Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળનિદ્દેસ-અટ્ઠકથા • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā

    ૪. મેત્તગૂમાણવસુત્તનિદ્દેસવણ્ણના

    4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā

    ૧૮. ચતુત્થે મેત્તગૂસુત્તે – મઞ્ઞામિ તં વેદગૂ ભાવિતત્તન્તિ ‘‘અયં વેદગૂ’’તિ ચ ‘‘ભાવિતત્તો’’તિ ચ એવં તં મઞ્ઞામિ.

    18. Catutthe mettagūsutte – maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti ‘‘ayaṃ vedagū’’ti ca ‘‘bhāvitatto’’ti ca evaṃ taṃ maññāmi.

    અપરિત્તોતિ ન અપ્પો. મહન્તોતિ ન ખુદ્દકો. ગમ્ભીરોતિ ન ઉત્તાનો. અપ્પમેય્યોતિ મિનિતું ન સક્કુણેય્યો. દુપ્પરિયોગાળ્હોતિ અવગાહિતું ઓતરિતું દુક્ખો. બહુરતનો સાગરૂપમોતિ બહૂનં ધમ્મરતનાનં આકરત્તા અનેકવિધરતનસમ્પન્નો મહાસમુદ્દો વિય બહુરતનો સાગરસદિસો.

    Aparittoti na appo. Mahantoti na khuddako. Gambhīroti na uttāno. Appameyyoti minituṃ na sakkuṇeyyo. Duppariyogāḷhoti avagāhituṃ otarituṃ dukkho. Bahuratano sāgarūpamoti bahūnaṃ dhammaratanānaṃ ākarattā anekavidharatanasampanno mahāsamuddo viya bahuratano sāgarasadiso.

    ન મઙ્કુ હોતીતિ ન વિકુણિતમુખો હોતિ. અપ્પતિટ્ઠિતચિત્તોતિ દોસવસેન ન ઘનીભૂતચિત્તો. અલીનમનસોતિ ન સઙ્કુચિતચિત્તો. અબ્યાપન્નચેતસોતિ ન પૂતિચિત્તો.

    Na maṅku hotīti na vikuṇitamukho hoti. Appatiṭṭhitacittoti dosavasena na ghanībhūtacitto. Alīnamanasoti na saṅkucitacitto. Abyāpannacetasoti na pūticitto.

    દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તોતિ ચક્ખુવિસયે રૂપારમ્મણે દિટ્ઠમત્તોયેવ તં આરમ્મણં ભવિસ્સતિ, કત્તા વા કારેતા વા નત્થિ. યં ચક્ખુના દિટ્ઠં વણ્ણાયતનમેવ. સુતાદીસુપિ એસેવ નયો. અપિ ચ દિટ્ઠેતિ દસ્સનયોગેન વણ્ણાયતનં, સવનયોગેન સદ્દાયતનં, મુતયોગેન ઘાનજિવ્હાકાયાયતનાનિ દસ્સેતિ. ઘાનસ્સ ગન્ધાયતનં, જિવ્હાય રસાયતનં, કાયસ્સ પથવી તેજો વાયૂતિ ફોટ્ઠબ્બાયતનં, વિઞ્ઞાતયોગેન ધમ્માયતનં દસ્સેતિ. દિટ્ઠે અનૂપયોતિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણેન દિટ્ઠે રાગૂપયવિરહિતો. અનપાયોતિ કોધવિરહિતો અપ્પટિઘો . અનિસ્સિતોતિ તણ્હાય અનલ્લીનો. અપ્પટિબદ્ધોતિ માનેન ન બદ્ધો. વિપ્પમુત્તોતિ સબ્બારમ્મણતો મુત્તો. વિસઞ્ઞુત્તોતિ કિલેસેહિ વિયુત્તો હુત્વા ઠિતો.

    Diṭṭhe diṭṭhamattoti cakkhuvisaye rūpārammaṇe diṭṭhamattoyeva taṃ ārammaṇaṃ bhavissati, kattā vā kāretā vā natthi. Yaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ vaṇṇāyatanameva. Sutādīsupi eseva nayo. Api ca diṭṭheti dassanayogena vaṇṇāyatanaṃ, savanayogena saddāyatanaṃ, mutayogena ghānajivhākāyāyatanāni dasseti. Ghānassa gandhāyatanaṃ, jivhāya rasāyatanaṃ, kāyassa pathavī tejo vāyūti phoṭṭhabbāyatanaṃ, viññātayogena dhammāyatanaṃ dasseti. Diṭṭhe anūpayoti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rāgūpayavirahito. Anapāyoti kodhavirahito appaṭigho . Anissitoti taṇhāya anallīno. Appaṭibaddhoti mānena na baddho. Vippamuttoti sabbārammaṇato mutto. Visaññuttoti kilesehi viyutto hutvā ṭhito.

    સંવિજ્જતિ ભગવતો ચક્ખૂતિ બુદ્ધસ્સ ભગવતો પકતિમંસચક્ખુ ઉપલબ્ભતિ. પસ્સતીતિ દક્ખતિ ઓલોકેતિ. ચક્ખુના રૂપન્તિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણેન રૂપારમ્મણં. છન્દરાગોતિ તણ્હાછન્દો.

    Saṃvijjati bhagavato cakkhūti buddhassa bhagavato pakatimaṃsacakkhu upalabbhati. Passatīti dakkhati oloketi. Cakkhunā rūpanti cakkhuviññāṇena rūpārammaṇaṃ. Chandarāgoti taṇhāchando.

    દન્તં નયન્તિ સમિતિન્તિ ઉય્યાનકીળામણ્ડલાદીસુ હિ મહાજનમજ્ઝં ગચ્છન્તા દન્તમેવ ગોણં વા દન્તં અસ્સાજાનીયં વા યાને યોજેત્વા નયન્તિ. રાજાતિ તથારૂપાનેવ ઠાનાનિ ગચ્છન્તો રાજાપિ દન્તમેવ અભિરુહતિ. મનુસ્સેસૂતિ મનુસ્સેસુપિ ચતૂહિ અરિયમગ્ગેહિ દન્તો નિબ્બિસેવનોવ સેટ્ઠો. યોતિવાક્યન્તિ એવરૂપં અતિક્કમ્મવચનં પુનપ્પુનં વુચ્ચમાનમ્પિ તિતિક્ખતિ નપ્પતિપ્ફરતિ ન વિહઞ્ઞતિ, એવરૂપો દન્તો સેટ્ઠોતિ અત્થો.

    Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu hi mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇaṃ vā dantaṃ assājānīyaṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti evarūpaṃ atikkammavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati nappatippharati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.

    અસ્સતરાતિ વળવાય ગદ્રભેન જાતા. આજાનીયાતિ યં અસ્સદમ્મસારથિ કારણં કારેતિ, તસ્સ ખિપ્પં જાનનસમત્થા. સિન્ધવાતિ સિન્ધવરટ્ઠે જાતા અસ્સા. મહાનાગાતિ કુઞ્જરસઙ્ખાતા મહાહત્થિનો. અત્તદન્તોતિ એતે અસ્સતરા વા સિન્ધવા વા કુઞ્જરા વા દન્તાવ, ન અદન્તા. યો પન ચતુમગ્ગસઙ્ખાતેન અત્તનો દન્તતાય અત્તદન્તો નિબ્બિસેવનો, અયં તતોપિ વરં, સબ્બેહિપિ એતેહિ ઉત્તરિતરોતિ અત્થો.

    Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā sindhavā vā kuñjarā vā dantāva, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attano dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.

    ન હિ એતેહિ યાનેહીતિ યાનિ એતાનિ હત્થિયાનાદીનિ ઉત્તમયાનાનિ, એતેહિ યાનેહિ કોચિ પુગ્ગલો સુપિનન્તેનપિ અગતપુબ્બત્તા ‘‘અગત’’ન્તિ સઙ્ખાતં નિબ્બાનદિસં તથા ન ગચ્છેય્ય. યથા પુબ્બભાગે ઇન્દ્રિયદમેન દન્તેન, અપરભાગે અરિયમગ્ગભાવનાય સુદન્તેન દન્તો નિબ્બિસેવનો સપ્પઞ્ઞો પુગ્ગલો તં અગતપુબ્બં દિસં ગચ્છતિ, દન્તભૂમિં પાપુણાતિ, તસ્મા અત્તદમનમેવ વરતરન્તિ અત્થો (ધ॰ પ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૨૨; મહાનિ॰ અટ્ઠ॰ ૯૦).

    Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādīni uttamayānāni, etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ tathā na gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena, aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti, tasmā attadamanameva varataranti attho (dha. pa. aṭṭha. 2.322; mahāni. aṭṭha. 90).

    વિધાસુ ન વિકમ્પન્તીતિ નવવિધમાનકોટ્ઠાસેસુ ન ચલન્તિ ન વેધેન્તિ. વિપ્પમુત્તા પુનબ્ભવાતિ કમ્મકિલેસતો સમુચ્છેદવિમુત્તિયા સુટ્ઠુ મુત્તા. દન્તભૂમિં અનુપ્પત્તાતિ અરહત્તફલં પાપુણિત્વા ઠિતા. તે લોકે વિજિતાવિનોતિ તે વુત્તપ્પકારા ખીણાસવા સત્તલોકે વિજિતવિજયા નામ (સં॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩.૭૬; મહાનિ॰ અટ્ઠ॰ ૯૦).

    Vidhāsu na vikampantīti navavidhamānakoṭṭhāsesu na calanti na vedhenti. Vippamuttā punabbhavāti kammakilesato samucchedavimuttiyā suṭṭhu muttā. Dantabhūmiṃ anuppattāti arahattaphalaṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te vuttappakārā khīṇāsavā sattaloke vijitavijayā nāma (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.76; mahāni. aṭṭha. 90).

    યસ્સિન્દ્રિયાનિ ભાવિતાનીતિ યસ્સ ખીણાસવસ્સ સદ્ધાદિપઞ્ચિન્દ્રિયાનિ અરહત્તફલં પાપેત્વા વડ્ઢિતાનિ. અજ્ઝત્તઞ્ચ બહિદ્ધા ચાતિ ચક્ખાદિઅજ્ઝત્તાયતનાનિ ચ રૂપાદિબહિદ્ધાયતનાનિ ચ નિબ્બિસેવનાનિ કતાનિ. સબ્બલોકેતિ સકલતેધાતુકે લોકે ચ. નિબ્બિજ્ઝ ઇમં પરઞ્ચ લોકન્તિ ઇમઞ્ચ અત્તભાવં પરલોકે ચ અત્તભાવં અતિક્કમિત્વા ઠિતો ખીણાસવો . કાલં કઙ્ખતિ ભાવિતો સ દન્તોતિ સો ખીણાસવો ચક્ખાદિતો દન્તો વડ્ઢિતચિત્તો મરણકાલં પત્થેતિ (સુ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૨૨; મહાનિ॰ અટ્ઠ॰ ૯૦).

    Yassindriyāni bhāvitānīti yassa khīṇāsavassa saddhādipañcindriyāni arahattaphalaṃ pāpetvā vaḍḍhitāni. Ajjhattañca bahiddhā cāti cakkhādiajjhattāyatanāni ca rūpādibahiddhāyatanāni ca nibbisevanāni katāni. Sabbaloketi sakalatedhātuke loke ca. Nibbijjha imaṃ parañca lokanti imañca attabhāvaṃ paraloke ca attabhāvaṃ atikkamitvā ṭhito khīṇāsavo . Kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa dantoti so khīṇāsavo cakkhādito danto vaḍḍhitacitto maraṇakālaṃ pattheti (su. ni. aṭṭha. 2.522; mahāni. aṭṭha. 90).

    યેસં ધમ્માનં આદિતો સમુદાગમનં પઞ્ઞાયતીતિ યેસં ખન્ધાદિધમ્માનં ઉપ્પત્તિ પઞ્ઞાયતિ. અત્થઙ્ગમતો નિરોધોતિ અત્થઙ્ગમનવસેન તેસંયેવ અભાવો પઞ્ઞાયતિ. કમ્મસન્નિસ્સિતો વિપાકોતિ કુસલાકુસલકમ્મનિસ્સિતો વિપાકો કમ્મં અમુઞ્ચિત્વા પવત્તનતો વિપાકોપિ કમ્મસન્નિસ્સિતોવ નામ. નામસન્નિસ્સિતં રૂપન્તિ સબ્બરૂપં નામં ગહેત્વા પવત્તનતો નામસન્નિસ્સિતં નામ જાતં. જાતિયા અનુગતન્તિ સબ્બં કમ્માદિકં જાતિયા અનુપવિટ્ઠં. જરાય અનુસટન્તિ જરાય પત્થટં. બ્યાધિના અભિભૂતન્તિ બ્યાધિદુક્ખેન અભિમદ્દિતં. મરણેન અબ્ભાહતન્તિ મચ્ચુના અભિહટં પહટં. અતાણન્તિ પુત્તાદીહિપિ તાયનસ્સ અભાવતો અતાયનં અનારક્ખં અલબ્ભણેય્યં ખેમં વા. અલેણન્તિ અલ્લીયિતું નિસ્સયિતું અનરહં, અલ્લીનાનમ્પિ ન લેણકિચ્ચકરણં. અસરણન્તિ નિસ્સિતાનં ન ભયહારકં, ન ભયવિનાસકં. અસરણીભૂતન્તિ પુરે ઉપ્પત્તિયા અત્તનો અભાવેનેવ અસરણં, ઉપ્પત્તિસમકાલમેવ અસરણભૂતન્તિ અત્થો.

    Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyatīti yesaṃ khandhādidhammānaṃ uppatti paññāyati. Atthaṅgamato nirodhoti atthaṅgamanavasena tesaṃyeva abhāvo paññāyati. Kammasannissito vipākoti kusalākusalakammanissito vipāko kammaṃ amuñcitvā pavattanato vipākopi kammasannissitova nāma. Nāmasannissitaṃ rūpanti sabbarūpaṃ nāmaṃ gahetvā pavattanato nāmasannissitaṃ nāma jātaṃ. Jātiyā anugatanti sabbaṃ kammādikaṃ jātiyā anupaviṭṭhaṃ. Jarāya anusaṭanti jarāya patthaṭaṃ. Byādhinā abhibhūtanti byādhidukkhena abhimadditaṃ. Maraṇena abbhāhatanti maccunā abhihaṭaṃ pahaṭaṃ. Atāṇanti puttādīhipi tāyanassa abhāvato atāyanaṃ anārakkhaṃ alabbhaṇeyyaṃ khemaṃ vā. Aleṇanti allīyituṃ nissayituṃ anarahaṃ, allīnānampi na leṇakiccakaraṇaṃ. Asaraṇanti nissitānaṃ na bhayahārakaṃ, na bhayavināsakaṃ. Asaraṇībhūtanti pure uppattiyā attano abhāveneva asaraṇaṃ, uppattisamakālameva asaraṇabhūtanti attho.

    ૧૯. અપુચ્છસીતિ એત્થ -ઇતિ પદપૂરણમત્તે નિપાતો, પુચ્છસિત્વેવ અત્થો. પવક્ખામિ યથા પજાનન્તિ યથા પજાનન્તો આચિક્ખતિ, એવં આચિક્ખિસ્સામિ. ઉપધિનિદાના પભવન્તિ દુક્ખાતિ તણ્હાદિઉપધિનિદાના જાતિઆદિદુક્ખવિસેસા પભવન્તિ.

    19.Apucchasīti ettha a-iti padapūraṇamatte nipāto, pucchasitveva attho. Pavakkhāmi yathā pajānanti yathā pajānanto ācikkhati, evaṃ ācikkhissāmi. Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti taṇhādiupadhinidānā jātiādidukkhavisesā pabhavanti.

    તણ્હૂપધીતિ તણ્હા એવ તણ્હૂપધિ. સસ્સતુચ્છેદદિટ્ઠિ એવ દિટ્ઠૂપધિ. રાગાદિકિલેસા એવ કિલેસૂપધિ. પુઞ્ઞાદિકમ્માનિ એવ કમ્મૂપધિ. તિવિધદુચ્ચરિતાનિયેવ દુચ્ચરિતૂપધિ. કબળીકારાદયો આહારા એવ આહારૂપધિ. દોસપટિઘો એવ પટિઘૂપધિ. કમ્મસમુટ્ઠાના કમ્મેનેવ ગહિતા પથવાદયો ચતસ્સો ધાતુયોવ ચતસ્સો ઉપાદિન્નધાતુયો ઉપધી. ચક્ખાદિછઅજ્ઝત્તિકાનિ આયતનાનિ એવ છ અજ્ઝત્તિકાનિ આયતનાનિ ઉપધી. ચક્ખુવિઞ્ઞાણાદિછવિઞ્ઞાણકાયાવ છ વિઞ્ઞાણકાયા ઉપધી. સબ્બમ્પિ દુક્ખં દુક્ખમનટ્ઠેનાતિ સબ્બતેભૂમકં દુક્ખં દુસ્સહનટ્ઠેન ઉપધિ.

    Taṇhūpadhīti taṇhā eva taṇhūpadhi. Sassatucchedadiṭṭhi eva diṭṭhūpadhi. Rāgādikilesā eva kilesūpadhi. Puññādikammāni eva kammūpadhi. Tividhaduccaritāniyeva duccaritūpadhi. Kabaḷīkārādayo āhārā eva āhārūpadhi. Dosapaṭigho eva paṭighūpadhi. Kammasamuṭṭhānā kammeneva gahitā pathavādayo catasso dhātuyova catasso upādinnadhātuyo upadhī. Cakkhādichaajjhattikāni āyatanāni eva cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī. Cakkhuviññāṇādichaviññāṇakāyāva cha viññāṇakāyā upadhī. Sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhenāti sabbatebhūmakaṃ dukkhaṃ dussahanaṭṭhena upadhi.

    ૨૦. એવં ઉપધિનિદાનતો પભવન્તેસુ દુક્ખેસુ – યો વે અવિદ્વાતિ ગાથા. તત્થ પજાનન્તિ સઙ્ખારે અનિચ્ચાદિવસેન જાનન્તો. દુક્ખસ્સ જાતિપ્પભવાનુપસ્સીતિ વટ્ટદુક્ખસ્સ જાતિકારણં ‘‘ઉપધી’’તિ અનુપસ્સન્તો. ઇમિસ્સા ગાથાય નિદ્દેસે વત્તબ્બં નત્થિ.

    20. Evaṃ upadhinidānato pabhavantesu dukkhesu – yo ve avidvāti gāthā. Tattha pajānanti saṅkhāre aniccādivasena jānanto. Dukkhassa jātippabhavānupassīti vaṭṭadukkhassa jātikāraṇaṃ ‘‘upadhī’’ti anupassanto. Imissā gāthāya niddese vattabbaṃ natthi.

    ૨૧. સોકપરિદ્દવઞ્ચાતિ સોકઞ્ચ પરિદેવઞ્ચ. તથા હિ તે વિદિતો એસ ધમ્મોતિ યથા યથા સત્તા જાનન્તિ, તથા તથા ઞાપનવસેન વિદિતો એસ તયા ધમ્મોતિ.

    21.Sokapariddavañcāti sokañca paridevañca. Tathā hi te vidito esa dhammoti yathā yathā sattā jānanti, tathā tathā ñāpanavasena vidito esa tayā dhammoti.

