Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૫. મારધીતુસુત્તં
5. Māradhītusuttaṃ
૧૬૧. અથ ખો મારો પાપિમા ભગવતો સન્તિકે ઇમા નિબ્બેજનીયા ગાથાયો અભાસિત્વા તમ્હા ઠાના અપક્કમ્મ ભગવતો અવિદૂરે પથવિયં પલ્લઙ્કેન નિસીદિ તુણ્હીભૂતો મઙ્કુભૂતો પત્તક્ખન્ધો અધોમુખો પજ્ઝાયન્તો અપ્પટિભાનો કટ્ઠેન ભૂમિં વિલિખન્તો. અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો યેન મારો પાપિમા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા મારં પાપિમન્તં ગાથાય અજ્ઝભાસિંસુ –
161. Atha kho māro pāpimā bhagavato santike imā nibbejanīyā gāthāyo abhāsitvā tamhā ṭhānā apakkamma bhagavato avidūre pathaviyaṃ pallaṅkena nisīdi tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho pajjhāyanto appaṭibhāno kaṭṭhena bhūmiṃ vilikhanto. Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro yena māro pāpimā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā māraṃ pāpimantaṃ gāthāya ajjhabhāsiṃsu –
‘‘કેનાસિ દુમ્મનો તાત, પુરિસં કં નુ સોચસિ;
‘‘Kenāsi dummano tāta, purisaṃ kaṃ nu socasi;
મયં તં રાગપાસેન, આરઞ્ઞમિવ કુઞ્જરં;
Mayaṃ taṃ rāgapāsena, āraññamiva kuñjaraṃ;
બન્ધિત્વા આનયિસ્સામ, વસગો તે ભવિસ્સતી’’તિ.
Bandhitvā ānayissāma, vasago te bhavissatī’’ti.
‘‘અરહં સુગતો લોકે, ન રાગેન સુવાનયો;
‘‘Arahaṃ sugato loke, na rāgena suvānayo;
મારધેય્યં અતિક્કન્તો, તસ્મા સોચામહં ભુસ’’ન્તિ.
Māradheyyaṃ atikkanto, tasmā socāmahaṃ bhusa’’nti.
અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘પાદે તે, સમણ, પરિચારેમા’’તિ. અથ ખો ભગવા ન મનસાકાસિ, યથા તં અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો.
Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘pāde te, samaṇa, paricāremā’’ti. Atha kho bhagavā na manasākāsi, yathā taṃ anuttare upadhisaṅkhaye vimutto.
અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો એકમન્તં અપક્કમ્મ એવં સમચિન્તેસું – ‘‘ઉચ્ચાવચા ખો પુરિસાનં અધિપ્પાયા. યંનૂન મયં એકસતં એકસતં કુમારિવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનેય્યામા’’તિ. અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો એકસતં એકસતં કુમારિવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનિત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘પાદે તે, સમણ, પરિચારેમા’’તિ. તમ્પિ ભગવા ન મનસાકાસિ, યથા તં અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો.
Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘uccāvacā kho purisānaṃ adhippāyā. Yaṃnūna mayaṃ ekasataṃ ekasataṃ kumārivaṇṇasataṃ abhinimmineyyāmā’’ti. Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro ekasataṃ ekasataṃ kumārivaṇṇasataṃ abhinimminitvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘pāde te, samaṇa, paricāremā’’ti. Tampi bhagavā na manasākāsi, yathā taṃ anuttare upadhisaṅkhaye vimutto.
અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો એકમન્તં અપક્કમ્મ એવં સમચિન્તેસું – ‘‘ઉચ્ચાવચા ખો પુરિસાનં અધિપ્પાયા . યંનૂન મયં એકસતં એકસતં અવિજાતવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનેય્યામા’’તિ. અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો એકસતં એકસતં અવિજાતવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનિત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘પાદે તે, સમણ, પરિચારેમા’’તિ. તમ્પિ ભગવા ન મનસાકાસિ, યથા તં અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો.
Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘uccāvacā kho purisānaṃ adhippāyā . Yaṃnūna mayaṃ ekasataṃ ekasataṃ avijātavaṇṇasataṃ abhinimmineyyāmā’’ti. Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro ekasataṃ ekasataṃ avijātavaṇṇasataṃ abhinimminitvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘pāde te, samaṇa, paricāremā’’ti. Tampi bhagavā na manasākāsi, yathā taṃ anuttare upadhisaṅkhaye vimutto.
અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… યંનૂન મયં એકસતં એકસતં સકિં વિજાતવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનેય્યામાતિ. અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… સકિં વિજાતવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનિત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘પાદે તે, સમણ, પરિચારેમા’’તિ. તમ્પિ ભગવા ન મનસાકાસિ, યથા તં અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો.
Atha kho taṇhā ca…pe… yaṃnūna mayaṃ ekasataṃ ekasataṃ sakiṃ vijātavaṇṇasataṃ abhinimmineyyāmāti. Atha kho taṇhā ca…pe… sakiṃ vijātavaṇṇasataṃ abhinimminitvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘pāde te, samaṇa, paricāremā’’ti. Tampi bhagavā na manasākāsi, yathā taṃ anuttare upadhisaṅkhaye vimutto.
અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… યંનૂન મયં એકસતં એકસતં દુવિજાતવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનેય્યામાતિ. અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… દુવિજાતવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનિત્વા યેન ભગવા…પે॰… યથા તં અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો. અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… મજ્ઝિમિત્થિવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનેય્યામાતિ. અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… મજ્ઝિમિત્થિવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનિત્વા…પે॰… અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો.
Atha kho taṇhā ca…pe… yaṃnūna mayaṃ ekasataṃ ekasataṃ duvijātavaṇṇasataṃ abhinimmineyyāmāti. Atha kho taṇhā ca…pe… duvijātavaṇṇasataṃ abhinimminitvā yena bhagavā…pe… yathā taṃ anuttare upadhisaṅkhaye vimutto. Atha kho taṇhā ca…pe… majjhimitthivaṇṇasataṃ abhinimmineyyāmāti. Atha kho taṇhā ca…pe… majjhimitthivaṇṇasataṃ abhinimminitvā…pe… anuttare upadhisaṅkhaye vimutto.
અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… મહિત્થિવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનેય્યામાતિ . અથ ખો તણ્હા ચ…પે॰… મહિત્થિવણ્ણસતં અભિનિમ્મિનિત્વા યેન ભગવા…પે॰… અનુત્તરે ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો. અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો એકમન્તં અપક્કમ્મ એતદવોચું – સચ્ચં કિર નો પિતા અવોચ –
Atha kho taṇhā ca…pe… mahitthivaṇṇasataṃ abhinimmineyyāmāti . Atha kho taṇhā ca…pe… mahitthivaṇṇasataṃ abhinimminitvā yena bhagavā…pe… anuttare upadhisaṅkhaye vimutto. Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro ekamantaṃ apakkamma etadavocuṃ – saccaṃ kira no pitā avoca –
‘‘અરહં સુગતો લોકે, ન રાગેન સુવાનયો;
‘‘Arahaṃ sugato loke, na rāgena suvānayo;
મારધેય્યં અતિક્કન્તો, તસ્મા સોચામહં ભુસ’’ન્તિ.
Māradheyyaṃ atikkanto, tasmā socāmahaṃ bhusa’’nti.
‘‘યઞ્હિ મયં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા અવીતરાગં ઇમિના ઉપક્કમેન ઉપક્કમેય્યામ હદયં વાસ્સ ફલેય્ય, ઉણ્હં લોહિતં વા મુખતો ઉગ્ગચ્છેય્ય, ઉમ્માદં વા પાપુણેય્ય ચિત્તક્ખેપં વા. સેય્યથા વા પન નળો હરિતો લુતો ઉસ્સુસ્સતિ વિસુસ્સતિ મિલાયતિ; એવમેવ ઉસ્સુસ્સેય્ય વિસુસ્સેય્ય મિલાયેય્યા’’તિ.
‘‘Yañhi mayaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā avītarāgaṃ iminā upakkamena upakkameyyāma hadayaṃ vāssa phaleyya, uṇhaṃ lohitaṃ vā mukhato uggaccheyya, ummādaṃ vā pāpuṇeyya cittakkhepaṃ vā. Seyyathā vā pana naḷo harito luto ussussati visussati milāyati; evameva ussusseyya visusseyya milāyeyyā’’ti.
અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. એકમન્તં ઠિતા ખો તણ્હા મારધીતા ભગવન્તં ગાથાય અજ્ઝભાસિ –
Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho taṇhā māradhītā bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘સોકાવતિણ્ણો નુ વનમ્હિ ઝાયસિ,
‘‘Sokāvatiṇṇo nu vanamhi jhāyasi,
વિત્તં નુ જીનો ઉદ પત્થયાનો;
Vittaṃ nu jīno uda patthayāno;
આગું નુ ગામસ્મિમકાસિ કિઞ્ચિ,
Āguṃ nu gāmasmimakāsi kiñci,
કસ્મા જનેન ન કરોસિ સક્ખિં;
Kasmā janena na karosi sakkhiṃ;
સક્ખી ન સમ્પજ્જતિ કેનચિ તે’’તિ.
Sakkhī na sampajjati kenaci te’’ti.
‘‘અત્થસ્સ પત્તિં હદયસ્સ સન્તિં,
‘‘Atthassa pattiṃ hadayassa santiṃ,
જેત્વાન સેનં પિયસાતરૂપં;
Jetvāna senaṃ piyasātarūpaṃ;
તસ્મા જનેન ન કરોમિ સક્ખિં;
Tasmā janena na karomi sakkhiṃ;
સક્ખી ન સમ્પજ્જતિ કેનચિ મે’’તિ.
Sakkhī na sampajjati kenaci me’’ti.
અથ ખો અરતિ 3 મારધીતા ભગવન્તં ગાથાય અજ્ઝભાસિ –
Atha kho arati 4 māradhītā bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘કથં વિહારીબહુલોધ ભિક્ખુ,
‘‘Kathaṃ vihārībahulodha bhikkhu,
પઞ્ચોઘતિણ્ણો અતરીધ છટ્ઠં;
Pañcoghatiṇṇo atarīdha chaṭṭhaṃ;
પરિબાહિરા હોન્તિ અલદ્ધ યો ત’’ન્તિ.
Paribāhirā honti aladdha yo ta’’nti.
‘‘પસ્સદ્ધકાયો સુવિમુત્તચિત્તો,
‘‘Passaddhakāyo suvimuttacitto,
અસઙ્ખરાનો સતિમા અનોકો;
Asaṅkharāno satimā anoko;
અઞ્ઞાય ધમ્મં અવિતક્કઝાયી,
Aññāya dhammaṃ avitakkajhāyī,
‘‘એવંવિહારીબહુલોધ ભિક્ખુ,
‘‘Evaṃvihārībahulodha bhikkhu,
પઞ્ચોઘતિણ્ણો અતરીધ છટ્ઠં;
Pañcoghatiṇṇo atarīdha chaṭṭhaṃ;
એવં ઝાયિં બહુલં કામસઞ્ઞા,
Evaṃ jhāyiṃ bahulaṃ kāmasaññā,
પરિબાહિરા હોન્તિ અલદ્ધ યો ત’’ન્તિ.
Paribāhirā honti aladdha yo ta’’nti.
અથ ખો રગા 9 મારધીતા ભગવતો સન્તિકે ગાથાય અજ્ઝભાસિ –
Atha kho ragā 10 māradhītā bhagavato santike gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘અચ્છેજ્જ તણ્હં ગણસઙ્ઘચારી,
‘‘Acchejja taṇhaṃ gaṇasaṅghacārī,
બહું વતાયં જનતં અનોકો,
Bahuṃ vatāyaṃ janataṃ anoko,
અચ્છેજ્જ નેસ્સતિ મચ્ચુરાજસ્સ પાર’’ન્તિ.
Acchejja nessati maccurājassa pāra’’nti.
‘‘નયન્તિ વે મહાવીરા, સદ્ધમ્મેન તથાગતા;
‘‘Nayanti ve mahāvīrā, saddhammena tathāgatā;
ધમ્મેન નયમાનાનં, કા ઉસૂયા વિજાનત’’ન્તિ.
Dhammena nayamānānaṃ, kā usūyā vijānata’’nti.
અથ ખો તણ્હા ચ અરતિ ચ રગા ચ મારધીતરો યેન મારો પાપિમા તેનુપસઙ્કમિંસુ. અદ્દસા ખો મારો પાપિમા તણ્હઞ્ચ અરતિઞ્ચ રગઞ્ચ મારધીતરો દૂરતોવ આગચ્છન્તિયો. દિસ્વાન ગાથાહિ અજ્ઝભાસિ –
Atha kho taṇhā ca arati ca ragā ca māradhītaro yena māro pāpimā tenupasaṅkamiṃsu. Addasā kho māro pāpimā taṇhañca aratiñca ragañca māradhītaro dūratova āgacchantiyo. Disvāna gāthāhi ajjhabhāsi –
ગિરિં નખેન ખનથ, અયો દન્તેહિ ખાદથ.
Giriṃ nakhena khanatha, ayo dantehi khādatha.
ખાણુંવ ઉરસાસજ્જ, નિબ્બિજ્જાપેથ ગોતમા’’તિ.
Khāṇuṃva urasāsajja, nibbijjāpetha gotamā’’ti.
‘‘દદ્દલ્લમાના આગઞ્છું, તણ્હા ચ અરતી રગા;
‘‘Daddallamānā āgañchuṃ, taṇhā ca aratī ragā;
તા તત્થ પનુદી સત્થા, તૂલં ભટ્ઠંવ માલુતો’’તિ.
Tā tattha panudī satthā, tūlaṃ bhaṭṭhaṃva māluto’’ti.
તતિયો વગ્ગો.
Tatiyo vaggo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
સમ્બહુલા સમિદ્ધિ ચ, ગોધિકં સત્તવસ્સાનિ;
Sambahulā samiddhi ca, godhikaṃ sattavassāni;
ધીતરં દેસિતં બુદ્ધ, સેટ્ઠેન ઇમં મારપઞ્ચકન્તિ.
Dhītaraṃ desitaṃ buddha, seṭṭhena imaṃ mārapañcakanti.
મારસંયુત્તં સમત્તં.
Mārasaṃyuttaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. મારધીતુસુત્તવણ્ણના • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૫. મારધીતુસુત્તવણ્ણના • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā