Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૫. મહાનામત્થેરગાથાવણ્ણના

    5. Mahānāmattheragāthāvaṇṇanā

    એસાવહિય્યસે પબ્બતેનાતિ આયસ્મતો મહાનામત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા બ્રાહ્મણવિજ્જાસુ નિપ્ફત્તિં ગતો ઘરાવાસં પહાય અઞ્ઞતરાય નદિયા તીરે અસ્સમં કારેત્વા સમ્બહુલે બ્રાહ્મણે મન્તે વાચેન્તો વિહરતિ. અથેકદિવસં ભગવા તં અનુગ્ગણ્હિતું તસ્સ અસમપદં ઉપગચ્છિ. સો ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો આસનં પઞ્ઞાપેત્વા અદાસિ . નિસિન્ને ભગવતિ સુમધુરં મધું ઉપનામેસિ. તં ભગવા પરિભુઞ્જિત્વા હેટ્ઠા અધિમુત્તત્થેરવત્થુમ્હિ વુત્તનયેન અનાગતં બ્યાકરિત્વા પક્કામિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં સુગતીસુયેવ પરિવત્તેન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા મહાનામોતિ લદ્ધનામો વિઞ્ઞુતં પત્તો ભગવતો સન્તિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા નેસાદકે નામ પબ્બતે વિહરન્તો કિલેસપરિયુટ્ઠાનં વિક્ખમ્ભેતું અસક્કોન્તો ‘‘કિં મે ઇમિના સંકિલિટ્ઠચિત્તસ્સ જીવિતેના’’તિ અત્તભાવં નિબ્બિન્દન્તો ઉચ્ચં પબ્બતસિખરં અભિરુહિત્વા ‘‘ઇતો પાતેત્વા તં મારેસ્સામી’’તિ અત્તાનં પરં વિય નિદ્દિસન્તો –

    Esāvahiyyasepabbatenāti āyasmato mahānāmattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gato gharāvāsaṃ pahāya aññatarāya nadiyā tīre assamaṃ kāretvā sambahule brāhmaṇe mante vācento viharati. Athekadivasaṃ bhagavā taṃ anuggaṇhituṃ tassa asamapadaṃ upagacchi. So bhagavantaṃ disvā pasannacitto āsanaṃ paññāpetvā adāsi . Nisinne bhagavati sumadhuraṃ madhuṃ upanāmesi. Taṃ bhagavā paribhuñjitvā heṭṭhā adhimuttattheravatthumhi vuttanayena anāgataṃ byākaritvā pakkāmi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā mahānāmoti laddhanāmo viññutaṃ patto bhagavato santikaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā nesādake nāma pabbate viharanto kilesapariyuṭṭhānaṃ vikkhambhetuṃ asakkonto ‘‘kiṃ me iminā saṃkiliṭṭhacittassa jīvitenā’’ti attabhāvaṃ nibbindanto uccaṃ pabbatasikharaṃ abhiruhitvā ‘‘ito pātetvā taṃ māressāmī’’ti attānaṃ paraṃ viya niddisanto –

    ૧૧૫.

    115.

    ‘‘એસાવહિય્યસે પબ્બતેન, બહુકુટજસલ્લકિકેન;

    ‘‘Esāvahiyyase pabbatena, bahukuṭajasallakikena;

    નેસાદકેન ગિરિના, યસસ્સિના પરિચ્છદેના’’તિ. – ગાથં અભાસિ;