    તત્થ તરન્તીતિ પઠમમગ્ગેન દિટ્ઠોઘં તરન્તિ. ઉત્તરન્તીતિ દુતિયમગ્ગેન કામોઘં તનુકરણવસેન ઉગ્ગન્ત્વા તરન્તિ. પતરન્તીતિ તમેવ નિરવસેસપ્પહાનવસેન તતિયમગ્ગેન વિસેસેન તરન્તિ. સમતિક્કમન્તીતિ ભવોઘઅવિજ્જોઘપ્પહાનવસેન ચતુત્થમગ્ગેન સમ્મા અતિક્કમન્તિ. વીતિવત્તન્તીતિ ફલં પાપુણિત્વા તિટ્ઠન્તિ.

    Tattha tarantīti paṭhamamaggena diṭṭhoghaṃ taranti. Uttarantīti dutiyamaggena kāmoghaṃ tanukaraṇavasena uggantvā taranti. Patarantīti tameva niravasesappahānavasena tatiyamaggena visesena taranti. Samatikkamantīti bhavoghaavijjoghappahānavasena catutthamaggena sammā atikkamanti. Vītivattantīti phalaṃ pāpuṇitvā tiṭṭhanti.

    ૨૨. કિત્તયિસ્સામિ તે ધમ્મન્તિ નિબ્બાનધમ્મં નિબ્બાનગામિનિપટિપદાધમ્મઞ્ચ તે દેસયિસ્સામિ. દિટ્ઠે ધમ્મેતિ દિટ્ઠેવ દુક્ખાદિધમ્મે, ઇમસ્મિંયેવ વા અત્તભાવે. અનીતિહન્તિ અત્તપચ્ચક્ખં. યં વિદિત્વાતિ યં ધમ્મં ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’’તિઆદિના (ધ॰ પ॰ ૨૭૭; થેરગા॰ ૬૭૬; કથા॰ ૭૫૩) નયેન સમ્મસન્તો વિદિત્વા.

    22.Kittayissāmi te dhammanti nibbānadhammaṃ nibbānagāminipaṭipadādhammañca te desayissāmi. Diṭṭhe dhammeti diṭṭheva dukkhādidhamme, imasmiṃyeva vā attabhāve. Anītihanti attapaccakkhaṃ. Yaṃ viditvāti yaṃ dhammaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; kathā. 753) nayena sammasanto viditvā.

    તત્થ આદિકલ્યાણન્તિ હિત્વાપિ અનુત્તરં વિવેકસુખં ધમ્મં તવ કિત્તયિસ્સામિ, તઞ્ચ ખો અપ્પં વા બહું વા કિત્તયન્તો આદિકલ્યાણાદિપ્પકારમેવ કિત્તયિસ્સામિ. આદિમ્હિ કલ્યાણં ભદ્દકં અનવજ્જમેવ કત્વા કિત્તયિસ્સામિ . મજ્ઝેપિ. પરિયોસાનેપિ ભદ્દકં અનવજ્જમેવ કત્વા કિત્તયિસ્સામીતિ વુત્તં હોતિ. યસ્મિઞ્હિ ભગવા એકગાથમ્પિ દેસેસિ, સા સમન્તભદ્દકત્તા ધમ્મસ્સ પઠમપાદેન આદિકલ્યાણા, દુતિયતતિયપાદેહિ મજ્ઝેકલ્યાણા, પચ્છિમપાદેન પરિયોસાનકલ્યાણા. એકાનુસન્ધિકં સુત્તં નિદાનેન આદિકલ્યાણં, નિગમનેન પરિયોસાનકલ્યાણં, સેસેન મજ્ઝેકલ્યાણં. નાનાનુસન્ધિકં સુત્તં પઠમાનુસન્ધિના આદિકલ્યાણં, પચ્છિમેન પરિયોસાનકલ્યાણં, સેસેહિ મજ્ઝેકલ્યાણં.

    Tattha ādikalyāṇanti hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ tava kittayissāmi, tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā kittayanto ādikalyāṇādippakārameva kittayissāmi. Ādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmi . Majjhepi. Pariyosānepi bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmīti vuttaṃ hoti. Yasmiñhi bhagavā ekagāthampi desesi, sā samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyapādehi majjhekalyāṇā, pacchimapādena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamānusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.

    અપિ ચ સનિદાનઉપ્પત્તિત્તા આદિકલ્યાણં, વેનેય્યાનં અનુરૂપતો અત્થસ્સ અવિપરીતતાય ચ હેતુદાહરણયુત્તતો ચ મજ્ઝેકલ્યાણં, સોતૂનં સદ્ધાપટિલાભજનનેન નિગમનેન ચ પરિયોસાનકલ્યાણં.

    Api ca sanidānauppattittā ādikalyāṇaṃ, veneyyānaṃ anurūpato atthassa aviparītatāya ca hetudāharaṇayuttato ca majjhekalyāṇaṃ, sotūnaṃ saddhāpaṭilābhajananena nigamanena ca pariyosānakalyāṇaṃ.

    સકલો હિ સાસનધમ્મો અત્તનો અત્થભૂતેન સીલેન આદિકલ્યાણો, સમથવિપસ્સનામગ્ગફલેહિ મજ્ઝેકલ્યાણો, નિબ્બાનેન પરિયોસાનકલ્યાણો. સીલસમાધીહિ વા આદિકલ્યાણો, વિપસ્સનામગ્ગેહિ મજ્ઝેકલ્યાણો, ફલનિબ્બાનેહિ પરિયોસાનકલ્યાણો. બુદ્ધસુબોધિતાય વા આદિકલ્યાણો, ધમ્મસુધમ્મતાય મજ્ઝેકલ્યાણો, સઙ્ઘસુપ્પટિપત્તિયા પરિયોસાનકલ્યાણો . તં સુત્વા તથત્તાય પટિપન્નેન અધિગન્તબ્બાય અભિસમ્બોધિયા વા આદિકલ્યાણો, પચ્ચેકબોધિયા મજ્ઝેકલ્યાણો, સાવકબોધિયા પરિયોસાનકલ્યાણો.

    Sakalo hi sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubodhitāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo . Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.

    સુય્યમાનો ચેસ નીવરણવિક્ખમ્ભનતો ભવનેનપિ કલ્યાણમેવ આવહતીતિ આદિકલ્યાણો, પટિપજ્જિયમાનો સમથવિપસ્સનાસુખાવહનતો પટિપત્તિયાપિ કલ્યાણમેવ આવહતીતિ મજ્ઝેકલ્યાણો, તથાપટિપન્નો (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧) ચ પટિપત્તિફલે નિટ્ઠિતે તાદિભાવાવહનતો પટિપત્તિફલેનપિ કલ્યાણમેવ આવહતીતિ પરિયોસાનકલ્યાણોતિ.

    Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato bhavanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi kalyāṇameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno (pārā. aṭṭha. 1.1) ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇoti.

    યં પનેસ ભગવા ધમ્મં દેસેન્તો સાસનબ્રહ્મચરિયં મગ્ગબ્રહ્મચરિયઞ્ચ પકાસેતિ, નાનાનયેહિ દીપેતિ. તં યથાનુરૂપં અત્થસમ્પત્તિયા સાત્થં. બ્યઞ્જનસમ્પત્તિયા સબ્યઞ્જનં. સઙ્કાસનપકાસનવિવરણવિભજનઉત્તાનીકરણપઞ્ઞત્તિઅત્થપદસમાયોગતો સાત્થં. અક્ખરપદબ્યઞ્જનાકારનિરુત્તિનિદ્દેસસમ્પત્તિયા સબ્યઞ્જનં. અત્થગમ્ભીરતાપટિવેધગમ્ભીરતાહિ સાત્થં . ધમ્મગમ્ભીરતાદેસનાગમ્ભીરતાહિ સબ્યઞ્જનં. અત્થપટિભાનપટિસમ્ભિદાવિસયતો સાત્થં. ધમ્મનિરુત્તિપટિસમ્ભિદાવિસયતો સબ્યઞ્જનં. પણ્ડિતવેદનીયતો સરિક્ખકજનપ્પસાદકન્તિ સાત્થં. સદ્ધેય્યતો લોકિયજનપ્પસાદકન્તિ સબ્યઞ્જનં. ગમ્ભીરાધિપ્પાયતો સાત્થં. ઉત્તાનપદતો સબ્યઞ્જનં. ઉપનેતબ્બસ્સ અભાવતો સકલપરિપુણ્ણભાવેન કેવલપરિપુણ્ણં. અપનેતબ્બસ્સ અભાવતો નિદ્દોસભાવેન પરિસુદ્ધં.

    Yaṃ panesa bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti. Taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ. Byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ. Akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ. Atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi sātthaṃ. Dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato sātthaṃ. Dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato sarikkhakajanappasādakanti sātthaṃ. Saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ. Uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ. Apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ.

    અપિ ચ – પટિપત્તિયા અધિગમબ્યત્તિતો સાત્થં. પરિયત્તિયા આગમબ્યત્તિતો સબ્યઞ્જનં. સીલાદિપઞ્ચધમ્મક્ખન્ધયુત્તતો કેવલપરિપુણ્ણં. નિરુપક્કિલેસતો નિત્થરણત્થાય પવત્તિતો લોકામિસનિરપેક્ખતો ચ પરિસુદ્ધં. સિક્ખત્તયપરિગ્ગહિતત્તા બ્રહ્મભૂતેહિ સેટ્ઠેહિ ચરિતબ્બતો, તેસઞ્ચ ચરિયભાવતો બ્રહ્મચરિયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧).

    Api ca – paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ. Pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ. Sīlādipañcadhammakkhandhayuttato kevalaparipuṇṇaṃ. Nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ. Sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato, tesañca cariyabhāvato brahmacariyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.1).

    એવં પરિયત્તિધમ્મં દસ્સેત્વા ઇદાનિ લોકુત્તરધમ્મં દસ્સેતું ‘‘ચત્તારો સતિપટ્ઠાને’’તિ આહ. સત્તતિંસબોધિપક્ખિયધમ્મે દસ્સેત્વા નિબ્બત્તિતલોકુત્તરં દસ્સેતું ‘‘નિબ્બાનઞ્ચા’’તિ આહ. નિબ્બાનગામિનિઞ્ચ પટિપદન્તિ પુબ્બભાગસીલસમાધિવિપસ્સનાધમ્મઞ્ચ કિત્તયિસ્સામિ.

    Evaṃ pariyattidhammaṃ dassetvā idāni lokuttaradhammaṃ dassetuṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ti āha. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme dassetvā nibbattitalokuttaraṃ dassetuṃ ‘‘nibbānañcā’’ti āha. Nibbānagāminiñca paṭipadanti pubbabhāgasīlasamādhivipassanādhammañca kittayissāmi.

    દુક્ખે દિટ્ઠેતિ દુક્ખસચ્ચે સરસલક્ખણેન દિટ્ઠે દુક્ખસચ્ચં પકાસેસ્સામિ. સમુદયાદીસુપિ એસેવ નયો.

    Dukkhe diṭṭheti dukkhasacce sarasalakkhaṇena diṭṭhe dukkhasaccaṃ pakāsessāmi. Samudayādīsupi eseva nayo.

    ૨૩. તઞ્ચાહં અભિનન્દામીતિ તં વુત્તપ્પકારધમ્મજોતકં તવ વચનં અહં પત્થયામિ. ધમ્મમુત્તમન્તિ તઞ્ચ ધમ્મમુત્તમં અભિનન્દામિ.

    23.Tañcāhaṃabhinandāmīti taṃ vuttappakāradhammajotakaṃ tava vacanaṃ ahaṃ patthayāmi. Dhammamuttamanti tañca dhammamuttamaṃ abhinandāmi.

    તત્થ મહતો તમોકાયસ્સ પદાલનન્તિ મહતો અવિજ્જારાસિસ્સ છેદનં. અનિચ્ચલક્ખણવસેન એસી. દુક્ખલક્ખણવસેન ગવેસી. અનત્તલક્ખણવસેન સમન્તતો પરિયેસી. મહતો વિપલ્લાસસ્સ પભેદનન્તિ મહન્તસ્સ અસુભે સુભન્તિઆદિદ્વાદસવિધસ્સ વિપલ્લાસસ્સ ભેદનં. મહતો તણ્હાસલ્લસ્સ અબ્બહનન્તિ મહન્તસ્સ અન્તોતુદનટ્ઠેન તણ્હાકણ્ટકસ્સ લુઞ્ચનં. દિટ્ઠિસઙ્ઘાટસ્સ વિનિવેઠનન્તિ દિટ્ઠિયેવ અબ્બોચ્છિન્નપ્પવત્તિતો સઙ્ઘટિતટ્ઠેન સઙ્ઘાટો, તસ્સ દિટ્ઠિસઙ્ઘાટસ્સ નિવત્તનં. માનધજસ્સ પાતનન્તિ ઉસ્સિતટ્ઠેન ઉન્નતિલક્ખણસ્સ માનદ્ધજસ્સ પાતનં. અભિસઙ્ખારસ્સ વૂપસમન્તિ પુઞ્ઞાદિઅભિસઙ્ખારસ્સ ઉપસમનં. ઓઘસ્સ નિત્થરણન્તિ વટ્ટે ઓસીદાપનસ્સ કામોઘાદિઓઘસ્સ નિત્થરણં નિક્ખમનં. ભારસ્સ નિક્ખેપનન્તિ રૂપાદિપઞ્ચક્ખન્ધભારસ્સ ખિપનં છડ્ડનં. સંસારવટ્ટસ્સ ઉપચ્છેદન્તિ ખન્ધાદિપટિપાટિસંસારવટ્ટસ્સ હેતુનસ્સનેન ઉચ્છિજ્જનં. સન્તાપસ્સ નિબ્બાપનન્તિ કિલેસસન્તાપસ્સ નિબ્બુતિં. પરિળાહસ્સ પટિપસ્સદ્ધન્તિ કિલેસપરિળાહસ્સ વૂપસમં પટિપસ્સમ્ભનં. ધમ્મધજસ્સ ઉસ્સાપનન્તિ નવવિધલોકુત્તરધમ્મસ્સ ઉસ્સાપેત્વા ઠપનં. પરમત્થં અમતં નિબ્બાનન્તિ ઉત્તમટ્ઠેન પરમત્થં. નત્થિ એતસ્સ મરણસઙ્ખાતં મતન્તિ અમતં. કિલેસવિસપટિપક્ખત્તા અગદન્તિપિ અમતં. સંસારદુક્ખપટિપક્ખભૂતત્તા નિબ્બુતન્તિ નિબ્બાનં. નત્થેત્થ તણ્હાસઙ્ખાતં વાનન્તિપિ નિબ્બાનં.

    Tattha mahato tamokāyassa padālananti mahato avijjārāsissa chedanaṃ. Aniccalakkhaṇavasena esī. Dukkhalakkhaṇavasena gavesī. Anattalakkhaṇavasena samantato pariyesī. Mahato vipallāsassa pabhedananti mahantassa asubhe subhantiādidvādasavidhassa vipallāsassa bhedanaṃ. Mahato taṇhāsallassa abbahananti mahantassa antotudanaṭṭhena taṇhākaṇṭakassa luñcanaṃ. Diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhananti diṭṭhiyeva abbocchinnappavattito saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭo, tassa diṭṭhisaṅghāṭassa nivattanaṃ. Mānadhajassa pātananti ussitaṭṭhena unnatilakkhaṇassa mānaddhajassa pātanaṃ. Abhisaṅkhārassa vūpasamanti puññādiabhisaṅkhārassa upasamanaṃ. Oghassa nittharaṇanti vaṭṭe osīdāpanassa kāmoghādioghassa nittharaṇaṃ nikkhamanaṃ. Bhārassa nikkhepananti rūpādipañcakkhandhabhārassa khipanaṃ chaḍḍanaṃ. Saṃsāravaṭṭassa upacchedanti khandhādipaṭipāṭisaṃsāravaṭṭassa hetunassanena ucchijjanaṃ. Santāpassa nibbāpananti kilesasantāpassa nibbutiṃ. Pariḷāhassa paṭipassaddhanti kilesapariḷāhassa vūpasamaṃ paṭipassambhanaṃ. Dhammadhajassa ussāpananti navavidhalokuttaradhammassa ussāpetvā ṭhapanaṃ. Paramatthaṃ amataṃ nibbānanti uttamaṭṭhena paramatthaṃ. Natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Saṃsāradukkhapaṭipakkhabhūtattā nibbutanti nibbānaṃ. Natthettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānantipi nibbānaṃ.

    મહેસક્ખેહિ સત્તેહીતિ મહાનુભાવેહિ સક્કાદીહિ સત્તેહિ. પરિયેસિતોતિ પરિયિટ્ઠો. કહં દેવદેવોતિ દેવાનં અતિદેવો કુહિં. કહં નરાસભોતિ ઉત્તમપુરિસો.

    Mahesakkhehi sattehīti mahānubhāvehi sakkādīhi sattehi. Pariyesitoti pariyiṭṭho. Kahaṃ devadevoti devānaṃ atidevo kuhiṃ. Kahaṃ narāsabhoti uttamapuriso.

    ૨૪. ઉદ્ધં અધો તિરિયઞ્ચાપિ મજ્ઝેતિ એત્થ ઉદ્ધન્તિ અનાગતદ્ધા વુચ્ચતિ. અધોતિ અતીતદ્ધા. તિરિયઞ્ચાપિ મજ્ઝેતિ પચ્ચુપ્પન્નદ્ધા. એતેસુ નન્દિઞ્ચ નિવેસનઞ્ચ, પનુજ્જ વિઞ્ઞાણન્તિ એતેસુ ઉદ્ધાદીસુ તણ્હઞ્ચ દિટ્ઠિનિવેસનઞ્ચ અભિસઙ્ખારવિઞ્ઞાણઞ્ચ પનુદેહિ. પનુદિત્વા ચ ભવે ન તિટ્ઠેતિ એવં સન્તે દુવિધેપિ ભવે ન તિટ્ઠેય્ય. એવં તાવ પનુજ્જસદ્દસ્સ પનુદેહીતિ ઇમસ્મિં અત્થવિકપ્પે સમ્બન્ધો. પનુદિત્વાતિ એતસ્મિં પન અત્થવિકપ્પે ભવે ન તિટ્ઠેતિ અયમેવ સમ્બન્ધો. એતાનિ નન્દીનિવેસનવિઞ્ઞાણાનિ પનુદિત્વા દુવિધેપિ ભવે ન તિટ્ઠેય્યાતિ.

    24.Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti ettha uddhanti anāgataddhā vuccati. Adhoti atītaddhā. Tiriyañcāpi majjheti paccuppannaddhā. Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇanti etesu uddhādīsu taṇhañca diṭṭhinivesanañca abhisaṅkhāraviññāṇañca panudehi. Panuditvā ca bhave na tiṭṭheti evaṃ sante duvidhepi bhave na tiṭṭheyya. Evaṃ tāva panujjasaddassa panudehīti imasmiṃ atthavikappe sambandho. Panuditvāti etasmiṃ pana atthavikappe bhave na tiṭṭheti ayameva sambandho. Etāni nandīnivesanaviññāṇāni panuditvā duvidhepi bhave na tiṭṭheyyāti.

    સહોકાસવસેન દેવલોકો ઉદ્ધં. અપાયલોકો અધો. મનુસ્સલોકો મજ્ઝે. તત્થ કુસલા ધમ્માતિ અપાયં મુઞ્ચિત્વા ઉપરિ પટિસન્ધિદાનતો કુસલા ધમ્મા ઉદ્ધન્તિ વુચ્ચન્તિ. અકુસલા ધમ્મા અપાયેસુ પટિસન્ધિદાનતો અધોતિ. તદુભયવિમુત્તત્તા અબ્યાકતા ધમ્મા તિરિયઞ્ચાપિ મજ્ઝેતિ વુચ્ચન્તિ. સબ્બોપરિવસેન અરૂપધાતુ ઉદ્ધં. સબ્બઅધોવસેન કામધાતુ અધો. તદુભયન્તરવસેન રૂપધાતુ મજ્ઝે. કાયચિત્તાબાધખનનવસેન સુખા વેદના ઉદ્ધં . દુક્ખમનવસેન દુક્ખા વેદના અધો. અદુક્ખમસુખા વેદના મજ્ઝે. અત્તભાવવસેન પરિચ્છેદં દસ્સેન્તો ‘‘ઉદ્ધન્તિ ઉદ્ધં પાદતલા’’તિઆદિમાહ. તત્થ ઉદ્ધં પાદતલાતિ પાદતલતો ઉપરિ. અધો કેસમત્થકાતિ કેસમત્થકતો અધો. મજ્ઝેતિ દ્વિન્નં અન્તરં.

    Sahokāsavasena devaloko uddhaṃ. Apāyaloko adho. Manussaloko majjhe. Tattha kusalā dhammāti apāyaṃ muñcitvā upari paṭisandhidānato kusalā dhammā uddhanti vuccanti. Akusalādhammā apāyesu paṭisandhidānato adhoti. Tadubhayavimuttattā abyākatā dhammā tiriyañcāpi majjheti vuccanti. Sabboparivasena arūpadhātu uddhaṃ. Sabbaadhovasena kāmadhātu adho. Tadubhayantaravasena rūpadhātu majjhe. Kāyacittābādhakhananavasena sukhā vedanā uddhaṃ . Dukkhamanavasena dukkhā vedanā adho. Adukkhamasukhā vedanā majjhe. Attabhāvavasena paricchedaṃ dassento ‘‘uddhanti uddhaṃ pādatalā’’tiādimāha. Tattha uddhaṃ pādatalāti pādatalato upari. Adho kesamatthakāti kesamatthakato adho. Majjheti dvinnaṃ antaraṃ.

    પુઞ્ઞાભિસઙ્ખારસહગતં વિઞ્ઞાણન્તિ તેરસવિધપુઞ્ઞાભિસઙ્ખારસમ્પયુત્તં કમ્મવિઞ્ઞાણં. અપુઞ્ઞાભિસઙ્ખારસહગતં વિઞ્ઞાણન્તિ દ્વાદસવિધઅપુઞ્ઞાભિસઙ્ખારસમ્પયુત્તં કમ્મવિઞ્ઞાણં. આનેઞ્જાભિસઙ્ખારસહગતં વિઞ્ઞાણન્તિ ચતુબ્બિધં આનેઞ્જાભિસઙ્ખારસહગતં કમ્મવિઞ્ઞાણં. નુજ્જાતિ ખિપ. પનુજ્જાતિ અતીવ ખિપ. નુદાતિ લુઞ્ચ. પનુદાતિ અતીવ લુઞ્ચ. પજહાતિ છડ્ડેહિ. વિનોદેહીતિ દૂરં કરોહિ.

    Puññābhisaṅkhārasahagataṃviññāṇanti terasavidhapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti dvādasavidhaapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti catubbidhaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ kammaviññāṇaṃ. Nujjāti khipa. Panujjāti atīva khipa. Nudāti luñca. Panudāti atīva luñca. Pajahāti chaḍḍehi. Vinodehīti dūraṃ karohi.

    કમ્મભવઞ્ચાતિ પુઞ્ઞાભિસઙ્ખારચેતનાવ. પટિસન્ધિકઞ્ચ પુનબ્ભવન્તિ પટિસન્ધિયા રૂપાદિપુનબ્ભવઞ્ચ. પજહન્તો પઠમમગ્ગેન, વિનોદેન્તો દુતિયમગ્ગેન, બ્યન્તી કરોન્તો તતિયમગ્ગેન, અનભાવં ગમેન્તો ચતુત્થમગ્ગેન. કમ્મભવે ન તિટ્ઠેય્યાતિ પુઞ્ઞાદિઅભિસઙ્ખારે ન તિટ્ઠેય્ય.

    Kammabhavañcāti puññābhisaṅkhāracetanāva. Paṭisandhikañca punabbhavanti paṭisandhiyā rūpādipunabbhavañca. Pajahanto paṭhamamaggena, vinodento dutiyamaggena, byantī karonto tatiyamaggena, anabhāvaṃ gamento catutthamaggena. Kammabhave na tiṭṭheyyāti puññādiabhisaṅkhāre na tiṭṭheyya.

    ૨૫. એતાનિ વિનોદેત્વા ભવે અતિટ્ઠન્તો એસો – એવં વિહારીતિ ગાથા. તત્થ ઇધેવાતિ ઇમસ્મિંયેવ સાસને, ઇમસ્મિંયેવ વા અત્તભાવે. ઇમિસ્સા ગાથાય નિદ્દેસો ઉત્તાનત્થોવ.

    25. Etāni vinodetvā bhave atiṭṭhanto eso – evaṃ vihārīti gāthā. Tattha idhevāti imasmiṃyeva sāsane, imasmiṃyeva vā attabhāve. Imissā gāthāya niddeso uttānatthova.

    ૨૬. સુકિત્તિતં ગોતમનૂપધીકન્તિ એત્થ અનૂપધીકન્તિ નિબ્બાનં, તં સન્ધાય ભગવન્તં આલપન્તો આહ – ‘‘સુકિત્તિતં ગોતમનૂપધીક’’ન્તિ.

    26.Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti ettha anūpadhīkanti nibbānaṃ, taṃ sandhāya bhagavantaṃ ālapanto āha – ‘‘sukittitaṃ gotamanūpadhīka’’nti.

    નિદ્દેસે કિલેસા ચાતિ ઉપતાપનટ્ઠેન રાગાદયો કિલેસા ચ રાસટ્ઠેન વિપાકભૂતા પઞ્ચક્ખન્ધા ચ કુસલાદિઅભિસઙ્ખારા ચેતના ચ ‘‘ઉપધી’’તિ વુચ્ચન્તિ કથીયન્તિ. ઉપધિપ્પહાનં તદઙ્ગપ્પહાનેન, ઉપધિવૂપસમં વિક્ખમ્ભનપ્પહાનેન, ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગં સમુચ્છેદપ્પહાનેન ઉપધિપટિપસ્સદ્ધં ફલેનાતિ.

    Niddese kilesā cāti upatāpanaṭṭhena rāgādayo kilesā ca rāsaṭṭhena vipākabhūtā pañcakkhandhā ca kusalādiabhisaṅkhārā cetanā ca ‘‘upadhī’’ti vuccanti kathīyanti. Upadhippahānaṃ tadaṅgappahānena, upadhivūpasamaṃ vikkhambhanappahānena, upadhipaṭinissaggaṃ samucchedappahānena upadhipaṭipassaddhaṃ phalenāti.

    ૨૭. ન કેવલં દુક્ખમેવ પહાસિ – તે ચાપીતિ ગાથા. તત્થ અટ્ઠિતન્તિ સક્કચ્ચં, સદા વા. તં તં નમસ્સામીતિ તસ્મા તં નમસ્સામિ. સમેચ્ચાતિ ઉપગન્ત્વા. નાગાતિ ભગવન્તં આલપન્તો આહ.

    27. Na kevalaṃ dukkhameva pahāsi – te cāpīti gāthā. Tattha aṭṭhitanti sakkaccaṃ, sadā vā. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ namassāmi. Sameccāti upagantvā. Nāgāti bhagavantaṃ ālapanto āha.

    નિદ્દેસે સમેચ્ચાતિ જાનિત્વા, એકતો હુત્વા વા. અભિસમેચ્ચાતિ પટિવિજ્ઝિત્વા. સમાગન્ત્વાતિ સમ્મુખા હુત્વા. અભિસમાગન્ત્વાતિ સમીપં ગન્ત્વા. સમ્મુખાતિ સમ્મુખે. આગું ન કરોતીતિ પાપં ન કરોતિ.

    Niddese sameccāti jānitvā, ekato hutvā vā. Abhisameccāti paṭivijjhitvā. Samāgantvāti sammukhā hutvā. Abhisamāgantvāti samīpaṃ gantvā. Sammukhāti sammukhe. Āguṃ na karotīti pāpaṃ na karoti.

    ૨૮. ઇદાનિ નં ભગવા ‘‘અદ્ધા હિ ભગવા પહાસિ દુક્ખ’’ન્તિ એવં તેન બ્રાહ્મણેન વિદિતોપિ અત્તાનં અનુપનેત્વાવ પહીનદુક્ખેન પુગ્ગલેન ઓવદન્તો ‘‘યં બ્રાહ્મણ’’ન્તિ ગાથમાહ. તસ્સત્થો – યં તં અભિજાનન્તો ‘‘અયં બાહિતપાપત્તા બ્રાહ્મણો, વેદેહિ ગતત્તા વેદગૂ, કિઞ્ચનાભાવા અકિઞ્ચનો, કામેસુ ચ ભવેસુ ચ અસત્તત્તા કામભવે અસત્તો’’તિ જઞ્ઞા જાનેય્યાસિ. અદ્ધા હિ સો ઓઘમિમં અતારિ, તિણ્ણો ચ પારં અખિલો અકઙ્ખો.

    28. Idāni naṃ bhagavā ‘‘addhā hi bhagavā pahāsi dukkha’’nti evaṃ tena brāhmaṇena viditopi attānaṃ anupanetvāva pahīnadukkhena puggalena ovadanto ‘‘yaṃ brāhmaṇa’’nti gāthamāha. Tassattho – yaṃ taṃ abhijānanto ‘‘ayaṃ bāhitapāpattā brāhmaṇo, vedehi gatattā vedagū, kiñcanābhāvā akiñcano, kāmesu ca bhavesu ca asattattā kāmabhave asatto’’ti jaññā jāneyyāsi. Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.

    નિદ્દેસે રાગકિઞ્ચનન્તિ રાગપલિબોધં. દોસકિઞ્ચનન્તિઆદિપિ એસેવ નયો. કામોઘં તિણ્ણો અનાગામિમગ્ગેન. ભવોઘં તિણ્ણો અરહત્તમગ્ગેન. દિટ્ઠોઘં તિણ્ણો સોતાપત્તિમગ્ગેન. અવિજ્જોઘં તિણ્ણો અરહત્તમગ્ગેન. સંસારપથં તિણ્ણો કુસલાકુસલકમ્મપ્પભેદેનાતિ. ઉત્તિણ્ણો પઠમમગ્ગેન. નિત્તિણ્ણો દુતિયમગ્ગેન. અતિક્કન્તો તતિયમગ્ગેન. સમતિક્કન્તો ચતુત્થમગ્ગેન.વીતિવત્તો ફલેન.

    Niddese rāgakiñcananti rāgapalibodhaṃ. Dosakiñcanantiādipi eseva nayo. Kāmoghaṃ tiṇṇo anāgāmimaggena. Bhavoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Diṭṭhoghaṃ tiṇṇo sotāpattimaggena. Avijjoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Saṃsārapathaṃ tiṇṇo kusalākusalakammappabhedenāti. Uttiṇṇo paṭhamamaggena. Nittiṇṇo dutiyamaggena. Atikkanto tatiyamaggena. Samatikkanto catutthamaggena.Vītivatto phalena.

    ૨૯. કિઞ્ચ ભિય્યો – વિદ્વા ચ યોતિ ગાથા. તત્થ ઇધાતિ ઇમસ્મિં સાસને, અત્તભાવે વા. વિસજ્જાતિ વોસજ્જિત્વા.

    29. Kiñca bhiyyo – vidvā ca yoti gāthā. Tattha idhāti imasmiṃ sāsane, attabhāve vā. Visajjāti vosajjitvā.

    નિદ્દેસે સજ્જન્તિ મુઞ્ચનં. વિસજ્જન્તિ વોસજ્જનં. સેસં સબ્બત્થ પાકટમેવ. એવં ભગવા ઇદમ્પિ સુત્તં અરહત્તનિકૂટેનેવ દેસેસિ. દેસનાપરિયોસાને ચ વુત્તસદિસો એવ ધમ્માભિસમયો અહોસીતિ.

    Niddese sajjanti muñcanaṃ. Visajjanti vosajjanaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva. Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.

    સદ્ધમ્મપ્પજ્જોતિકાય ચૂળનિદ્દેસ-અટ્ઠકથાય

    Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya

    મેત્તગૂમાણવસુત્તનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ચૂળનિદ્દેસપાળિ • Cūḷaniddesapāḷi
    ૪. મેત્તગૂમાણવપુચ્છા • 4. Mettagūmāṇavapucchā
    ૪. મેત્તગૂમાણવપુચ્છાનિદ્દેસો • 4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact