya khurappaṃ sannayhī’ti maññati, assāsessāmi na’’nti. So assāsento dutiyaṃ gāthamāha –

    ૧૪૪.

    144.

    ‘‘ન મે અયં તુય્હ વધાય અજ્જ, સમાહિતો ચાપધુરે ખુરપ્પો;

    ‘‘Na me ayaṃ tuyha vadhāya ajja, samāhito cāpadhure khurappo;

    પાસઞ્ચ ત્યાહં અધિપાતયિસ્સં, યથાસુખં ગચ્છતુ મોરરાજા’’તિ.

    Pāsañca tyāhaṃ adhipātayissaṃ, yathāsukhaṃ gacchatu morarājā’’ti.

    તત્થ અધિપાતયિસ્સન્તિ છિન્દયિસ્સં.

    Tattha adhipātayissanti chindayissaṃ.

    તતો મોરરાજા દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Tato morarājā dve gāthā abhāsi –

    ૧૪૫.

    145.

    ‘‘યં સત્ત વસ્સાનિ મમાનુબન્ધિ, રત્તિન્દિવં ખુપ્પિપાસં સહન્તો;

    ‘‘Yaṃ satta vassāni mamānubandhi, rattindivaṃ khuppipāsaṃ sahanto;

    અથ કિસ્સ મં પાસવસૂપનીતં, પમુત્તવે ઇચ્છસિ બન્ધનસ્મા.

    Atha kissa maṃ pāsavasūpanītaṃ, pamuttave icchasi bandhanasmā.

    ૧૪૬.

    146.

    ‘‘પાણાતિપાતા વિરતો નુસજ્જ, અભયં નુ તે સબ્બભૂતેસુ દિન્નં;

    ‘‘Pāṇātipātā virato nusajja, abhayaṃ nu te sabbabhūtesu dinnaṃ;

    યં મં તુવં પાસવસૂપનીતં, પમુત્તવે ઇચ્છસિ બન્ધનસ્મા’’તિ.

    Yaṃ maṃ tuvaṃ pāsavasūpanītaṃ, pamuttave icchasi bandhanasmā’’ti.

    તત્થ ન્તિ યસ્મા મં એત્તકં કાલં ત્વં અનુબન્ધિ, તસ્મા તં પુચ્છામિ, અથ કિસ્સ મં પાસવસં ઉપનીતં બન્ધનસ્મા પમોચેતું ઇચ્છસીતિ અત્થો. વિરતો નુસજ્જાતિ વિરતો નુસિ અજ્જ. સબ્બભૂતેસૂતિ સબ્બસત્તાનં.

    Tattha yanti yasmā maṃ ettakaṃ kālaṃ tvaṃ anubandhi, tasmā taṃ pucchāmi, atha kissa maṃ pāsavasaṃ upanītaṃ bandhanasmā pamocetuṃ icchasīti attho. Virato nusajjāti virato nusi ajja. Sabbabhūtesūti sabbasattānaṃ.

    ઇતો પરં –

    Ito paraṃ –

    ૧૪૭.

    147.

    ‘‘પાણાતિપાતા વિરતસ્સ બ્રૂહિ, અભયઞ્ચ યો સબ્બભૂતેસુ દેતિ;

    ‘‘Pāṇātipātā viratassa brūhi, abhayañca yo sabbabhūtesu deti;

    પુચ્છામિ તં મોરરાજેતમત્થં, ઇતો ચુતો કિં લભતે સુખં સો.

    Pucchāmi taṃ morarājetamatthaṃ, ito cuto kiṃ labhate sukhaṃ so.

    ૧૪૮.

    148.

    ‘‘પાણાતિપાતા વિરતસ્સ બ્રૂમિ, અભયઞ્ચ યો સબ્બભૂતેસુ દેતિ;

    ‘‘Pāṇātipātā viratassa brūmi, abhayañca yo sabbabhūtesu deti;

    દિટ્ઠેવ ધમ્મે લભતે પસંસં, સગ્ગઞ્ચ સો યાતિ સરીરભેદા.

    Diṭṭheva dhamme labhate pasaṃsaṃ, saggañca so yāti sarīrabhedā.

    ૧૪૯.

    149.

    ‘‘ન સન્તિ દેવા ઇતિ આહુ એકે, ઇધેવ જીવો વિભવં ઉપેતિ;

    ‘‘Na santi devā iti āhu eke, idheva jīvo vibhavaṃ upeti;

    તથા ફલં સુકતદુક્કટાનં, દત્તુપઞ્ઞત્તઞ્ચ વદન્તિ દાનં;

    Tathā phalaṃ sukatadukkaṭānaṃ, dattupaññattañca vadanti dānaṃ;

    તેસં વચો અરહતં સદ્દહાનો, તસ્મા અહં સકુણે બાધયામી’’તિ. –

    Tesaṃ vaco arahataṃ saddahāno, tasmā ahaṃ sakuṇe bādhayāmī’’ti. –

    ઇમા ઉત્તાનસમ્બન્ધગાથા પાળિનયેન વેદિતબ્બા.

    Imā uttānasambandhagāthā pāḷinayena veditabbā.

    તત્થ ઇતિ આહુ એકેતિ એકચ્ચે સમણબ્રાહ્મણા એવં કથેન્તિ. તેસં વચો અરહતં સદ્દહાનોતિ તસ્સ કિર કુલૂપકા ઉચ્છેદવાદિનો નગ્ગસમણકા. તે તં પચ્ચેકબોધિઞાણસ્સ ઉપનિસ્સયસમ્પન્નમ્પિ સત્તં ઉચ્છેદવાદં ગણ્હાપેસું. સો તેહિ સંસગ્ગેન ‘‘કુસલાકુસલં નત્થી’’તિ ગહેત્વા સકુણે મારેતિ. એવં મહાસાવજ્જા એસા અસપ્પુરિસસેવના નામ. તેયેવ અયં ‘‘અરહન્તો’’તિ મઞ્ઞમાનો એવમાહ.

    Tattha iti āhu eketi ekacce samaṇabrāhmaṇā evaṃ kathenti. Tesaṃ vaco arahataṃ saddahānoti tassa kira kulūpakā ucchedavādino naggasamaṇakā. Te taṃ paccekabodhiñāṇassa upanissayasampannampi sattaṃ ucchedavādaṃ gaṇhāpesuṃ. So tehi saṃsaggena ‘‘kusalākusalaṃ natthī’’ti gahetvā sakuṇe māreti. Evaṃ mahāsāvajjā esā asappurisasevanā nāma. Teyeva ayaṃ ‘‘arahanto’’ti maññamāno evamāha.

    તં સુત્વા મહાસત્તો ‘‘તસ્સેવ પરલોકસ્સ અત્થિભાવં કથેસ્સામી’’તિ પાસયટ્ઠિયં અધોસિરો ઓલમ્બમાનોવ ઇમં ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘tasseva paralokassa atthibhāvaṃ kathessāmī’’ti pāsayaṭṭhiyaṃ adhosiro olambamānova imaṃ gāthamāha –

    ૧૫૦.

    150.

    ‘‘ચન્દો ચ સુરિયો ચ ઉભો સુદસ્સના, ગચ્છન્તિ ઓભાસયમન્તલિક્ખે;

    ‘‘Cando ca suriyo ca ubho sudassanā, gacchanti obhāsayamantalikkhe;

    ઇમસ્સ લોકસ્સ પરસ્સ વા તે, કથં નુ તે આહુ મનુસ્સલોકે’’તિ.

    Imassa lokassa parassa vā te, kathaṃ nu te āhu manussaloke’’ti.

    તત્થ ઇમસ્સાતિ કિં નુ તે ઇમસ્સ લોકસ્સ સન્તિ, ઉદાહુ પરલોકસ્સાતિ. ભુમ્મત્થે વા એતં સામિવચનં. કથં નુ તેતિ એતેસુ વિમાનેસુ ચન્દિમસૂરિયદેવપુત્તે કથં નુ કથેન્તિ, કિં અત્થીતિ કથેન્તિ, ઉદાહુ નત્થીતિ, કિં વા દેવા, ઉદાહુ મનુસ્સાતિ?

    Tattha imassāti kiṃ nu te imassa lokassa santi, udāhu paralokassāti. Bhummatthe vā etaṃ sāmivacanaṃ. Kathaṃ nu teti etesu vimānesu candimasūriyadevaputte kathaṃ nu kathenti, kiṃ atthīti kathenti, udāhu natthīti, kiṃ vā devā, udāhu manussāti?

    લુદ્દપુત્તો ગાથમાહ –

    Luddaputto gāthamāha –

    ૧૫૧.

    151.

    ‘‘ચન્દો ચ સુરિયો ચ ઉભો સુદસ્સના, ગચ્છન્તિ ઓભાસયમન્તલિક્ખે;

    ‘‘Cando ca suriyo ca ubho sudassanā, gacchanti obhāsayamantalikkhe;

    પરસ્સ લોકસ્સ ન તે ઇમસ્સ, દેવાતિ તે આહુ મનુસ્સલોકે’’તિ.

    Parassa lokassa na te imassa, devāti te āhu manussaloke’’ti.

    અથ નં મહાસત્તો આહ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    ૧૫૨.

    152.

    ‘‘એત્થેવ તે નીહતા હીનવાદા, અહેતુકા યે ન વદન્તિ કમ્મં;

    ‘‘Ettheva te nīhatā hīnavādā, ahetukā ye na vadanti kammaṃ;

    તથા ફલં સુકતદુક્કટાનં, દત્તુપઞ્ઞત્તં યે ચ વદન્તિ દાન’’ન્તિ.

    Tathā phalaṃ sukatadukkaṭānaṃ, dattupaññattaṃ ye ca vadanti dāna’’nti.

    તત્થ એત્થેવ તે નિહતા હીનવાદાતિ સચે ચન્દિમસૂરિયા દેવલોકે ઠિતા, ન મનુસ્સલોકે, સચે ચ તે દેવા, ન મનુસ્સા, એત્થેવ એત્તકે બ્યાકરણે તે તવ કુલૂપકા હીનવાદા નીહતા હોન્તિ. અહેતુકા ‘‘વિસુદ્ધિયા વા સંકિલેસસ્સ વા હેતુભૂતં કમ્મં નત્થી’’તિ એવંવાદા. દત્તુપઞ્ઞત્તન્તિ યે ચ દાનં ‘‘બાલકેહિ પઞ્ઞત્ત’’ન્તિ વદન્તિ.

    Tattha ettheva te nihatā hīnavādāti sace candimasūriyā devaloke ṭhitā, na manussaloke, sace ca te devā, na manussā, ettheva ettake byākaraṇe te tava kulūpakā hīnavādā nīhatā honti. Ahetukā ‘‘visuddhiyā vā saṃkilesassa vā hetubhūtaṃ kammaṃ natthī’’ti evaṃvādā. Dattupaññattanti ye ca dānaṃ ‘‘bālakehi paññatta’’nti vadanti.

    સો મહાસત્તે કથેન્તે સલ્લક્ખેત્વા ગાથાદ્વયમાહ –

    So mahāsatte kathente sallakkhetvā gāthādvayamāha –

    ૧૫૩.

    153.

    ‘‘અદ્ધા હિ સચ્ચં વચનં તવેદં, કથઞ્હિ દાનં અફલં ભવેય્ય;

    ‘‘Addhā hi saccaṃ vacanaṃ tavedaṃ, kathañhi dānaṃ aphalaṃ bhaveyya;

    તથા ફલં સુકતદુક્કટાનં, દત્તુપઞ્ઞત્તઞ્ચ કથં ભવેય્ય.

    Tathā phalaṃ sukatadukkaṭānaṃ, dattupaññattañca kathaṃ bhaveyya.

    ૧૫૪.

    154.

    ‘‘કથંકરો કિન્તિકરો કિમાચરં, કિં સેવમાનો કેન તપોગુણેન;

    ‘‘Kathaṃkaro kintikaro kimācaraṃ, kiṃ sevamāno kena tapoguṇena;

    અક્ખાહિ મે મોરરાજેતમત્થં, યથા અહં નો નિરયં પતેય્ય’’ન્તિ.

    Akkhāhi me morarājetamatthaṃ, yathā ahaṃ no nirayaṃ pateyya’’nti.

    તત્થ દત્તુપઞ્ઞત્તઞ્ચાતિ દાનઞ્ચ દત્તુપઞ્ઞત્તં નામ કથં ભવેય્યાતિ અત્થો. કથંકરોતિ કતરકમ્મં કરોન્તો. કિન્તિકરોતિ કેન કારણેન કરોન્તો અહં નિરયં ન ગચ્છેય્યં. ઇતરાનિ તસ્સેવ વેવચનાનિ.

    Tattha dattupaññattañcāti dānañca dattupaññattaṃ nāma kathaṃ bhaveyyāti attho. Kathaṃkaroti katarakammaṃ karonto. Kintikaroti kena kāraṇena karonto ahaṃ nirayaṃ na gaccheyyaṃ. Itarāni tasseva vevacanāni.

    તં સુત્વા મહાસત્તો ‘‘સચાહં ઇમં પઞ્હં ન કથેસ્સામિ, મનુસ્સલોકો તુચ્છો વિય કતો ભવિસ્સતિ, તથેવસ્સ ધમ્મિકાનં સમણબ્રાહ્મણાનં અત્થિભાવં કથેસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘sacāhaṃ imaṃ pañhaṃ na kathessāmi, manussaloko tuccho viya kato bhavissati, tathevassa dhammikānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ atthibhāvaṃ kathessāmī’’ti cintetvā dve gāthā abhāsi –

    ૧૫૫.

    155.

    ‘‘યે કેચિ અત્થિ સમણા પથબ્યા, કાસાયવત્થા અનગારિયા તે;

    ‘‘Ye keci atthi samaṇā pathabyā, kāsāyavatthā anagāriyā te;

    પાતોવ પિણ્ડાય ચરન્તિ કાલે, વિકાલચરિયા વિરતા હિ સન્તો.

    Pātova piṇḍāya caranti kāle, vikālacariyā viratā hi santo.

    ૧૫૬.

    156.

    ‘‘તે તત્થ કાલેનુપસઙ્કમિત્વા, પુચ્છાહિ યં તે મનસો પિયં સિયા;

    ‘‘Te tattha kālenupasaṅkamitvā, pucchāhi yaṃ te manaso piyaṃ siyā;

    તે તે પવક્ખન્તિ યથાપજાનં, ઇમસ્સ લોકસ્સ પરસ્સ ચત્થ’’ન્તિ.

    Te te pavakkhanti yathāpajānaṃ, imassa lokassa parassa cattha’’nti.

    તત્થ સન્તોતિ સન્તપાપા પણ્ડિતા પચ્ચેકબુદ્ધા. યથાપજાનન્તિ તે તુય્હં અત્તનો પજાનનનિયામેન વક્ખન્તિ, કઙ્ખં તે છિન્દિત્વા કથેસ્સન્તિ. ઇમસ્સ લોકસ્સ પરસ્સ ચત્થન્તિ ઇમિના નામ કમ્મેન મનુસ્સલોકે નિબ્બત્તન્તિ, ઇમિના દેવલોકે, ઇમિના નિરયાદીસૂતિ એવં ઇમસ્સ ચ પરસ્સ ચ લોકસ્સ અત્થં આચિક્ખિસ્સન્તિ, તે પુચ્છાતિ.

    Tattha santoti santapāpā paṇḍitā paccekabuddhā. Yathāpajānanti te tuyhaṃ attano pajānananiyāmena vakkhanti, kaṅkhaṃ te chinditvā kathessanti. Imassa lokassa parassa catthanti iminā nāma kammena manussaloke nibbattanti, iminā devaloke, iminā nirayādīsūti evaṃ imassa ca parassa ca lokassa atthaṃ ācikkhissanti, te pucchāti.

    એવઞ્ચ પન વત્વા નિરયભયેન તજ્જેસિ. સો પન પૂરિતપારમી પચ્ચેકબોધિસત્તો સૂરિયરસ્મિસમ્ફસ્સં ઓલોકેત્વા ઠિતં પરિણતપદુમં વિય પરિપાકગતઞાણો વિચરતિ. સો તસ્સ ધમ્મકથં સુણન્તો ઠિતપદેનેવ ઠિતો સઙ્ખારે પરિગ્ગણ્હિત્વા તિલક્ખણં સમ્મસન્તો પચ્ચેકબોધિઞાણં પટિવિજ્ઝિ. તસ્સ પટિવેધો ચ મહાસત્તસ્સ પાસતો મોક્ખો ચ એકક્ખણેયેવ અહોસિ. પચ્ચેકબુદ્ધો સબ્બકિલેસે પદાલેત્વા ભવપરિયન્તે ઠિતોવ ઉદાનં ઉદાનન્તો ગાથમાહ –

    Evañca pana vatvā nirayabhayena tajjesi. So pana pūritapāramī paccekabodhisatto sūriyarasmisamphassaṃ oloketvā ṭhitaṃ pariṇatapadumaṃ viya paripākagatañāṇo vicarati. So tassa dhammakathaṃ suṇanto ṭhitapadeneva ṭhito saṅkhāre pariggaṇhitvā tilakkhaṇaṃ sammasanto paccekabodhiñāṇaṃ paṭivijjhi. Tassa paṭivedho ca mahāsattassa pāsato mokkho ca ekakkhaṇeyeva ahosi. Paccekabuddho sabbakilese padāletvā bhavapariyante ṭhitova udānaṃ udānanto gāthamāha –

    ૧૫૭.

    157.

    ‘‘તચંવ જિણ્ણં ઉરગો પુરાણં, પણ્ડૂપલાસં હરિતો દુમોવ;

    ‘‘Tacaṃva jiṇṇaṃ urago purāṇaṃ, paṇḍūpalāsaṃ harito dumova;

    એસપ્પહીનો મમ લુદ્દભાવો, જહામહં લુદ્દકભાવમજ્જા’’તિ.

    Esappahīno mama luddabhāvo, jahāmahaṃ luddakabhāvamajjā’’ti.

    તસ્સત્થો – યથા જિણ્ણં પુરાણં તચં ઉરગો જહતિ, યથા ચ હરિતો સમ્પજ્જમાનનીલપત્તો દુમો કત્થચિ ઠિતં પણ્ડુપલાસં જહતિ, એવં અહમ્પિ અજ્જ લુદ્દભાવં દારુણભાવં જહિત્વા ઠિતો, સો દાનિ એસ પહીનો મમ લુદ્દભાવો, સાધુ વત જહામહં લુદ્દકભાવમજ્જાતિ. જહામહન્તિ પજહિં અહન્તિ અત્થો.

    Tassattho – yathā jiṇṇaṃ purāṇaṃ tacaṃ urago jahati, yathā ca harito sampajjamānanīlapatto dumo katthaci ṭhitaṃ paṇḍupalāsaṃ jahati, evaṃ ahampi ajja luddabhāvaṃ dāruṇabhāvaṃ jahitvā ṭhito, so dāni esa pahīno mama luddabhāvo, sādhu vata jahāmahaṃ luddakabhāvamajjāti. Jahāmahanti pajahiṃ ahanti attho.

    સો ઇમં ઉદાનં ઉદાનેત્વા ‘‘અહં તાવ સબ્બકિલેસબન્ધનેહિ મુત્તો, નિવેસને પન મે બન્ધિત્વા ઠપિતા બહૂ સકુણા અત્થિ, તે કથં મોચેસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા મહાસત્તં પુચ્છિ – ‘‘મોરરાજ, નિવેસને મે બહૂ સકુણા બદ્ધા અત્થિ, તે કથં મોચેસ્સામી’’તિ? પચ્ચેકબુદ્ધતોપિ સબ્બઞ્ઞુબોધિસત્તાનઞ્ઞેવ ઉપાયપરિગ્ગહઞાણં મહન્તતરં હોતિ, તેન નં આહ ‘‘યં વો મગ્ગેન કિલેસે ખણ્ડેત્વા પચ્ચેકબોધિઞાણં પટિવિદ્ધં, તં આરબ્ભ સચ્ચકિરિયં કરોથ, સકલજમ્બુદીપે બન્ધનગતો સત્તો નામ ન ભવિસ્સતી’’તિ. સો બોધિસત્તેન દિન્નનયદ્વારે ઠત્વા સચ્ચકિરિયં કરોન્તો ગાથમાહ –

    So imaṃ udānaṃ udānetvā ‘‘ahaṃ tāva sabbakilesabandhanehi mutto, nivesane pana me bandhitvā ṭhapitā bahū sakuṇā atthi, te kathaṃ mocessāmī’’ti cintetvā mahāsattaṃ pucchi – ‘‘morarāja, nivesane me bahū sakuṇā baddhā atthi, te kathaṃ mocessāmī’’ti? Paccekabuddhatopi sabbaññubodhisattānaññeva upāyapariggahañāṇaṃ mahantataraṃ hoti, tena naṃ āha ‘‘yaṃ vo maggena kilese khaṇḍetvā paccekabodhiñāṇaṃ paṭividdhaṃ, taṃ ārabbha saccakiriyaṃ karotha, sakalajambudīpe bandhanagato satto nāma na bhavissatī’’ti. So bodhisattena dinnanayadvāre ṭhatvā saccakiriyaṃ karonto gāthamāha –

    ૧૫૮.

    158.

    ‘‘યે ચાપિ મે સકુણા અત્થિ બદ્ધા, સતાનિનેકાનિ નિવેસનસ્મિં;

    ‘‘Ye cāpi me sakuṇā atthi baddhā, satāninekāni nivesanasmiṃ;

    તેસમ્પહં જીવિતમજ્જ દમ્મિ, મોક્ખઞ્ચ તે પત્તા સકં નિકેત’’ન્તિ.

    Tesampahaṃ jīvitamajja dammi, mokkhañca te pattā sakaṃ niketa’’nti.

    તત્થ મોક્ખઞ્ચ તે પત્તાતિ સ્વાહં મોક્ખં પત્તો પચ્ચેકબોધિઞાણં પટિવિજ્ઝિત્વા ઠિતો, તે સત્તે જીવિતદાનેન અનુકમ્પામિ, એતેન સચ્ચેન. સકં નિકેતન્તિ સબ્બેપિ તે સત્તા અત્તનો અત્તનો વસનટ્ઠાનં ગચ્છન્તૂતિ વદતિ.

    Tattha mokkhañca te pattāti svāhaṃ mokkhaṃ patto paccekabodhiñāṇaṃ paṭivijjhitvā ṭhito, te satte jīvitadānena anukampāmi, etena saccena. Sakaṃ niketanti sabbepi te sattā attano attano vasanaṭṭhānaṃ gacchantūti vadati.

    અથસ્સ સચ્ચકિરિયાસમકાલમેવ સબ્બે બન્ધના મુચ્ચિત્વા તુટ્ઠિરવં રવન્તા સકટ્ઠાનમેવ અગમિંસુ. તસ્મિં ખણે તેસં તેસં ગેહેસુ બિળાલે આદિં કત્વા સકલજમ્બુદીપે બન્ધનગતો સત્તો નામ નાહોસિ. પચ્ચેકબુદ્ધો હત્થં ઉક્ખિપિત્વા સીસં પરામસિ. તાવદેવ ગિહિલિઙ્ગં અન્તરધાયિ, પબ્બજિતલિઙ્ગં પાતુરહોસિ. સો સટ્ઠિવસ્સિકત્થેરો વિય આકપ્પસમ્પન્નો અટ્ઠપરિક્ખારધરો હુત્વા ‘‘ત્વમેવ મમ પતિટ્ઠા અહોસી’’તિ મોરરાજસ્સ અઞ્જલિં પગ્ગય્હ પદક્ખિણં કત્વા આકાસે ઉપ્પતિત્વા નન્દમૂલકપબ્ભારં અગમાસિ. મોરરાજાપિ યટ્ઠિઅગ્ગતો ઉપ્પતિત્વા ગોચરં ગહેત્વા અત્તનો વસનટ્ઠાનં ગતો. ઇદાનિ લુદ્દસ્સ સત્ત વસ્સાનિ પાસહત્થસ્સ ચરિત્વાપિ મોરરાજાનં નિસ્સાય દુક્ખા મુત્તભાવં પકાસેન્તો સત્થા ઓસાનગાથમાહ –

    Athassa saccakiriyāsamakālameva sabbe bandhanā muccitvā tuṭṭhiravaṃ ravantā sakaṭṭhānameva agamiṃsu. Tasmiṃ khaṇe tesaṃ tesaṃ gehesu biḷāle ādiṃ katvā sakalajambudīpe bandhanagato satto nāma nāhosi. Paccekabuddho hatthaṃ ukkhipitvā sīsaṃ parāmasi. Tāvadeva gihiliṅgaṃ antaradhāyi, pabbajitaliṅgaṃ pāturahosi. So saṭṭhivassikatthero viya ākappasampanno aṭṭhaparikkhāradharo hutvā ‘‘tvameva mama patiṭṭhā ahosī’’ti morarājassa añjaliṃ paggayha padakkhiṇaṃ katvā ākāse uppatitvā nandamūlakapabbhāraṃ agamāsi. Morarājāpi yaṭṭhiaggato uppatitvā gocaraṃ gahetvā attano vasanaṭṭhānaṃ gato. Idāni luddassa satta vassāni pāsahatthassa caritvāpi morarājānaṃ nissāya dukkhā muttabhāvaṃ pakāsento satthā osānagāthamāha –

    ૧૫૯.

    159.

    ‘‘લુદ્દો ચરી પાસહત્થો અરઞ્ઞે, બાધેતુ મોરાધિપતિં યસસ્સિં;

    ‘‘Luddo carī pāsahattho araññe, bādhetu morādhipatiṃ yasassiṃ;

    બન્ધિત્વા મોરાધિપતિં યસસ્સિં, દુક્ખા સ પમુચ્ચિ યથાહં પમુત્તો’’તિ.

    Bandhitvā morādhipatiṃ yasassiṃ, dukkhā sa pamucci yathāhaṃ pamutto’’ti.

    તત્થ બાધેતૂતિ મારેતું, અયમેવ વા પાઠો. બન્ધિત્વાતિ બન્ધિત્વા ઠિતસ્સ ધમ્મકથં સુત્વા પટિલદ્ધસંવેગો હુત્વાતિ અત્થો. યથાહન્તિ યથા અહં સયમ્ભુઞાણેન મુત્તો, એવમેવ સોપિ મુત્તોતિ.

    Tattha bādhetūti māretuṃ, ayameva vā pāṭho. Bandhitvāti bandhitvā ṭhitassa dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvego hutvāti attho. Yathāhanti yathā ahaṃ sayambhuñāṇena mutto, evameva sopi muttoti.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને ઉક્કણ્ઠિતભિક્ખુ અરહત્તં પાપુણિ. તદા મોરરાજા અહમેવ અહોસિન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu arahattaṃ pāpuṇi. Tadā morarājā ahameva ahosinti.

    મહામોરજાતકવણ્ણના અટ્ઠમા.

    Mahāmorajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૪૯૧. મહામોરજાતકં • 491. Mahāmorajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact