Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૨. માલુક્યપુત્તસુત્તવણ્ણના
2. Mālukyaputtasuttavaṇṇanā
૯૫. દુતિયે માલુક્યપુત્તોતિ માલુક્યબ્રાહ્મણિયા પુત્તો. એત્થાતિ એતસ્મિં તવ ઓવાદાયાચને. ઇમિના થેરં અપસાદેતિપિ ઉસ્સાદેતિપિ. કથં? અયં કિર દહરકાલે રૂપાદીસુ પમજ્જિત્વા પચ્છા મહલ્લકકાલે અરઞ્ઞવાસં પત્થેન્તો કમ્મટ્ઠાનં યાચતિ. અથ ભગવા ‘‘એત્થ દહરે કિં વક્ખામ? માલુક્યપુત્તો વિય તુમ્હેપિ તરુણકાલે પમજ્જિત્વા મહલ્લકકાલે અરઞ્ઞં પવિસિત્વા સમણધમ્મં કરેય્યાથા’’તિ ઇમિના અધિપ્પાયેન ભણન્તો થેરં અપસાદેતિ નામ.
95. Dutiye mālukyaputtoti mālukyabrāhmaṇiyā putto. Etthāti etasmiṃ tava ovādāyācane. Iminā theraṃ apasādetipi ussādetipi. Kathaṃ? Ayaṃ kira daharakāle rūpādīsu pamajjitvā pacchā mahallakakāle araññavāsaṃ patthento kammaṭṭhānaṃ yācati. Atha bhagavā ‘‘ettha dahare kiṃ vakkhāma? Mālukyaputto viya tumhepi taruṇakāle pamajjitvā mahallakakāle araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kareyyāthā’’ti iminā adhippāyena bhaṇanto theraṃ apasādeti nāma.
યસ્મા પન થેરો મહલ્લકકાલેપિ અરઞ્ઞં પવિસિત્વા સમણધમ્મં કાતુકામો, તસ્મા ભગવા ‘‘એત્થ દહરે કિં વક્ખામ? અયં અમ્હાકં માલુક્યપુત્તો મહલ્લકકાલેપિ અરઞ્ઞં પવિસિત્વા સમણધમ્મં કત્તુકામો કમ્મટ્ઠાનં યાચતિ, તુમ્હે નામ તરુણકાલેપિ વીરિયં ન કરોથા’’તિ ઇમિના અધિપ્પાયેન ભણન્તો થેરં ઉસ્સાદેતિ નામ.
Yasmā pana thero mahallakakālepi araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kātukāmo, tasmā bhagavā ‘‘ettha dahare kiṃ vakkhāma? Ayaṃ amhākaṃ mālukyaputto mahallakakālepi araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kattukāmo kammaṭṭhānaṃ yācati, tumhe nāma taruṇakālepi vīriyaṃ na karothā’’ti iminā adhippāyena bhaṇanto theraṃ ussādeti nāma.
યત્ર હિ નામાતિ યો નામ. કિઞ્ચાપાહન્તિ કિઞ્ચાપિ ‘‘અહં મહલ્લકો’’તિ ઞાતં. યદિ અહં મહલ્લકો, મહલ્લકો સમાનોપિ સક્ખિસ્સામિ સમણધમ્મં કાતું, દેસેતુ મે, ભન્તે, ભગવાતિ અધિપ્પાયેન મહલ્લકભાવં અનુગ્ગણ્હન્તો ઓવાદઞ્ચ પસંસન્તો એવમાહ.
Yatra hi nāmāti yo nāma. Kiñcāpāhanti kiñcāpi ‘‘ahaṃ mahallako’’ti ñātaṃ. Yadi ahaṃ mahallako, mahallako samānopi sakkhissāmi samaṇadhammaṃ kātuṃ, desetu me, bhante, bhagavāti adhippāyena mahallakabhāvaṃ anuggaṇhanto ovādañca pasaṃsanto evamāha.
અદિટ્ઠા અદિટ્ઠપુબ્બાતિ ઇમસ્મિં અત્તભાવે અદિટ્ઠા અતીતેપિ અદિટ્ઠપુબ્બા. ન ચ પસ્સસીતિ એતરહિપિ ન પસ્સસિ. ન ચ તે હોતિ પસ્સેય્યન્તિ એવં સમન્નાહારોપિ તે યત્થ નત્થિ, અપિ નુ તે તત્થ છન્દાદયો ઉપ્પજ્જેય્યુન્તિ પુચ્છતિ.
Adiṭṭhā adiṭṭhapubbāti imasmiṃ attabhāve adiṭṭhā atītepi adiṭṭhapubbā. Na ca passasīti etarahipi na passasi. Na ca te hoti passeyyanti evaṃ samannāhāropi te yattha natthi, api nu te tattha chandādayo uppajjeyyunti pucchati.
દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તન્તિ રૂપાયતને ચક્ખુવિઞ્ઞાણેન દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તં ભવિસ્સતિ. ચક્ખુવિઞ્ઞાણઞ્હિ રૂપે રૂપમત્તમેવ પસ્સતિ, ન નિચ્ચાદિસભાવં, ઇતિ સેસવિઞ્ઞાણેહિપિ મે એત્થ દિટ્ઠમત્તમેવ ચિત્તં ભવિસ્સતીતિ અત્થો. અથ વા દિટ્ઠે દિટ્ઠં નામ ચક્ખુવિઞ્ઞાણં, રૂપે રૂપવિજાનનન્તિ અત્થો. મત્તાતિ પમાણં, દિટ્ઠં મત્તા અસ્સાતિ દિટ્ઠમત્તં, ચિત્તં, ચક્ખુવિઞ્ઞાણમત્તમેવ મે ચિત્તં ભવિસ્સતીતિ અત્થો. ઇદં વુત્તં હોતિ – યથા આપાથગતરૂપે ચક્ખુવિઞ્ઞાણં ન રજ્જતિ ન દુસ્સતિ ન મુય્હતિ, એવં રાગાદિવિરહેન ચક્ખુવિઞ્ઞાણમત્તમેવ જવનં ભવિસ્સતિ, ચક્ખુવિઞ્ઞાણપમાણેનેવ જવનં ઠપેસ્સામીતિ. અથ વા દિટ્ઠં નામ ચક્ખુવિઞ્ઞાણેન દિટ્ઠરૂપં, દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તં નામ તત્થેવ ઉપ્પન્નં સમ્પટિચ્છનસન્તીરણવોટ્ઠબ્બનસઙ્ખાતં ચિત્તત્તયં. યથા તં ન રજ્જતિ, ન દુસ્સતિ, ન મુય્હતિ, એવં આપાથગતે રૂપે તેનેવ સમ્પટિચ્છનાદિપ્પમાણેન જવનં ઉપ્પાદેસ્સામિ, નાહં તં પમાણં અતિક્કમિત્વા રજ્જનાદિવસેન ઉપ્પજ્જિતું દસ્સામીતિ અયમેત્થ અત્થો. એસેવ નયો સુતમુતેસુ.
Diṭṭhe diṭṭhamattanti rūpāyatane cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati. Cakkhuviññāṇañhi rūpe rūpamattameva passati, na niccādisabhāvaṃ, iti sesaviññāṇehipi me ettha diṭṭhamattameva cittaṃ bhavissatīti attho. Atha vā diṭṭhe diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ, rūpe rūpavijānananti attho. Mattāti pamāṇaṃ, diṭṭhaṃ mattā assāti diṭṭhamattaṃ, cittaṃ, cakkhuviññāṇamattameva me cittaṃ bhavissatīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā āpāthagatarūpe cakkhuviññāṇaṃ na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ rāgādivirahena cakkhuviññāṇamattameva javanaṃ bhavissati, cakkhuviññāṇapamāṇeneva javanaṃ ṭhapessāmīti. Atha vā diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇena diṭṭharūpaṃ, diṭṭhe diṭṭhamattaṃ nāma tattheva uppannaṃ sampaṭicchanasantīraṇavoṭṭhabbanasaṅkhātaṃ cittattayaṃ. Yathā taṃ na rajjati, na dussati, na muyhati, evaṃ āpāthagate rūpe teneva sampaṭicchanādippamāṇena javanaṃ uppādessāmi, nāhaṃ taṃ pamāṇaṃ atikkamitvā rajjanādivasena uppajjituṃ dassāmīti ayamettha attho. Eseva nayo sutamutesu.
વિઞ્ઞાતે વિઞ્ઞાતમત્તન્તિ એત્થ પન વિઞ્ઞાતં નામ મનોદ્વારાવજ્જનેન વિઞ્ઞાતારમ્મણં, તસ્મિં વિઞ્ઞાતે વિઞ્ઞાતમત્તન્તિ આવજ્જનપમાણં. યથા આવજ્જનેન ન રજ્જતિ ન દુસ્સતિ ન મુય્હતિ, એવં રજ્જનાદિવસેન ઉપ્પજ્જિતું અદત્વા આવજ્જનપમાણેનેવ ચિત્તં ઠપેસ્સામીતિ અયમેત્થ અત્થો.
Viññāte viññātamattanti ettha pana viññātaṃ nāma manodvārāvajjanena viññātārammaṇaṃ, tasmiṃ viññāte viññātamattanti āvajjanapamāṇaṃ. Yathā āvajjanena na rajjati na dussati na muyhati, evaṃ rajjanādivasena uppajjituṃ adatvā āvajjanapamāṇeneva cittaṃ ṭhapessāmīti ayamettha attho.
યતોતિ યદા. તતોતિ તદા. ન તેનાતિ તેન રાગેન વા રત્તો, દોસેન વા દુટ્ઠો, મોહેન વા મૂળ્હો ન ભવિસ્સતિ. તતો ત્વં માલુક્યપુત્ત ન તત્થાતિ યદા ત્વં તેન રાગેન વા દોસમોહેહિ વા રત્તો વા દુટ્ઠો વા મૂળ્હો વા ન ભવિસ્સસિ, તદા ત્વં ન તત્થ તસ્મિં દિટ્ઠે વા સુતમુતવિઞ્ઞાતે વા પટિબદ્ધો અલ્લીનો પતિટ્ઠિતો નામ ભવિસ્સસિ. નેવિધાતિઆદિ વુત્તત્થમેવ.
Yatoti yadā. Tatoti tadā. Na tenāti tena rāgena vā ratto, dosena vā duṭṭho, mohena vā mūḷho na bhavissati. Tato tvaṃ mālukyaputta na tatthāti yadā tvaṃ tena rāgena vā dosamohehi vā ratto vā duṭṭho vā mūḷho vā na bhavissasi, tadā tvaṃ na tattha tasmiṃ diṭṭhe vā sutamutaviññāte vā paṭibaddho allīno patiṭṭhito nāma bhavissasi. Nevidhātiādi vuttatthameva.
સતિ મુટ્ઠાતિ સતિ નટ્ઠા. તઞ્ચ અજ્ઝોસાતિ તં આરમ્મણં ગિલિત્વા. અભિજ્ઝા ચ વિહેસા ચાતિ અભિજ્ઝાય ચ વિહિંસાય ચ. અથ વા ‘‘તસ્સ વડ્ઢન્તી’’તિ પદેનાપિ સદ્ધિં યોજેતબ્બં, અભિજ્ઝા ચ વિહેસા ચાતિ ઇમેપિ દ્વે ધમ્મા તસ્સ વડ્ઢન્તીતિ અત્થો.
Sati muṭṭhāti sati naṭṭhā. Tañca ajjhosāti taṃ ārammaṇaṃ gilitvā. Abhijjhā ca vihesā cāti abhijjhāya ca vihiṃsāya ca. Atha vā ‘‘tassa vaḍḍhantī’’ti padenāpi saddhiṃ yojetabbaṃ, abhijjhā ca vihesā cāti imepi dve dhammā tassa vaḍḍhantīti attho.
ચિત્તમસ્સૂપહઞ્ઞતીતિ અભિજ્ઝાવિહેસાહિ અસ્સ ચિત્તં ઉપહઞ્ઞતિ. આચિનતોતિ આચિનન્તસ્સ. આરા નિબ્બાન વુચ્ચતીતિ એવરૂપસ્સ પુગ્ગલસ્સ નિબ્બાનં નામ દૂરે પવુચ્ચતિ. ઘત્વાતિ ઘાયિત્વા. ભોત્વાતિ ભુત્વા સાયિત્વા લેહિત્વા. ફુસ્સાતિ ફુસિત્વા. પટિસ્સતોતિ પટિસ્સતિસઙ્ખાતાય સતિયા યુત્તો. સેવતો ચાપિ વેદનન્તિ ચતુમગ્ગસમ્પયુત્તં નિબ્બત્તિતલોકુત્તરવેદનં સેવન્તસ્સ. ખીયતીતિ ખયં ગચ્છતિ. કિં તં? દુક્ખમ્પિ કિલેસજાતમ્પિ. અઞ્ઞતરોતિ અસીતિયા મહાસાવકાનં અબ્ભન્તરો એકો. ઇતિ ઇમસ્મિં સુત્તે ગાથાહિપિ વટ્ટવિવટ્ટમેવ કથિતં.
Cittamassūpahaññatīti abhijjhāvihesāhi assa cittaṃ upahaññati. Ācinatoti ācinantassa. Ārā nibbāna vuccatīti evarūpassa puggalassa nibbānaṃ nāma dūre pavuccati. Ghatvāti ghāyitvā. Bhotvāti bhutvā sāyitvā lehitvā. Phussāti phusitvā. Paṭissatoti paṭissatisaṅkhātāya satiyā yutto. Sevato cāpi vedananti catumaggasampayuttaṃ nibbattitalokuttaravedanaṃ sevantassa. Khīyatīti khayaṃ gacchati. Kiṃ taṃ? Dukkhampi kilesajātampi. Aññataroti asītiyā mahāsāvakānaṃ abbhantaro eko. Iti imasmiṃ sutte gāthāhipi vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૨. માલુક્યપુત્તસુત્તં • 2. Mālukyaputtasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૨. માલુક્યપુત્તસુત્તવણ્ણના • 2. Mālukyaputtasuttavaṇṇanā