    Nesādakena girinā, yasassinā paricchadenā’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    તત્થ એસાવહિય્યસેતિ એસો ત્વં મહાનામ અવહિય્યસે પરિહાયસિ. પબ્બતેનાતિ નિવાસટ્ઠાનભૂતેન ઇમિના પબ્બતેન. બહુકુટજસલ્લકિકેનાતિ બહૂહિ કુટજેહિ ઇન્દસાલરુક્ખેહિ સલ્લકીહિ ઇન્દસાલરુક્ખેહિ વા સમન્નાગતેન. નેસાદકેનાતિ એવંનામકેન. ગિરિનાતિ સેલેન. સેલો હિ સન્ધિસઙ્ખાતેહિ પબ્બેહિ ઠિતત્તા ‘‘પબ્બતો’’તિ, પસવનાદિવસેન જલસ્સ, સારભૂતાનં ભેસજ્જાદિવત્થૂનઞ્ચ ગિરણતો ‘‘ગિરી’’તિ વુચ્ચતિ. તદુભયત્થસમ્ભવતો પનેત્થ ‘‘પબ્બતેના’’તિ વત્વા ‘‘ગિરિના’’તિ ચ વુત્તં. યસસ્સિનાતિ સબ્બગુણેહિ વિસ્સુતેન પકાસેન. પરિચ્છદેનાતિ નાનાવિધરુક્ખગચ્છલતાહિ સમન્તતો છન્નેન, વસનટ્ઠાનતાય વા તુય્હં પરિચ્છદભૂતેન. અયઞ્હેત્થ અધિપ્પાયો – મહાનામ, યદિ કમ્મટ્ઠાનં વિસ્સજ્જેત્વા વિતક્કબહુલો હોસિ, એવં ત્વં ઇમિના છાયૂદકસમ્પન્નેન સપ્પાયેન નિવાસનટ્ઠાનભૂતેન નેસાદકગિરિના પરિહાયસિ, ઇદાનિહં તં ઇતો પાતેત્વા મારેસ્સામિ, તસ્મા ન લબ્ભા વિતક્કવસિકેન ભવિતુન્તિ. એવં થેરો અત્તાનં સન્તજ્જેન્તોયેવ વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૪૦.૩૩૩-૩૫૨) –

    Tattha esāvahiyyaseti eso tvaṃ mahānāma avahiyyase parihāyasi. Pabbatenāti nivāsaṭṭhānabhūtena iminā pabbatena. Bahukuṭajasallakikenāti bahūhi kuṭajehi indasālarukkhehi sallakīhi indasālarukkhehi vā samannāgatena. Nesādakenāti evaṃnāmakena. Girināti selena. Selo hi sandhisaṅkhātehi pabbehi ṭhitattā ‘‘pabbato’’ti, pasavanādivasena jalassa, sārabhūtānaṃ bhesajjādivatthūnañca giraṇato ‘‘girī’’ti vuccati. Tadubhayatthasambhavato panettha ‘‘pabbatenā’’ti vatvā ‘‘girinā’’ti ca vuttaṃ. Yasassināti sabbaguṇehi vissutena pakāsena. Paricchadenāti nānāvidharukkhagacchalatāhi samantato channena, vasanaṭṭhānatāya vā tuyhaṃ paricchadabhūtena. Ayañhettha adhippāyo – mahānāma, yadi kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā vitakkabahulo hosi, evaṃ tvaṃ iminā chāyūdakasampannena sappāyena nivāsanaṭṭhānabhūtena nesādakagirinā parihāyasi, idānihaṃ taṃ ito pātetvā māressāmi, tasmā na labbhā vitakkavasikena bhavitunti. Evaṃ thero attānaṃ santajjentoyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.333-352) –

    ‘‘સિન્ધુયા નદિયા તીરે, સુકતો અસ્સમો મમ;

    ‘‘Sindhuyā nadiyā tīre, sukato assamo mama;

    તત્થ વાચેમહં સિસ્સે, ઇતિહાસં સલક્ખણં.

    Tattha vācemahaṃ sisse, itihāsaṃ salakkhaṇaṃ.

    ‘‘ધમ્મકામા વિનીતા તે, સોતુકામા સુસાસનં;

    ‘‘Dhammakāmā vinītā te, sotukāmā susāsanaṃ;

    છળઙ્ગે પારમિપ્પત્તા, સિન્ધુકૂલે વસન્તિ તે.

    Chaḷaṅge pāramippattā, sindhukūle vasanti te.

    ‘‘ઉપ્પાતગમને ચેવ, લક્ખણેસુ ચ કોવિદા;

    ‘‘Uppātagamane ceva, lakkhaṇesu ca kovidā;

    ઉત્તમત્થં ગવેસન્તા, વસન્તિ વિપિને તદા.

    Uttamatthaṃ gavesantā, vasanti vipine tadā.

    ‘‘સુમેધો નામ સમ્બુદ્ધો, લોકે ઉપ્પજ્જિ તાવદે;

    ‘‘Sumedho nāma sambuddho, loke uppajji tāvade;

    અમ્હાકં અનુકમ્પન્તો, ઉપાગચ્છિ વિનાયકો.

    Amhākaṃ anukampanto, upāgacchi vināyako.

    ‘‘ઉપાગતં મહાવીરં, સુમેધં લોકનાયકં;

    ‘‘Upāgataṃ mahāvīraṃ, sumedhaṃ lokanāyakaṃ;

    તિણસન્થારકં કત્વા, લોકજેટ્ઠસ્સદાસહં.

    Tiṇasanthārakaṃ katvā, lokajeṭṭhassadāsahaṃ.

    ‘‘વિપિનાતો મધું ગય્હ, બુદ્ધસેટ્ઠસ્સદાસહં;

    ‘‘Vipināto madhuṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;

    સમ્બુદ્ધો પરિભુઞ્જિત્વા, ઇદં વચનમબ્રવિ.

    Sambuddho paribhuñjitvā, idaṃ vacanamabravi.

    ‘‘યો તં અદાસિ મધું મે, પસન્નો સેહિ પાણિભિ;

    ‘‘Yo taṃ adāsi madhuṃ me, pasanno sehi pāṇibhi;

    તમહં કિત્તયિસ્સામિ, સુણાથ મમ ભાસતો.

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ‘‘ઇમિના મધુદાનેન, તિણસન્થારકેન ચ;

    ‘‘Iminā madhudānena, tiṇasanthārakena ca;

    તિંસ કપ્પસહસ્સાનિ, દેવલોકે રમિસ્સતિ.

    Tiṃsa kappasahassāni, devaloke ramissati.

    ‘‘તિંસકપ્પસહસ્સમ્હિ, ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;

    ‘‘Tiṃsakappasahassamhi, okkākakulasambhavo;

    ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘તસ્સ ધમ્મેસુ દાયાદો, ઓરસો ધમ્મનિમ્મિતો;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    સબ્બાસવે પરિઞ્ઞાય, નિબ્બાયિસ્સતિનાસવો.

    Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.

    ‘‘દેવલોકા ઇધાગન્ત્વા, માતુકુચ્છિં ઉપાગતે;

    ‘‘Devalokā idhāgantvā, mātukucchiṃ upāgate;

    મધુવસ્સં પવસ્સિત્થ, છાદયં મધુના મહિં.

    Madhuvassaṃ pavassittha, chādayaṃ madhunā mahiṃ.

    ‘‘મયિ નિક્ખન્તમત્તમ્હિ, કુચ્છિયા ચ સુદુત્તરા;

    ‘‘Mayi nikkhantamattamhi, kucchiyā ca suduttarā;

    તત્રાપિ મધુવસ્સં મે, વસ્સતે નિચ્ચકાલિકં.

    Tatrāpi madhuvassaṃ me, vassate niccakālikaṃ.

    ‘‘અગારા અભિનિક્ખમ્મ, પબ્બજિં અનગારિયં;

    ‘‘Agārā abhinikkhamma, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    લાભી અન્નસ્સ પાનસ્સ, મધુદાનસ્સિદં ફલં.

    Lābhī annassa pānassa, madhudānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘સબ્બકામસમિદ્ધોહં, ભવિત્વા દેવમાનુસે;

    ‘‘Sabbakāmasamiddhohaṃ, bhavitvā devamānuse;

    તેનેવ મધુદાનેન, પત્તોમ્હિ આસવક્ખયં.

    Teneva madhudānena, pattomhi āsavakkhayaṃ.

    ‘‘વુટ્ઠમ્હિ દેવે ચતુરઙ્ગુલે તિણે, સમ્પુપ્ફિતે ધરણીરુહે સઞ્છન્ને;

    ‘‘Vuṭṭhamhi deve caturaṅgule tiṇe, sampupphite dharaṇīruhe sañchanne;

    સુઞ્ઞે ઘરે મણ્ડપરુક્ખમૂલકે, વસામિ નિચ્ચં સુખિતો અનાસવો.

    Suññe ghare maṇḍaparukkhamūlake, vasāmi niccaṃ sukhito anāsavo.

    ‘‘મજ્ઝે મહન્તે હીને ચ, ભવે સબ્બે અતિક્કમિં;

    ‘‘Majjhe mahante hīne ca, bhave sabbe atikkamiṃ;

    અજ્જ મે આસવા ખીણા, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો.

    Ajja me āsavā khīṇā, natthi dāni punabbhavo.

    ‘‘તિંસકપ્પસહસ્સમ્હિ, યં દાનમદદિં તદા;

    ‘‘Tiṃsakappasahassamhi, yaṃ dānamadadiṃ tadā;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, મધુદાનસ્સિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, madhudānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અયમેવ ચ થેરસ્સ અઞ્ઞાબ્યાકરણગાથા અહોસીતિ.

    Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosīti.

    મહાનામત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Mahānāmattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૫. મહાનામત્થેરગાથા • 5. Mahānāmattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact